Kế hoạch bài dạy Ngữ văn 9 - Tuần 19 - Năm học 2022-2023 - Đỗ Bích Phương

CHỦ ĐÊ 2: VĂN NGHỊ LUẬN I. CƠ SỞ HÌNH THÀNH CHỦ ĐỀ - Căn cứ vào “Công văn 3280/BGD ĐT-GDTrH về việc hướng dẫn thực hiện điều chỉnh nội dung dạy học cấp THCS, THPT, ngày 27 tháng 8 năm 2020 để xây dựng chủ đề tích hợp văn bản - làm văn trong học kì II. - Chủ đề góp phần giúp học sinh học thấy được mối quan hệ giữa học văn bản và ngữ pháp trong nhà trường. Qua các hoạt động học tập, học sinh biết được ý nghĩa, tầm quan trọng của việc đọc sách và phương pháp đọc sách cho hiệu quả. Có ki năng làm bài văn nghị luận xã hội. - Biết bày tỏ suy nghĩ, hành động của bản thân một cách cụ thể và thiết thực. -Tích hợp kiến thức đọc hiểu văn bản và kĩ năng thực hành nghe- nói- viết trong mỗi bài học tạo hứng thú học tập cho học sinh. Các em có cái nhìn hoàn chỉnh và thấy được mối liên hệ giữa các môn học. Từ đó có ý thức tìm tòi, học hỏi và vận dụng kiến thức đã học vào đời sống. II. THỜI GIAN DỰ KIẾN - Chủ đề gồm 11 tiết. Nội dung từng tiết được phân chia như sau: Tiết Nội dung Ghi chú 91 Bàn về đọc sách 92 Bàn về đọc sách (tiếp) 93 Nghị luận về sự việc, hiện tượng đời sống Cách làm bài văn nghị luận về một sự việc, hiện 94 tượng trong đời sống Cách làm bài văn nghị luận về một sự việc, hiện 95 tượng trong đời sống (tiếp) 96 Nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí (tiếp) Cách làm bài văn nghị luận về một vấn đề tư 97 tưởng, đạo lí Cách làm bài văn nghị luận về một vấn đề tư 98 tưởng, đạo lí (tiếp) 99 Tổng kết, luyện tập chủ đề đã học III. MỤC TIÊU CỦA CHỦ ĐỀ 1. Kiến thức/ kỹ năng/ thái độ 1.1.Đọc- hiểu 1.1.1. Đọc hiểu nội dung: Qua chủ đề, học sinh hiểu, cảm nhận được những nét chính về nội dung và nghệ thuật của văn bản nghị luận ”Bàn về đọc sách”. Hiểu được ý nghĩa, tầm quan trọng của việc đọc sách và phương pháp đọc sách cho hiệu quả. 1.1.2. Đọc hiểu hình thức: - Biết được thể loại, phương thức biểu đạt - Hiểu được giá trị nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ - Nhận ra bố cục chặt chẽ, hệ thống luận điểm rõ ràng trong một văn bản nghị luận. - Nhận diện được các sự việc, hiện tượng đời sống và tư tưởng đạo lý được bàn luận trong một văn bản 1.1.3. Liên hệ, so sánh, kết nối: Tích hợp liên môn: vào tìm hiểu, khai thác, bổ sung kiến thức và phát huy vốn hiểu biết về văn hoá dân tộc, làm phong phú và làm sáng tỏ thêm chương trình. 1.1.4. Đọc mở rộng: tìm đọc một số văn bản nghị luận khác cùng đề tài 1.2 -Thực hành viết: - Rèn thêm cách viết một bài văn nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống và nghị luận về tư tưởng đạo lý. - Viết bài bày tỏ suy nghĩ của mình về tác phẩm. 1.3. Nghe - Nói - