Giáo án Ngữ văn lớp 8 trường THCS Yên Lâm

Ngày soạn:15/8/2012 Tiết 1,2 Ngày dạy:.............................. TÔI ĐI HỌC THANH TỊNH A.MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: Giúp Học sinh: -Cảm nhận được tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật “tôi” ở buổi tựu trường đầu tiên trong đời. -Thấy được ngòi bút văn xuôi giàu chất thơ, gợi dư vị trữ tình man mác của Thanh Tịnh. -Biết yêu thương, quý trọng thầy cô và gắn bó với bạn bè, trường lớp. B.CHUẨN BỊ: I.Giáo viên: -Sách giáo khoa, sách giáo viên, sách bài tập, thiết kế bài giảng. -Chân dung Thanh Tịnh, tranh ngày khai trường. II.Học sinh: -Đọc truyện, trả lời câu hỏi Đọc - Hiểu văn bản. -Viết một đoạn văn ngắn nói về cảm xúc của mình trong ngày tựu trường đầu tiên. C. Tiến trình giờ dạy I.Ổn định lớp: II.Kiểm tra bài cũ:(2p) Kiểm tra việc chuẩn bị sách vở, soạn bài của học sinh vào đầu năm học. III.Bài mới: NỘI DUNG CẦN ĐẠT HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ TG I. Tìm hiểu chung: 1.Tác giả: Thanh Tịnh (1911-1988) là bút danh của Trần Văn Ninh, quê ở tỉnh Thừa Thiên – Huế, có gần 50 năm cầm bút sáng tác. Sự nghiệp văn học của ông đa dạng, phong phú. Thơ văn ông đậm chất trử tình đằm thắm, giàu cảm xúc êm dịu, trong trẻo. Nổi bật nhất có thể kể là tác phẩm Quê mẹ (truyện ngắn, 1941), Ngậm ngãi tìm trầm (truyện ngắn, 1943), đi giữa mùa sen (truyện thơ. 1973)... 2- Tác phẩm: - Tôi đi học in trong tập Quê mẹ (1941), một tập văn xuôi nổi bật nhất của Thanh Tịnh. - Truyện mang đậm mùa sắc ký và mang tính chất tự truyện. Truyện được kết cấu theo dòng hổi tưởng của nhân vật Tôi. Đó là tâm trạng bở ngỡ mà thiêng liêng, mới mẻ mà sâu sắc của nhân vật Tôi trong ngày đầu tiên đi học. 3- Nhân vật chính: ? Trong truyện có nhiều nhân vật . Trong đó Tôi là nhân vật chính. Đây là nhân vật được tác giả thể hiện nhiều nhất và mọi sự việc dều được kể theo cảm nhận của Tôi 4- Bố cục: 4 đoạn Đoạn 1: Từ đầu đến “... rộn rã”: Những biến chuyển của đất trời cuối thu và hình ảnh mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên tơid trường gợi cho cho Tôi nhớ lại mình cùng những kỷ niệm trong sáng. Đoạn 2: tiếp theo “....trên ngọn núi”: Cảm nhận của Tôi trên con đường cùng mẹ tới trường. Đoạn 3: tiếp theo “....được nghỉ cả ngày”: - Cảm nhận của Tôi lúc ở sân trường. Đoạn 4: phần còn lại: Cảm nhận của Tôi trong lớp học. * Em hãy nêu những nét sơ lược về nhà văn Thanh Tịnh? (Cho HS xem chân dung nhà văn Thanh Tịnh) ? Em hãy nêu những nét chung về truyện ngắn Tôi đi học. ? Truyện ngắn có bao nhiêu nhân vật? Ai là nhân vât chính? Vì sao em cho là như vậy? ? Bố cục văn bản? 20p II/- Tìm hiểu chi tiết: 1. Cảm nhận của Tôi trên con đường cùng mẹ tới trường. ? - Thời gian buổi sáng cuối thu. - Không gian: trên con đường làng dài và hẹp. - Vì đó là thời điểm và nơi chốn quen thuộc gần gũi, gắn liền với tuổi thơ của tác giả. Đấy cũng là thời điểm đặc biệt của Tôi, lần đầu tiên được cắp sách đễn trường. Sâu xa hơn Tôi là người có đời sống tình cảm phong phú và tha thiết gắn bó với làng quê của