Giáo án thao giảng môn Ngữ văn 12 - Tiết 25: Bên kia sông đuống, tác giả Hoàng Cầm

GIAÙO AÙN THAO GIAÛNG Ngaøy soaïn: 28/10/2007 ( DAÏY BAÈNG GIAÙO AÙN ÑIEÄN TÖÛ) Ngaøy giaûng: 3/11/2007 Tieát 25 BEÂN KIA SOÂNG ÑUOÁNG Hoaøng Caàm- I.Muïc ñích, yeâu caàu: - Qua baøi thô, khôi daäy vaø phaùt huy ôû hoïc sinh tình yeâu queâ höông ñaát nöôùc, söï gaén boù vôùi maûnh ñaát cha oâng xaây döïng, boài ñaép neân töï bao ñôøi, nhöõng giaù trò vaên hoaù laøm ñeïp, laøm sang cho ñaát nöôùc mình, nhöõng göông maët thöông yeâu nhö mang linh hoàn ngaøn xöa cuûa daân toäc. -Hieåu vaø ñaùnh giaù ñöôïc ngheä thuaåttöõ tình ñaëc saéc cuûa baøi thô. II.Caùc böôùc leân lôùp: 1.OÅn ñònh. 2.Kieåm tra baøi cuõ: ? Em haõy phaân tích hình töôïng ngöôøi lính Taây Tieán trong baøi thô “Taây Tieán” cuûa Quang Duõng. 3.Baøi môùi: Daãn nhaäp:GV ñöa tranh veà hình aûnh con soâng vaø giôùi thieäu:Ai cuõng mang trong mình moät hình boùng queâ höông, moät doøng soâng queâ nhaø . Nhöng tình caûm cuûa nhöõng ngöôøi xa höông noàng ñöôïm hôn, vaø noãi nhôù cuõng da dieát hôn.Hoaøng Caàm cuõng coù moät queâ höông, vaø queâ höông aáy baây giôø ñang nguùt ngaøn löûa chaùy. “Beân kia soâng Ñuoáùng” laø noãi nhôù saâu thaúm trong traùi tim nhaø thô, laø taám loøng ñau ñaùu höôùng veà queâ nhaø. Heä thoáng caâu hoûi vaø tieán trình hoaït ñoäng Noäi dung Minh hoaï -Giôùi thieäu muïc I. -GV chieáu 2 tranh veà taùc giaû. ? Neâu nhöõng hieåu bieát cuûa em veà taùc giaû Hoaøng Caàm? -GV chuyeån maïch sang yù 2: Taùc phaåm. -HS ñoïc baøi thô. ? Cho bieát hoaøn caûnh saùng taùc cuûa baøi thô? ? Hoaøn caûnh ñoù giuùp cho em hieåu gì theâmveà ñaëc ñieåm cuaû taùc phaåm? -Baøi thô la moät maïch caûm xuùc nuoái tieác, xoùt thöông, caêm giaän cuoàn cuoän tuoân traøo döôùi ngoøi buùt nhaø thô. -Baøi thô laø theá giôùi Kinh Baéc, ñöôïc khôi daäy trong taâm hoàøn trong taâm hoàn nhaø thô vôùi nhöõng gì ñeïp ñeõ, ñaùng yeâu nhaát. ? Caên cöù vaøo maïch caûm xuùc cuûa nhaân vaät tröõ tình, cho bieát boá cuïc cuûa taùc phaåm? -GV chuyeån yù sang phaàn phaân tích. -HS ñoïc laïi phaàn môû ñaàu baøi thô (treân maøn hình). ? GV giuùp hs nhaän dieän nhaân vaät tröõ tình trong baøi thô: anh vaø em laø ai? ? Nhaø thô ñaõ choïn löïa nhöõng chi tieát naøo ñeå taùi hieän laïi hình aûnh soâng Ñuoáng ? ? Nhöõng chi tieát naøy cho ta bieát gì veà cuoäc soáng nôi ñaây ? ?Haõy neâu nhöõng nhaän xeùt cuûa em veà caùch dieãn ñaït vaø caùch duøng töø cuûa taùc giaû? -GV chuyeån yù sang caâu thô: “naèm nghieâng nghieâng trong khaùng chieán tröôøng kyø”. ? Em töôûng töôïng theá naøo veà hình aûnh soâng Ñuoáng “naèm