Giáo án Thực hành một số kiểu câu trong văn bản

TIẾT 63-64 :THỰC HÀNH MỘT SỐ KIỂU CÂU TRONG VĂN BẢN **************************** Mục tiêu bài học: Giúp học sinh Củng cố và nâng cao thêm những hiểu biết về cấu tạo và cách sử dụng của một số kiểu câu thường dùng trong văn bản Tiếng Việt. Biết phân tích lĩnh hội một số kiểu câu thường dùng, biết lựa chọn kiểu câu thích hợp để sử dụng khi nói và viết B-Phương pháp và tiến trình tổ chức dạy học: I- Phương pháp dạy học: - Giáo viên hướng dẫn học sinh thảo luận và thực hành II- Phương tiện thực hiện: Sách GK, sách GV và Thiết kế bài dạy. III -Tiến trình dạy học: Kiểm tra bài cũ: Giới thiệu bài mới: HOẠT ĐỘNG CỦA GI ÁO VI ÊN HOẠT ĐỘNG CỦA H ỌC SINH N ỘI DUNG C ẦN Đ ẠT -GV yêu cầu HS nhắc lại kiểu câu bị động đã học ở sách Ngữ văn 7 - GV cho HS đọc ví dụ SGK: + Xác định câu bị động trong đoạn trích. + Chuyển câu bị động sang câu chủ động + Thay câu chủ động vào vị trí và nhận xét về sự liên kết ý ở đoạn văn đã có sự thay thế. - GV yêu cầu HS đọc bài tập 2: + Cho HS xác định câu bị động trong đoạn văn và phân tích. -GV yêu cầu mỗi HS viết một đoạn văn về Nam Cao trong đó có câu bị động và giải thích tác dụng của câu bị động đó. - GV nhận xét và hoàn chỉnh đoạn văn. -GV yêu cầu HS nhắc lại khái niệm khởi ngữ đã học ở lớp 9 - Cho HS đọc ví dụ SGK + H d ẫn HS xác định câu có khởi ngữ + Nêu đặc điểm và tác dụng của câu có khởi ngữ - GV gọi HS đọc bài tập 2 + Cho biết điền câu nào vào dấu(…) -GV yêu cầu HS xác định khởi ngữ trong 2 ví dụ ở mục 3 -GV y êu cầu HS nhắc lại khái niệm câu có trạng ngữ chỉ tình huống. + Gọi 1 HS đọc ví dụ trong SGK + Hướng dẫn HS tìm hiểu các kiểu câu có trạng ngữ chỉ tình huống trong đoạn trích -GV nhận xét và kết luận -GV cho HS giải bài tập 2 GV nhận xét và kết luận -GV gọi Hs đọc bài tập 3 trong SGK + Yêu cầu Hs xác định trạng thái chỉ tình huống Yêu cầu HS nêu tác dụng của việc đặt câu có trạng ngữ chỉ tình huống về mặt phân biệt thông tin thứ yếu trong câu( thể hiện ở trạng nhữ) thông tin quan trọng( thể hiện ở vị ngữ) -GV hỏi HS: + Thành phần chủ nhữ trong kiểu câu bị động, thành phần khởi ngữ và trạng ngữ chỉ tình hống đứng vị trí nào trong câu? + Thể hiện nội dung thông tin gì + Tác dụng. HS nhắc lại Khái niệm câu bị động -HS đọc ví dụ 1 - HS thảo luận và xác định kiểu câu - HS chuyển theo cách của mình - HS đọc đoạn văn đã chuyển đổi và nhận xét -HS thực hiện theo yêu cầu. - Học sinh tự viết độc lập. - HS trình bày đoạn văn trên bảng và tự nhận xét HS nhận xét đoạn văn của bạn -HS nhắc laik khái niệm -Một HS đọc ví dụ, các HS còn lại theo dõi + HS xác định câu có khởi ngữ + Thảo luận và đưa ra tác dụng của kiểu câu này -HS đọc bài tập và tìm ra đáp án đúng - HS đọc ví dụ. Thảo luận và cho biết ý kiến của mỗi nhóm - HS nhắc lại khái niệm - HS đọc ví dụ và trả lời các câu hỏi -HS làm bài tập 2 theo nhóm Từng nhóm trình bày Nhóm khác góp ý - HS đọc bài tập 3 -Hs trả lời các yêu cầu - HS lần lượt rút ra ý tổng kết từng phần theo yêu cầu của GV I- TÌM HIỂU CHUNG: 1) Dùng kiểu câu bị động: a- Bài tập 1: -Câu bị động:”Không, hắn chưa được một người đàn bà nào yêu cả.” - Chuyển sang câu chủ động: “ Không, chưa một người đàn bà nào yêu hắn cả, vì thế mà bát cháo hành của Thị Nở làm cho hắn suy nghĩ nhiều” Nhận xét: Câu không sai nhưng không nối tiếp ý, làm cho đoạn văn chuyển đề tài b) Bài tập 2: - Câu bị động: “Đời hắn chưa bao giờ được săn sóc bởi tay một người đàn bà” Nhận xét: Câu này làm rõ câu bị động đứng trước nó. c) Luyện tập: Đoạn văn tham khảo: “Tốt nghiệp thành chung, Nam Cao được người bác họ đưa vào Nam sinh sống. Vì sức khoẻ, Nam Cao lại ra Bắc sống bằng nghề dạy học và viết văn” Nhận xét : Câu bị động” Nam Cao được một người bác họ đưa vào Nam sinh sống”. Câu này nhấn mạnh cuộc đời đưa đẩy con người và con người phải sông chật vật 2) Dùng kiểu câu có khởi ngữ: a)Bài tập 1: - Câu có khởi ngữ “ Hành thì may nhà thị còn” Đặc điểm: +Khởi ngữ luôn đứng ở đầu câu + KN tách biệt các phần còn lại của câu bằng từ thì hoặc từ là hoặc dấu phẩy. Tác dụng: Câu có KNgữ liên kết chặt chẽ b) Bài tập 2: -Chọn phương án C: mắt Vì các câu trên đều nói về tôi: Tóc, Cổ thì đến câu này Mắt đứng ở đầu câu. c) Bài tập 3: -Câu có khởi ngữ: Tự tôi, ngày nào tôi cũng tập. + Vị trí: Đứng ở đầu câu,trước chủ ngữ, có quãng ngắt + Tác dụng:Nêu đề tài có quan hệ liên tưởng - Câu có khởi ngữ: Cảm giác,tình tự, đời sống cảm xúc + Vị trí: Ở đầu câu, trước chủ ngữ, có quãng ngắt sau khởi ngữ + Tác dụng:Nêu một đề tài có quan hệ với điều đã nói trong câu đi trước: tình yêu ghét, niềm vui buồn ý đẹp xấu 3) Dùng kiểu câu có trạng ngữ chỉ tình huống. Bài tập 1: a)Phần in đậm nằm ở vị trí đầu câu b)Phần in đậm có cấu tạo là cụm động từ c) Chuyển: Bà già kia thấy thị hỏi, bật cười Nhận xét: Sau khi chuyển câu có 2 vị ngữ, hai vị ngữ đó cùng có cấu tạo là cụm động từ, cùng biểu hiện hành động của một chủ thể là bà già kia, nhưng viết theo kiểu câu có 1 cụm động từ ở trước chủ ngữ thì câu nối tiếp về ý rõ ràng hơn với câu trước đó Bài tập 2: Ở vị trí để trống trong đoạn văn, tác giả đã lựa chọn câu có phương án C- Kiểu câu có trạng nh\gữ chỉ tình huống Nếu viết theo kiểu câu ở phương án A thì sự việc ở câu này ở câu trước đó như cách nhau một quãng thời gian Kiếu câu ở phương án B lặp lại chủ ngữ không cần thiết, gây ấn tượng nặng nề Kiếu câu ở phương án D không tạo được mạch liên kết ý chặt chẽ ở câu trước Chỉ có kiểu câu C vừa đúng ý vừa liên kết chặt chẽ, vừa mềm mại uyển chuyển Bài tập 3: Trạng ngữ: Nhận được phiến trát của Sơn Hưng Tuyên đốc bộ đường ( câu đầu) Đây là câu đầu văn bản nên tác dụng của trạng ngữ này không phải là liên kết văn bản, cũng không phải thể hiện thông tin đã biết, mà là phân biệt tin thứ yếu ( thể hiện ở phần phụ đầu câu) với tin quan trọng(thể hiện ở vị ngữ chính của câu: quay lại hỏi thầy thơ lại giúp việc II- TỔNG KẾT VỀ VIỆC SỬ DỤNG 3 KIỂU CÂU TRONG VĂN BẢN -Thành phần chủ nggữ trong kiểu câu bị động, thành phần khởi ngữ & thành phần trạng ngữ chỉ tình huống đều đứng ở đầu câu. - Các thành phần kể trên thường thể hiện nội dung thông tin đã biết từ những câu đi trước trong văn bản hay thể hiện một nội dung dễ dàng liên tưởng từ những điều đã biết ở những câu đi trước hoặc một thông tin không quan trọng - Vì vậy, việc sử dụng những kiểu câu trên có tác dụng liên kết ý, tạo mạch lạc trong văn bản III- Dặn dò: Chuẩn bị trước cho tiết học ôn tập