Giáo án tuần 5, tiết 15 - Bài: câu cá mùa thu của Nguyễn Khuyến

Tuần 5; Tiết 15 CÂU CÁ MÙA THU (Thu điếu) Nguyễn Khuyến I. Mục Tiêu Cần Đạt Giúp HS: - Cảm nhận được vẻ đẹp nên thơ, có phần hiu hắt của cảnh sắc mùa thu và tâm hồn thanh cao, tâm sự u hoài của nhân vật trữ tình được miêu tả, biểu hiện trong bài. - Thấy được sự tinh tế, tài hoa trong cách sử dụng ngôn từ của tác giả. II. Chuẩn Bị - Giáo án, phương pháp: phát vấn, nêu vấn đề, diễn giảng. - HS chuẩn bị bài trước. III. Tiến Trình Lên Lớp 1. Ổn định lớp; Kiểm tra sĩ số 2. Kiểm tra bài cũ: (không) 3. Giới thiệu bài mới: Trong các nhà thơ cổ điển Việt Nam, Nguyễn Khuyến được mệnh danh là nhà thơ của làng cảnh Việt Nam. Điều đó không chỉ được thể hiện qua tình yêu của nhà thơ đối với cảnh vật mà còn là sự đánh giá về nghệ thuật bậc thầy trong việc miêu tả cảnh, tả tình của ông. Chùm thơ thu - đặc biệt là bài “Câu cá mùa thu” - thể hiện rõ nét điều đó. 4. Giảng bài mới: Hoạt động của GV và HS Nội dung chính Bổ sung Xem tiểu dẫn, nêu xuất xứ của tác phẩm. Bức tranh mùa thu có những chi tiết gì? Nhận xét về điểm nhìn để tác giả cảm nhận mùa thu thay đổi ra sao? Tìm chi tiết tả màu sắc và đường nét chuyển động của bức tranh thu. Nhận xét về cách hoà sắc, tạo hình cho bức tranh thu. Không gian mùa thu được miêu tả như thế nào? Có phải nhà thơ chú tâm vào việc câu cá? Các cấp độ màu xanh thể hiện cảm giác gì? Em có nhận xét gì về tính tạo hình của vần “eo” trong tác phẩm? Nêu nội dung và nghệ thuật của bài thơ? I. Xuất xứ - Nằm trong chùm ba bài thơ thu của Nguyễn Khuyến. Chùm thơ thu mang sắc thái rất riêng của mùa thu ở nông thôn đồng bằng Bắc Bộ. II. Đọc – Hiểu 1. Cảnh thu: + Điểm nhìn của nhà thơ để cảm nhận cảnh thu: ao – thuyền câu – sóng – lá vàng – mây – ngõ – cần câu – cá dưới chân bèo. è Cảnh thu được cảm nhận từ gần đến cao xa rồi lại từ cao xa trở về gần à không gian, cảnh sắc mùa thu mở ra nhiều hướng thật sinh động. + Màu sắc: Nước trong veo, trời xanh ngắt, Sóng biếc, lá vàng + Đường nét chuyển động: sóng hơi gợn tí, lá khẽ đưa vèo, tầng mây lơ lửng è Không khí mùa thu có sự thanh sơ, dịu nhẹ từ cảnh vật đến màu sắc, mọi chuyển động của vật. Cách hoà sắc tạo hình có nét độc đáo: giữa các màu xanh (nước, trời, ngõ trúc, bèo) có màu vàng của chiếc lá thu rơi; ao thu nhỏ – thuyền bé tẻo teo và dáng người cũng như thu nhỏ lại (tựa gối). è Cảnh điển hình hơn cả cho mùa thu của làng cảnh VN, gợi được nét riêng, cái hồn dân dã của làng quê Bắc Bộ. + Không gian: Ngõ trúc quanh co khách vắng teo à Không gian tĩnh, vắng người, vắng tiếng. + Chuyển động: Sóng hơi gợn, mây lơ lửng, lá khẽ đưa à nhẹ, rất khẽ, không đủ tạo âm thanh. Tiếng cá đớp mồi: cá đâu đớp động – nghệ thuật lấy động tả tĩnh. è Cảnh thu đẹp, nhưng tĩnh lặng, đượm buồn. 2. Tình thu + Tác giả cảm nhận độ trong veo của nước, hơi gợn tí của sóng, khẽ rơi vèo của lá, tiếng cá đớp mồi cũng tạo ấn tượng đậm trong tâm hồn tác giả. à Tâm hồn tác giả trong sự yên tĩnh, vắng lặng, đi câu cá nhưng thực chất để đón nhận trời thu, cảnh thu vào cõi lòng. + Cảnh thu có nhiều gam màu xanh: xanh trong, xanh biếc, xanh ngắt à gợi cảm giác se lạnh, cái lạnh từ tâm hồn nhà thơ toả vào cảnh vật. è Không gian tĩnh lặng đem đến cảm nhận về nỗi cô quạnh, uẩn khúc trong tâm hồn nhà thơ. - Nhà thơ có tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu nước (tuy thầm kín mà sâu sắc) 3. Thành công về mặt nghệ thuật - Ngôn ngữ: giản dị, trong sáng, diễn đạt những biểu hiện tinh tế của sự vật, những uẩn khúc thầm kín trong tâm trạng. - Vần “eo”: diễn tả không gian vắng lặng, thu nhỏ dần, hợp với tâm trạng đầy uẩn khúc. - Lấy động nói tĩnh ở câu cuối: gợi cái yên vắng của cảnh, cái tĩnh lặng của tâm trạng. III. Tổng Kết - Cảnh: mang vẻ đẹp điển hình cho mùa thu làng cảnh VN: cảnh đẹp nhưng phảng phất buồn, phản ánh tình yêu thiên nhiên đất nước, vừa mang tâm sự thời thế của tác giả. - Bài thơ có nét hiện thực, hình ảnh, từ ngữ đậm tính dân tộc. IV. Củng Cố: - Vẻ đẹp của cảnh thu điển hình cho mùa thu của làng cảnh VN. - Vẻ đẹp tâm hồn nhà thơ: yêu thiên nhiên, tâm trạng trước thời thế. - Tài năng của nhà thơ trong tả cảnh, tả tình, nghệ thuật gieo vần, sử dụng từ ngữ. V. Dặn dò: Học thuộc lòng bài thơ.