nghieâng nghieâng trong khaùng cheán tröôøng kyø” ? -GV nhaän xeùt vaø bình giaûng theâm. Sau ñoù môùi cho hs ghi. - GV chuyeån yù sang thaùi ñoä, taâm traïng cuûa taùc giaû. ? Trong phaàn naøy, caâu thô naøo theå hieän roõ nhaát taâm traïng cuûa chuû theå tröõ tình? ? Phaân tích taâm traïng nhaø thô qua caâu thô ñoù? - Gv nhaän xeùt, bình giaûng caâu thô xong môùi cho hs ghi. -Chuyeån yù sang muïc 2. -Neâu noäi dung chính cuûa phaàn naøy? -Giôùi thieäu 2 noäi dung chuûa phaàn naøy.Cho ghi muïc a. ? Gioïng ñieäu chính cuûa ñoaïn thô naøy laø gioïng ñieäu gì? ? Hoàøi töôûng laïi böùc tranh Kinh Baéc cuûa nhöõng ngaøy bình yeân, noãi nhôù ñaàu tieân cuûa taùc giaû laø hình aûnh naøo? -GV chieâuù tranh ngheä nhaân laøng Hoà. ? Veû ñeïp coå truyeàn cuûa tranh Ñoâng Hoà ñöôïc nhaø thô ca ngôïi qua nhöõng töø ngöõ naøo ? Cho bieát yù nghóa bieåu caûm cuûa caùch duøng töø ñoù? ? Haõy nhaän xeùt veû ñeïp cuûa tranh Ñoâng Hoà qua caùch gôïi taû cuûa taùc giaû vaø qua caùc böùc tranh sau: -GV chieáu caùc tranh vaø ghi lôøi chuù thích caùc böùc tranh ñoù: lôïn aâm döông; ñaøn gaø; ñaøn lôïn aâm döông; ñaùm cöôùi chuoät…à HS nhaän xeùt.-GV cho ghi. -GV giaûng theâm veà tranh Ñoâng Hoà. Vöøa giaûng vöøa chieáu tranh: cöôõi traâu thaû dieàu; ñaáu vaät; höùng döøa; ñaùnh ghen; nheä nhaân laøng Hoà. ? Nhöng khi giaëc ñaët böôùc chaân ñeán ñaây thì nhöõng hình aûnh aáy thay ñoåi theá naøo? -Chuù yù khoå thô 2: ? Sau hình aûnh veà tranh laøng Hoà thì nhaø thô noùi ñeán hình aûnh naøo khaùc ôû queâ höông ? -GV chieáu tranh veà caùc chuøa ôû Baéc Ninh vaø leã hoäi. ? Vì sao taùc giaû vieát veà nhöõng hình aûnh aáy? Noù coù yù nghóa theá naøo trong ñôøi soáng tinh thaàn cuûa ngöôøi daân nôi ñaây? -GV giaûng keát hôïp chieáu tranh: haùt quan hoï , ñoaïn nhaïc. -GV giaùo duïc hs veà tình yeâu queâ höông ñaát nöôùc, bieát giöõ gìn baûn saéc vaên hoaù daân toäc. -Chuù yù khoå thô 3. ? Ngoaøi nhöõng hình aûnh ñoù ra thì ñoái töôïng naøo khaùc hieän veà rong trí nhôù nhaø thô? ? Nhöõng con ngöôøi aáy, trong tình caûm cuûa taùc giaû ñöôïc hieän leân nhö theá naøo? ( chieáu tranh cuï giaø toùc traéng). -Xem khoå thô 4: ? Theo em, trong nhöõng “nhaân vaät” aáy, ñoái vôùi Hoaøng Caàm, ñaùng yeâu nhaát laø hình aûnh naøo? -Chieáu tranh :caùc coâ gaùi ñi leã hoäi vaø chaân dung coâ gaùi Baéc Ninh.Giaûng veà hình aûnh naøy. -Chuù yù khoå thô 5-6 (tranh meï giaø) ? Hình aûnh ngöôøi meï giaø qua ngoøi buùt cuûa nhaø thô ñaõ hieän leân theá naøo?. -Bình giaûng ñoaïn thô naøy. -Chuù yù khoå thô 7 (tranh em beù) ? Boùng daùng treû thô hieän leân trong nhöõng caâu thô cuûa