Giáo án Vật lý khối 9 - Tiết 47, 48: Ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ

Ngày soạn 21- 02-2006 Tuần 24 Tiết 47 : ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ I) Mục tiêu : 1) Kiến thức : - Nêu được trong trường hợp nào TKHT cho ảnh thật và cho ảnh ảo của một vật và chỉ ra được đặc điểm của các ảnh này . - Dùng các tia sáng đặc biệt dựng được ảnh thật và ảnh ảo của một vật qua TKHT. 2) Kỹ năng: - Rèn kĩ năng nghiên cứu hiện tượng tạo ảnh của TKHT bằng thực nghiệm. - Rèn kĩ năng tổng hợp thông tin thu thập được để khái quát hoá hiện tượng 3) Thái độ : - Phát huy được sự say mê khoa học . II) Chuẩn bị : 1) Thầy: - 1 đĩa CD có bài TKHT 2) Trò: -1 thấu kính hội tụ có tiêu cự khoảng 12 cm - 1 giá quang học - 1 cây nến cao khoảng 5 cm - 1 màn để hứng ảnh - 1 bao diêm III) Các hoạt động trên lớp : 1) Tổ chức: (2') Kiểm tra sĩ số ,công tác chuẩn bị bài của HS 2) Kiểm tra bài cũ : (7') -HS1:Hãy nêu đặc điểm các tia sáng qua TKHT ? -HS2: Hãy nêu cách nhận biết TKHT ĐVĐ : Như SGK . 3)Bài mới Bố trí TN như hình 43.2 -GV kiểm tra và thông báo cho HS biết tiêu cự của thấu kính f= 10cm - Yêu cầu HS nghiên cứu và trả lời câu hỏi C1,C2,C3 rồi ghi kết quả vào bảng . - GV có thể gợi ý HS dịch chuyển màn hứng ảnh . - GV yêu cầu các nhóm lên báo cáo kết quả của nhóm mình . đ HS nhận xét kết quả của bạn GV kiểm tra lại nhận xét bằng thí nghiệm theo đúng các bước HS thực hiện - GV yêu cầu HS nghiên cứu SGK rồi trả lời câu hỏi ảnh được tạo bởi TKHT như thế nào? - Chỉ cần vẽ đường truyền của 2 trong 3 tia sáng đặc biệt . - GV yêu cầu HS lên bảng vẽ - GV quan sát HS vẽ và uốn nắn - Yêu cầu HS nhận xét hình vẽ của bạn - Yêu cầu HS dựng ảnh d > 2f - Yêu cầu HS dựng ảnh d < f - Yêu cầu nhận xét cách dựng của bạn - GV chấn chỉnh và thống nhất . - ảnh thật hay ảo? -Tính chất của ảnh? HS chỉ dựng ảnh của vật vuông góc với trục chính đ Chỉ cần dựng ảnh B' của B * GV khắc sâu lại cách dựng ảnh bằng hình ảnh mô phỏng - Chỉ cần HS dựng ảnh A'B' của AB trong trường hợp f =12cm,d=36 cm - Yêu cầu 1 HS lên bảng các HS khác vẫn tính ,nếu Hs lúng túng thì gợi ý HS các cặp D đồng dạng có d ,d' ,f 12' 11' 6' I) Đặc điểm của ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ : 1. Thí nghiệm : Bố trí TN như H43.2 a) Đặt vật ngoài khoảng tiêu cự : +Vật ở rất xa thấu kính : Thu được ảnh thật ngược chiều với vật ở tại tiêu điểm F + Đặt vật sao cho d >2f : Thu được ảnh thật ngược chiều với vật và nhỏ hơn vật + Đặt vật sao cho f <d < 2f : Thu được ảnh thật ngược chiều với vật lớn hơn vật b) Đặt vật sao cho d < f : Thu được ảnh ảo cùng chiều lớn hơn vật . 2. Ghi các nhận xét ở trên vào bảng 1: Chú ý - 1 điểm sáng nằm trên trục chính ở xa TK cho ảnh là điểm sáng nằm tại tiêu điểm - Vật đặt vuông góc với trục chính của thấu kính cho ảnh cũng vuông góc với trục chính. II) Cách dựng ảnh: 1) Dựng ảnh của điểm sáng S tạo bởi thấu kính hội tụ : S là điểm sáng đặt trước thấu kính hội tụ ,chùm sáng phát ra từ S qua TKHT khúc xạ đ chùm tia ló hội tụ tại S' đ S' là ảnh của S 2) Dựng ảnh của một vật sáng AB tạo bởi thấu kính hội tụ: - Cho d > 2f - Cho d < f II Vận dụng C6 : Cho f=12cm ,d = 36cm AB=h=1cm ------------------- Tính d' =? 4. Củng cố: (4') - Hãy nêu đặc điểm của ảnh của một vật tạo bởi TKHT? - Hãy nêu cách dựng ảnh ? 