Giáo án thi giáo viên giỏi cấp tỉnh: Truyện Kiều_ Nguyễn Du

Ngày soạn: 19.3.2013 Thời gian giảng: Tiết 1 - 21.3.2013 Lớp: 10B - Trung tâm GDTX Tỉnh I Tiết 104 TRUYỆN KIỀU (tiếp) (Phần 1: Tác giả Nguyễn Du) A.Mục tiêu bài học: 1. Kiến thức: - Nắm được những đặc điểm chính trong các sáng tác bằng chữ Nôm và những đặc trưng cơ bản về nội dung, nghệ thuật của thơ văn ông. - Nắm được những nét khái quát, cơ bản của Truyện Kiều. 2. Kỹ năng: - Rèn kỹ năng đọc hiểu một tác gia văn học. 3. Thái độ: - Có thái độ yêu mến trân trọng tài năng và đồng cảm với cuộc đời đầy thăng trầm của đại thi hào Nguyễn Du. B. Phương pháp: - GV hướng dẫn, định hướng kết quả chung. - Hs trao đổi, thảo luận. C. Chuẩn bị của GV, HS: - GV: SGK, sách chuẩn kiến thức Ngữ Văn 10, giáo án, máy chiếu. - HS: Chủ động tìm hiểu, soạn bài học qua các câu hỏi sgk D. Tiến trình lên lớp: 1. Ổn định - kiểm tra sĩ số:.................. 2. Kiểm tra bài cũ: 3. Vào bài: Chúng ta sẽ cùng nhau đi vào tìm những từ khóa cho những ô chữ sau:(GV chọn HS tham gia - cho điểm) * HS 1 mở 4 ô chữ đầu: - Nơi sinh và lớn lên của Nguyễn Du? - Thăng Long - Quê cha của Nguyễn Du? - Hà Tĩnh - Quê mẹ của Nguyễn Du? - Bắc Ninh - Quê vợ của Nguyễn Du? - Thái Bình - 4 địa danh này tác động như thế nào đến Nguyễn Du? - Tiếp nhận truyền thống văn hóa của nhiều vùng quê. * HS 2 mở 4 ô chữ đầu: - Điền từ: “ Bao giờ ..................... hết cây Sông Rum hết nước, họ này hết quan” - Ngàn Hồng - Điền từ: thời đại sống của Nguyễn Du được nhận định là “Thời đại ..... của lịch sử dân tộc Việt Nam” - Bão táp - Qua 2 ô chữ này, chỉ ra 2 nhân tố tương ứng đã ảnh hưởng đến Nguyễn Du? -Gia đình - Thời đại - Một tác phẩm được coi là kiệt tác của Nguyễn Du? - Truyện Kiều Như vậy nhân tố quê hương, gia đình, thời đại đã tác động không nhỏ đến Nguyễn Du, góp phần tạo nên một tác giả Nguyễn Du với kiệt tác Truyện Kiều. Chúng ta đã cùng nhau đi tìm hiểu những nét chính về cuộc đời và các sáng tác bằng chữ Hán trong sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Du ở tiết 103. Hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau đi vào tìm hiểu tiết 104 tiếp theo. Tiết này chúng ta cùng nhau đi tìm hiểu các sáng tác bằng chữ Nôm, nội dung và nghệ thuật trong các