Hoaøng Caàm coù ñieàu gì gaây xuùc ñoäng cho em ? -Gv höôùng daãn tieåu keát: ? Nhaän xeùt veà böùc tranh queâ höông Kinh Baéc trong thô Hoaøng Caàm qua nhöõng hình aûnh vöøa phaân tích? ? Toá caùo toäi aùc cuûa giaëc, nhaø thô söû duïng nhöõng bieän phaùp ngheä thuaät gì? ? Ñieäp khuùc “ñi ñaâu, veà ñaâu” gaây xuùc ñoäng ñoái vôùi em nhö theá naøo -Gv chuyeån sang yù b. -Xem ñoaïn coøn laïi cuûa phaàn naøy:Töø “Ñaõ coù ñaát naøy cheùp toäi” ñeán “ Bao nhieâu noãi ñôøi”. ? Nhòp ñieäu ôû ñoaïn thô naøy coù gì thay ñoåi so vôùi ñoaïn ôû treân? ?Taïi sao coù söï thay ñoåi nhö vaäy? -Chuyeån yù sang muïc 3. -Xem phaàn keát (Ñoaïn coøn laïi): ? Noäi dung cuûa phaàn naøy so vôùi phaàn treân coù söï khaùc nhau nhö theá naøo? -GV höôùng daãn toång keát: ? Hoïc xong taùc phaåm, em thaáy thích nhaát laø caâu thô naøo? Vì sao? I. Taùc giaû- taùc phaåm: 1.Taùc giaû: -Teân thaät laø Buøi Taèng Vieät, sinh naêm 1922. -Queâ ôû vuøng Kinh Baéc-nôi coù truyeàn thoáng vaên hoïc laâu ñôøi, taïo neân hoàn thô Hoaøng Caàm möôït maø, giaøu caûm xuùc mang ñaäm chaát ca dao, daân ca. 2. Taùc phaåm: a.Hoaøn caûnh saùng taùc: -Soâng Ñuoáng (Thieân Ñöùc) chia tænh Baéc Ninh laøm 2 phaàn: nam vaø baéc.Nhaø Hoaøng Caàm ôû phaàn nam. -Baøi thô saùng taùc vaøo moät ñeâm thaùng 4/1948 taïi Vieät Baéc, khi nhaø thô nghe tin bò giaëc xaâm chieám. b.Boá cuïc:3phaàn. + Phaàn môû ñaàu: Caùi nhìn toaøn caûnh veà beân kia soâng Ñuoáng. +Phaàn chính: Toäi aùc cuûa giaëc treân queâ höông Kinh Baéc. Boä ñoäi trôû veà cuøng nhaân daân choáng giaëc. + Phaàn keát:Mô öôùc veà cuoäc soùng thanh bình trôû laïi. II.Phaân tích: 1.Caùi nhìn bao quaùt toaøn caûnh “Beân kia soâng Ñuoáng”: -“traéng phaúng lì: àgôïi cuoäc soáng -“bieâng bieác” thanh bình, eâm -“laáp laùnh” ñeàm vaø truø phuù aám no. - Söû duïng töø laùy gôïi hình, gôïi caûm, nhöõng gam maøu töôi taén ñeå dieãn taû veû ñeïp hieàn hoaø cuûa queâ höông. - Thuû phaùp nhaân hoaù “naèm nghieâng nghieâng” : con soâng nhö coù taâm traïng lo laéng day döùt khoâng yeân. -“Sao xoùt xa nhö ruïng baøn tay”:noãi ñau tinh thaàn chuyeån thaønh noãi ñau theå xaùcà söï lieân töôûng môùi laï, baát ngôø vaø ñoäc ñaùo. 2.Hình aûnh queâ höông Kinh Baéc. a.Queâ höông Kinh Baéc tröôùc vaø sau khi giaëc tôùi: - Gioïng thô thay ñoåi linh hoaït: + Khi mieâu taû veû ñeïp queâ höông gioïng sang saûng töï haøo. + Khi queâ höông bò giaëc taøn phaù:gioïng caêm phaãn xoùt xa. -Laøng tranh Ñoâng Hoà: + Duøng töø “maøu daân toâïc” gôïi nhieàu saéc thaùi yù nghóa: * laø chaát lieäu laáy töø ñaát caùt queâ höông. * laø linh hoàn daân toäc, baûn saéc daân toäc. + Tranh