Giáo án Vật lý khối 9 - Tiết 23, 24: Nam châm vĩnh cửu

Ngày soạn15 -11-2007 Tuần 12 Tiết 23 : Nam châm vĩnh cửu I) Mục tiêu : 1) Kiến thức : - Mô tả được từ tính của nam châm - Biết cách xác định các từ cực Bắc ,Nam của nam châm vĩnh cửu - Biết được các từ cực loại nào thì hút nhau ,loại nào thì đẩy nhau - Mô tả được cấu tạo và giải thích được hoạt động của la bàn 2) Kỹ năng: - Xác định cực của nam châm - Giải thích được hoạt động của la bàn,biết sử dụng la bàn để xác định phương hướng 3) Thái độ : Yêu thích môn học ,có ý thức thu thập thông tin II) Chuẩn bị : 1) Thầy : 2) Trò : - 2 Thanh nam châm thẳng ,trong đó có 1 thanh được bọc kín để che phần sơn màu và tên cực - Một ít vụn sắt trộn lẫn vụn gỗ , nhôm, đồng ,nhựa xốp . - 1 nam châm chữ U - 1 kim nam châm đặt trên một mũi nhọn thẳng đứng - 1 la bàn - 1 giá thí nghiệm và 1 sợi dây để treo thanh nam châm III) Các hoạt động trên lớp : 1) Tổ chức:(2') Kiểm tra sĩ số ,công tác chuẩn bị bài của HS 2) Kiểm tra bài cũ : 3)Bài mới: -GV tổ chức cho HS nhớ lại kiến thức cũ +Nam châm là vật có đặc điểm gì? + Dựa vào kiến thức đã biết hãy nêu phương án loại sắt ra khỏi hỗn hợp (sắt,gỗ,nhôm,đồng,nhựa,xốp) - GV hướng dẫn thảo luận để đưa ra phưong án đúng. -Yêu cầu các nhóm tiến hành TN câu C1 - Gọi HS đọc kết luận và yêu cầu HS ghi lại kết luận vào vở -Yêu cầu HS dựa vào hình vẽ trong SGK và các yêu cầu ghi trong câu C3,C4 làm thí nghiệm theo nhóm -Hướng dẫn HS thảo luận câu C3,C4 qua kết quả TN - Gọi1 HS nêu kết luận về tương tác giữa các nam châm qua TN đ yêu cầu ghi vở kết luận I) Từ tính của nam châm : 1) Thí nghiệm: C1. Đưa thanh kim loại lại gần vụn sắt trộn lẫn vụn nhôm,đồng nếu thanh kim loại hút vụn sắt thì nó là nam châm C2 + Khi đã đứng cân bằng kim nam châm nằm dọc theo hướng Nam -Bắc + Khi đã đứng cân bằng trở lại ,nam châm vẫn chỉ hướng Nam -Bắc như cũ 2.Kết luận: - Bất kỳ nam châm nào cũng có 2 từ cực.Một cực của nam châm luôn chỉ hướng Bắc được gọi là cực Bắc ,còn cực kia luôn chỉ hướng nam gọi là cực Nam - Người ta sơn màu khác nhau để phân biệt các từ cực của nam châm - Kí hiệu : N - Cực Bắc , S - Cực Nam II Tương tác giữa hai nam châm. 1) Thí nghiệm C3 : Đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau.Quan sát hiện tượng cho nhận xét Nhận xét : Cực Bắc của kim nam châm bị hút về phía cực Nam của thanh nam châm C4: Đổi đầu của một trong hai nam châm rồi đưa lại gần nhau .Có hiện tượng gì xảy ra với các nam châm Nhận xét : Các cực cùng tên của hai nam châm đẩy nhau 2) Kết luận(SGK) 4.Vận dụng- Củng cố (8') C5: -Tổ Xung Chi đã đặt trên xe 1 nam châm C6:Bộ phận chỉ hướng của la bàn là kim nam châm.Bởi vì tại mọi vị trí trên trái đất (Trừ ở hai cực) kim nam châm luôn chỉ hướng Nam -Bắc C7: Đầu nào ghi chữ N là cực Bắc .Đầu có ghi chữ S là cực Nam 5) Hướng dẫn về nhà : (3') - Đọc phần "có thể em chưa biết" - Đọc kỹ bài và làm bài tập 21 (SBT) Ngày soạn 15-11-2005 Tuần 12 Tiết 24 : Tác dụng từ của dòng điện - từ trường I) Mục tiêu : 1) Kiến thức : - Mô tả được thí nghiệm về tác dụng từ của dòng điện - Trả lời được câu hỏi ,từ trường tồn tại ở đâu - Biết cách nhận biết từ trường 2) Kỹ năng: - Lắp đặt thí nghiệm - Nhận biết từ trường 3) Thái độ : Ham thích tìm hiểu hiện tượng vật lý II) Chuẩn bị : 1) Thầy : 2) Trò : - 2 giá thí nghiệm - 1 nguồn điện 3V hoặc 4,5V - 1 kim nam châm được đặt trên giá ,có trục thẳng đứng - 1 công tắc - 1 đoạn dây dẫn bằng constan dài khoảng 40 cm - 5 đoạn dây nối - 1 biến trở - 1(A) có GHĐ 1,5A và ĐCNN 0,1A III) Các hoạt động trên lớp : 1) Tổ chức: (2') Kiểm tra sĩ số ,công tác chuẩn bị bài của HS 2) Kiểm tra bài cũ : (6') - 1HS chữa bài tập 21.2 - 1HS chữa bài tập 21.3 3)Bài mới: GV yêu cầu HS nghiên cứu cách bố trí thí nghiệm trong hình vẽ 22.1 SGK - Gọi HS nêu mục đích TN cách bố trí ,tiến hành thí nghiệm - Yêu cầu các nhóm tiến hành thí nghiệm ,quan sát để trả lời câu hỏi C1 - Yêu cầu các nhóm chia các bạn trong nhóm làm đôi ,một nửa tiến hành thí nghiệm với dây dẫn có dđ ,một nửa tiến hành với thanh nam châm đ Thống nhất trả lời câu C3,C4. - GV :Người ta không nhận biết trực tiếp từ trường bằng giác quan đ Vậy có thể nhận biết từ trường bằng cách nào? - GV có thể gợi ý HS cách nhận biết từ trường đơn giản nhất : Từ các thí nghiệm đã làm ở trên,hãy rút ra cách dùng kim nam châm (Nam châm thử ) để phát hiện từ trường? -Yêu cầu cá nhân HS hoàn thành câu C4 đ Cách nhận biết từ trường - Tương tự với câu C5,C6 I) Lực từ : 1) Thí nghiệm: + TN : Đặt dây dẫn song song với trục của kim nam châm +Nhận xét: Khi cho dđ chạy qua dây dẫn đ kim nam châm bị lệch đi .Khi ngắt dđ đ Kim nam châm trở lại vị trí cũ . 2) Kết luận : Dòng điện có tác dụng từ II) Từ trường: 1) Thí nghiệm: - Đưa kim nam châm đến các vị trí khác nhau xung quanh dây dẫn có dđ hoặc xung quanh thanh nam châm C2: Kim nam châm lệch khỏi hướng Nam -Bắc địa lý. C3: Kim nam châm luôn chỉ một hướng xác định 2.Kết luận:(SGK) 3. Cách nhận biết từ trường: a) Dùng kim nam châm thử đưa vào không gian cần kiểm tra .Nếu có lực từ tác dụng lên kim nam châm thì nơi đó có từ trường. b) Nơi nào trong không gian có lực từ tác dụng nên kim nam châm thì nơi đó có từ trường III) Vận dụng: C4:Đặt kim nam châm lại gần dây dẫn AB .Nếu kim nam châm lệch khỏi hướng Nam-Bắc thì dây dẫn AB có dđ chạy qua và ngược lại. C5: Đặt kim nam châm ở trạng thái tự do ,khi đã đứng yên ,kim nam châm luôn chỉ hướng Nam-Bắc chứng tỏ xung quanh trái đất có từ trường C6: Tại một điểm trên bàn làm việc ,người ta thử đi ,thử lại vẫn thấy kim nam châm luôn nằm dọc theo 1 hướng xác định ,không trùng với hướng Nam -Bắc .Chứng tỏ không gian xung quanh nam châm có từ trường 4). Củng cố: (5') - Thí nghiệm nào chứng tỏ không gian xung quanh nam châm, xung quanh dđ có từ trường - Để nhận biết từ trường người ta làm như thế nào? 5) Hướng dẫn về nhà :( 3') - Làm BT 22 SBT