mình. - Bởi vì tình cảm và nhận thức của cậu bé lần đầu đầu tiên tới trường đã có sự chuyển biến mạnh mẽ. Đấy là cảm giác tự thấy mình như đã lớn lên, vì thế mà thấy con đừng làng không còn dài và rộng như trước... và Tôi giờ đây không lội qua sông thả diều và không ra đồng nô đùa nữa. Tôi đã lớn. - Ghì thật chặt hai quyển vở mới trên tay, muốn thử sức tự cầm bút, thước... - Nhân tôi đã thể hiện rõ lòng yêu mái trường tuổi thơ, yêu bạn bè, cảnh vật quê hương, và đặc biệt là ý chí học tập. - Câu văn sử dụng phép so sánh. So sánh một hiện tượng vô hình với một hiện tượng thiên nhiên hữu hình đẹp đẽ. Chính hình ảnh này đã cho ngừi đọc thấy kỷ niệm của Tôi ngày đầu tiên đi học thật cao đẹp và sâu sắc. Và qua hình ảnh này tác giả đề cao sự học hành với con người. * Thời gian và không gian của ngày đầu tiên tới trừơng được Tôi nhớ lại cụ thể như thế nào? Vì sao thời gian và không gian ấy lại trở thành những kỷ niệm sâu sắc trong lòng tác giả? ? Em hãy giải thích vì sao nhân vật Tôi lại có cảm giác thấy lạ trong buổi đầu tiên đến trường mặc dù trên con đường ấy, Tôi quen đi lại lắm lần? ? Chi tiết nào thể hiện từ đây, người học trò nhỏ sẽ cố gắng học hành quyết tâm và chăm chỉ? ? Thông qua những cảm nhận của bản thân trên con đường làng đến trường nhân vật Tôi đã tự bộc lộ đức tính gì của mình? ? Trong câu văn “Ý nghĩ thoáng qua trong trí tôi nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang ngọn núi”, tác giả sử dụng nghệ thuật gì và phân tích ý nghĩa cách diễn đạt ấy? GV kết thúc tiết 1 ở đây 30p 10p 2- Cảm nhận của Tôi lúc ở sân trường. - Khi chưa đi Tôi thấy ngôi trương Mỹ Lý cao ráo và sạch sẽ hơn các nhà trong làng. Nhưng lần tới trường đầu tiên Tôi lại thấy Trường Mỹ Lý vừa xinh xắn, vừa oai nghiệm như cái đình làng Hòa Ấp khiến lòng Tôi đâm ra lo sợ vẫn vơ - Sự nhận thức có phần khác nhau về ngôi trường Mỹ Lý thể hiện rõ sự thay đổi trong tình cảm và nhận thức của Tôi. Đặc biệt Tôi nhìn thấy lớp học như cái đình làng. Phép so sánh trên đã diẽn tả cảm xúc trang nghiêm, thành kính của người học trò nhỏ với ngôi trường,Qua đó, tác giả đề cao tri thức khẳng định vị trí quan trọng của trường học trong đời sống nhân loại. - Tác giả so sánh họ như con chim non đứng bên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay nhưng còn ngập ngừng. Hình ảnh so sánh này diễn tả sinh động, cụ thể hcũng như tâm trạng của người học trò nhỏ lần đầu tiên tới trường. Qua cách so sánh này, nhà văn đề cao sức hấp dẫn của ngôi trường với con ngừơi, thể hiện khát vọng bay bỗng của tuổi trẻ trước việc học. - Trong hồi ức của Tôi ông đốc được thể hiện qua lời nói, ánh mắt, thái độ rất đẹp. Ông nói và nhìn học trò với cặp mắt hiền từ và cảm động. Những chi tiết ấy cho thấy Tôi ngay từ đầu đã biết quý trọg, biết ơn và tin tưởng sâu sắc vào con người đưa tri thức đến cho mình. ? Ngôi trường Mỹ Lý hiện lên trong mắt Tôi trước và sau khi đi học có những gì khác nhau, và hình ảnh ấy có ý nghĩa gì? ? Khi tả các học trò nhỏ lần dầu tiên tới trường, tác gủa đã dùng hình ảnh so sánh gì, và điều ấy có ý