Ñoâng Hoà vôùi nhöõng ñöôøng neùt, maøu saéc saùng töôi ngoä nghónh. -Khi giaëc tôùi:caùi aûo vaø thöïc döôøng nhö laãn loän.Veû ñeïp tinh thaàn bò giaëc phaù huyû taøn nhaãn. -Nhöõng ñeàn chuøa coå kính vaø nhöõng hoäi heø ñình ñaùm:Ñoù laø caûnh töôi vui ñaàm aám vaøo nhöõng hoâïi chuøa muøa xuaân à cuoäc soáng bình yeân ngôøi leân haïnh phuùc. -Hình aûnh con ngöôøi: coâ gaùi, em beù cuï giaø… à taát caû ñeïp ñeõ, ngôøi leân haïnh phuùc vaø söï bình yeân. -Nhaø thô ñaõ daønh nhöõng neùt buùt meàm maïi vaø taøi hoa nhaát cho nhöõng coâ gaùi Kinh Baéc : hoï buoân baùn taûo taàn, coù veû ñeïp dòu daøng, tình töù. -Meï giaø vaát vaû, lam luõ, ñau khoå caû vaät chaát laãn tinh thaàn. -Nhöõng em thô ñoùi khaùt, sôï seät. àQueâ höông Kinh Baéc tröôùc khi giaëc xaâm löôïc laø moät vuøng queâ coå kính:  + vaät chaát no aám ñaày ñuû. + tinh thaàn phong phuù, ña daïng. + con ngöôøi bình yeân, haïnh phuùc. -Ñieäp ngöõ + caâu hoûi tu töø: “ñi ñaâu, veà ñaâu” dieãn taû noãi ñau xeù loøng, huït haãng cuûa taùc giaû. b) Boä ñoäi trôû veà cuøng nhaân daân choáng giaëc:-Nhòp thô gaáp gaùp, hoái haû, saûng khoaùià tình quaân daân aám aùp. 3.Öôùc mô cuoäc soáng thanh bình trôû laïi:-Môû ñaàu baøi thô laø noãi ñau, laø söï maát maùt, chia lìa.ÔÛ ñaây laø nieàm vui cuûa ngaøy chieán thaéng, ngaøy ñoaøn tuï.à Tö töôûng nhaân vaên cuûa baøi thô. III.Toång keát:Baøi thô boäc loä tình yeâu queâ höông tha thieát vaø loøng caêm thuø giaëc toät ñoâï cuûa taùc giaû. -Queâ ôû thoân Laïc Thoåû, xaõ Song Hoà, huyeän Thuaän Thaønh, tænh Baéc Ninh-nôi coù nhieàu di tích lòch söû, ñeàn ñaøi, mieáu maïo ôû ñaây töø nhöõng thuôû xa xöa naøo treân nhöõng ngoïn ñoài, söôøn nuùi, beân bôø soâng Ñuoáng, soâng Caàu, soâng Thöông… -Hoàn thô Hoaøng Caàm gaén boù maùu thòt vôùi queâ höông Kinh Baéc. -Cha oâng töøng daïy hoïc vaø chöõa beänh nhieàu nôi thuoäc vuøng queâ Kinh Baéc. -Meï oâng laø coâ gaùi Caàu Lim haùt quan hoï raát hay. -Hoaøng Caàm saùng taùc baøi thô naøy trong moät taâm traïng ñaày xuùc caûm.Nhaø thô vieát “toâi cöïc kì xao xuyeán, taâm tö choàng chaát nhöõng nhôù thöông, tieác nuoái…” - SGK/84. + traéng phaúng lì: gôïi söï eâm ñeàm, thanh bình. + laáp laùnh, xanh xanh, bieâng bieác : gôïi söï truø phuù aám no. -Caùi daùng naèm nghieâng nghieâng aáy con soâng môùi nhö moät sinh theå coù hoàn, coù taâm traïng hôn.Hình aûnh neùp mình nghieâng nghieâng aáy nhö gôïi khoâng khí lo aâu, vaéng laëng hôn. -Gôïi veû ñeïp cuûa con soâng: hieàn hoaø, duyeân daùng, gôïi caûm nhö ngöôøi thieáu nöõ. -Maát queâ höông nhö maát ñi chính moät phaàn cô theå nhaø thô. Caâu