sáng tác của Nguyễn Du. Häat ®éng cña GV vµ HS Néi dung cÇn ®¹t ? Dùa vµo sgk, nªu nh÷ng t¸c phÈm viÕt b»ng ch÷ N«m? - TruyÖn KiÒu - V¨n chiªu hån * GV: Tªn t¸c phÈm lµ §o¹n tr­êng t©n thanh (tiÕng kªu míi vÒ nçi ®au th­¬ng ®øt ruét) - mét t¸c phÈm ®Çy bi kÞch. TruyÖn KiÒu lµ tªn gäi th«ng th­êng cña t¸c phÈm. GV cñng cè l¹i kiÕn thøc cÊp II cho HS th«ng qua b¶ng tãm t¾t nh÷ng nÐt chÝnh vÒ TruyÖn KiÒu. ? Nguån gèc TruyÖn KiÒu? - Theo cèt truyÖn Kim V©n KiÒu truyÖn cña Thanh T©m Tµi Nh©n - Trung Quèc. ? Nªu cèt truyÖn? (t¸c phÈm ®­îc chia lµm mÊy phÇn? ®ã lµ nh÷ng phÇn nµo?) - T¸c phÈm cã dung l­îng lµ 3254 c©u th¬ ®«i, ®­îc chia thµnh 3 phÇn: GÆp gì vµ ®Ýnh ­íc Gia biÕn vµ l­u l¹c §oµn tô ? Nªu gi¸ trÞ néi dung, nghÖ thuËt cña t¸c phÈm? ? Néi dung? - Gi¸ trÞ hiÖn thùc: ph¶n ¸nh XHPK ®­¬ng thêi; sè phËn bÊt h¹nh cña ng­êi phô n÷ tµi hoa trong XHPK x­a. - Gi¸ trÞ nh©n ®¹o: NiÒm th­¬ng c¶m cña NguyÔn Du tr­íc sè phËn ng­êi phô n÷; Lªn ¸n chÕ ®é PK; Tr©n träng ®Ò cao con ng­êi, tµi n¨ng còng nh­ ­íc m¬, kh¸t väng cña hä. ? NghÖ thuËt? - ThÓ lo¹i: ®¹t ®Õn ®Ønh cao vÒ th¬ lôc b¸t - Ng«n ng÷ d©n téc - X©y dùng nh©n vËt. * GV: tõ gi¸ trÞ néi dung, nhÊt lµ gi¸ trÞ nh©n ®¹o, vµ tõ nh÷ng gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm ®· lµm cho t¸c phÈm TruyÖn KiÒu trë thµnh mét “kiÖt t¸c”. Vµ còng chÝnh tõ kiÖt t¸c TruyÖn KiÒu, NguyÔn Du ®· ®­îc vinh danh lµ §¹i thi haß d©n téc, danh nh©n v¨n hãa thÕ giíi. Qua viÖc «n l¹i kiÕn thøc cò, c¸c em n¾m ®­îc cho c« vÒ nguån gèc - s¸ng t¹o; Gi¸ trÞ nh©n ®¹o - gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm. ? Nªu néi dung t¸c phÈm? gi¸ trÞ néi dung cña t¸c phÈm? ? Nªu gi¸ trÞ nghÖ thuËt? ? Qua c¶ 2 m¶ng s¸ng t¸c b»ng ch÷ H¸n vµ ch÷ N«m, em rót ra nhËn xÐt g× NguyÔn Du?(tÊm lßng cña nhµ th¬? tµi n¨ng cña nhµ th¬?) ?Theo dâi vµo sgk, nªu ®Æc ®iÓm néi dung th¬ v¨n NguyÔn Du? ? - §Ò cao t×nh ( ®Ò cao xóc c¶m tr­íc con ng­êi, cuéc ®êi, sè phËn) * GV: “Một mẹ cùng ba con Lê la bên đường nọ Đứa bé ôm trong lòng Đứa lớn tay mang giỏ Trong giỏ đựng những gì Mớ rau lẫn tấm cám Nửa ngày bụng vẫn không” (Những điều trông thấy) §ã lµ xóc c¶m cña NguyÔn Du khi b¾t gÆp h×nh ¶nh cña nh÷ng ng­êi ¨n mµy. §ã lµ xóc c¶m cña NguyÔn Du khi b¾t gÆp t×nh