5) Hướng dẫn về nhà : (3') - Học thuộc phần ghi nhớ cuối bài . - Học bài và làm bài tập 43.4 - 43.6 (SBT) Ngày soạn 21-02-2006 Tuần 24 Tiết 48 : Thấu kính phân kì I) Mục tiêu : 1) Kiến thức : -Nhận dạng được thấu kính phân kì. - Vẽ được đường truyền của hai tia sáng đặc biệt(Tia tới đi qua quang tâm và // với trục chính ) ,qua TKPK - Vận dụng kiến thức đã học để giải thích một vài hiện tượng đã học trong thực tiễn 2) Kỹ năng: - Biết tiến hành thí nghiệm bằng các phương pháp như bài TKHT từ đó rút ra được đặc điểm của thấu kính phân kì - Rèn được kĩ năng vẽ hình 3) Thái độ : - Nghiêm túc ,cộng tác với bạn bè để thực hiện được thí nghiệm . II) Chuẩn bị : 1) Thầy : 2) Trò: - 1 TKPK có tiêu cự 12 cm - 1 giá quang học - 1 nguồn sáng phát ra ba tia sáng // - 1 màn hứng để quan sát đường truyền của tia sáng III) Các hoạt động trên lớp : 1) Tổ chức: (2') Kiểm tra sĩ số ,công tác chuẩn bị bài của HS 2) Kiểm tra bài cũ : (7') HS 1: + Hãy nêu quan hệ giữa góc tới và góc khúc xạ . So sánh góc tới và góc khúc xạ khi ánh sáng đi từ môi trường không khí sang môi trường nước và ngược lại .Từ đó rút ra nhận xét . HS 2 : + Chữa BT 40-41.1 + Giải thích vì sao nhìn vật trong nước ta thường thấy vật nằm cao hơn vị trí thật . ĐVĐ : Thấu kính phân kì có đặc điểm gì khác với thấu kính hội tụ . 3)Bài mới: GV đưa ra cho HS 2 loại TK .Yêu cầu HS tìm thấy 2 loại TK này có đặc điểm gì? TKHT là TK nào? Khác với TK còn lại ở đặc điểm nào? - Yêu cầu HS tự bố trí TN - GV gọi các nhóm nên báo cáo kết quả Nếu kết quả nhóm nào chưa đạt ,GV hướng dẫn HS bố trí lại TN sao cho các màn hứng phải hứng được các tia sáng - Yêu cầu HS mô tả lại tiết điện của TK bị cắt theo mặt phẳng ^ TK như thế nào - Yêu cầu các nhóm thực hiện lại TN - Nhận xét trong 3 tia ló có tia nào không bị khúc xạ? - Yêu cầu HS đọc tài liệu và trả lời quang tâm là gì - Yêu cầu HS kéo dài các tia sáng ló bằng bút chì - GV thông báo : Tiêu điểm F' nằm đối xứng với tiêu điểm F qua TK - GV thông báo khoảng cách từ quang tâm đến mỗi tiêu điểm gọi là tiêu cự của TK - Yêu cầu 1 HS lên bảng vẽ câu C7 - Mượn cho mỗi nhóm HS một kính cận đ Yêu cầu cả nhóm tìm phương pháp nhận biết - Yêu cầu 1 HS trả lời câu C9 10' 13' 6' I) Đặc điểm của thấu kính phân kì : 1)quan sát và tìm cách nhận biết : - TKPK có phần rìa dày hơn so với phần giữa của thấu kính 2) Thí nghiệm : - Chiếu một chùm sáng tới // theo phương vuông góc với mặt của một TKPK + Chùm tia ló loe rộng ra nên TK gọi là TKPK + Tiết diện của một số TKPK và kí hiệu : II) Trục chính ,quang tâm ,tiêu điểm ,tiêu cự của thấu kính phân kì 1) Trục chính : Trong các tia tới vuông góc với mặt thấu kính ,có một tia cho tia ló truyền thẳng không đổi hướng.Tia này trùng với một đường thẳng được gọi là trục chính(ờ) của thấu kính . 2) Quang tâm: Trục chính của thấu kính hội tụ đi qua một điểm O trong thấu kính mà mọi tia sáng tới điểm này đều truyền thẳng ,không đổi hướng .Điểm O gọi là quang tâm của thấu kính 3) Tiêu điểm: Một chùm tia tới // với trục chính của thấu kính hội tụ cho chùm tia ló hội tụ tại một điểm F nằm trên trục chính .Điểm đó gọi là tiêu điểm của thấu kính hội tụ và nằm cùng phía với chùm tia tới - Mỗi TKPK có hai tiêu điểm F và F' nằm về hai phía của thấu kính ,cách đều quang tâm . 4) Tiêu cự : Khoảng cách từ quang tâm đến mỗi tiêu điểm OF=OF'=f gọi là tiêu cự của thấu kính. III) Vận dụng: C7 : C8: Kính cận là một TKPK : nhận biết - Sờ tay thấy phần rìa dày hơn phần giữa - Nhìn qua chữ thấy ảnh của chữ nhỏ hơn so với khi nhìn trực tiếp C9: 4. Củng cố: (4') - Đặc điểm của thấu kính phân kì ? - Trục chính , quang tâm, tiêu điểm ,tiêu cự của TK phân kì ? 5) Hướng dẫn về nhà : (3') - Xem lại bài. - Học phần ghi nhớ