Giáo án Toán học lớp 6 - Tiết 10 đến tiết 13

ngày soạn : 14/11/04 ngày giảng : 18/11/04 Tiết 10 Luyện tập I. Mục tiêu - Khắc sâu kiến thức: Nếu điểm M nằm giữa hai điểm A và B thì AM + MB = AB qua một số bài tập. - Rèn kĩ năng nhận biết một điểm nằm giữa hay không nằm giữa hai điểm khác. - Bước đầu tập suy luận và rèn kĩ năng tính toán. II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh - GV: SGK, thước thẳng, bảng phụ, bút dạ. - HS: SGK, thước thẳng III. Tiến trình dạy học Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Hoạt động 1: Kiểm tra bài cũ (8 ph) Hai HS cùng làm, mỗi em làm bài trên một nửa bảng. Một nửa lớp làm bài 46 Một nửa lớp làm bài 48 HS1: * HS1: Bài 46 1. Khi nào thì độ dài AM cộng MB bằng AB Làm bài tập 46SGK HS2: * HS2: Bài 18 1. Để kiểm tra xem điểm A có nằm giữa hai điểm O; b không ta làm thế nào? 2. Làm bài tập 48SGK GV cùng toàn lớp chữa, đánh giá cho điểm hai HS lên bảng (GV có thể chấm chữa thêm hai học sinh dưới lớp). Hoạt động 2 (25ph) Luyện tập các bài tập: Nếu M.............. Û MA + MB = AB Bài 49 SGK - Đầu bài cho gì, hỏi gì? - GV dùng bút dạ khác màu gạch chân những ý đầu bài cho, những ý đầu bài hỏi trên bảng phụ - Một HS đọc to, rõ đề bài trong SGK. HS quan sát đề trong SGK hoặc trên bảng phụ của GV - HS phân tích đề bài Hai HS lên bảng cùng làm hai phần a, b (1/2 lớp bên trái làm ý a trước, ý b sau 1/2 lớp bên phải làm ý b trước, ý a sau) A M N B a. M nằm giữa A và B ị AM + MB = AB (theo nhận xét) ị AM = AB - BM (1) N nằm giữa A và B ị AN + NB - AB (theo nhận xét) ị BN = AB - AN (2) - GV cùng HS cả lớp chấm chữa ý a - GV yêu cầu một HS khá chấm chữa ý b cho bạn. HS cả lớp nhận xét đánh giá cả hai em mà AN = BM (3) Từ (1), (2), (3) ta có AM = BN HS2:... Bài 51SGK - Một HS đọc đề trên bảng phụ - Một HS khác phân tích đề trên bảng phụ (dùng bút khác màu để gạch chân các ý..........) - Chấm bài đại diện của nhóm - Giải bài theo nhóm trong thời gian 7 phút. Sau đó từng nhóm lên trình bày (nếu đủ thời gian). Bài 47SGK: Cho 3 điểm A, B, B thẳng hàng. Hỏi điểm nào nằm giữa hai điểm còn lại nếu: a) AC + CB = AB b) AB + BC = AC c) BA + AC = BC - HS trả lời miệng Hoạt động 3 (9 ph) Luyện tập bài tập: M không nằm giữa A và B Û MA + MB ạ AB Bài 48 SBT - HS: Cho 3 điểm A; B; M biết AM = 3,7cm; MB = 2,3cm; AB = 5cm Chứng tỏ rằng: Theo đầu bài AM = 3,7cm; MB = 2,3cm; Ab = 5cm 3,7 + 2,3 ạ 5 a) Trong ba điểm A; B; M không có điểm nào nằm giữa hai điểm còn lại ị AM + MB ạ AB ị M không nằm giữa A; B 2,3 + 5 ạ 3,7 ị BM + AB ạ AM ị B không nằm giữa M; A 3,7 + 5 ạ 2,3 ị AM + AB ạ MB ị A không nằm giữa M; B ị Trong ba điểm A; B; M không có điểm nào nằm giữa hai điểm còn lại b) A; B; M không thẳng hàng b) Theo câu a: Không có điểm nào nằm giữa hai điểm còn lại, tức là ba điểm A; M; B không thẳng hàng. Bài 52 SGK Quan sát hình và cho biết đường đi từ A đến B theo đường nào ngắn nhất? Tại sao - HS trả lời miệng: Đi theo đoạn thẳng là ngắn nhất A B C Hoạt động 4: Dặn dò HS (3 ph) - Học kĩ lý thuyết - Làm các bài tập: 44, 45, 46, 49, 50, 51 SBT ngày soạn : 14/11/04 ngày giảng : 25/11/04 Tiết 11 Đ9. Vẽ đoạn thẳng cho biết độ dài I. Mục tiêu ã Kiến thức cơ bản - HS nắm vững trên tia Ox có một điểm và chỉ một điểm M sao cho OM = m (đơn vị đo độ dài) (m > 0). - Trên tia Ox, nếu OM = a; ON = b và a < b thì M nằm giữa O và N. ã Kĩ năng cơ bản: Biết áp dụng các kiến thức trên để giải bài tập ã Thái độ: Giáo dục tính cẩn thận, đo, đặt điểm chính xác. II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh - GV: Thước thẳng, phấn màu, compa. - HS: Thước thẳng, compa. III. Tiến trình dạy học Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Hoạt động 1: Kiểm tra bài cũ (5 ph) 1) Nếu điểm M nằm giữa hai điểm A và B thì ta có đẳng thức nào? 2) Chữa bài tập Trên một đường thẳng, hãy vẽ ba điểm V; A; T sao cho AT =10cm; VA = 20cm; VT = 30cm Hỏi điểm nào nằm giữa hai điểm còn lại? - Một HS được kiểm tra * Em hãy mo tả lại cách vẽ đoạn thẳng TA = 10cm trên một đường thẳng đã cho * GV: Bạn đã vẽ và nêu được cách vẽ đoạn thẳng TA trên một đường thẳng khi biết độ dài của nó. - HS đọc SGK trong 3 phút mục 1 (ví dụ 1). - Ghi bài học Vậy để vẽ đoạn thẳng OM = acm trên tia Ox ta làm như thế nào? (nêu rõ từng bước) Hoạt động 2: Thực hiện ví dụ vẽ một đoạn thẳng trên tia (23ph) VD1: - Để vẽ đoạn thẳng cần xác định hai mút của nó, ở VD1 mút nào đã biết, cần xác định mút nào? - Để vẽ đoạn thẳng có thể dùng những dụng cụ nào? Cách vẽ như thế nào? 1) Vẽ đoạn thẳng trên tia VD1: Trên tia Ox, vẽ đoạn thẳng OM = 2cm - Mút O đã biết - Cần xác định mút M * Cách 1: (dùng thước có chia khoảng) - Đặt cạnh của thước trùng tia Ox, sao cho vạch số 0 trung gốc O - Vạch (2cm) của thước ứng với một điểm trên tia, điểm ấy chính là điểm M. O M 2cm x - Sau khi thực hiện 2 cách xác định điểm M trên tia Ox, em có nhận xét gì? * Cách 2: (Có thể dùng compa và thước thẳng) - GV nhấn mạnh: Trên tia Ox bao giờ cũng... HS đọc nhận xét trong SGK (tr 122) VD2: Cho đoạn thẳng AB. Hãy vẽ đoạn thẳng CD sao cho CD = AB * VD2: * Đầu bài cho gì? yêu cầu gì? - HS đọc SGK (VD2) trong 5 phút và nêu lên cách vẽ - Hai HS lên bảng thao tác vẽ (GV bổ sung nếu cần). - Cả lớp thao tác: Vẽ đoạn thẳng AB Vẽ đoạn thẳng CD = AB (bằng compa vào vở) Củng cố: Bài 1: Trên tia Ox vẽ đoạn thẳng OM = 2,5cm (vở) (Bảng OM = 25cm) ON = 3cm (vở) (bảng ON = 30cm) C1: Dùng thước thẳng có độ dài C2: Dùng thước và compa * Trong thực hành: Nếu cần vẽ một đoạn thẳng có độ dài lớn hơn thước thì ta làm thế nào? * Nhìn hình (b) em có nhận xét gì về vị trí 3 điểm O; M; N, điểm nào nằm giữa hai điểm còn lại? 3cm 2,5cm O M N x Hoạt động 3: Vẽ hai đoạn thẳng trên tia (7ph) * Khi đặt hai đoạn thẳng trên cùng một tia có chung một mút là gốc tia ta có nhận xét gì về vị trí của ba điểm (đầu mút của các đoạn thẳng)? * Một HS đọc để VD trong mục 2 * Một HS lên bảng thực hiện VD (cả lớp vẽ vào vở). 