thô hay vaø coù söï saùng taïo bôûi leõ caûm giaùc ñaõ ñöôïc cuï theå hoaù moät caùch roõ raøng, deã caûm nhaän. -Maøu saéc tranh laøng Hoà: maøu töôi nhö caùnh sen, ñoû son, ñen maøu than rôm raï, vaøng ngheä, daønh daønh…Taát caû saùng böøng treân neàn giaáy ñieäp oùng aùnh nhö queùt ngaân nhuõ. - Noâïi dung: phong phuù ña daïng (nhö caùc böùc tranh choïn ñeå trình chieáu). -Xuaát xöù (khi chieáu ñeán tranh ngheä nhaân): 2 thoân Ñoâng Hoà vaø Baéc Hoà nay hôïp nhaát laïi laø Song Hoà-noåi tieáng veà ngheà veõ tranh daân gian ngaøy teát. -Kinh Baéc laø ñaát vaên hieán, bieát bao ñeàn chuøa noåûi tieáng treân ñaát nöôùc ñeàu taäp trung ôû ñaây: chuøa Lim, chuøa Daâu, chuøa Buùt Thaùp… -Cuõng gaén vôùi nhöõng ñeàn chuøa aáy laø nhöõng hoäi Gioùng, hoäi Lim, hoäi chuøa Daâu..coù haùt quan hoï, haùt ví, haùt troáng quaân, haùt ñoá. + nhöõng naøng moâi caén chæ queát traàu:söï yeân bình + cuï giaø toùc traéng:soáng thoï. + nhöõng em soät soaït quaàn naâu: sung tuùc, ñuû ñaày. -Coâ gaùi Kinh Baéc:coù khuoân maët buùp sen gôïi nhieàu lieân töôûng: xinh xaén, coù maøu phôùt hoàng, coù höông thôm thanh quyù.Nuï cöôøi nhö muøa thu toaû naéng thì töôi vaø saùng nhö lan toaû nieàm vui ra xung quanh, nhöng laïi coù veû ñeïp dòu daøng kín ñaùo nhö caùi naéng dòu muøa thu. -Trong chieán tranh, naïn nhaân heát söùc toäi nghieäp laø nhöõng meï giaø, nhaát laø nhöõng baø meï ngheøo, coøng löng döôùi naêm thaùng, vaãn phaûi vaát vaû kieám soáng, thôøi bình ñaõ khoå huoáng chi thôøi chieán! -Naïn nhaân toäi nghieäp nhaát cuûa chieán tranh laø nhöõng em thô: treû thô ñaõ bò caùi cheát aùm aûnh, ñeán trong giaác mô cuõng phaûi giaät mình. ( Nguyeãn Ñình Chieâuû: Boû nhaø luõ treû lô xô chaïy…) 4.Cuûng coá: Hình aûnh queâ höông Tröôùc khi keû thuø xaâm löôïc Khi keû thuø xaâm löôïc Veàâ cuoäc soáng: + Vaät chaát:no aám, ñaày ñuû. + Tinh thaàn: phong phuù, ña daïng vôùi tranh daân gian, nhöõng hoäi heø… Veà con ngöôøi: + Taát caû ngôøi leân haïnh phuùc. + Hoï chaêm chæ laøm aên, löông thieän. à Queâ höông thaät töôi ñeïp, bình yeân, haïnh phuùc. Veàâ cuoäc soáng + Vaät chaát: bò taøn phaù, caûnh tieâu ñieàu, xô xaùc, hoang taøn. +Tinh thaàn: bò chaø ñaïp, phaù huyû. Veà con ngöôøi: + meï giaø vaát vaû lam luõ. + con thô : ñoùi khaùt, sôï seät. à Queâ höông aûm ñaïm theâ löông. 5.Höôùng daãn veà nhaø: -Hoïc thuoäc moät ñoaïn thô. -Phaân tích naém ñöôïc gía trò noâïi dung ngheä thuaät cuûa caû baøi. -Soaïn baøi: “Ñoâi maét”- Nam Cao. -Ñoïc tröôùc taùc phaåm.Toùm taét noäi dung chính. -Tìm caùc chi tieát tieâu bieåu. -Soaïn baøi theo caâu hoûi höôùng daãn ôû SGK.