nghĩa gì? ? Hình ảnh ông đốc được Tôi nhớ lại như thế nào? Qua chi tiết ấy, chúng ta cảm thấy tình cảm của người học trò như thế nào đối với ông đốc? 25p 3.Cảm nhận của tôi trong lớp học: - Tôi cảm thấy bắt đầu sự đọc lập - Sắp bước vào một thế giới riêng phải tự mình làm tất cả. - Một mùi hương lạ............chút nào.... Cảm giác lạ vì lần đầu......ngay ngắn Không cảm thấy lạ với bàn......mãi mãi. - Một chút buồn.........thơ. Bắt dầu trưởng thành trong nhận thức và việc học hành của bản thân. - Yên thiên nhiên........trưởng thành. ? Vì sao trong khi sắp hàng vào lớp tôi lại cảm thấy trong thời thơ ấu chưa lần nào xa mẹ như lần này. ? Cảm giác mà nhân vật tôi nhận được khi bước vào lớp học là gì? Hãy lí giải những cảm giác đó. Gv đoạn văn cuối có hai chi tiết Một con chim..........cánh chim Nhưng tiếng phấn......vần đọc ? Những chi tiết đó nói thêm diều gì về nhân vật tôi. 4- Đặc săc nghệ thuật: - Truyện ngắn được bố cục theo dòng hồi tưởng, cảm nhận của nhân vật Tôi theo trình tự thời gian của buổi tựu trường. - Sự kết hợp hài hòa giữa kể, miêu tả, bộc lộ tâm trạng cảm xúc.Chính sự kết hợp trên tạo nên chất trử tình trong tác phẩm. - Sức cuốn hút của tác phẩm tạo nên từ: - Bản thân tình huống truyện. - Tình cảm ấm áp trìu mến của những người lớn đối với các em nhỏ lần đầu tiên đến trường. - Hình ảnh thiên nhiên, ngôi trường và cách so sánh giàu sức gợi cảm của tác giả . Toàn bộ truyện toát lên chất trữ tình thiết tha, êm dịu. ? Nhận xét đặc sắc nghệ thuật của truyện ngắn này? ? Sức cuốn hút của tác phẩm, thoe em, được tạo nen từ đâu? 10p III/- Tổng kết – Ghi nhớ: - Ghi nhớ sgk ? Hãy nhắc lại nội dung, nghệ thuật truyện ngắn. IV/ Củng cố(3p) Gv khái quát nội dung bài học V/Hướng dẫn học ở nhà:(2p) -Đọc lại truyện và nắm bắt nội dung. -Tiếp tục tìm hiểu diễn biến tâm trạng của nhân vật “tôi” và những nét đặc sắc về nghệ thuật của truyện. -Chuẩn bị bài Cấp độ khái quát của nghĩa từ vựng. D/ Rút kinh nghiệm:…………………………………………………………………………………. Ngày soạn:15/8/2012 Tiết 3 Ngày dạy:.............................. CẤP ĐỘ KHÁI QUÁT CỦA NGHĨA TỪ NGỮ (Tự học có hướng dẫn) A.MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: Giúp Học sinh: -Hiểu rõ cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ và mối quan hệ về cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ. -Thông qua bài học, rèn luyện tư duy trong việc nhận thức mối quan hệ giữa cái chung và cái riêng. -Biết yêu quý và có ý thức trong việc giữ gìn và phát huy tiếng Việt. B.CHUẨN BỊ: I.Giáo viên: -Sách giáo khoa, sách giáo viên, sách bài tập, thiết kế bài giảng. -Bảng phụ, các ví dụ. II.Học sinh: -Đọc sách, tìm hiểu bài. -Xem lại nội dung các bài về nghĩa của từ ở chương trình lớp 7. C.Tiến trình giờ dạy: I.