c¶nh ®¸ng th­¬ng cña «ng l·o mï h¸t rong: “Miệng sùi nước bọt, tay mỏi rã rờiNgồi xuống, xếp đàn, nói rằng hát đã xongHết lòng hết sức đàn gần một trống canhVậy mà chỉ được năm sáu đồng” TÊt c¶ nh÷ng xóc c¶m ®ã ®Òu ®­îc Èn ®»ng sau nh÷ng c©u ch÷ cña bµi th¬. ThÕ nh÷ng còng cã lóc nh÷ng xóc c¶m ®ã ®­îc bËt ra thµnh tiÕng: “§au ®ín thay phËn ®µn bµ Lêi r»ng b¹c mÖnh còng lµ lêi chung” §ã lµ xóc c¶m tr­íc th©n phËn cña ng­êi phô n÷ trong x· héi PK.  ? §Æc ®iÓm tiÕp theo vÒ mÆt néi dung? - §Ò cao con ng­êi, kh¸t väng sèng tù do. * GV: “Lµn thu thñy nÐt xu©n s¬n Hoa ghen thua th¾m liÔu hên kÐm xanh” -> ®Ò cao vÎ ®Ñp con ng­êi ë h×nh thøc. “ Cung th­¬ng lµu bËc ngò ©m NghÒ riªng ¨n ®øt hå cÇm mét ch­¬ng Khóc nhµ tay lùa nªn ch­¬ng Mét thiªn b¹c mÖnh l¹i cµng n·o nh©n” KiÒu giái vÒ ©m luËt ®Õn møc “lµu bËc”, tiÕng ®µn cña nµng thËt hay h¬n bÊt cø mét nghÖ sÜ nµo. KiÒu cßn biÕt s¸ng t¸c nh¹c mét “thiªn b¹c mÖnh” nghe buån thª thiÕt “n·o nh©n” lµm cho ng­êi nghe sÇu n·o, ®au khæ. -> ®Ò cao con ng­êi ë khÝa c¹nh tµi n¨ng. KiÒu cßn lµ ng­êi biÕt hi sinh b¶n th©n, tõ bá t×nh duyªn víi Kim Träng ®Ó chÊp nhËn b¸n m×nh chuéc cha, lµm trßn ch÷ hiÒu -> ®Ò cao con ng­êi ë khÝa c¹nh t©m hån. “Cöa ngoµi véi rñ rÌm the X¨m x¨m b¨ng lèi v­ên khuya mét m×nh Nµng r»ng kho¶ng v¾ng ®Õm tr­êng V× hoa nªn ph¶i ®¸nh ®­êng t×m hoa” T×nh yªu cña Thóy KiÒu, Kim Träng ®· v­ît qua khái lÔ gi¸o PK. Hä ®Õn víi nhau theo tiÕng gäi cña tr¸i tim, cña t×nh yªu tù do -> ®Ò cao kh¸t väng sèng tù do trong t×nh yªu. ? Ngoµi viÖc ®Ò cao t×nh, ®Ò cao con ng­êi, th¬ v¨n NguyÔn Du cßn tè c¸o ®iÒu g×?? “ HËu thÕ nh©n nh©n giai Th­îng Quan §¹i ®Þa xø xø giai MÞch La” NÕu hån KhuÊt Nguyªn cã trë vÒ câi thÕ nµy th× còng ch¼ng cã g× tèt ®Ñp. V× trªn câi ®êi nµy ®©u ®©u còng ®Çy nh÷ng tªn quan l¹i ®éc ¸c, nh÷ng dßng s«ng oan nghiÖt. ? Mét ®Æc ®iÓm míi hoµn toµn so víi c¸c t¸c gi¶ kh¸c trong s¸ng t¸c cña NguyÔn Du, ®ã lµ ®Æc ®iÓm nµo? Trong §éc TiÓu Thanh kÝ, t¸c gi¶ mong muèn x· héi nµy sÏ biÕt tr©n träng nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn cña con ng­êi, ®Æc biÖt lµ biÕt tr©n träng nh÷ng ng­êi ®· t¹o ra nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn Êy. Vµ còng chÝnh trong bµi th¬ nµy, ph¶i ch¨ng t¸c gi¶ còng