Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kỹ năng của chương trình giáo dục phổ thông môn Sinh Học

HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN CHUẨN KIẾN THỨC, KỸ NĂNG CỦA CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MÔN SINH HỌC  Phần thứ nhất: Giới thiệu chung về chuẩn kiến thức, kĩ năng của Chương trình giáo dục phổ thông I. Mục tiêu của chương trình giáo dục Trung học cơ sở (THCS). Giáo dục THCS nhằm giúp học sinh củng cố, phát triển những kết quả của giáo dục Tiểu học; có học vấn phổ thông ở trình độ cơ sở và những hiểu biết ban đầu về kĩ thuật và hướng nghiệp để tiếp tục học Trung học phổ thông, trung cấp học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động. II. Yêu cầu đối với nội dung giáo dục THCS Giáo dục THCS nhằm giúp học sinh củng cố, phát triển những nội dung đã học ở Tiểu học, bảo đảm cho học sinh có những hiểu biết phổ thông cơ bản về Tiếng Việt, toán, lịch sử dân tộc; kiến thức khác về khoa học xã hội, khoa học tự nhiên, pháp luật, tin học, ngoại ngữ; có những hiểu biết cần thiết tối thiểu về kĩ thuật và hướng nghiệp III.Chuẩn kiến thức, kĩ năng và yêu cầu về thái độ của Chương trình giáo dục THCS Chuẩn kiến thức, kĩ năng là các yêu cầu cơ bản, tối thiểu về kiến thức, kĩ năng của môn học, hoạt động giáo dục mà học sinh cần pahỉ và có thể đạt được. Chuẩn kiến thức, kĩ năng được cụ thể hóa ở các chủ đề của môn học theo từng lớp và các lĩnh vực học tập. Yêu cầu về thái độ được xác định cho cả cấp học. Chuẩn kiến thức, kĩ năng là căn cứ để biên soạn sách giáo khoa, quản lí dạy học, đánh giá kết quả giáo dục ở từng môn học, hoạt động giao dục nhằm bảo đảm tính thống nhất, tính khả thi của chương trình giáo dục THCS, bảo đảm chất lượng và hiệu quả của quá trình giáo dục. IV. Phương pháp và hình thức tổ chức các hoạt động giáo dục THCS 1. Phương pháp giáo dục THCS phải phát huy được tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc trưng môn học, đặc điểm đối tượng học sinh, điều kiện của từng lớp học; bồi dưỡng cho học sinh phương pháp tự học; khả năng hợp tác; rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú và trách nhiệm học tập cho học sinh. Sách giáo khoa và các phương tiện dạy học khác phải đáp ứng yêu cầu của phương pháp giáo dục THCS. 2. Hình thức tổ chức giáo dục THCS bao gồm các hình thức tổ chức dạy học và hoạt động giáo dục trên lớp, trong và ngoài nhà trường. Các hình thức giáo dục phải đảm bảo cân đối, hài hòa giữa dạy học các môn học và hoạt động giáo dục; giữa dạy học theo lớp, nhóm và cá nhân, bảo đảm chất lượng giáo dục chung cho mọi đối tượng và tạo điều kiện phát triển năng lực cá nhân của học sinh. Đối với học sinh có năng khiếu, có thể vận dụng hình thức tổ chức dạy học và hoạt động giáo dục phù hợp nhằm phát triển các năng khiếu đó. Giáo viên cần chủ động lựa chọn, vận dụng các phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục cho phù hợp với nội dung, đối tượng và điều kiện cụ thể. V. Đánh giá kết quả giáo dục THCS 1. Đánh giá kết quả giáo dục đối với học sinh ở các môn học và hoạt động giáo dục trong mỗi lớp và cuối cấp học nhằm xác định mức độ đạt được của mục tiêu giáo dục THCS, làm căn cứ để điều chỉnh quá trình giáo dục, góp phần nâng cao giáo dục toàn diện. 2. Đánh giá kết quả giáo dục các môn học, hoạt động giáo dục trong mỗi lớp và cuối cấp học cần phải: Bảo đảm tính khách quan, toàn diện khoa học và trung thực. Căn cứ vào chuẩn kiến thức, kĩ năng và yêu cầu về thái độ của từng môn học và hoạt động giáo dục ở từng lớp, cấp học; Phối hợp giữa đánh giá thường xuyên và đánh giá định kì, đánh giá của giáo viên và tự đánh giá của học sinh, đánh giá của nhà trường và đánh giá của gia đình, cộng đồng; Kết hợp giữa trắc nghiệm khách quan, tự luận và các hình thức đánh giá khác. Sử dụng công cụ đánh giá thích hợp. 3. Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định việc đánh giá bằng điểm kết hợp với nhận xét của giáo viên hoặc chỉ đánh giá bằng nhận xét của giáo viên cho từng môn học và hoạt động giáo dục. Sau mỗi lớp và sau cấp học có đánh giá, xếp loại kết quả giáo dục của học sinh. chuyªn ®Ò m«n sinh häc 2009-2010 I. Giíi thiÖu tµi liÖu chuÈn kiÕn thøc m«n sinh häc – THCS – Gi¸o viªn cÇn ®äc ®Ó hiÓu vµ n¾m b¾t c¸c néi dung kiÕn thøc cÇn truyÒn t¶i cho häc sinh - §Þnh h­íng ®îc c¸c néi dung vµ ph­¬ng ph¸p khi thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh Phần thứ hai: HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN CHUẨN KIẾN THỨC, KĨ NĂNG Môn: Sinh học Mục tiêu: Môn Sinh học THCS nhằm giúp học sinh đạt được Về kiến thức Mô tả được hình thái, cấu tạo của cơ thể sinh vật thông qua các đại diện của các nhóm vi sinh vật, nấm, thực vật, động vật và cơ thể người trong mối quan hệ với môi trường sống. Nêu được các đặc điểm sinh học trong đó có chú ý đến tập tính của sinh vật và tầm quan trọng của những sinh vật có giá trị trong nền kinh tế. Nêu được hướng tiến hóa của sinh vật(chủ yếu là động vật, thực vật), đồng thời nhận biết sơ bộ về các đơn vị phân loại và hệ thống phân loại động vật, thực vật. Trình bày các quy luật cơ bản về sinh lí, sinh thái , di truyền. Nêu được cơ sở khoa học của các biện pháp giữ gìn vệ sinh, bảo vệ sức khỏe, bảo vệ cân bằng sinh thái, bảo vệ môi trường và các biện pháp kĩ thuật nhằm nâng cao năng suất, cải tạo giống cây trồng vật nuôi. Về kĩ năng Biết quan sát, mô tả, nhận biết các cây, con thường gặp; xác định được vị trí và cấu tạo của các cơ quan, hệ cơ quan của cơ thể thực vật, động vật và người. Biết thực hành sinh học: sưu tầm, bảo quản mẫu vật, làm các bộ sưu tập nhỏ, sử dụng các dụng cụ, thiết bị thí nghiệm, dặt và theo dõi một số thí nghiệm đơn giản. Vận dụng kiến thức vào việc nuôi trồng một số cây, con phổ biến ở địa phương; vào việc giữ gìn vệ sinh cá nhân, vệ sinh công cộng; vào việc giải thích các hiện tượng sinh học thông thường trong đời sống. Có kĩ năng học tập: tự học, sử dụng tài liệu học tập, lập bảng biểu, sơ đồ,... Rèn luyện được năng lực tư duy: phân tích, đối chiếu, so sánh, tổng hợp, khái quát hóa các sự kiện, hiện tượng sinh học... Về thái độ Có niềm tin khoa học về về bản chất vật chất của các hiện tượng sống và khả năng nhận thức của con người. Có trách nhiệm thực hiện các biện pháp giữ gìn vệ sinh, bảo vệ sức khỏe cho bản thân, cộng đồng và bảo vệ môi trường. Sẵn sàng áp dụng các tiến bộ khoa học kĩ thuật thuộc lĩnh vực Sinh học vào trồng trọt và chăn nuôi ở gia đình và địa phương. - Xây dựng ý thức tự giác và thói quen bảo vệ thiên nhiên, bảo vệ môi trường sống, có thái độ và hành vi đúng đắn đối với chính sách của Đảng và Nhà nước về dân số, sức khỏe sinh sản, phòng chống HIV/AIDS, lạm dụng ma túy và các tệ nạn xã hội. II. Nội dung 1. Kế hoạch dạy học Lớp Số tiết/ tuần Số tuần Tổng số tiết/ năm 6 2 37 70 7 2 37 70 8 2 37 70 9 2 37 70 Cộng (toàn cấp) 148 280 Sinh học 6 CHỦ ĐỀ MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN Mở đầu sinh học Kiến thức: Phân biệt được vật sống và vật không sống qua nhận biết dấu hiệu từ một số đối tượng Đối tượng Thực vật. Ví dụ: cây đậu Động vật. Ví dụ: con gà Vật vô sinh. Ví dụ: hòn đá Dấu hiệu Trao đổi chất: Lớn lên(sinh trưởng- phát triển) Sinh sản Nêu được những đặc điểm chủ yếu của cơ thể sống: trao đổi chất, lớn lên, vận động, sinh sản, cảm ứng. Trao đổi chất Nêu định nghĩa Ví dụ: quá trình quang hợp. Lớn lên (sinh trưởng- phát triển) Nêu định nghĩa Ví dụ: Sự lớn lên của cây bưởi, cây nhãn... Sinh sản Nêu định nghĩa Ví dụ: Sự ra hoa, kết quả của cây phượng Cảm ứng Nêu định nghĩa Ví dụ: Hiện tượng cụp lá của cây xấu hổ Nêu được các nhiệm vụ của Sinh học nói chung và của Thực vật học nói riêng - Nhiệm vụ của sinh học: Nghiên cứu các đặc điểm của cơ thể sống: Hình thái, Cấu tạo Hoạt động sống Mối quan hệ giữa các sinh vật và với môi trường Ứng dụng trong thực tiễn đời sống Ví dụ: Thực vật - Nhiệm vụ của thực vật học:Nghiên cứu các vấn đề sau: Hình thái Cấu tạo Hoạt động sống Đa dạng của thực vật Vai trò Ứng dụng trong thực tiễn đời sống 1. Đại cương về giới thực vật Kiến thức: Nêu được các đặc điểm của thực vật và sự đa dạng phong phú của chúng *Các đặc điểm chung của thực vật - Tự tổng hợp chất hữu cơ.(Quang hợp) Thành phần tham gia: Sản phẩm tạo thành: - Di chuyển: Đặc điểm: Phần lớn thực vật không có khả năng di chuyển Ví dụ: Cây phượng - Cảm ứng: Đặc điểm: Khả năng phản ứng chậm với các kích thích từ bên ngoài Ví dụ: Cử động cụp lá của cây xấu hổ *Sự đa dạng phong phú của thực vật được biểu hiện bằng: - Đa dạng về sự môi trường sống: Thực vật có thể sống ở: Các miền khí hậu khác nhau. Ví dụ: Hàn đới, ôn đới, nhiệt đới. Các dạng địa hình khác nhau . Ví dụ: đồi núi, trung du, đồng bằng, sa mạc. Các môi trường sống khác nhau. Ví dụ. Nước, trên mặt đất. Số lượng các loài. Số lượng cá thể trong loài. * Giáo dục ý thức bảo vệ thực vật Trình bày được vai trò của thực vật và sự đa dạng phong phú của chúng. - Liệt kê được các một số vai trò chủ yếu: Đối với tự nhiên: ví dụ: Làm giảm ô nhiễm môi trường Đối với động vật: ví dụ: Cung cấp thức ăn , chỗ ở Đối với con người: ví dụ: Cung cấp lương thực.... - Sự đa dạng phong phú của thực vật; Thành phần loài, số lượng loài, môi trường sống Phân biệt được đặc điểm của thực vật có hoa và thực vật không có hoa Phân biệt thực vật có hoa và không có hoa dựa trên : Đặc điểm của cơ quan sinh sản: Thực vật có hoa thì phải có cơ quan sinh sản là hoa, quả, hạt Ví dụ: Dương xỉ là thực vật không có hoa vì chúng không có hoa, quả, hạt Kĩ năng: Phân biệt cây một năm và cây lâu năm Cây một năm và cây lâu năm phân biệt nhau qua các dấu hiệu: Thời gian sống: Số lần ra hoa kết quả trong đời: Ví dụ: Nêu các ví dụ cây có hoa và cây không có hoa - Nên lấy các ví dụ gần gũi với đời sống - Ví dụ: Cây có hoa: Cây sen, muớp, bầu, bí Cây không có hoa: Rêu, dương xỉ, thông 2. Tế bào thực vật Kiến thức Kể các bộ phận cấu tạo của tế bào thực vật Kể tên các thành phần chính của tế bào thực vật. Vách tế bào Màng sinh chất Chất tế bào Nhân Chức năng của các thành phần Vẽ sơ đồ cấu tạo tế bào thực vật Nêu được khái niệm mô, kể tên được các loại mô chính của thực vật Khái niệm mô vầ kể tên các loại mô: Nêu được đặc điểm của các tế bào họp thành mô về: Hình dạng Cấu tạo Nguồn gốc Chức năng Các loại mô chính: Ví dụ - Nêu sơ lược sự lớn lên và phân chia tế bào, ý nghĩa của nó đối với sự lớn lên của thực vật Sự lớn lên của tế bào: Đặc điểm: Tăng về kích thước Điều kiện để tế bào lớn lên: Có sự trao đổi chất Sự phân chia: Các thành phần tham gia: Quá trình phân chia: (1) Phân chia nhân (2) Phân chia chất tế bào (3) Hình thành vách ngăn Kết quả phân chia: Từ 1 tế bào thành 2 tế bào con. Ý nghĩa của sự lớn lên và phân chia: Tăng số lượng và kích thước tế bào ® Giúp cây sinh trưởng và phát triển. Kĩ năng Biết sử dụng kính lúp và kính hiển vi để quan sát tế bào thực vật Kính lúp Cấu tạo: Cách sử dụng: Giữ gìn và bảo quản: 2)Kính hiển vi Cấu tạo Cách sử dụng Giữ gìn và bảo quản Chuẩn bị tế bào thực vật để quan sát kính lúp và kính hiển vi Cây hành hoặc cây tỏi tây... Quả cà chua chín hoặc miếng dưa hấu chín Thực hành: quan sát tế bào biểu bì lá hành hoặc vẩy hành, tế bào cà chua. Cần tiến hành theo các bước sau: Chuẩn bị dụng cụ, mẫu vật Làm tiêu bản Quan sát Vẽ hình tế bào quan sát được và nhận xét Vẽ tế bào quan sát được Chọn vị trí tế bào đẹp, rõ ràng Vẽ tế bào biểu bì vẩy hành Vẽ tế bào thịt quả cà chua chín ® Nhận xét hình dạng tế bào thực vật 3. Rễ cây Kiến thức Biết được cơ quan rễ và vai trò của rễ đối với cây. 1)Cơ quan rễ Là cơ quan sinh dưỡng Vị trí: 2)Vai trò của rễ đối với cây: Giữ cho cây mọc được trên đất Hút nước và muối khoáng hòa tan Phân biệt được: rễ cọc và rễ chùm Rễ cọc Vị trí mọc của các rễ Kích thước các rễ Ví dụ: Rễ cây bưởi, rễ cây rau rền.... Rễ chùm Vị trí mọc của các rễ Kích thước các rễ Ví dụ: Rễ lúa, rễ tỏi tây.... Trình bày được các miền của rễ và chức năng của từng miền Nêu được tên các miền Vị trí từng miền Chức năng từng miền Trình bày được cấu tạo của rễ (giới hạn ở miền hút) Phân biệt các thành phần cấu tạo của miền hút dựa vào: Vị trí: Chức năng: Phân biệt được tế bào thực vật và lông hút. Vẽ sơ đồ cấu tạo miền hút. Trình bày được vai trò của lông hút, cơ chế hút nước và chất khoáng. Chức năng lông hút: Đường đi của nước và muối khoáng : Lông hút ->vỏ®mạch gỗ® các bộ phận của cây Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình hút nước và muối khoáng: Ứng dụng trong thực tiễn: Phân biệt được các loại rễ biến dạng và chức năng của chúng Dấu hiệu nhận biết rễ biến dạng: Không mang lá Nêu các loại rễ biến dạng: Phân biệt các loại rễ biến dạng dựa vào Vị trí: Đặc điểm: Chức năng: Ví dụ: 4. Thân cây Kiến thức Nêu được vị trí, hình dạng; phân biệt cành, chồi ngọn với chồi nách(chồi lá, chồi hoa). Phân biệt các loại thân: thân đứng, thân,bò, thân leo. *Cấu tạo ngoài của thân: 1) Vị trí, hình dạng: Vị trí thân: Thường trên mặt đất Hình dạng: Thường có hình trụ 2) Phân biệt cành, chồi ngọn và chồi nách (chồi lá , chồi hoa) dựa vào: Vị trí : Đặc điểm: Chức năng: 3) Phân biệt các loại thân: thân đứng, thân bò, thân leo dựa vào: Cách mọc của thân. - Các loại thân trong không gian: Thân đứng: Đặc điểm: Ví dụ: cây phượng Thân leo: Đặc điểm: Ví dụ: cây mồng tơi Thân bò: Đặc điểm: Ví dụ: cây rau má Trình bày được thân mọc dài ra do có sự phân chia của mô phân sinh (ngọn và lóng ở một số loài) Bộ phận làm cho thân dài ra: + phần ngọn + phần ngọn và lóng Tại sao phần ngọn lại làm cho thân dài ra? Do sự phân chia của mô phân sinh Ứng dụng thực tế: Trình bày được cấu tạo sơ cấp của thân non: gồm vỏ và trụ giữa. - Phân biệt các bộ phận của thân non dựa trên: Vị trí: Cấu tạo : Chức năng : - Vẽ sơ đồ cấu tạo của thân non - So sánh cấu tạo trong của thân non và rễ. Nêu được tầng sinh vỏ và tầng sinh trụ(sinh mạch) làm thân to ra. Bộ phận làm cho thân to ra: tầng sinh vỏ và tầng sinh trụ Phân biệt tầng sinh vỏ và tầng sinh trụ dựa vào: Vị trí: Chức năng: Nêu được chức năng mạch: mạch gỗ dẫn nước và ion khoáng từ rễ lên thân, lá; mạch rây dẫn chất hữu cơ từ lá về thân rễ. 1)Mạch gỗ + Cấu tạo: Tế bào vách dày + Vị trí: + Chức năng: 2)Mạch rây: + Cấu tạo: Tế bào có vách mỏng + Vị trí + Chức năng mạch rây Kĩ năng Thí nghiệm về sự dẫn nước và chất khoáng của thân Các bước làm thí nghiệm: Chuẩn bị thí nghiệm: chú ý đối tượng thí nghiệm(cành hoa hồng trắng) Tiến hành thí nghiệm: (chú ý thời gian thí nghiệm) Nhận xét: - Sự thay đổi màu sắc của cánh hoa - Khi cắt ngang cành hoa, phần bị nhuộm màu là phần nào? Kết luận. Thí nghiệm chứng minh về sự dài ra của thân Chú ý các vấn đề sau: Đối tượng thí nghiệm: Hạt đậu Thời gian thí nghiệm: Các bước tiến hành: Kết quả: Giải thích kết quả” Kết luận: Thân cây dài da là do sự phân chia tế bào ở mô phân sinh ngọn Ứng dụng: 5. Lá cây Kiến thức Nêu được các đặc điểm bên ngoài gồm cuống, bẹ lá, phiến lá. - Cần có mẫu vật thật và tranh vẽ cho học sinh quan sát - Đặc điểm bên ngoài của lá: Hình dạng (tròn,bầu dục, tim...). Ví dụ Kích thước (to, nhỏ, trung bình).Ví dụ Màu sắc: Ví dụ Gân lá(hình mạng, song song, hình cung): Ví dụ - Các bộ phận của lá: cuống, phiến lá , trên phiến có nhiều gân Vẽ hình minh họa các bộ phận của lá Giới thiệu một số thực vật có bẹ lá: ví dụ: cau, chuối Phân biệt các loại lá đơn và lá kép, các kiểu xếp lá trên cành, các loại gân trên phiến lá Cần mẫu vật thật và tranh vẽ cho học sinh quan sát Phân biệt lá đơn, lá kép dựa vào các dấu hiệu: Sự phân nhánh của cuống chính Thời điểm rụng của cuống và phiến lá Các kiểu xếp lá trên cành Các kiểu xếp lá trên cành: Mọc cách: ví dụ : lá cây dâu Mọc đối: Ví dụ: lá cây dừa cạn Mọc vòng: lá cây trúc đào, lá cây hoa sữa ® Dấu hiệu phân biệt các kiểu xếp lá: Căn cứ số lá mọc ra từ 1 mấu thân. - Ý nghĩa sinh học của các kiểu xếp lá trên cây: Lá ở 2 mấu gần nhau xếp so le nhau, giúp cho tất cả các lá trên cành có thể nhận được nhiều ánh sáng chiếu vào cây. Các loại gân lá trên phiến lá: Gân hình mạng: Ví dụ: lá dâu Gân song song: Ví dụ: lá rẻ quạt Gân hình cung: Ví dụ: lá địa liền - Cấu tạo trong của phiến lá + Biểu bì + Thịt lá phù hợp chức năng + Gân lá -Kĩ năng: Nhận biết các bộ phận trong của lá trên mô hình hoặc tranh vẽ Giải thích được quang hợp là quá trình lá cây hấp thụ ánh sáng mặt trời biến chất vô cơ (nước, CO2 ,muối khoáng) thành chất hữu cơ (đường, tinh bột) và thải ôxy làm không khí luôn được cân bằng 1) Tìm hiểu các thí nghiệm: Xác định chất mà lá cây chế tạo được khi có ánh sáng Xác định chất khí thải ra trong quá trình lá chế tạo tinh bột Thí nghiệm lá cây cần chất khí nào của không khí để chế tạo tinh bột 2) Nhận xét: Cơ quan chính thực hiện quá trình quang hợp: lá cây Điều kiện: Có ánh sáng Các chất tham gia: CO2 , H2O. Các chất tạo thành: tinh bột, khí O2 Sơ đồ tóm tắt quá trình quang hợp. Khái niệm quang hợp Ý nghĩa của quá trình quang hợp: Tổng hợp chất hữu cơ, làm không khí luôn được cân bằng. Giải thích việc trồng cây cần chú ý đến mật độ và thời vụ. - Chú ý đến mật độ vì: Cây cần ánh sáng để quang hợp. Nếu trồng quá dày ®cây thiếu ánh sáng®Năng suất thấp Ví dụ: Chú ý đến mật độ khi trồng cây ăn quả - Chú ý đến thời vụ vì nhu cầu: Ánh sáng Nhiệt độ Giải thích được ở cây hô hấp diễn ra suốt ngày đêm, dùng ôxy để phân hủy chất hữu cơ thành CO2 , H2O và sản sinh năng lượng. Cơ quan hô hấp: Mọi cơ quan của cây Thời gian: suốt ngày đêm - Trình bày các thí nghiệm: Thí nghiệm chứng minh hiện tượng hô hấp Thí nghiệm chứng minh sản phẩm hô hấp là CO2 Thí nghiệm chứng minh một trong những nguyên liệu hô hấp là O2 Sơ đồ tóm tắt quá trình hô hấp: Khái niệm hô hấp: Ý nghĩa hô hấp: Giải thích được khi đất thoáng, rễ cây hô hấp mạnh tạo điều kiện cho rễ hút nước và hút khoáng mạnh mẽ. - Giải thích: rễ cây hô hấp tốt: Đất thoáng ®Kết quả: Rễ cây hút nước và muối khoáng mạnh mẽ. - Liên hệ thực tế Trình bày được hơi nước thoát ra khỏi lá qua các lỗ khí. - Nêu thí nghiệm chứng minh cây thoát hơi nước qua lá -Trình bày cấu tạo lỗ khí phù hợp chức năng thoát hơi nước - Hơi nước thoat ra ngoài qua: lỗ khí - Sơ đồ đường đi của nước từ lông hút ®vỏ rễ® mạch dẫn của rễ ®mạch dẫn của thân ® lá ®thóat ra ngoài (qua lỗ khí) Ý nghĩa của sự thóat hơi nước Nêu được các dạng lá biến dạng (thành gai, tua cuốn, lá vảy, lá dự trữ, lá bắt mồi) theo chức năng và do môi trường. 