Ổn định lớp: II.Kiểm tra bài cũ:(2p) Kiểm tra việc chuẩn bị sách vở, soạn bài của học sinh vào đầu năm học. III.Bài mới: NỘI DUNG CẦM ĐẠT HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ TG I.Từ ngữ nghĩa rộng và từ ngữ nghĩa hẹp. - Nghĩa của từ “động vật” rộng hơn nghĩa của các từ “thú, chim, cá” vì trong động vật nói chung có thú, chim, cá. - Nghĩa của từ “thú, chim, cá” rộng hơn nghĩa của các từ “voi, tu hú, cá rô…” - Nghĩa của từ “thú” rộng hơn nghĩa từ “hươu, voi” nhưng lại hẹp hơn từ “động vật” - Nghĩa của một từ có thể hẹp hơn hoặc rộng hơn nghĩa của một từ khác. BT1 Y phục Quần Áo quần đùi, quần dài Áo dài, áo sơ mi V ũ kh í Súng bom Trường, đại bác Bom ba càng,bi BT2) a, chất đốt,b.nghệ thuật, c.thức ăn D, nhìn, e, đánh BT3) a, Xe đạp, máy, hơi B, Sắt, đồng, nhôm, vàng, bạc C, chanh, cam, chuối D, bà nội, bà ngoại, cô, dì, chú, bác E, xách, khiêng, gánh Tìm hiểu khái niệm từ ngữ nghĩa rộng và từ ngữ nghĩa hẹp. ? Các em hãy quan sát sơ đồ sau: (Treo bảng phụ) thú động vật chim cá voi, hươu.. tu hú, sáo... cá rô, cá mè… ? Nghiã của từ “động vật” rộng hơn hay hẹp hơn nghĩa của các từ “thú, chim, cá”? Vì sao? (Gợi ý: Thú, chim, cá đều là động vật.) ? Nghĩa của từ “thú” so với “voi, hươu”, từ “Chim” so với “tu hú, sáo”, từ “cá” so với “cá rô, cá mè” như thế nào? (Gợi ý: Những con vật cụ thể trong một loài.) ? Em có nhận xét gì về nghĩa của từ “thú” so với từ “động vật” và từ “voi, hươu”. ? Em có nhận xét gì về ý nghĩa của một từ? ? Các em hãy quan sát hình sau để thấy rõ hơn mối quan hệ đó! (Bảng phụ.) cá Cá rô cá thu thú Voi hươu Sáo tu hú ĐỘNG VẬT chim ? Từ “thú”có ý nghĩa bao hàm ý nghĩa từ “voi, hươu” nên nó có ý nghĩa rộng hơn từ “voi, hươu”, ngược lại từ “thú” có ý nghĩa được bao hàm trong phạm vi ý nghĩa của từ “động vật” nên nó có ý nghĩa hẹp hơn ý nghĩa của từ “động vật”.Vậy thế nào là từ có nghĩa rộng, từ có nghĩa hẹp? ? Chốt lại nội dung bài học. 25p dụng cụ học tập sách Sách giáo khoa Sách tham khảo vở bút II/ Bài Tập1,2,3,4 GV nêu câu hỏi để HS thảo luận. 1.Tìm những từ có nghĩ rộng hơn và hẹp hơn từ “sách”. 2.Lập sơ đồ biểu thị mối quan hệ ý nghĩa giữa các từ đó. (Gợi ý: sơ đồ) GV yêu cầu hs làm các bài tập trong SGK 15p IV. Củng cố:GV yêu cầu hs khái quát nội dung bài học(2p) V.Hướng dẫn học ở nhà:.(1p) - Học bài, làm bài tập trong sgk, sbt. - Soạn bài: Tính thống nhất về chủ đề của văn bản. D/ Rút kinh nghiệm:................................................................................................................................ Ngày soạn:15/8/2012 Tiết 4 Ngày dạy:.............................. TÍNH THỐNG NHẤT VỀ CHỦ ĐỀ CỦA VĂN BẢN A.MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: Giúp Học sinh: -Nắm được chủ đề của văn bản, tính thống nhất về chủ đề của văn bản. -Biết viết một đoạn văn bản đảm bảo tính thống nhất về chủ đề; biết xác định và duy trì đối tượng; trình bày, lựa chọn, sắp xếp các phần sao cho văn bản tập trung nêu bật ý kiến, cảm xúc của mình. B.CHUẨN BỊ: I.Giáo viên: -Sách giáo khoa, sách giáo viên, sách bài tập, thiết kế bài giảng. -Bảng phụ, các ví dụ. II.Học sinh: -Đọc sách, tìm hiểu bài. -Xem lại nội dung các bài về văn bản ở chương trình lớp 7. C.Tiến trình giờ dạy: I.Ổn định lớp: II.Kiểm tra bài cũ:(2p) Kiểm tra việc chuẩn bị sách vở, soạn bài của học sinh vào đầu năm học. III.Bài mới: NỘI DUNG CẦN ĐẠT HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ TG I.Chủ đề của văn bản: - Kỉ niệm về buổi tựu trường đầu tiên với tâm trạng hồi hợp, bỡ ngỡ. - Tác giả thấy lòng rộn rã, bâng khuâng như đang được sống lại những ngày tuổi thơ trong sáng ấy. - Văn bản xoay quanh việc kể lại những kỉ niệm về ngày đầu tiên đi học với nhiều tâm trạng khác nhau. - Tâm trạng của nhân vật tôi. * Ghi nhớ ý 1, sgk/12 Hướng dẫn tìm hiểu khái niệm chủ đề của văn bản. ? Qua văn bản “Tôi đi học”, tác giả nhớ lại những kỉ niệm sâu sắc nào trong thời thơ ấu của mình? ? Sự hồi tưởng ấy gợi những ấn tượng gì trong lòng tác giả? ? Văn bản có đề cập đến vấn đề nào khác không? ? Đối tượng chính được đề cập trong văn bản là gì? ? Văn bản chỉ tập trung đề cập đến đối tượng và các vấn đề liên quan đến tâm trạng của tác giả trong ngày tựu trường đầu tiên. Đó chính là chủ đề của văn bản. Vậy chủ đề của văn bản là gì? 10p II.Tính thống nhất về chủ đề của văn bản: - Những kỉ niệm của tác giả về buồi đầu tiên đến trường ? thể hiện ở - Nhan đề : Tôi đi học - Các câu đều nhắc đến kỉ niệm của buổi tựu trường đầu tiên trong đời. - Văn bản Tôi đi học tập trung tô đậm '”Cảm giác trong sáng'' nảy nở trong lòng'' nhân vật ''tôi'' ở buổi đến trường đầu tiên trong đời bằng nhiều chi tiết nghệ thuật khác nhau * + Hôm nay tôi đi học. + Hằng năm cứ vào cuối thu... lòng tôi lại nao nức những niệm mơn man của buổi tựu trường + Tôi quên thế nào đươc những cảm giác trong sáng âý. + Hai quyển vở mới đang ở trên tay tôi đã bắt đầu thấy nặng. + Tôi bặm tay ghì thật chặt nhưng một quyển vở cũng xệch ra và chênh đầu chúi xuống đất…àcảm nhận được những cảm giác trong sáng nảy nở trong lòng nhân vật ''tôi'' ở buổi tựu trường đâu tiên. *Văn bản phải thống nhất về chủ đề. + văn bản có đối tưọng xác định, có tính mạch lạc. + nhan đề + quan hệ giữa các phần của văn bản + các câu, các từ ngữ tập trung biểu hiện chủ đề. III/- Luyện tập. Bài tập 1 a)Nhan đề của văn bản : “ Rừng cọ quê tôi” -Phần thứ nhất của văn bản : Miêu tả rừng cọ quê tôi -Phần thứ hai : Rừng cọ gắn bó với tuổi thơ của tôi -Phần cuối : Rừng cọ gắn bó với người dân quê tôi Ở mỗi phần đều có các câu thể hiện chủ đề: -chẳng có nơi nào đẹp như sông Thao quê tôi rừng cọ trập trùng -Căn nhà tôi ở núp dưới rừng cọ. Ngôi trường tôi học cũng khụất trong rừng cọ Ngày ngày đến lớp, tôi đi trong rừng cọ. - Cuộc sống quê tôi gẳn bó với rừng cọ Dù ai đi ngược về xuôi Cơm nắm lá cọ là ngưởi sô ng Thao. . b) các ý lớn : - Miêu tả rừng cọ quê tôi - Rừng cọ gắn bó với tuổi thơ của tôi - Rừng cọ gắn bó với người dân quê tôi Các ý này rất rành mạch , theo một trình tự hợp lý : Từ giới thiệu hình ảnh rừng cọ đến sự gắn bó của con người đối với rừng cọ, từ bản thân nhà văn đến những người dân quê hương. Chính vì vậy mà việc thay đổi trật tự nào khác sẽ làm cho bài văn không còn mạch lạc c)Hai câu trong bài trực tiếp nói tới tình cảm đó Dù ai đi ngược về xuôi Cơm nắm lá cọ là ngưởi sô ng Thao. . Chứng minh : sự gắn bó giữa rừng cọ với người dân sông Thao được thể hiện trong toàn bài : từ việc miêu tả rừng cọ đến cuộc sống của người dân -Rừng cọ đẹp nhất ( chẳng có nơi nào đẹp như sông Thao quê tôi) -Cuộc sống người dân gắn bó với rừng cọ từ đời sống tinh thần đến vật chất . Hướng dẫn tìm hiểu tính thống nhất về chủ đề của văn bản. ? Căn cứ vào đâu em biết văn bản Tôi đi học” nói lên những kỉ niệm của tác giả về buồi đầu tiên đến trường ? (Chú ý nhan đề, các từ ngữ, các câu trong văn bản viết về những kỉ niệm lần đầu tiên đên trường.) ? Hãy tìm các từ ngữ chứng tỏ tậm trạng đó in sâu trong lòng nhân vật ''tôi'' suốt cuộc đời. ? Tìm các từ ngữ, các chi tiết nêu bật cảm giác mới lạ xen lẫn bỡ ngỡ của nhân vật ''tôi'' khi cùng mẹ đi đến trường, khi cùng các bạn. đi vào lớp. ?Từ việc phân tích trên, hãy cho biết thế nào là tính thống nhất về chủ đề của văn bản. Tính thống nhất này thể hiện ở những phương diện nào ? GV cho HS làm bài tập trong sách giáo khoa HS làm bài, nhận xét bài làm Gv đánh giá cho diểm HS làm bài, nhận xét bài làm Gv đánh giá cho diểm HS làm bài, nhận xét bài làm Gv đánh giá cho diểm Bài tập 2. (Câu B v à D) Bài tập 3: Có những ý lạc chủ đề (c), (g) - Có nhiều ý hợp với chủ đề nhưng do cách diễn đạt chưa tốt nên thiếu sự tập trung vào chủ đề (b), (e). Sau đây là một phương án có thể chấp nhận được : a) Cứ mùa thu về, mỗi lần thấy các em nhỏ núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đến trường, lòng lại náo nức, rộn rã, xốn xang. b) Cảm thấy con đường thường ''đi lại lắm lần'' tự nhiên cũng thấy lạ, nhiều cảnh vật thay đổi. c) Muốn cố gắng tự mang sách vở như một học trò thực sự. d) Cảm thấy ngôi trường vốn qua lại nhiều lần cũng có nhiều biến đổi. e) Cảm thấy gần gũi, thân thương đối với lớp học, với những người bạn mới. 15p 15p IV. Củng cố: GV yêu cầu HS khái quát lại nội dung chính bài học(2p) V/Hướng dẫn học ở nhà:(1p) - Nắm vững thế nào là tính thống chất về chủ để của văn bản, tác dụng của tính thống nhất này . - Làm các bài tập Trong SBT - Chuẩn bị bài mới : Trong lòng mẹ. D/ Rút kinh nghiệm:................................................................................................................................ Yên Lâm, ngày.......tháng 8 năm 2012 Phó hiệu trưởng ký duyệt Nguyễn Ngọc Bá Ngày soạn:23/8/2012 Tiết 5,6 Ngày dạy:.............................. TRONG LÒNG MẸ (Trích: Những ngày thơ ấu - Nguyên Hồng ) A.MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: Giúp Học sinh: - Hiểu được tình cảnh đáng thương và nỗi đau tinh thần của nhân vật chú bé Hồng, cảm nhận được tình yêu thương mãnh liệt của chú đối với mẹ. - Bước đầu hiểu được văn hồi kí và đặc sắc của thể văn này qua ngòi bút Nguyên Hồng: thấm đượm chất trữ tình, lời văn tự truyện chân thành, giàu sức truyền cảm. B.CHUẨN BỊ: I.Giáo viên: - Nghiên cứu sách giáo khoa, sách giáo viên, sách bài tập, thiết kế bài giảng. - Đọc “ Những ngày thơ ấu” của Nguyên Hồng. - Chân dung nhà văn Nguyên Hồng. II.Học sinh: - Đọc “Những ngày thơ ấu”. - Đọc sách giáo khoa, soạn các câu hỏi “Đọc - hiểu văn bản “ C.Tiến trình giờ dạy: I. Ổn định lớp: II.Kiểm tra bài cũ:(2p) 1.Phân tích dòng cảm xúc thiết tha, trong trẻo của nhân vật ''tôi'' trong truyện ngắn “Tôi đi học” 2.Nét đặc sắc nghệ thuật và sức cuốn hút của tác phẩm. “Tôi đi học” là gì ? III.Bài mới: NỘI DUNG CẦN ĐẠT HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ TG I/- Đọc – Tìm hiểu chung: 1- Tác giả: Nguyên Hồng (1918-1982), quê ở Nam Định , sống trong một xóm lao động nghèo .- Nguyên Hồng được coi là nhà văn của những người lao động cùng khổ . 2- Tác phẩm: “Trong lòng mẹ” trích trong tập “Những ngày thơ ấu” (1938) .Tác phẩm gồm 9 chương, "Trong lòng mẹ" là chương 5 . GVcho HS xem chân dung nhà văn Nguyên Hồng và giới thiệu qua về nhà văn Gv kiểm tra các việc nắm các chú thích : trong sách giáo khoa . ?Hãy nêu những thông tin cơ bản về Nguyên Hồng, phong cách văn chương của ông và các tác phẩm chính . Gv cho HS đọc 17p 3- Hồi ký: Hồi kí là một thể của kí, ở đó người viết kể lại những chuyện, những điều chính mình đã trải qua, đã chứng kiến. ? Em hiểu gì về thể văn hồi ký? HS suy nghĩ trả lời 4- Bố cục đoạn trích: *Bố cục đoạn trích : chia làm hai phần - Phần 1 từ đầu đến ... “và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?” : Cuộc đối thoại giữa người cô cay độc và chú bé Hồng ; ý nghĩ, cảm xúc của chú về người mẹ bất hạnh. - Phần 2 (đoạn còn lại) : Cuộc gặp lại bất ngờ với mẹ và cảm giác vui sướng cực điểm của chú bé Hồng. ? Hãy nêu bố cục của đoạn trích? HS suy nghĩ trả lời II. Phân tích: 1- Hoàn cảnh của bé Hồng: * - Mồ côi cha. - Mẹ do nghèo túng phải bỉ con để đi tha hương cầu thực. - Hai anh em Hồng phải sống nhờ nhà người cô ruột. Chúng không được thương yêu lại còn bị hắt hủi, xúc phạm. 2- Nhân vật người cô : - Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hóa ...không? - Giọng điệu vừa cay nghiệt vừa ngoa ngoắt. Điều đáng chú ý ở đây bà cô cười hỏi chứ không lo lắng hay nghiêm nghị hỏi lại càng không âu yếm hỏi. Rõ ràng trong lời nói đó chứa đựng sự giả dối, mỉa mai thậm chí ác độc. - Bé Hồng đã nhận ra những ý nghĩ cay độc và trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô. Nói đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc ... ruồng rẫy mẹ. => Bé Hồng cúi đầu không đáp, không để lòng thương yêu kính trọng mẹ khhong bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến, bé Hồng trả lời dứt khoát: Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về. * Trước câu trả lời thông minh dứt khoát của bé Hồng, bà cô không chịu buông tha, giọng vẫn “ngọt”: Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu? Cùng với giọng vẫn “ngọt” bình thản ấy là hai con mắt long lanh chằm chặp đưa nhìn chú bé. Điều này chứng tỏ bà bà cứ muốn kéo chú bé vào trò chơi độc ác mà bà đã dàn tính sẵn. Dù chú bé im lặng cúi đầu, khóe mắt đã cay cay, bà vẫn tiếp tục “tấn công” với cử chỉ vỗ vai: Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tỉền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ. *Chố thể hiện sự cay độc nhất trong lời nói của cô là thăm em bé chứ Vì khi nói điều này, người cô không chỉ lộ rõ sự độc ác mà còn chuyển sang chiều hướng châm chọc, nhục mạ. Bà đã đánh