Giáo án Tiếng Việt: Thực hành về thành ngữ, điển cố

Tiếng việt (1tiết) Tuần 6 (21-24) Tiết PPCT: 24 Ngày soạn: 3-10-2007 Thực hành về thành ngữ, đIển cố A-Mục tiêu bàI học: 1-Kiến thức: -Củng cố và nâng cao kiến thức về thành ngữ, đIển cố -Bước đầu lĩnh hội và sử dụng đúng thành ngữ, đIển cố 2-Kĩ năng -Phân tích được giá trị biểu hiện của thành ngư, đIển cố 3- TháI độ Hợp tác làmviệc tích cực B-Phương pháp Thảo luận nhóm, quy nạp C- phương tiện SGK,SGV,Giáo án D-Tiến trình lên lớp 1-ổn định tổ chức 2-Kiểm tra bàI cũ:Em hãy phân tích sự sáng tạo trong sử dụng ngôn ngữ trong câu thơ sau “…………” 3-Vào bàI mới Hoạt động của thầy và trò Nội dung cần đạt BT 1: Giáo viên cho hs đọc đoạn thơ,tìm các thành ngữ đồng thời giảI nghĩa các thành ngữ đó -GV nhận xét củng cố Các thành ngữ trên phối hợp với nhau và phối hợp cả với cụm từ mang dáng dấp thành ngữ: lặn lội thân cò,eo sèo mặt nước đã khắc họa rõ nét hình ảnh một người vợ vất vả,tảo tần đảm đang tháo vảttong công việc gia đình. Cách biểu hiện rất ngắn gọn nhưng nội dung thể hiện đầy đủ, sinh động cụ thể.ĐIều đó là nhờ dùng thành ngữ BT2 : làm tương tự như bàI tập 1 HS hoạt động thảo luận GV nhận xét Các thành ngữ trên đều dùng hình ảnh cụ thể và đều có tính biểu cảm: thể hiện sự đánh giá đối với đIều được nối đến BàI tập 3: GV GiảI thích cho học sinh hiểu Cả hai đIển cố trên đây đều được dùng để nói về tình bạn thắm thiết keo sơn. Chữ dùng ngắn gọn mà biểu hiện được tình ý sâu xa, hàm súcĐIển cố chính là những sự việc trước đây, hay câu chữ trong sách đời trước được dẫn ra và sử dụng lồng ghép vào bàI văn, lời nói để nói về những đIũu tương tự.Mỗi đIển cố như một sự việc tiêu biểu, diển hình mà khi nhắc đến là đã chứa đựng đIều định nói.Cho nên đIển cố có tính hgắn gọn, hàm súc thâm thúy.Tuy nhiên muốn lĩnh hội được đIển cố cần phảI có vốn sống, vốn văn hóa phong phú. BàI tập 4,6,7 học sinh thảo luận nhóm I-luyện tập BàI tập 1 -Một duyên hai nợ:ý nói một mình phảI đảm đương công việc gia đình để nuôI chồng con -Năm nắng mưòi mưa:vất vả cực nhọc chịu nhiều dãI dầu mưa nắng Nếu ss thành ngữ trên với các cụm từ thông thường(một mình phảI nuôI cả chồng con; làm lụng vất vả dưới mưa nắng)thì thấy các thành ngữ ngắn gọn, cô đọng,cấu tạo ổn định,hinh ảnh cụ thể sinh độngthể hiện nội dung kháI quát có tính biểu cảm BàI tập 2: -“đầu trâu mặt ngựa”biểu hiện được tính chất hung bạo,thú vật vo nhân tínhcủa bọn quan quân đến nhà TK khi gđ nàng bị vu oan. -“Đội trời đạp đất” biểu hiện được lối sống và hành động tự do ngang tàng không chịu bó buộc không chịu khuất phục bất cứ uy quyền nào. Nó dùng để nói khí phách hảo hán ngang tàng của Từ Hải. BàI tập 3 -“Gường kia” gợi lại câu chuyện Trần Phồn thời Hậu Hán dành riêng cho bạ là Từ Trĩ một cáI gường khi bạn dến chơI, khi bạn về lại treo gường lên -“Đàn kia”Gợi lại câu chuyện Chung Tử Kì nghe tiếng đàn của Bá Nha mà hiểu được ý nghĩ của bạn. Do đó sau khi chết, Bá Nha treo đàn không gảy nữa vì cho rằng không có ai hiểu được tiếng đàn của mình BàI tập 4: -“Ba thu” Kinh Thi có câu”Nhất nhật bất kiến như tam thu hề”(Một ngày không thấy mặt nhau lâu như ba mùa thu)Dùng đIển cố này câu thơ trong TK muốn nói khi KT đã tương tư TK thì một ngày không thấy mặt nhau có cảm giác lâu như ba năm -“Chín chữ”Kinh Thi kể chín chữ nói về công lao của cha mẹđối với con cáI là:sinh, cúc, phủ, súc,trưởng,dục,cố,phục,phúc. Dẫn đIển cố nàyTK nghĩ đến công lao của cha mẹ đối với bản thân mình, mà mình thì sống biền biệt nơI đất khách quê người, chưa hề báo đáp được cha mẹ. -“Liễu Chương ĐàI”gợi chuyện xưa của người đI làm quan ở xa viết thư về thăm vợ có câu “ Cây liễu ở Chương ĐàI xưa xanh xanh nay có còn không hay là tay khác đã vin bẻ mất rồi” Dẫn đIển cố này TK mường tượng đến cảnh KT trở lại thì nàng đã thuộc về người khác mất rồi. -“ Mắt xanh” Nguyễn Tịch đời Tấn quý ai thì tiếp bằng mắt xanh(lòng đen của mắt)lhông ưa ai thì tiếp bằng mắt trắng(lòng trắng của mắt) Dẫn đIển cố này TH muốn nói với TK rằng chàng biết TK ở chốn lầu xanh, hàng ngày phảI tiếp khách làng chơI nhưng chư hề ưa ai, bằng lòng với ai. Câu nói thể hiện lòng quý trọng, đề cao phẩm giá của nàng Kiều BàI tập 5 a)Ma cũ bắt nạt ma mới thay bắt nạt người mới -Chân ướt chân ráo:vừa mới đến còn lạ lẫm b)Cưỡi ngựa xem hoa thay qua loa Nhìn chung thay các thành ngữ bằng các từ ngữ thông thường thì có thể biểu hiện được phần nghĩa cơ bản nhưng mất đI sắc tháI biểu cảm, mất đI tính hình tượng II- Củng cố *Thành ngữ là một đơn vị ngôn ngữ tương đưong với cụm từ hoặc từ .Nó là một loại từ cố định,đã hình thành trước có tính hình tượng,tính kháI quát, tính biểu cảm *ĐIển cố không có tính chất cố định, nó xuất phát từ những sự kiện sự tích cụ thể trong các văn bản trong quá khứ hoặc trong cuộc sống đã qua để nói lên những đIều kháI quát trong cuộc sống 4-Hướng dẫn tự học -Nắm thành ngữ, điển cố -Chuẩn bị bài:Chiếu cầu hiền 5-Hướng dẫn đọc thêm Tìm đọc thành ngữ, điển cố Rút kinh nghiệm