1) Dấu hiệu nhận biết lá biến dạng: 2)Các dạng biến dạng của lá. Mỗi dạng phải nêu được: Đặc điểm hình thái: Môi trường: Chức năng: Ví dụ: 3) Ý nghĩa của sự biến dạng của lá Kĩ năng Thu thập về các dạng và kiểu phân bố lá - Học sinh phải sưu tầm được các dạng, các kiểu phân bố lá: Loại lá sưu tầm: Địa điểm sưu tầm: Cách bảo quản mẫu vật sưu tầm Bảo vệ môi trường Biết cách làm thí nghiệm lá cây thoát hơi nước, quang hợp và hô hấp. - Yêu cầu qua từng thí nghiệm học sinh nêu được: Mục đích thí nghiệm: Đối tượng thí nghiệm: Thời gian thí nghiệm: Các bước tiến hành: Kết quả: Giải thích kết quả: Kết luận: 6. Sinh sản sinh dưỡng Kiến thức Phát biểu được sinh sản sinh dưỡng là sự hình thành cá thể mới từ một phần cơ quan sinh dưỡng(rễ, thân, lá). Khái niệm sinh sản sinh dưỡng: Điều kiện: nơi ẩm Ví dụ về các hình thức sinh sản sinh dưỡng: Sinh sản sinh dưỡng từ rễ: củ khoai lang Sinh sản sinh dưỡng từ thân: cây rau má Sinh sản sinh dưỡng từ lá: lá bỏng Phân biệt được sinh sản sinh dưỡng tự nhiên và sinh sản sinh dưỡng do con người Phân biệt dựa trên các ý sau: Khái niệm: Sinh sản sinh dưỡng- ví dụ Sinh sản tự nhiên –ví dụ Nêu sự giống và khác nhau giữa hai hình thức sinh sản trên Trình bày được những ứng dụng trong thực tế của hình thức sinh sản do con người tiến hành. Phân biệt hình thức giâm, chiết, ghép, nhân giống trong ống nghiệm Ứng dụng: Giâm cành, ví dụ: Chiết cành, ví dụ: Ghép cành, ví dụ: Nhân giống trong ống nghiệm, ví dụ: Phân biệt giâm cành, chiết cành, ghép cành, nhân giống vô tính dựa trên: Khái niệm: Các bước thực hiện: Ý nghĩa: Ví dụ: Kĩ năng Biết cách giâm, chiết, ghép -Học sinh phải biết giâm, chiết, ghép trên đối tượng cụ thể -Mô tả các bước tiến hành: Đối tượng Dụng cụ Các bước tiến hành Điều kiện thực hiện 7. Hoa và sinh sản hữu tính Kiến thức Biết được bộ phận hoa, vai trò của hoa đối với cây 1) Hoa là cơ quan sinh sản của cây 2) Các bộ phận của hoa: Bộ phận bảo vệ: Đài, tràng Bộ phận sinh sản chủ yếu: nhị, nhụy 3) Chức năng từng bộ phận của hoa. 4) Vai trò của hoa: thực hiện chức năng sinh sản - Phân biệt được sinh sản hữu tính có tính đực và cái khác với sinh sản sinh dưỡng. Hoa là cơ quan mang yếu tố đực và cái tham gia vào sinh sản hữu tính. Phân biệt sinh sản hữu tính và sinh sản sinh dưỡng dựa trên : Khái niệm: Bộ phận tham gia sinh sản:( Ví dụ: bộ phận tham gia vào sinh sản hữu tính là hoa, bộ phận tham gia sinh sản sinh dưỡng là một phần của cơ quan sinh dưỡng(rễ, thân, lá)) Ứng dụng thực tế: Ví dụ: - Khắc sâu hoa là cơ quan mang yếu tố đực cái tham gia sinh sản hữu tính Phân biệt được cấu tạo của hoa và nêu các chức năng của mỗi bộ phận đó. 1)Các bộ phận của hoa: Bộ phận bảo vệ: Đài, tràng Đài: Vị trí: Đặc điểm: Chức năng: Tràng: Vị trí: Đặc điểm: Chức năng: Bộ phận sinh sản chủ yếu: Nhị Vị trí: Đặc điểm: Chức năng: Nhụy Vị trí: Đặc điểm: Chức năng Phân biệt được các loại hoa: hoa đực, hoa cái, hoa lưỡng tính, hoa đơn độc và hoa mọc thành chùm Tiêu chí để phân biệt các loại hoa: + bộ phận sinh sản chủ yếu + cách sắp xếp của hoa trên cây. Căn cứ bộ phận sinh sản chủ yếu của hoa để chia hoa thành 2 nhóm: Hoa đơn tính: ví dụ: Hoa mướp + Khái niệm: Là những hoa thiếu nhị hoặc nhụy + Phân loại: Hoa đực Đặc điểm: Ví dụ: Hoa cái Đặc điểm: Ví dụ: Hoa lưỡng tính: + khái niệm: Là những hoa có đủ nhị và nhụy + Đặc điểm + Ví dụ: Hoa bưởi 2)Dựa vào cách sắp xếp của hoa trên cây: chia thành 2 nhóm + Hoa đơn độc Đặc điểm: Ví dụ: hoa hồng + Hoa mọc thành cụm Đặc điểm: Ví dụ: Hoa cúc, hoa huệ Nêu được thụ phấn là hiện tượng hạt phấn tiếp xúc với đầu nhụy. Các bộ phận tham gia: hạt phấn và đầu nhụy Mô tả hiện tượng thụ phấn Ví dụ: hiện tượng thụ phấn ở ngô, ở bầu , bí... Phân biệt được giao phấn và tự thụ phấn Dựa vào các tiêu chí: Khái niệm: Thời gian chín của nhị so với nhụy Ví dụ: ở hoa giao phán ở hoa tự thụ phấn Trình bầy được quá trình thụ tinh, kết hạt và tạo quả. Quá trình thụ tinh: Sự nảy mầm của hạt phấn: Hiện tượng thụ tinh: Các yếu tố tham gia: Kết quả: Kết hạt và tạo quả Sự biến đổi các thành phần của noãn sau thụ tinh thành hạt: Sự biến đổi bầu nhụy thành quả Kĩ năng - Biết cách thụ phấn bổ sung để tăng năng suất cây trồng - Nêu được đối tượng cần thụ phấn bổ sung -Thời điểm thụ phấn bổ sung - Chuẩn bị phương tiện - Các bước thụ phấn bổ sung 8. Quả và hạt Kiến thức Nêu được các đặc điểm hình thái, cấu tạo của quả: quả khô, quả thịt Quả khô: Đặc điểm vỏ quả khi chín: Ví dụ: quả chò, quả cải Quả thịt Đặc điểm vỏ quả khi chín: Ví dụ: quả cà chua, quả xoài Mô tả được các bộ phận của hạt: hạt gồm vỏ, phôi và chất dinh dưỡng dự trữ. Phôi gồm rễ mầm, thân mầm, lá mầm và chồi mầm. Phôi có 1 lá mầm (ở cây 1 lá mầm) hay 2 lá mầm (ở cây 2 lá mầm) a) Các bộ phận của hạt: vỏ, phôi, chất dinh dưỡng dự trữ: Vỏ hạt: Vị trí: Chức năng: Phôi: Các bộ phận của phôi: Số lá mầm của phôi: Chức năng của phôi: Chất dinh dưỡng dự trữ: Vị trí: Chức năng: Giải thích được vì sao ở 1 số loài thực vật quả và hạt có thể phát tán xa. Cách phát tán: nhờ gió, nhờ động vật, nhờ người, tự phát tán Đặc điểm của quả phù hợp với cách phát tán: Ví dụ: hạt hoa sữa thích nghi với cách phát tán nhờ gió, quả ké thích nghi với lối phát tán nhờ động vật.... Nêu được các điều kiện cần cho sự nảy mầm của hạt (nước, nhiệt độ...). Điều kiện bên trong: Đó là chất lượng hạt giống Điều kiện bên ngoài: nước, không khí, nhiệt độ... Vận dụng trong sản xuất: Kĩ năng - Làm thí nghiệm về những điều kiện cần cho hạt nảy mầm. Các bước làm thí nghiệm Chọn hạt thí nghiệm: chắc mẩy. không sâu, mọt... Chuẩn bị dụng cụ: Cách tiến hành: Kết quả: Phân tích kết quả và rút ra nhận xét: Kết luận: 9. Các nhóm thực vật Kiến thức Mô tả được rêu là thực vật đã có thân, lá nhưng cấu tạo đơn giản Cơ quan sinh dưỡng: Thân, lá, rễ (giả). + Đặc điểm: Cơ quan sinh sản: Túi bào tử Sinh sản: bằng bào tử So sánh với thực vật có hoa: Chưa có mạch dẫn, chưa có rễ thật, chưa có hoa, quả. Ví dụ : cây rêu - Chú ý : + Tảo không nằm trong nhóm thực vât + Rêu là đại diện đầu tiên trong nhóm thực vật +Không còn khái niệm thực vật bậc thấp vbậc cao Mô tả được quyết (cây dương xỉ) là thực vật có rễ, thân, lá, có mạch dẫn. Sinh sản bằng bào tử. -Nêu đặc điểm chung của nhóm quyết thông qua đại diện cây dương xỉ Cơ quan sinh dưỡng: Rễ, thân, lá. Đặc điểm: Cơ quan sinh sản: Túi bào tử Sinh sản: bằng bào tử So sánh với cây rêu: So sánh với thực vật có hoa: chưa có hoa, quả: Ví dụ : Cây lông cu ly