Giáo án Vật lý khối 9 - Tiết 49, 50: Ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì + Thực hành

Ngày soạn 28- 02-2006 Tuần 25 Tiết 49 : ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì I) Mục tiêu : 1) Kiến thức : - Nêu được ảnh của một vật sáng tạo bởi TKPK luôn là ảnh ảo . - Mô tả được những đặc điểm của ảnh ảo của một vật tạo bởi TKPK. Phân biệt được ảnh ảo do được tạo bởi TKPK và TKHT. Dùng 2 tia sáng đặc biệt dựng được ảnh của một vật tạo bởi TKPK. 2) Kỹ năng: - Sử dụng thiết bị thí nghiệm để nghiên cứu ảnh của vật tạo bởi TK phân kì . - Rèn kĩ năng dựng ảnh của TK phân kì . 3) Thái độ : - Nghiêm túc hợp tác . II) Chuẩn bị : 1) Thầy: 2) Trò: - TKPK có f=12cm - 1 giá quang học - 1 cây nến - 1 màn để hứng ảnh III) Các hoạt động trên lớp : 1) Tổ chức: (2') Kiểm tra sĩ số ,công tác chuẩn bị bài của HS 2) Kiểm tra bài cũ : (7') -HS1:Hãy nêu tính chất các đặc điểm tia sáng qua TKPK mà em đã học. Biểu diễn trên hình vẽ các tia sáng đó . -HS2: Chữa bài tập 44-45.3 (Yêu cầu trình bày cách thực hiện) ĐVĐ : Yêu cầu HS đặt một vật sau TKHT ,nhìn qua TKPK ,nhận xét ảnh quan sát được . 3)Bài mới Hoạt động của GV và HS - Yêu cầu bố trí thí nghiệm như hình vẽ - Gọi 1,2 HS lên trình bày thí nghiệm và trả lời C1 - Gọi 1,2 HS trả lời C2 - ảnh thật hay ảnh ảo ,độ lớn so với vật như thế nào ? - Yêu cầu 2 HS trả lời câu C3 - yêu cầu HS phải tóm tắt được đề bài - Gọi 1 HS lên trình bày cách vẽ (a) các HS khác vẫn tiếptục trình bày vào vở(a) . - GV hướng dẫn HS chữa bài cũ của bạn trên bảng để tự chữa bài cũ của mình . - Hs không CM được thì GV gợi ý cách lập luận theo các bước : - Dịch AB ra xa hoặc vào gần thì hướng tia BI có thay đổi không ? đHướng của tia ló IK như thế nào? - ảnh B' là giao điểm của tia nào? đ B' nàm trong khoảng nào? - GV yêu cầu hoạt động theo nhóm + 1 nhóm vẽ ảnh của TKHT + 1 nhóm vẽ ảnh của TKPK - HS lên bảng vẽ .Vẽ theo tỉ lệ thống nhát để dễ so sánh . - Yêu cầu các nhóm nhận xét kết quả của nhóm mình . Nhận xét : + ảnh ảo của TKHT bao giờ cũng lớn hơn vật + ảnh ảo của TKPK bao giờ cũng nhỏ hơn vật - gọi 1 HS khá và 1 HS yếu trả lời câu C6 - Yêu cầu HS nêu cách phân biệt nhanh chóng - Nếu có thời gian thì yêu cầu HS làm việc cá nhân .Không có thời gian yêu cầu về nhà tính C7,C8 TG 9' 7' 6' 6' Ghi Bảng I) Đặc điểm của ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì : 1. Thí nghiệm : Bố trí TN như H45.1 Vật và màn được đặt vuông góc với trục chính của TKPK - Màn hứng ở gần hay ở xa đều không hứng được ảnh - Nhìn qua thấu kính thấy ảnh nhỏ hơn vật ,cùng chiều với vật 2. Kết luận: ảnh ảo nhỏ hơn vật II) Cách dựng ảnh: C3:- Dựng 2 tia tới đặc biệt giao điểm của 2 tia ló tương ứng là ảnh của điểm sáng. C4: Cho biết AB ^ trục chính TKPK F =12cm ,OA =24cm - Dựng ảnh A'B' - Chứng minh d'< f III) Độ lớn của ảnh ảo tạo bởi các thấu kính : C5 : Cho f=12cm d=8cm ------------------- Vẽ ảnh A'B' IV) Vận dụng : C6: ảnh ảo của TKHT và TKPK * Giống nhau : Cùng chiều với vật * Khác nhau : ảnh ảo của TKHT lớn hơn vật ,ảnh ảo của TKPK nhở hơn vật và nằm trong khoảng tiêu cự . Cách nhận biết nhanh chóng : - Sờ tay thấy giữa dày hơn rìa đ TKHT ; thấy rìa dày hơn giữa TKPK - Đưa vật gần TK đ ảnh cùng chiều nhở hơn vật đ TKPK ảnh cùng chiều lớn hơn vật đ TKHT . C7: C8: 4. Củng cố: (4') - Đặc điểm của ảnh của một vật tạo bởi TKPK? - So sánh ảnh ảo của vật tạo bởi TKHT và TKPK ? 5) Hướng dẫn về nhà : (3') - Học thuộc phần ghi nhớ cuối bài . - Học bài và làm bài tập 44 - 45 (SBT) - Chuẩn bị bài thực hành : + Báo cáo thực hành ,câu hỏi a,b,c,d làm trước nhà . Ngày soạn 28-02-2006 Tuần 25 Tiết 50 : Thực hành và kiểm tra thực hành : Đo tiêu cự của thấu kính hội tụ I) Mục tiêu : 1) Kiến thức : - Trình bày được phương pháp đo tiêu cự của TKHT - Đo được tiêu cự của TKHT theo phương pháp nêu trên . 2) Kỹ năng: - Rèn được kĩ năng thiết kế kế hoạch đo tiêu cự bằng kiến thức thu thập được. - Biết lập luận về sự khả thi của các phương pháp thiết kế trong nhóm . - Hợp tác tiến hành thí nghiệm . 3) Thái độ : - Nghiêm túc + Hợp tác để nghiên cứu hiện tượng . II) Chuẩn bị : 1) Thầy : 2) Trò: - 1 TKHT có tiêu cự cần đo - 1 vật sáng có chữ L , hoặc chữ F khoét trên màn chắn sáng, 1 đèn hoặc ngọn nến - 1 màn hứng nhỏ(màu trắng - 1 giá quang học ,có thước đo III) Các hoạt động trên lớp : 1) Tổ chức: (2') Kiểm tra sĩ số ,công tác chuẩn bị bài của HS 2) Kiểm tra bài cũ : (5') - Kiểm tra báo cáo thực hành của HS - Gọi đại diện hai nhóm trình bày các bước tiến hành . 3)Bài mới: B1: Đo chiều cao của vật h= B2: Dịch chuyển màn và vật ra xa thấu kính khoảng cách bằng nhau đ Dừng khi thu được ảnh rõ nét. B3: Kiểm tra : d = d' , h=h' Yêu cầu HS làm theo các bước thí nghiệm - Giáo viên theo dõi quá trình thực hiện thí nghiệm của Hs đ Giúp các nhóm HS yếu . 11' 20' I) Chuẩn bị : 1) Dụng cụ : (SGK) 2) Lí thuyết : a) Dựa vào cách dựng ảnh của một vật qua TKHT ,hãy chứng minh rằng:Vật AB ^(ờ) cao là h , d = 2f , ta thu được ảnh ngược chiều cao bằng vật( A'B' = h' =h =AB) và cũng nằm cách thấu kính 1 khoảng 2f Khi đó khoảng cách giữa vật và ảnh là 4f b) Từ kết quả trên ta suy ra cách đo f: Thoạt tiên đặt vật và màn ảnh ở khá gần thấu kính,cách TK những khoảng bằng nhau d=d' Xê dịch đồng thời vật và màn ảnh ra xa dần thấu kính ,nhưng phải luôn giữ sao cho d= d' cho đến khi thu được 1 ảnh rõ nét ,cao bằng vật .Lúc đó ta sẽ có d=d'=2f và d+d' =4f . 3) Chuẩn bị sẵn báo cáo thực hành II) Nội dung thực hành: 1) Lắp ráp thí nghiệm: - Vật được chiếu sáng bằng một ngọn đèn - Thấu kính phải đặt ở đúng giữa giá quang học 2) Tiến hành thí nghiệm : a) Đo chiều cao của vật : b) Dịch chuyển vật và màn ảnh ra xa dần thấu kính những khoảng bằng nhau cho đến khi thu được ảnh rõ nét c) Khi đã thấy ảnh rõ nét ,cần kiểm tra lại xem hai điều kiện d = d' ,h = h' có được thoả mãn hay không . d) Nếu hai điều kiện trên đã được thoả mãn thì đo khoảng cách từ vật đến màn ảnh và tính tiêu cự của thấu kính theo công thức : d + d' f= ------ 4 4. Củng cố: (6') - GV nhận xét : + Kỉ luật khi tiến hành TN. + Kĩ năng thực hành của các nhóm . + Đánh giá chung và thu báo cáo . - Ngoài phương pháp này các em có thể chỉ ra phương pháp nào xác định được tiêu cự . GV có thể gợi ý : Dựa vào cách dựng ảnh của vật qua TKHT chứng minh như bài tập . Đo được đại lượng nào đ Tìm ra công thức f 5) Hướng dẫn về nhà : (1') - Xem bài mới .