2) Vẽ hai đoạn thẳng trên tia Vậy: Nếu trên tia Ox có Om = a; ON = b; O < a < b thì ta kết luận gì về vị trí các điểm O; N; M. VD: Trên tia Ox vẽ OM = 2cm ON = 3cm 0 1 2 3 x M N M nằm giữa O và N 0 x M N * Với ba điểm A; B; C thẳng hàng: AB = m; Ac = n và m < n ta có kết luận gì? 0 < a < b ị M nằm giữa O và N Nhận xét SGK Hoạt động 4: Luyện tập, củng cố (8ph) Bài 54 SGK Bài 55 SGK - Bài học hôm nay cho ta thêm một dấu hiệu nhận biết điểm nằm giữa hai điểm đó là? (Nếu O; M; N ẻ tia Ox và OM < ON ị ) Hoạt động 5: Dặn dò (2ph) - Về nhà ôn tập và thực hành vẽ đoạn thẳng biết độ dài (cả dùng thước, dùng compa). - Làm bài tập: 53; 57; 58; 59 (SGK) 52; 53; 54; 55 (SBT) ngày soạn : 28/11/04 ngày giảng : 02/12/04 Tiết 12 Đ10. Trung điểm của đoạn thẳng I. Mục tiêu ã Kiến thức cơ bản - HS hiểu trung điểm của đoạn thẳng là gì? ã Kĩ năng cơ bản: - HS biết vẽ trung điểm của một đoạn thẳng - HS nhận biết được một điểm là trung điểm của một đoạn thẳng ã Thái độ: Giáo dục tính cẩn thận, chính xác khi đo, vẽ, gấp giấy. II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh - GV: Thước thẳng có chia khoảng, bảng phụ, bút dạ, phấn mầu, compa, sợi dây, thanh gỗ. - HS: Thước thẳng có chia khoảng, sợi dây dài khoảng 50cm, một thanh gỗ (bằng khoảng chiếc bảng đen nhỏ), một mảnh giấy bằng khoảng nửa tờ đơn, bút chì. III. Tiến trình dạy học Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Hoạt động 1: Kiểm tra bài học sinh, dẫn dắt tới khái niệm trung điểm đoạn thẳng (5 ph) Cho hình vẽ (GV vẽ AM = 2cm; MB = 2cm) Một HS lên bảng thực hiện: ị AM = MB A M B 1) AM = 2m MB = 2cm 1) Đo độ dài: AM = cm? MB = cm? So sánh MA; MB 2) Tính AB 2) M nằm giữa A và B 3) Nhận xét gì về vị trí của M đối với A; B ị MA + MB = AB AB = 2 + 2 = 4 (cm) Hoạt động 2: (17ph) 1) Trung điểm đoạn thẳng * HS nhắc lại định nghĩa trung điểm của đoạn thẳng - Cả lớp ghi bài vào vở * M là trung điểm đoạn thẳng AB thì M phải thoả mãn điều kiện gì? HS: - Có điều kiện M nằm giữa A và B thì tương ứng ta có đẳng thức nào? Tương tự M cách đều A; B thì.......? * GV yêu cầu: Một HS vẽ trên bảng + Vẽ đoạn thẳng AB = 35cm (trên bảng) 1 HS thực hiện + Vẽ trung điểm M của AB + Vẽ AB = 35cm Có giải thích cách vẽ? + M là trung điểm của AB Toàn lớp vẽ như bạn với AB = 3,5cm ị AM = = 17,5cm Vẽ M ẻtia AB sao cho AM = 17,5cm GV chốt lại: Nếu M là trung điểm của đoạn thẳng AB thì: MA = MB = HS còn lại vẽ vào vở với AB = 3,5cm AM = 1,75cm Bài tập củng cố - Một HS đọc to đề, cả lớp theo dõi - Một HS khác tóm tắt đề. 2cm - GV quy ước đoạn thẳng biểu diễn 2cm trên bảng Cho - Tia Ox - A; B ẻ tia Ox; OA = 2cm OB = 4cm Hỏi a) A có nằm giữa hai điểm O; B không? b) so sánh OA và AB. c) Điểm A có là trung điểm của đoạn thẳng OB không? Vì sao? Yêu cầu một HS vẽ hình 2cm 4cm x O A B - HS trả lời miệng * GV ghi mẫu lên bảng (để HS biết cách trình bày bài) a) Điểm A nằm giữa hai điểm O và B (vì OA < OB) b) Theo câu a A nằm giữa O và B ị OA + AB = OB 2 + AB = 4 AB = 4 - 2 AB = 2 (cm) ị OA = OB (vì = 2cm) c) Theo câu a và b ta có: A là trung điểm của đoạn thẳng OB * GV lấy điểm A' ẻ đoạn thẳng OB; A' có là trung điểm của AB không? Một đoạn thẳng có mấy trung điểm? Có mấy điểm nằm giữa hai mút của nó? Chú ý: Một đoạn thẳng chỉ có một trung điểm (điểm chính giữa) nhưng có ô số điểm nằm giữa hai mút của nó. * GV: Cho đoạn thẳng EF như hình vẽ (chưa có rõ số đo độ dài), hãy vẽ trung điểm K của nó? E F ị HS: - Đo đoạn thẳng EF - Tính EK = - Vẽ K ẻ đoạn thẳng EF với EK = - Vẽ như thế nào? Việc đầu tiên ta phải làm gì? Hoạt động 3: (12ph) 2) Cách vẽ trung điểm của đoạn thẳng * Có những cách nào để vẽ trung điểm của đoạn thẳng AB? VD: Vẽ trung điểm M của đoạn thẳng AB (cho sẵn đoạn thẳng) GV: Yêu cầu HS chỉ rõ cách vẽ theo từng bước Cách 1: Cách 1: Dùng thước thẳng có chia khoảng b1: Đo đoạn thẳng b2: Tính Ma = MB = b3: Vẽ M trên đoạn thẳng AB với độ dài MA (hoặc MB) Cách 2: Dùng dây gấp: GV hướng dẫn miệng Cách 2: Gấp dây Cách 3: Dùng giấy gấp (SGK) Cách 3: Dùng giấy gấp + Hãy dùng sợi dây "chia" thanh gỗ thành hai phần bằng nhau. Chỉ rõ cách làm (chia theo chiều dài) - HS tự đọc SGK, xác định trung điểm đoạn thẳng bằng cách gấp giấy. - Dùng sợi dây xác định chiều dài thanh gỗ (chọn mép thẳng đo). - Gấp đoạn dây (bằng chiều dài thanh gỗ) sao cho hai đầu mút trùng nhau. Nếp gấp của dây xác định trung điểm của mép thẳng thanh gỗ khi đặt trở lại. - Dùng bút chì đánh dấu trung đỉem (hai mép gỗ, vạch đường thẳng qua hai điểm đó). Hoạt động 4: củng cố (8ph) Bài 1: Điền từ thích hợp vào chỗ trống............ để được các kiến thức cần ghi nhớ. 1. Điểm............ là trung điểm của đoạn thẳng AB Û M nằm giữa A; B MA = ................. 2. Nếu M là trung điểm của đoạn thẳng AB thì............ = .............. = AB Bài 2: Bài 63 SGK Bài 3: Bài 64 SGK Hoạt động 5: hướng dẫn về nhà (3ph) - Cần thuộc, hiểu các kiến thức quan trọng trong bài trước khi làm bài tập - Làm các bài tập: 61; 62; 65 (SGK) 60; 61; 62 (SBT) - Ôn tập, trả lời các câu hỏi, bài tập trong trang 124 SGK để giờ sau ôn tập chương. ngày soạn : 05/12/04 ngày giảng : 09/12/04 Tiết 13 ôn tập chương I I. Mục tiêu ã Kiến thức cơ bản - Hệ thống hoá kiến thức về điểm, đường thẳng, tia, đoạn thẳng, trung điểm (khái niệm - tính chất - cách nhận biết) ã Kĩ năng cơ bản: - Rèn kĩ năng sử dụng thành thạo thước thẳng, thước có chia khoảng, compa để đo, vẽ đoạn thẳng. - Bước đầu tập suy luận đơn giản. II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh - GV: Thước thẳng, compa, bảng phụ, bút dạ, phấn mầu. - HS: Thước thẳng, compa. III. Tiến trình dạy học Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Hoạt động 1: Kiểm tra việc lĩnh hội một số kiến thức trong chương của HS (10 ph) Câu hỏi Ba HS lần lượt trả lời, thực hiện trên bảng (cả lớp làm vào vở). HS1: Cho biết khi đặt tên một đường thẳng có mấy cách, chỉ rõ từng cách, vẽ hình minh hoạ. HS1: Khi đặt tên đường thẳng có ba cách C1: Dùng một chữ cái in thường a C2: Dùng hai chữ cái in thường x y C3: Dùng hai chữ in hoa A B HS2: - Khi nào nói ba điểm A; B; C thẳng hàng? HS2: - Ba điểm A; B; C thẳng hàng khi ba điểm cùng nằm trên một đường thẳng - Vẽ ba điểm A; B; C thẳng hàng A B C x - Trong ba điểm đó, điểm nào nằm giữa hai điểm còn lại? Hãy viết đẳng thức tương ứng. - Điểm B nằm giữa hai điểm A và C AB + BC = AC HS3: Cho hai điểm M; N HS3: y a' a - Vẽ đường thẳng aa' đi qua hai điểm đó - Vẽ đường thẳng xy cắt đường thẳng a tại trung điểm I của đoạn thẳng MN. Trên hình có những đoạn thẳng nào? Kể một số tia trên hình, một số tia đối nhau? M I N Trên hình có: - Những đoạn thẳng MI; IN; MN - Những tia: Ma; IM (hay Ia) Na'; Ia' (hay IN) Cặp tia đối nhau: Ia và Ia' Ix và Iy Câu hỏi bổ sung: Nếu đoạn mn = 5cm thì trung điểm I cách M, cách N bao nhiêu cm? Hoạt động 2: đọc hình để củng cố kiến thức (17ph) Bài 1: Mỗi hình trong bảng sau đây cho biết những gì a B .A A B C C A B a I b m n x O y A B y m(m>0) A N K M x N A M B A O B Học sinh trả lời miệng Hoạt động 3: củng cố kiến thức qua việc dùng ngôn ngữ (12ph) Bài 2: Điền vào ô trống trong các phát biểu sau để được câu đúng: a) Trong ba điểm thẳng hàng............... nằm giữa hai điểm còn lại b) Có một và chỉ một đường thẳng đi qua............... c) Mỗi điểm trên một đường thẳng là............... của hai tia đối nhua d) Nếu.................... thì AM + MB = AB e) Nếu MA = MB = thì..................... (GV viết đề bài lên bảng phụ, cho HS lên dùng bút khác màu điền vào chỗ trống) HS cả lớp kiểm tra, sửa sai nếu cần. Bài 3: Đúng hay sai a) Đoạn thẳng AB là hình gồm các điểm nằm giữa hai điểm A và B (S) b) Nếu M là trung điểm của đoạnthẳng AB thì M cách đều hai điểm A và B (Đ) c) Trung điểm của đoạn thẳng AB là điểm cách đều A và B (S) d) Hai tia phân biệt là hai tia không có diểm chung (S) e) Hai tia đối nhau cùng nằm trên một đường thẳng. (Đ) f) Hai tia cùng nằm trên một đường thẳng thì đối nhau (S) h) Hai đường thẳng phân biệt thì hoặc cắt nhau hoặc song song (Đ) Hoạt động 4: Luyện kỹ năng vẽ hình (15ph) x a' y B a A M O N Bài 4: Cho hai tia phân biệt chung gốc Ox và Oy (không đối nhau) - Vẽ đường thẳng aa' cắt hai tia đó tại A; B khác O - Vẽ điểm M nằm giữa hai điểm A; B. Vẽ tia OM - Vẽ tia ON là tai đối của tia OM a) Chỉ ra những đoạn thẳng trên hình b) Chỉ ra ba điểm thẳng hàng trên hình? c) Trên hình có tia nào nằm giữa hai tia còn lại không Bài tập 5 (làm bài tập SGK trang 127) Câu hỏi bổ sung: 1) Tính đoạn thẳng AC; BD 2) So sánh AC và BD 3) Trên hình có điểm nào là trung điểm của đoạn thẳng nào không? Hoạt động 5: Dặn dò (3ph) - Về nhà hiểu, thuộc, nắm vững lí thuyết trong chương - Tập vẽ hình, kí hiệu hình cho đúng - Làm các bài tập trong SBT: 51; 56; 58; 63; 64; 65 (trang 105)