mong ­íc ®êi sau sÏ nhí ®Õn m×nh, tr©n träng m×nh còng nh­ nh÷ng t¸c phÈm cña m×nh : “Ch¼ng biÕt ba tr¨m n¨m lÎ n÷a Ng­êi ®êi ai khãc Tè Nh­ ch¨ng?” ? Qua nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ néi dung, em h·y rót ra nhËn xÐt vÒ t¸c gi¶ NguyÔn Du? §Ó lµm nªn mét ®¹i thi hµo d©n téc, chóng ta ph¶i kÓ ®Õn ®Æc ®iÓm nghÖ thuËt trong c¸c s¸ng t¸c cña NguyÔn Du. ? VÒ thÓ th¬, c¸c s¸ng t¸c cña NguyÔn Du cã g× ®¸ng l­u ý? ? VÒ ng«n ng÷? Gv ®­a ra tiÓu kÕt. GV cho HS ®äc phÇn ghi nhí sgk. II. Sù nghiÖp s¸ng t¸c: 1. C¸c s¸ng t¸c chÝnh:: a. S¸ng t¸c ch÷ H¸n b. S¸ng t¸c ch÷ N«m - TruyÖn KiÒu (§o¹n tr­êng t©n thanh) + Nguån gèc - s¸ng t¹o + Gi¸ trÞ nh©n ®¹o - Gi¸ trÞ nghÖ thuËt - V¨n chiªu hån (V¨n tÕ thËp lo¹i chóng sinh) + Néi dung: thÓ hiÖn tÊm lßng nh©n ¸i cña NguyÔn Du tr­íc nh÷ng linh hån b¬ v¬, kh«ng n¬i n­¬ng tùa -> gi¸ trÞ nh©n ®¹o. + Gi¸ trÞ nghÖ thuËt: v¨n tÕ - thÓ song thÊt lôc b¸t. tÊm lßng nh©n ®¹o. VËn dông thÓ th¬, ng«n ng÷ d©n téc. a + b => Nh©n c¸ch cao c¶, tµi n¨ng s¸ng t¸c cña NguyÔn Du. 2. Mét vµi ®Æc ®iÓm vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt cña th¬ v¨n NguyÔn Du: a. §Æc ®iÓm néi dung: - §Ò cao t×nh (xóc c¶m) - §Ò cao con ng­êi, kh¸t väng sèng tù do - Tè c¸o b¶n chÊt tµn b¹o cña XHPK - X· héi cÇn tr©n träng nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn cña con ng­êi, ph¶i tr©n träng chñ thÓ s¸ng t¹o ra nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn Êy. => lµ t¸c gi¶ tiªu biÓu cña trµo l­u nh©n ®¹o chñ nghÜa trong v¨n häc Trung ®¹i ViÖt Nam. b. §Æc ®iÓm nghÖ thuËt: - ThÓ th¬: + Th¬ ch÷ H¸n: sö dông nhuÇn nhuyÔn c¸c thÓ th¬ cña Trung Quèc + Th¬ ch÷ N«m: t×m vÒ víi thÓ th¬ d©n téc. - Ng«n ng÷: + Trau dåi ng«n ng÷ v¨n häc d©n téc -> lµm giµu vèn ng«n ng÷ TiÕng ViÖt => N¾m v÷ng nhiÒu thÓ th¬, sö dông ®iªu luyÖn thÓ th¬ lôc b¸t, gãp phÇn lµm cho tiÕng nãi d©n téc thªm giµu ®Ñp. III. Tæng kÕt: Mét nh©n c¸ch cao c¶ Mét nhµ th¬ nh©n ®¹o, hiÖn thùc xuÊt s¾c cña v¨n häc Trung ®¹i ViÖt Nam Mét thiªn tµi v¨n häc. Mét danh nh©n v¨n hãa thÕ giíi 4.Củng cố: Vì sao Nguyễn Du được gọi là đại thi hào dân tộc, thiên tài dân tộc, là danh nhân văn hóa thế giới? 5. Dặn dò: Học và soạn bài Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật.