Giáo án Tuần 17 - Tiết 65: Ngữ văn địa phương tìm hiểu, sưu tầm truyện cổ dân gian Hải Phòng

TuÇn 17 - tiÕt 65 ng÷ v¨n ®Þa ph­¬ng T×m hiÓu, s­u tÇm truyÖn cæ d©n gian h¶i phßng A. Møc §é CÇN §¹T: - N¾m ®­îc môc ®Ých, yªu cÇu cña viÖc t×m hiÓu truyÖn kÓ d©n gian vµ sinh ho¹t v¨n hãa d©n gian cña ®Þa ph­¬ng - BiÕt liªn hÖ, so s¸nh víi phÇn v¨n häc d©n gian ®· häc ®Ó thÊy sù kh¸c nhau cña hai lo¹i h×nh truyÖn kÓ d©n gian vµ sinh ho¹t v¨n hãa d©n gian. B. TRäNG T¢M KIÕN THøC, KÜ N¡NG: 1. KiÕn thøc: Mét sè truyÖn kÓ d©n gian vµ sinh ho¹t v¨n hãa d©n gian cña ®Þa ph­¬ng 2. KÜ n¨ng: KÓ chuyÖn d©n gian ®· s­u tÇm hoÆc giíi thiÖu; biÓu diÔn mét trß ch¬i d©n gian hoÆc s©n khÊu hãa mét truyÖn cæ d©n gian ®· häc. 3. Th¸i ®é: Cã th¸i ®é vµ t×nh c¶m, nhËn thøc tr©n träng vèn v¨n ho¸ d©n gian cña ®Þa ph­¬ng C. ChuÈn bÞ cña thÇy vµ trß: 1. Gi¸o viªn : - T×m hiÓu kÜ v¨n b¶n, chuÈn kiÕn thøc, so¹n bµi; chuÈn bÞ b¶ng phô; phiÕu häc tËp... - S­u tÇm 1 sè t­ liÖu vÒ v¨n häc d©n gian H¶i Phßng - H­íng dÉn HS chuÈn bÞ bµi 2. Häc sinh: - So¹n bµi theo ®Þnh h­íng cña SGK vµ ®Þnh h­íng cña gi¸o viªn - S­u tÇm c¸c v¨n b¶n d©n gian ®Þa ph­¬ng H¶i Phßng, giíi thiÖu nguån gèc... - Giíi thiÖu mét sè trß ch¬i d©n gian D. Tæ chøc d¹y vµ häc: æn ®Þnh tæ chøc: (1') KiÓm tra bµi cò: (5') 1. Em cã biÕt mét sè truyÖn d©n gian HP nµo kh¸c kh«ng h·y kÓ tªn 2.Em hiÓu g× vÒ bµi häc h«m nay qua viÖc soan bµi ë nhµ. Tr×nh bµy nh÷ng g× em biÕt ? Bµi míi: Ho¹t ®éng 1: T¹o t©m thÕ Thêi gian: 1 phót Môc tiªu: T¹o t©m thÕ vµ ®Þnh h­íng chó ý cña HS Ph­¬ng ph¸p: ThuyÕt tr×nh Ho¹t ®éng cña thÇy Ho¹t ®éng cña trß Ghi chó Cho HS xem ảnh Các em vừa được xem các bức tranh vÒ HP xưa và các em có những cảm nhận ban đầu về con người và mảnh đất nơi đây.Ng­êi HP kÓ tõ khi lËp Êp ®Õn nay ®· 2000 n¨m.Víi 2000 n¨m Êy ng­êi HP ®· båi ®¾p vµ x©y dùng cho m×nh nÒn v¨n ho¸ l©u ®êi.Mét trong sè ®ã lµ m¶ng truyÖn cæ d©n gian VN mang ®Æc tr­ng h¬i thë nång Êm cña biÓn c¶. Ho¹t ®éng 2: tri gi¸c Thêi gian: 10 phót Môc tiªu:Hướng dẫn HS hiểu sơ qua về truyÖn d©n gian HP và tìm hiểu chung về VB Đồng tiền Vạn Lịch Ph­¬ng ph¸p: VÊn ®¸p t¸i hiÖn th«ng qua ho¹t ®éng tri gi¸c ng«n ng÷, ®éng n·o... ThÇy Trß ChuÈn kiÕn thøc Ghi chó H­íng dÉn ®äc, chó thÝch Chó thÝch, ®äc I.ChóthÝch,®äc H®äc to phÇn tiÓu dÉn H: nªu vµi nÐt vÒ truyÖn cæ d©n gian HP? * Vài nét về truyện cổ dân gian Hải Phòng 1.Nội dung:người dân Hải Phòng đã sáng tạo ra một khô truyện cổ dân gian kể về cuộc sống xâm lăng, chống áp bức, công cuộc lấn biển, những tri thức ngư nghiệp, văn hóa và đời sống tâm linh, tín ngưỡng và khát vọng tự do của những người dân ngàn đời sống nơi đời sóng ngọn gió. 2.Thể loại:Truyền thuyết, cổ tích,truyện cười,giai thoại văn học… Truyền thuyết HP ghi lại truyền thống đấu tranh anh dũng chống ngoại xâm, công cuộc lao động đầy dũng cảm, ST cùng truyền thống văn hóa dân tộc mang đậm sắc thái văn hóa biển của mảnh đất và con người nơi đây - Truyện cổ tích HP mang nhiều dáng dấp của nhiều truyền thuyết vì dường như là những câu chuyện có thật, liên quan đến nhiều sự kiện lịch sử phát triển của thành phố cảng Hải Phòng, liên quan đến nhiều sự kiện lịch sử trên mảnh đất Hải Phòng. Tiêu biểu là Đồng tiền Vạn Lịch và Quận He. HS ®äc tiÓu dÉn ë s¸ch ®Þa ph­¬ng... HS suy nghÜ, tr¶ lêi 1.Chó thÝch, 2.®äc: H: Em rút ra nhận xét truyện DGHP có gì giống và khác với các truyện tranh và cổ tích mà em được học? + Giống: Có các yếu tố tình tiết kì ảo + Khác: Truyền thuyết và cổ tích Hải Phòng là những câu chuyện liê quan đến lịch sử Hải phòng, các sự kiện lịch sử gắn bó với con người và vùng đất Hải Phòng mang đậm sắc thái văn hóa biển. HS suy nghÜ, tr¶ lêi GV- Gắn với lịch sử và đời sống của con người, mảnh đất Hải phòng được chắp cánh bởi trí tưởng tượng phong phú mạnh mẽ, truyện dân gian Hải phòng ghi lại một cách hấp dẫn và đặc sắc bóng dáng lịch sử và tích cách con người, mảnh đất nơi đầu sóng ngọn gió của đất nước .Hôm nay cô trò ta cùng tìm hiểu văn bản Đồng tiền Vạn Lịch H: Em nên đọc truyện này với giọng đọc như thế nào HS nêu cách đọc H: Nhận xét giọng đọc của bạn? HS nhận xét H: Nêu các sự việc chính của truyện? - SV1: Giới thiệu về Vạn Lịch và gai thế của hắn cùng người vợ xinh đệp là Mai Thị - SV2: Mai Thị cho anh chàng đánh giậm miếng trầu. Lịch nhìn thấy ghen vô cớ đuổi Mai Thị đi. - SV3: Mai Thị lấy anh đánh giậm và 2 người sống hạnh phúc - SV4: Mai Thị cùng chồng nhặt được của cải của Vạn Lịch dưới biển, 2 người trở nên giàu có - SV5: Chồng Mai Thị chữa khỏi bệnh cho vua được vua phong cho chức tuần ti ở sông Cả - SV6: Mai Thị gặp Vạn Lịch, Vạn Lịch xấu hổ tự tử chết - SV7: Mai Thị đem hết tài sản của Vạn Lịch xin vua đúc đồng tiền Vạn Lịch đem phân phối cho người nghèo. - SV8: Nguồn gốc, lai lịch của đồng tiền Vạn Lịch HS nêu các sự việc chính GV:Dựa vào các sự kiện chính về nhà kể lại truyện diễn cảm H: Truyện “Đồng tiền Vạn Lịch” thuộc nhóm truyện nào sau đây? A. Truyền thuyết anh hùng B. Truyền thuyết về nguồn gốc tập tục văn hóa C. Truyện cổ tích có yếu tố thần kì gắn với cuộc sống, giải thích nguồn gốc tập tục LHCS D. Truyện cổ tích thần kì HS lựa chọn H: Qua việc soạn bài ở nhà, cho biết bố cục truyện 3 phần: - Mở đầu truyện: giới thiệu Vạn Lịch và gai thế - Diễn biến truyện: Mai Thị bị đuổi khỏi nhà và lấy anh chàng đánh giậm. Cuộc sống của Mai thị với người chồng đánh giậm - Kết thúc truyện: Mai Thị gặp lại Vạn Lịch và cái chết của Vạn Lịch. HS nêu bố cục Ho¹t ®éng 3: Ho¹t ®éng ph©n tÝch, c¾t nghÜa Thêi gian: 15 phót Môc tiªu: HS n¾m ®­îc néi dung,nghệ thuật liªn hÖ thùc tiÔn tõ vÊn ®Ò ®Æt ra trong v¨n b¶n Ph­¬ng ph¸p: VÊn ®¸p t¸i hiÖn; Ph©n tÝch c¾t nghÜa, trùc quan, nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, so s¸nh ®èi chiÕu... KÜ thuËt: C¸c m¶nh ghÐp, kh¨n phñ bµn... ThÇy Trß ChuÈn kiÕn thøc Ghi chó H­íng dÉn ®äc - hiÓu v¨n b¶n II. T×m hiÓu v¨n b¶n: H: Van Lịch được giới thiệu trong mở đầu truyện bằng những chi tiết nào ? G: Qua những chi tiết em tìm được cho thấy đây là một người rất giàu có nhờ buôn bán hàng hóa. Vậy chuyện tiếp theo diễn biến như thế nào ? HS tìm chi tiết 1.Mở đầu truyện - Giới thiệu Vạn Lịch và gia thế H: Diễn biến truyện kể về những sự việc gì? Mai Thị bị đuổi khỏi nhà và lấy anh chàng đánh giậm. Cuộc sống của Mai thị với người chồng đánh giậm H: Sống sung sướng nhưng Mai Thị lại rất khổ tâm vì mình hay xét nét của Van Lịch. Cho đến một ngày Mai thị bị Van Lịch đuổi đi. Tại sao Mai thị chồng đuổi ra khỏi nhà ? (Vì 1 lần Mai thị cho chàng đánh giậm miếng trầu bị VL nhìn thấy, cơn ghen nổi lên nên đuổi nàng đi.) HS tự giải thích,phân tích 2.Diễnbiếntruyện H: Sau khi bị chồng đuổi đi, Mai thị đã làm gì ? - Nàng bơ vơ bãi biển, gặp người đánh giậm, kể sự tình sau đó q/đ lấy anh đánh giậm, 2 vợ chồng sống hạnh phúc. HS trình bày H: Khi lấy người chồng đánh giậm, cuộc sống Mai thị có sự đổi thay. Vợ chồng Mai thị nhặt được vàng trong hoàn cảnh nào?- - Một lần người chồng lấy cục vàng ném gà .Ném mạnh quá vàng văng xuống sông,anh ta kể chuyện cho vợ, 2 vợ chồng Mai thị đã nhặt được vàng của VL ở dưới biển. VL trong 1 chuyến đi biển gặp bão, thuyền cùng vàng bạc chìm hết chỉ có hắn may mắn thoát thân. HS nêu ý nghĩa - Vợ chồng Mại thị nhặt được vàng H: Việc vợ chồng Mai thị nhặt được vàng mang ý nghĩa gì? Việc Mai thị nhặt được vàng và nhờ số vàng đó mà nàng trở nên sung túc giàu có cho thấy cuốc sống của con người HP ngày xưa ngay từ buổi đầu đã vươn lên với biển cả, tìm kiếm cuộc sống mưu sinh. Tất cả và sự vất vả của họ đã được đền đáp. Biển cả là nguồn tiềm năng vô tân với con người và từ khi vươn mình ta biển khơi, cuộc sống con người mới có sự đổi thay trong truyện, chi tiết này là chi tiết kì ảo. Mượn yếu tố kì ảo, người xưa muốn thể hiện tính cách mạnh mẽ của công cuộc làm ăn buôn bán trên sông nước của con người miền biển H:Trong đoạn truyện này còn có những chi tiết tưởng tượng kỳ ảo nào khác ? - Kho tượng phật đổ hàng chục người mó vào nâng không nổi mà chàng đánh giậm chỉ dùng sức nhẹ nâng cả kho tượng cho ta thây quan niệm xưa của người Hải Phòng. Công việc đi biển vươn ra biển đầy nguy hiểm nên người xưa hy vọng trên những cuộc hành trình xa khơi đó họ sẽ kiếm được từ biển những tài nguyên vô tân, và khi trở về họ được bình yên. Vì thế nên họ cầu yên sống yên biển nặng, tìm đến thế giới tâm linh , đến với trời phật giúp con người vững tin hơn trên bước đường mưu sinh của mình. HS tìm và nêu H: Kể ngày chữa bệnh được cho Vua, vợ chồng Mai thị xin chức quan tuần ti tại sông cả. Tại đây Mai thị đã gặp lại Vạn Lịch theo em vì sao a. Vì giận Van Lịch đã xử tệ muốn trả thù Vạn Lịch b.Vì muốn gặp lại chàng muốn nhìn thấy sự hối tiếc của chàng c. Vì muốn thấy cho Van Lịch chàng đã cầm vàng mà bán vàng đi Chọn ý C vì khi bị Vạn Lịch đuổi ra khỏi nhà Vạn Lịch chặc không bao giờ nghĩ Mai thị có được như ngày hôm nay. Và Mai thị muốn đẻ Vạn Lịch biết chàng có vàng trong tay mà không biết giữ - Vợ chồng Mai thị được vua ban thưỏng H:Truyện kết thúc như thế nào?.Cách kết thúc này giúp em hiểu được điều gì / - Kết thúc chuyện Vạn Lịch tự tử để lại tài sản cho Mai thị. Mai thị thấy hối hận việc mình làm. Là xin nhà vua cho khắc tên đồng tiền Vạn Lịch vào toàn bộ số tài sản mà nàng có được phát cho người nghèo. Cách kết thúc này giúp em hiểu được nguồn gốc và lai lịch có tên đồng tiền Vạn Lịch H: Tại sao qua truyện đồng tiền Vạn Lích tính chất mặn mòi, khắt nghiệt nhưng cũng khoáng đạt tình nồng hậu của biển và cuộc sống trên sống nước đã in bóng vào nếp cảm, nếp nghĩ và tính cách của con người được thể hiện trọng chuyện. - Sự măn mòi khắc nghiệt được thể hiện qua chi tiết quá trình vợ chồng Mai thị mò vàng dưới đáy biển, sự vất vả kiểm ăn mưu sinh trong công cuộc làm ăn hướng ra biển - Sự nồng hậu khoáng đạt thể hiện ở việc Mai thị đem vàng của Van Lịch xin vua đúc cho đồng tiền Vạn Lịch phát cho dân nghèo. Qua đây cho thấy tấm lòng nồng hậu của nàng giành cho người chồng cũ và những người nghèo khổ. - Cuộc sống trên sông nước được thể hiện đậm nét trong truyện. Không gian của truyện được gắn liền với sống nước và biển cả - Một đặc trưng rất riêng biệt của truyện cổ dân gian Hải Phòng. HS tr¶ lêi 3.Kết thúc truyện V¹n Lịch chết Nguồn gốc ra đời của đ ồng tiền Vạn Lịch Ho¹t ®éng 4: ®¸nh gi¸, kh¸i qu¸t Thêi gian: 5 phót Môc tiªu: HS kh¸i qu¸t kiÕn thøc Ph­¬ng ph¸p: Kh¸i qu¸t ho¸ KÜ thuËt: C¸c m¶nh ghÐp, Thảo luận: H:Nêu giá trị nội dung và nghệ thuật , ý nghĩa của văn bản này? 1.Nghệ thuật: - Truyện có nhiều chi tiết tưởng tượng kì ảo đan xen với yếu tố hiện thức gắn liền với những nét lịch sử và văn hóa tâm linh của người HP. - Cách xây dựng tình huống truyện độc đáo. 2.Nội dung - Truyện giải thích nguồn gốc sự ra đời của đòng tiền Vạn Lịch - Truyện thể hiện công cuộc làm ăn buôn bán trên sông nước và tính cách mạnh mẽ của con người trên sông nước 3.Ý nghĩa - Truyện thể hiện công cuộc làm ăn buôn bán trên sông nước và tính cách mạnh mẽ của con người trên sông nước HS th¶o luËn, tr¶ lêi Đọc ghi nhớ ghi nhớ C¶m nhËn cña em về con người và vùng đấtHP sau khi ®äc xong c©u chuyÖn? HS tự bộc lộ Ho¹t ®éng 5: LuyÖn tËp, ¸p dông, vËn dông: Thêi gian: 5 phót Môc tiªu: HS kh¾c s©u kiÕn thøc võa häc Ph­¬ng ph¸p: ThuyÕt tr×nh, ph©n tÝch, c¾t nghÜa, nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò Kể lại diễn cảm một đoạn truyện mà em thích Sưu tầm một số câu ca dao hoặc thơ mà em biết có liên quan đến truyện Giao bµi, h­íng dÉn häc bµi, chuÈn bÞ bµi ë nhµ (3') Kể diến cảm truyện Viết đoạn văn ngắn (5 – 7 câu) nêu cảm nhận của em sau khi học xong truyện Về nhà tiếp tục sưư tầm các dị bản có liên quan đến truyện. Chuẩn bị bài tiếp: Tìm hiểu về trò chơi dân gian HP Đọc kĩ các văn bản và trả lời câu hỏi phần đọc hiểu văn bản