Kế hoạch bài dạy Ngữ văn 7-9 và GDCD 6+7 - Tuần 2 - Năm học 2022-2023 - Nguyễn Thị Hoài Giang

MÔN NGỮ VĂN 8 Ngày soạn:12/9/2022 Tiết 4, 5:Văn bản: TRONG LÒNG MẸ (Trích Những ngày thơ ấu) -Nguyên Hồng- I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Nắm được khái niệm thể loại hồi kí. - Hiểu được cốt truyện, nhân vật, sự kiện trong đoạn trích Trong lòng mẹ. - Nắm được nội dung truyện thể hiện niềm khát khao tình cảm ruột thịt cháy bỏng của nhân vật. - Hiểu được ý nghĩa giáo dục: những thành kiến cổ hủ, nhỏ nhen, độc ác không thể làm khô héo tình cảm ruột thịt sâu nặng, thiêng liêng. 2. Năng lực - Năng lực chung: Năng lực tự chủ và tự học; Năng lực giao tiếp và hợp tác; Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo - Năng lực đặc thù: Năng lực ngôn ngữ; năng lực cảm thụ và thưởng thức văn học. 3. Phẩm chất: - HS biết yêu cuộc sống tốt đẹp hiện nay và có ý thức phấn đấu học tập tốt để trở thành người chủ tương lai của đất nước. II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Chuẩn bị của giáo viên: + Nghiên cứu kĩ sách giáo khoa, sách bài tập, sách giáo viên, hướng dẫn chuẩn kiến thức kĩ năng, tư liệu tham khảo. + Chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học (máy chiếu), chân dung nhà văn Nguyên Hồng. + Tranh minh hoạ cảnh bé Hồng nằm trong lòng mẹ (theo SGK Ngữ văn 8 T1), phiếu học tập. 2. Chuẩn bị của học sinh: + Đọc kĩ sách giáo khoa, sách bài tập, những tài liệu liên quan. + Sưu tầm tư liệu về tác giả Nguyên Hồng, các bài viết về tác giả, tác phẩm. + Soạn bài và chuẩn bị đầy đủ theo hướng dẫn về nhà của giáo viên. III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC A. HOẠT ĐỘNG MỞ ĐẦU a) Mục tiêu: tạo tình huống/vấn đề học tập nhằm huy động kiến thức, kinh nghiệm hiện có của học sinh và nhu cầu tìm hiểu kiến thức mới liên quan đến tình huống/vấn đề học tập b) Nội dung: HS vận dụng vào kiến thức hiểu biết của mình để trả lời. c) Sản phẩm: Trình bày miệng d) Tổ chức thực hiện: - GV: Chia sẻ những kỉ niệm, tình cảm và ấn tượng sâu sắc của em về mẹ: => mỗi HS tự kể Rõ ràng chúng ta thấy tình cảm đối với mẹ thật thiêng liêng. Được nằm trong vòng tay của mẹ thật hạnh phúc. Bài học hôm nay sẽ cho các em thấy được tình cảm thiêng liêng ấy qua nhận vật bé Hồng trong đoạn trích “Trong lòng mẹ” của Nguyên Hồng B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC Hoạt động 1: GV giới thiệu cho HS tìm hiểu về tác giả, tác phẩm. a) Mục tiêu: HS tìm hiểu về tác giả, tác phẩm b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ. c) Sản phẩm: HS nắm rõ thông tin về tác giả và tác phẩm. d) Tổ chức thực hiện: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS DỰ KIẾN SẢN PHẨM Bƣớc 1: Chuyển giao nhiệm vụ: I. Đọc – tìm hiểu chung: ? Hãy giới thiệu những nét tiêu biểu về tác giả? 1. Tác giả Em biết gì về văn bản ―Trong lòng mẹ‖ và tác phẩm + Nguyên Hồng (1918–1982) ―Những ngày thơ ấu‖? + Quê ở Nam Định. ? Nêu xuất xứ của văn bản ? + Là nhà văn của phụ nữ, nhi - Bƣớc 2: Thực hiện nhiệm vụ: đồng, của những người cùng khổ. + Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời - Văn xuôi Nguyên Hồng giàu chất trữ tình, nhiều khi dạt dào - Bƣớc 3: Báo cáo, thảo luận: những cảm xúc thiết tha, rất mực + HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá. chân thành. * Bổ sung: 2. Tác phẩm - Nguyên Hồng sinh ở thành phố Nam Định, nhưng Hải - ―Những ngày thơ ấu‖ là tập hồi Phòng cửa biển đã khơi dạy và gắn bó với ông, với sự kí đăng báo 1938 in thành sách nghiệp văn chương của ông. Tác phẩm của ông thường viết năm 1940 gồm 9 chương. về những con người nghèo khổ dưới đáy xã hội, với một - Văn bản "Trong lòng Mẹ" là lòng yêu thương đồng cảm vì vậy ông được coi là nhà văn chương thứ IV của tập hồi kí. của những con người cùng khổ. - Trong thế giới nhân vật của ông xuất hiện nhiều người bà, người mẹ, người chị, những cô bé, cậu bé khốn khổ nhưng nhân hậu. Ông viết về họ bằng cả trái tim yêu thương và thắm thiết của mình. Ông được mệnh danh là nhà văn của phụ nữ và trẻ em. Văn xuôi của ông giàu chất trữ tình, nhiều khi dạt dào cảm xúc và hết *- Văn bản " Trong lòng mẹ" là chương thứ IV của tập hồi kí. * Bổ sung: Những ngày thơ ấu là tập hồi ký tự truyện gồm 9 chương Chương 1: Tiếng kèn. Chương 2: Chúa thương xót chúng tôi. Chương 3: Trụy lạc. Chương 4: Trong lòng mẹ. Chương 5: Đêm nôen. Chương 6: Tron đêm đông. Chương 7: Đồng xu cái. Chương 8: Sa ngã. Chương 9: Bước ngoặt. - Bƣớc 4: Kết luận, nhận định: + GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án. Hoạt động 2: Hƣớng dẫn HS tìm hiểu văn bản a) Mục tiêu: HS tìm hiểu văn bản b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ c) Sản phẩm: Đáp án của HS d) Tổ chức thực hiện: HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS SẢN PHẨM DỰ KIẾN NV1: II. Đọc – tìm hiểu văn bản: Bƣớc 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 1. Đọc - chú thích ? Theo em, truyện cần đọc với giọng đọc như thế nào cho phù hợp ? ? Nhận xét? ? Tìm hiểu một số từ khó trong phần chú thích? Bƣớc 2: Thực hiện nhiệm vụ: HS thực hiện các yêu cầu của GV Bƣớc 3: Báo cáo, thảo luận HS khác nhận xét, cho điểm. iọng chậm, tình cảm, chú ý các từ ngữ, hình ảnh thể hiện cảm xúc thay đổi nhân vật tôi, nhất là đoạn cuối cuộc trò chuyện với bà cô, đoạn tả chú bé Hồng nằm trong lòng mẹ. Các từ ngữ, hình ảnh, lời nói ngọt ngào, giả dối rất kịch của bà cô cần thể hiện một cách đon đả, kéo dài, lộ r sắc thái châm biếm, cay nghiệt. Đọc - GV gọi 2, 3 em đọc tiếp. Tìm từ trái nghĩa với từ g đầu ; đồng nghĩa với từ đoạn tang. - Đoạn tang: hết giỗ, mãn tang, hết tang, hết trở - Lưu ý: 5, 8, 12, 13, 14, 17. - Bƣớc 4: Kết luận, nhận định: + Giáo viên nhận xét, đánh giá NV2: 2. Kết cấu - bố cục Bƣớc 1: Chuyển giao nhiệm vụ - Thể loại: Hồi kí là một thể văn ghi chép, kể lại những biến cố đã ? Bài văn viết theo thể loại nào? xảy ra trong quá khứ mà tác giả ? Em hiểu gì về thể loại hồi kí? đồng thời là người kể người tham gia hoặc chứng kiến. ? Em xếp văn bản thuộc thể loại nào? (Kiểu VB) nào? Nhân vật chính là ai? - Bố cục: 2 phần ? Nhận xét bố cục văn bản? Có thể chia đoạn trích thành 2 + P1: Từ đầu đến và mày cũng hay 3 đoạn ? còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?... -> Cuộc đối thoại ? So sánh mạch kể chuyện giữa truyện giữa bà cô cay độc và chú bé ― Trong lòng mẹ‖ có gì giống và khác ―Tôi đi học‖? Hồng. Qua đó bộc lộ ý nghĩ, cảm xúc của chú bé Hồng về người mẹ ? Tóm tắt nội dung chính của văn bản? (HSK) bất hạnh. - Bƣớc 2: Thực hiện nhiệm vụ: + P2: Đoạn còn lại -> Cuộc gặp lại bất ngờ với mẹ và cảm giác vui + Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra sướng cực điểm của chú bé Hồng giấy nháp. khi được ở trong lòng mẹ. - Bƣớc 3: Báo cáo, thảo luận: + HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá. *Hồi kí là thể văn được dùng để ghi lại những chuyện có thật đã xảy ra trong cuộc đời một con người. *- Tiểu thuyết: tự thuật kết hợp với các kiểu văn bản: tự sự, miêu tả biểu cảm. - Nhân vật xưng ―tôi‖ ngôi thứ nhất chính là tác giả (bé Hồng), kể lại chuyện một cách chân thực, trung thành *- P1: Từ đầu đến và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?...: Cuộc đối thoại giữa bà cô cay độc và chú bé Hồng. Qua đó bộc lộ ý nghĩ, cảm xúc của chú bé Hồng về người mẹ bất hạnh. - P2: Đoạn còn lại: Cuộc gặp lại bất ngờ với mẹ và cảm giác vui sướng cực điểm của chú bé Hồng. *+ Giống: Kể theo trình tự thời gian, kể kết hợp với bộc lộ cảm xúc, hồi tưởng. + Khác: Liền mạch trong một khoảng thời gian ngắn, buổi sáng - ngắt quãng trước một vài ngày sau khi gặp mẹ. *HS tóm tắt đoạn trích -> GV tóm tắt ngắn gọn. Gần đến ngày giỗ đầu bố Hồng, cậu lại rất thương và nhớ mẹ mình thì một hôm, người cô gọi cậu đến và hỏi có muốn gặp mẹ, gặp ―em bé‖ ko. Sau đó, bà ta làm cho Hồng đau lòng bằng cách nói về cuộc sống của mẹ Hồng. Bà ta càng nói Hồng càng im lặng và cậu bắt đầu khóc. Cậu càng thấy thương mẹ hơn, càng căm ghét những hủ tục lạc hậu trước những lời bôi nhọ mẹ mình của bà cô thâm hiểm, tàn nhẫn. Một hôm, trên đường đi học về, Hồng thoáng thấy 1 người ngồi trên xe kéo rất giống mẹ. Hồng liền đuổi theo và gọi to. Vài giây sau, Hồng đuổi kịp xe kéo. Và nhận ra đúng là mẹ mình. Hồng òa khóc nằm trong lòng mẹ. Cậu cảm nhận được tất cả vẻ đẹp, sự yêu thương và dịu dàng của mẹ. Cậu quên hết mọi lời nói độc ác của bà cô, chỉ còn niềm xúc động và tình yêu thương mẹ vô bờ. - Bƣớc 4: Kết luận, nhận định: + Giáo viên nhận xét, đánh giá -> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng. Hoạt động 3: Hƣớng dẫn HS phân tích a) Mục tiêu: HS tìm hiểu, phân tích văn bản b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp. c) Sản phẩm: Đáp án của HS d) Tổ chức thực hiện: HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS SẢN PHẨM DỰ KIẾN NV1: 3. Phân tích Bƣớc 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 3.1. Hình ảnh ngƣời cô của bé Hồng (20’) ? Mở đầu đoạn trích tác giả đã cho người đọc thấy được cảnh ngộ của mình như thế nào? * Cảnh ngộ của bé Hồng: ? Cảnh ngộ đó tạo nên thân phận của bé Hồng ntn? - Cha vừa mất, mẹ bỏ nhà đi tha phương cầu thực. ? Nhân vật người cô có quan hệ như thế nào với bé Hồng? - Anh em Hồng phải sống nhờ bà ? Hình ảnh người cô được khắc hoạ qua những chi tiết nào? cô ruột. (Chú ý chi tiết khắc hoạ về nét mặt, cử chỉ, giọng nói) -> Cô độc, đau khổ luôn khát khao ? Bà cô muốn gì khi cho rằng mẹ chú đang phát tài và nhất tình yêu thương. là cố ý phát âm hai tiếng em bé ngân dài, thật ngọt? => Rất đáng thương. ? Vì sao những lời nói của bà cô khiến bé Hồng lòng thắt lại, nước mắt chảy ròng ròng...? ? Nhận xét về cách khắc hoạ nhân vật người cô của tác giả ? * Hình ảnh bà cô: Bƣớc 2: Thực hiện nhiệm vụ - Xuất hiện trong cảnh ngộ thương tâm côi cút của bé Hồng. Thảo luận trả lời câu hỏi của GV + Vẻ mặt tươi cười rất kịch. Bƣớc 3: Báo cáo thảo luận + Giọng nói ngọt ngào đầy mỉa + HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh mai cay độc. giá. + Cử chỉ thân mật giả dối. *- Với giọng văn giản dị, tự nhiên, người đọc có thể nhận ra ngay cảnh ngộ đáng thương của Hồng: => Gieo rắc vào đầu đứa cháu những ý nghĩ hoài nghi, khinh - Cha vừa mất, mẹ bỏ nhà đi tha phương cầu thực. miệt, ruồng rẫy người mẹ bất - Anh em Hồng phải sống nhờ bà cô ruột. hạnh. *Cô độc, đau khổ luôn khát khao tình yêu thương, tình mẹ => Đó là người đàn bà vô cảm, => Rất đáng thương. lạnh lùng, độc ác thâm hiểm, hiện thân cho thành kiến cổ hủ lạc hậu, Dòng tự sự ở phần đầu còn cho người đọc biết được thời phi nhân đạo của xã hội thực dân gian xảy ra câu chuyện, hoàn cảnh sống của người mẹ tội nửa phong kiến lúc bấy giờ. nghiệp => khơi nguồn để từ đó bà cô xuất hiện. * Cô ruột (bên nội) => Quan hệ ruột thịt, gần gũi. *Ghi những chi tiết HS phát hiện. + Bảng (1): Người cô + Bảng (2): Hoạt động của bé Hồng. (pt' tâm trạng của bé Hồng rút ra ở phần sau) Thảo luận tìm chi tiết về người cô. + Với vẻ mặt cười nói rất kịch: mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không ? -> Không có ý định tốt đẹp. - Bé Hồng từ chối -> không buông tha tiếp tục lôi đứa cháu vào trò chơi đã dàn tính sẵn. - Tỏ ra thân tình vỗ vai an ủi, muốn giúp đỡ cháu nhưng lại cố ý ngân hai tiếng em bé. -> Cử chỉ thân mật giả dối, lời nói ngọt ngào đầy mỉa mai cay độc. - Lạnh lùng vô cảm trước sự đau đớn của đứa cháu, tươi cười kể về tình cảnh đói rách túng thiếu của mẹ bé Hồng. - Đổi giọng giả nhân giả nghĩa thương xót người anh trai. *Với cảnh ngộ của bé Hồng, lẽ ra cô phải chia sẻ, an ủi, động viên, yêu thương mà trái lại tìm mọi cách gieo rắc vào đầu óc thơ ngây của cháu đáng thương những điều không hay khinh miệt ruồng rẫy người mẹ bất hạnh của nó. - Với nụ cười nửa miệng và câu hỏi thăm dò: mày có muốn vào Thanh Hoá với mẹ mày không "Tưởng chừng đã chạnh tới nỗi nhớ tình thương mẹ của chú bé, nhưng vốn nhạy cảm, Hồng đã nhận ra ngay ý nghĩa cay độc trong giọng nói và nét mặt rất kịch cô. Bề ngoài tỏ ra quan tâm đến tình cảm mẹ con của đứa cháu côi cút, nhưng bên trong lòng bà chỉ muốn gieo rắc vào đầu cháu ý nghĩ hoài nghi khinh miệt người mẹ đang tha hương cầu thực. - Vẫn giọng ngọt ngào kèm theo cả cái nhìn bằng đôi mắt long lanh, chằm chặp: Mợ mày phát tài lắm có như dạo trước đâu" Vào mà bắt mẹ mày may vá cho và thăm em bé chứ. Phải chăng người cô muốn kéo đứa cháu đáng thương vào trò chơi độc ác đã dàn tính sẵn, r ràng bà như muốn ngầm báo với bé Hồng rằng mẹ chú đã thay lòng đổi dạ, không thương con, không gắn bó với gia đình như trước nữa đã có con với người đàn ông khác. Lòng chia rẽ tình mẫu tử thiêng liêng của Hồng. Rõ ràng dù cho bé Hồng im lặng cúi đầu, khóe mắt cay cay lòng đau thắt lại rồi cả nức nở cười dài trong tiếng khóc thì người cô không hề mảy may xúc động, bà vẫn tươi cười kể chuyện cho bé Hồng nghe về tình cảnh túng quẫn về h/ả gầy guộc rách rưới của người mẹ chú một cách thích thú rõ rệt. *Cay đắng biết bao khi niềm tin và tình mẫu tử thiêng liêng bị chính người cô gắn bó với mình bằng tình máu mủ ruột thịt cứ xăm soi hành hạ hòng chia rẽ. Vốn khổ cực bất hạnh và nhạy cảm giàu tình yêu mẹ, sự lạnh lùng vô cảm của người cô khiến bé Hồng đau xót tủi hờn như bị sát muối trong lòng. Vài lời vớt vát cuối cùng cô tỏ một chút xót thương người anh trai vừa khuất, thương hại người chị dâu khổ sở và nói tới cái sĩ diện của đứa cháu phần nào làm dịu đi nỗi đau tình mẫu tử trong tâm hồn thơ dại của bé Hồng. Nhưng không xoá nổi nét bản chất trong nét tính cách của bà cô. * Chú trọng miêu tả ngoại hình, hành động, lời nói => nổi bật tính cách theo trình tự các bước ngày càng phát triển, khắc sâu vào lòng người đọc sự căm phẫn người cô độc ác, tàn nhẫn, hẹp hòi. Thảo luận nhóm bàn - Thời gian: 2 phút - Hết thời gian đại diện nhóm báo cáo, các nhóm khác nhận xét, bổ sung, GV nhận xét và chốt kiến thức. ? Qua cách miêu tả ấy, em thấy bà cô bé Hồng là con người như thế nào? Đó là người đàn bà độc ác, lạnh lùng vô cảm, thâm hiểm. - Bƣớc 4: Kết luận, nhận định: + Giáo viên nhận xét, đánh giá * Tính cách tàn nhẫn của bà cô là sản phẩm của những định kiến đối với người phụ nữ theo luật "tam tòng". Bà cô tiêu biểu cho hạng đàn bà "Miệng nam mô, bụng một bồ giao găm" là hiện thân của thành kiến cổ hủ phi nhân đạo của xã hội thực dân phong kiến ngày đó. Qua hình ảnh người cô, tác giả lên án đanh thép sự tàn nhẫn bất công trong xã hội. ? Em có nhận xét gì về nhân vật bà cô? Thái độ của em đối với nhân vật này? HS trình bày lại những hành động, cử chỉ, ngôn ngữ của bà cô -> bản chất con người lạnh lùng, độc ác, thâm hiểm, tàn nhẫn -> Là sản phẩm của những định kiến đối với người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Hƣớng dẫn về nhà * Đối với bài cũ: - Học bài theo nội dung. - Hoàn chỉnh các bài tập. * Đối với bài mới: Chuẩn bị ―Trong lòng mẹ‖ (T2) - Đọc kĩ văn bản. - Tìm các chi tiết thể hiện tâm trạng bé Hồng. - Chuẩn bị theo nội dung SGK. - Tìm các bài viết về tác giả Nguyên Hồng và tác phẩm ― Những ngày thơ ấu‖. TIẾT 2 A. HOẠT ĐỘNG MỞ ĐẦU a) Mục tiêu: GV kiểm tra bài cũ, đặt vấn đề tiếp cận bài học. b) Nội dung: HS vận dụng vào kiến thức hiểu biết của mình để trả lời. c) Sản phẩm: HS Trình bày miệng d) Tổ chức thực hiện: ? Em có cảm nhận như thế nào khi đọc đoạn văn nói về cuộc trò chuyện giữa cô bé Hồng và bé Hồng ? ? Đọc diễn cảm lời thoại của bà cô ? - Tự bộc lộ. - Đọc diễn cảm. * Dẫn: Trong tiết học trước chủ yếu chúng ta tìm hiểu về nhân vật bà cô quái ác và cuộc gặp gỡ như mèo vờn chuột- một trò đùa tàn ác do chính bà ta tạo ra. Vậy tâm trạng của bé Hồng diễn biến như thế nào? Qua đó ta hiểu về tính cách và tâm hồn của chú bé , đó chính là nội dung quan trọng của tiết học này. B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC Hoạt động : Hƣớng dẫn HS phân a) Mục tiêu: HS tìm hiểu tiếp về tác phẩm b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ. c) Sản phẩm: HS nắm rõ nội dung văn bản. d) Tổ chức thực hiện: HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS SẢN PHẨM DỰ KIẾN Bƣớc 1: Chuyển giao nhiệm vụ: II. Đọc – hiểu văn bản ? Tình cảm của bé Hồng với mẹ được thể hiện qua những sự b. Tình yêu thƣơng mẹ mãnh việc chính nào? liệt của bé Hồng ? Bé Hồng đã phản ứng ntn trước câu hỏi thứ nhất của người * Khi nói chuyện vơí bà cô cô? Vì sao Hồng có phản ứng như vậy? - Cúi đầu không đáp - cười và từ ? Những lời mỉa mai của người cô tâm trạng bé Hồng ntn? chối dứt khoát. Tìm những chi tiết thể hiện điều đó? -> là một phản ứng thông minh ? Vì sao những lời nói của bà cô khiến bé Hồng lòng thắt lại, xuất phát từ sự nhạy cảm và lòng nước mắt chẩy ròng ròng...? tin yêu mẹ. ? Tâm trạng đâu đớn xót xa, uất ức của bé Hồng dâng đến - Đau đớn tủi nhục trước những cực điểm khi nghe người cô cứ tươi cười kể về tình cảnh tội lời xúc xiểm về mẹ. nghiệp của mẹ. Tác giả đã bộc lộ lòng căm tức tột cùng ở - Căm ghét những cổ tục đã đày giây phút này bằng hình ảnh nào? đoạ làm khổ mẹ. ? Hãy phân tích cái hay của h/ả so sánh trên? ->Lời văn dồn dập với các động Bƣớc 2: Thực hiện nhiệm vụ: từ mạnh (vồ, cắn, nhai, nghiến) + Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra -> thái độ quyết liệt, lòng căm giấy nháp. phẫn tột cùng, tình yêu thương mãnh liệt Bƣớc 3: Báo cáo, thảo luận: -> Hình ảnh so sánh đặc sắc... + HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá. - >Phương thức biểu cảm *Qua cuộc trò chuyện... trong lần gặp mẹ. -> bộc lộ cảm xúc trực tiếp gợi trạng thái tâm hồn đau đớn của *.Mới đầu nghe người cô hỏi, lập tức trong kí ức chú bé sống Hồng. dậy hình vẻ mặt rầu rầu và sự hiền từ của mẹ. Từ cúi đầu không đáp đến cũng đã cười và đáp lại cô 1 cách dứt khoát: =>Trong bi kịch gia đình, tâm hồn bé Hồng vẫn trong sáng dạt "Không ! cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu dào tình yêu thương mẹ, thông cũng về". Đây là 1 phản ứng thông minh xuất phát từ sự nhạy cảm với cảnh ngộ bất hạnh của cảm và lòng tin yêu mẹ của chú. Bởi chú nhận ra ngay những mẹ ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt của cô, nhưng không muốn tình yêu thương và lòng kính mến mẹ bị những ráp tâm tanh bẩn xúc phạm đến. *- Sau lời hỏi thứ 2 của người cô, lòng chú thắt lại, khoé mắt cay cay trước. - Sau lời nói thứ 3 của người cô, bé Hồng phẫn uất không nén nổi: "Nước mắt tôi ròng ròng rớt xuống hai bên mép rồi chan hoà đầm đìa ở cằm và ở cổ, rồi cười dài trong tiếng khóc." nỗi xót xa tức tưởi đang dâng lên trong lòng. *- Hồng cay đau xót khi niềm tin và tình mẫu tử thiêng liêng bị chính người cô ruột thịt cứ xăm soi hành hạ hòng chia rẽ. Em khóc vì thương mẹ bị lăng nhục. bị đối xử tàn nhẫn bất công * Nỗi căm tức ấy được diễn tả bằng chi tiết đầy ấn tượng "Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đầy đoạ mẹ tôi.... mới thôi". * Đây là một hình ảnh so sánh đặc sắc. Với những động từ mạnh: cắn, nhai, nghiền nằm trong 1 trường nghĩa đặc tả tâm trạng uất ức, căm giận của bé Hồng. Có thể nói tình thương và niềm tin đối với mẹ đã khiến người con thấu hiêủ và suy nghĩ sâu hơn, xúc cảm rộng hơn. Từ cảnh ngộ riêng của người mẹ, từ những lời nói cay độc của người cô. Bé Hồng nghĩ tới những "Cổ tục" căm giận cái xã hội cũ kĩ đầy thành kiến độc ác đối với người phụ nữ gặp hoàn cảnh éo le. Bƣớc 4: Kết luận, nhận định: + Giáo viên nhận xét, đánh giá Đây là một câu văn biểu cảm, một hình ảnh so sánh đặc sắc. Với những động từ mạnh: cắn nhai, nghiền, nắm trong một trường nghĩa đặc tả tâm trạng uất ức, căm giận của bé Hồng NV2 : * Khi đƣợc gặp mẹ Bƣớc 1 : Chuyển giao nhiệm vụ - Gọi "mợ ơi!"-> Khao khát được gặp mẹ ? Những cung bậc cảm xúc của bé Hồng trước lời nói cay độc của người cô: từ chỗ nín nhịn, ghìm nén đén sự bùng nổ niềm + Nếu người ngồi trên xe kéo xót xa uất hận. Cho em cảm nhận được điều gì trong tâm hồn không phải là mẹ Hồng thì sẽ của bé Hồng? làm trò cười cho lũ trẻ, làm Hồng tủi thẹn. ? Khi gọi mợ ơi, Hồng có biết chắc đó là mẹ mình không? Tiếng gọi đó cho ta biết điều gì? + Khác gì cái ảo ảnh của một dòng nước trong suốt chảy dưới ? Nếu người ngồi trên xe kéo không phải là mẹ Hồng thì điều bóng râm... gì sẽ xảy ra? Cảm giác tủi thẹn của bé Hồng được diễn tả bằng hình ảnh nào? Tác dụng của biện pháp nghệ thuật ấy? -> Hình ảnh so sánh bộc lộ tâm trạng thất vọng tột cùng nếu ? Cử chỉ của Hồng khi gặp mẹ ntn? người trên xe không phải mẹ ? Qua những cử chỉ ấy cho thấy tâm trạng bé Hồng ntn khi -Thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, gặp mẹ? khi trèo lên xe chân ríu lại, được ? Niềm vui sướng của bé Hồng khi được ngồi trong lòng mẹ mẹ xoa đầu thì oà khóc nức nở. được diẽn tả xúc động qua những chi tiết nào? ->Xúc động, vui sướng. ? Bức tranh diễn tả đoạn nào ? hãy mtả & bình bức tranh ấy ? + Cảm nhận gương mặt mẹ vẫn ? Trình bày cảm nhận của em về niềm sung sướng cực điểm tươi sáng, đôi mắt trong, nước da của bé Hồng khi được gặp mẹ qua các chi tiết trên? mịn ? Tình cảm, cảm xúc ấy của bé H được ghi lại bằng những + Những cảm giác ấm áp mơn câu văn ntn? man khắp da thịt ? Chất trữ tình được thể hiện ntn trong đoạn trích? + Hơi quần áo và cả hơi thở thơm tho lạ thường. ? Vì sao nhà văn Nguyên Hồng được nhận xét là ― Nhà văn của phụ nữ và nhi đồng‖? + Nghĩ và khát khao được bé lại để được mẹ vuốt ve, gãi rôm ở Bƣớc 2: Thực hiện nhiệm vụ: sống lưng cho + Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra + Không nhớ mình đã hỏi và mẹ giấy nháp. đã trả lời ntn? Bƣớc 3: Báo cáo, thảo luận: ->Phần cuối này ngôn ngữ văn + HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh chương