thẳng vào lòng yêu quý và kính trọng mẹ vốn có trong lòng bé Hồng. * Đến đây, bé Hồng phẩn uất, nức nở, nước mắt ròng ròng rớt xuống hai bên mép rồi chan hòa đầm đìa ở cằm và ở cổ. Rồi cười dài trong tiếng khóc, hỏi lại. Bà cô vẫn tươi cười kể chuyện, miêu tả tỉ mỉ hình dáng người mẹ bé Hồng với vẻ thích thú: tình cảnh túng quẫn, ăn vận rách rưới, người gầy rạc. * Khi thấy đứa cháu phẩn uất lên đến cực điểm, cổ họng nghẹn ứ khóc không ra tiếng thì bà mới hạ giọng tỏ sự ngậm ngùi thương xót người đã khuất. Thực chất bà thay đổi đấu pháp tấn công đánh miếng đòn cuối cùng. Đến đây sự giả dối, thâm hiểm trơ trẽn của bà cô đã phơi bày toàn bộ. *- Từ việc phân tích trên ta rút ra bản chất của nhân vật người cô: Người đàn bà lạnh lùng độc ác thâm hiểm. hạng người sống tàn nhẫn, khô héo cá tình máu mủ ruột rà - Cô là người đại diện cho cái đạo lý bất nhân của xã hội phong kiến đã vùi dập biết bao số phận phụ nữ Gv:Cảnh ngộ của bé Hồng có gì đặc biệt? ? Mở đầu đoạn trích, người cô bé Hồng đã hỏi Hồng những gì? ? Em hãy phân tích ý đồ câu hỏi đó của người cô? HS suy nghĩ trả lời ? Bé Hồng cảm nhận được điều gì trong lời nói đó? HS suy nghĩ trả lời ? Trước câu trả lời thông minh dứt khoát của bé Hồng, bà cô có thái độ như thế nào? HS suy nghĩ trả lời ?Trong những lời lẽ của người cô, theo em chỗ nào thể hiện sự cay độc nhất? Vì sao? HS suy nghĩ trả lời ? Trạng thái của bé Hồng lúc này như thế nào? Còn bà cô? HS suy nghĩ trả lời ? Trước lời miêu tả tỉ mỉ hình dáng người mẹ bé Hồng với vẻ thích thú, cổ họng bé Hồng nghẹn ứ khóc không ra tiếng thì thái độ bà cô như thế nào? HS suy nghĩ trả lời ?Từ việc phân tích này ta có thể rút ra kết luận gì về người cô? HS suy nghĩ trả lời Gv kết thúc tiết 1 tại đây - Cho HS nhắc lại nội dung chính vừa học 23p 3p 2. Nhân vật chú bé Hồng: a- Khi trả lời người cô: * - Mới đầu, nghe cô gợi ý thăm mẹ, chú nhận ra ngay những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt của cô, chú cúi đầu không đáp và sau đó trả lời dứt khoát. Điều đó cho thấy bé Hồng rất thông minh xuất phát từ sự nhạy cảm và yêu thương kính trọng mẹ. - Sau lời hỏi thứ hai của người cô, lòng chú bé thắt lại, khóe mắt đã cay cay. Đến khi người cô mỉa mai, nhục mạ thì chú bé không còn nén nỗi phẩn uất, nước mắt ròng ròng rớt xuống hai bên mép rồi chan hòa đầm đìa ở cằm và ở cổ và cười dài trong tiếng khóc để hỏi lại cô. Điều đó thể hiện sự kiềm nén nỗi đau xót, tưc tưởi đang dâng lên trong lòng. - Tâm trạng đau đớn, uất ức của chú bé lên đến cực điểm khi người cô tươi cười kể chuyện, miêu tả tỉ mỉ hình dáng người mẹ bé Hồng với vẻ thích thú. => Bé Hồng rất thông minh, nhạy cảm và yêu thương kính trọng mẹ. GV: Thử phân tích những ý nghĩ của chú bé khi trả lời người cô? Gv cho HS thảo luận HS suy nghĩ trả lời 10p b- Trong lòng mẹ: - Nếu không phải là mẹ thì sẽ là một trò cười cho lũ bạn. Hơn nữa làm cho bé Hồng thẹn và tủi cực khác gì cái ảo ảnh của dòng nước trong suốt chảy dưới bóng râm của người bộ hành ngả gục giữa sa mạc - So sánh này rất hay nói được bản chất khát khao tình m