càng linh hoạt, tình cảm giá. người viết càng dào dạt, là bài ca chân thành, cảm động về tình *-Trong bi kịch gia đình, tâm hồn bé Hồng vẫn trong sáng dạt mẫu tử thiêng liêng, bất diệt. dào tình yêu thương mẹ, thôngcảm với cảnh ngộ bất hạnh của mẹ - Qua diễn biến tâm trạng cảm xúc của bé Hồng trước bà cô, nhà văn đã cho người đọc thấy được nỗi bất hạnh của phụ nữ và trẻ em trong xã hội cũ. Đồng thời thấy được bản lĩnh cứng cỏi, một tấm lòng thiết tha của đứa con rất mực thương yêu và tin mẹ của bé Hồng. Chú ý phần văn bản thứ 2. *Tiếng gọi bối rối: Mợ ơi! cho thấy nỗi khao khát gặp mẹ. *- Nếu người ngồi trên xe kéo không phải là mẹ Hồng thì sẽ làm trò cười cho lũ trẻ, làm Hồng tủi thẹn. - Khác gì cái ảo ảnh của một dòng nước trong suốt chảy dưới bóng râm... - Hình ảnh so sánh bộc lộ tâm trạng thát vọng tột cùng nếu người trên xe không phải mẹ *Thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, khi trèo lên xe chân ríu lại, được mẹ xoa đầu thì oà khóc nức nở. *Xúc động, vui sướng. *Trình bày: + Cảm nhận gương mặt mẹ vẫn tươi sáng, đôi mắt trong, nước da mịn + Những cảm giác ấm áp mơn man khắp da thịt + Hơi quần áo và cả hơi thở thơm tho lạ thường. + Nghĩ và khát khao được bé lại để được mẹ vuốt ve, gãi rôm ở sống lưng cho + Không nhớ mình đã hỏi và mẹ đã trả lời ntn? 3. Nghệ thuật đặc sắc: Cho hs quan sát bức tranh trong SGK * Thể văn – hồi kí: Ghi lại những điều còn nhớ sau khi đã trải qua, *( thảo luận – 2 phút) đã chứng kiến. - Hết thời gian đại diện nhóm báo cáo, các nhóm khác nhận * Chất trữ tình thấm đượm trong xét, bổ sung, GV nhận xét. tác phẩm: *Tự bộc lộ => đáng thương, đáng trân trọng. - ND câu chuyện được kể: Đó là *Trình bày: câu chuyện về người mẹ phải âm thầm chịu đựng nhiều cay đắng; - Phần cuối này ngôn ngữ văn chương càng linh hoạt, tình lòng yêu thương và tin cậy mà bé cảm người viết càng dào dạt, là bài ca chân thành, cảm động Hồng dành cho mẹ. về tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt. - Dòng cảm xúc của bé Hồng: Bƣớc 4: Kết luận, nhận định: Niềm xót xa tủi nhục, lòng căm + Giáo viên nhận xét, đánh giá giận sâu sắc, quyết liệt, tình yêu thương nồng nàn. Với một tâm hồn nhạy cảm, luôn tin yêu, khát khao tình mẹ, nên khi ngồi trong lòng mẹ tất cả các giác quan đều mở ra và - Cách thể hiện của tác giả: Các thức dậy để tận hưởng cái cảm giác mơn man ngất ngây đắm hình ảnh, từ ngữ thể hiện tâm say êm dịu vô cùng của tình máu mủ ruột thịt: Bé Hồng đã trạng n/v, các so sánh gây ấn nhận ra gương mặt mẹ vẫn tươi sáng, rực rỡ như thuở nào và tượng, kết hợp nhiều giác quan, mẹ đang truyền cho con niềm vui, niềm hạnh phúc, cảm giác t/p được viết trong dòng cảm xúc ấm áp lạ thường từ hơi thở thơm tho. Đây là một bức tranh mơn man, dạt dào. tràn ngập ánh sáng, đường nét với những sắc màu tươi tắn - Nguyên Hồng là nhà văn của thoang thoảng hương thơm. Đây cũng là một thế giới dịu phụ nữ và nhi đồng: dàng kỉ niệm, ăm ắp tình người. và cứ thế bé Hồng bồng bềnh trong cảm giác sung sướng rạo rực của tình mẹ. Cái cảm giác + Là nhà văn viết nhiều về phụ mình đang bé lại hay niềm khao khát được bé lại để được làm nữ và nhi đồng nũng được mẹ vuốt ve chiều chuộng cứ lâng lâng tiếp nối ngỡ + Ông hiểu, cảm thông, viết về bé Hồng như đang sống trong mơ. và khi đó bé Hồng không còn nhớ mình đã hỏi, mẹ đã trả lời ntn, đặc biệt câu hói ác họ với tình yêu chân thành, chan nghiệt của người cô tuy có vang lên, nhưng chìm ngay không chứa tinh thần nhân đạo. mảy may nghĩ ngợi gì nữa. Thế mới biết bé H thương mẹ đến + Bênh vực cho họ, tố cáo XH nhường nào và giây phút gặp mẹ đem lại cho chú cảm giác đầy đọa cuộc đời họ. sung sướng ra sao. + Vui với niềm vui của họ, đau đớn uất hận với nỗi đâu của họ Hoạt động 3: Hƣớng dẫn tổng kết a) Mục tiêu: Học sinh biết cách tổng kết văn bản b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp. c) Sản phẩm: Đáp án của HS d) Tổ chức thực hiện: HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS SẢN PHẨM DỰ KIẾN NV1: 4. Tổng kết Bƣớc 1: Chuyển giao nhiệm vụ: 4.1. Nghệ thuật ? Những biện pháp nghệ thuật đặc sắc nào tạo nên sự thành - Mạch truyện, mạch cảm xúc tự công trong trích đoạn...? nhiên chân thực - Kết hợp TS với MT, BC tạo nên Bƣớc 2: Thực hiện nhiệm vụ: những rung động trong lòng người đọc + Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời - Khắc hoạ nhân vật. + iáo viên: hướng dẫn đọc, đọc mẫu. Bƣớc 3: Báo cáo, thảo luận: + HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá. *PBYK Tạo dựng được mạch truyện, mạch cảm xúc tự nhiên, sinh động. - Miêu tả tâm lý nhân vật bé Hồng với lời nói, hành động, tâm trạng sinh động, chân thật. - Kết hợp kể chuyện với miêu tả, biểu cảm tạo rung động trong lòng người đọc. - Lời văn được viết trong dòng cảm xúc dạt dào. Bƣớc 4: Kết luận, nhận định: + GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án. NV2: 4.2. Nội dung – ý nghĩa Bƣớc 1: Chuyển giao nhiệm vụ: - Nội dung: Nỗi cay đắng tủi cực và tình yêu thương cháy bỏng của ? Trong lòng mẹ " Trích hồi kí " những ngày thơ ấu " của bé Hồng đối với người mẹ bất Nguyên Hồng đẫ để lại trong em những ấn tượng gì? hạnh. Bƣớc 2: Thực hiện nhiệm vụ: - Ý nghĩa: Tình mẫu tử là mạch + Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời tình cảm không bao giờ vơi trong tâm hồn con người. Bƣớc 3: Báo cáo, thảo luận: *Ghi nhớ (SGK) + HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá. Bƣớc 4: Kết luận, nhận định: + GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án. C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập. b) Nội dung: ? Nêu ý kiến của em về nhận định: ―Nguyên Hồng là nhà văn của phụ nữ và nhi đồng‖? ? Em có đồng ý với ý kiến cho rằng: đoạn trích Trong lòng mẹ, Nguyên Hồng đã ―ghi lại những rung động cực điểm của một linh hồn trẻ dại‘‘ không? Vì sao? (Câu hỏi phát triển năng lực giải quyết vấn đề). ? Văn bản có tiêu đề ―Trong lòng mẹ‖, em có đồng ý với cách đặt tiêu đề ấy không ? Vì sao? c) Sản phẩm: HS trả lời câu hỏi của V d) Tổ chức thực hiện: ? Nêu ý kiến của em về nhận định: ―Nguyên Hồng là nhà văn của phụ nữ và nhi đồng‖? * Yêu cầu: Nguyên Hồng là nhà văn của phụ nữ và nhi đồng - Là nhà văn viết nhiều về phụ nữ và nhi đồng - Dành cho phụ nữ và nhi đồng tấm lòng chan chứa thương yêu và thái độ nâng niu trân trọng + Diễn tả thấm thía những nỗi cơ cực, tủi nhục mà phụ nữ và nhi đồng phải gánh chịu trong xã hội cũ. + Thấu hiểu, trân trọng vẻ đẹp tâm hồn, đức tính cao quí của phụ nữ và nhi đồng. ? Văn bản có tiêu đề ―Trong lòng mẹ‖, em có đồng ý với cách đặt tiêu đề ấy không ? Vì sao? - HS thảo luận nhóm -> trình bày: Đó là giây phút hạnh phúc, bộc lộ tình yêu thương mẹ của bé Hồng D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG a) Mục tiêu: HS vận dụng kiến thức đã học để vẽ sơ đồ tư duy nội dung bài b) Nội dung: HS vẽ sơ đồ c) Sản phẩm: Kết quả của HS d) Tổ chức thực hiện: Gọi HS lên bảng vẽ sơ đồ nội dung bài học. Hƣớng dẫn về nhà * Đối với bài cũ - Tóm tắt văn bản, nhớ nội dung, nghệ thuật văn bản - Đọc phần đọc thêm *Đối với bài mới - Chuẩn bị: Tính thống nhất của chủ đề văn bản và bố cục của văn bản ***********************************************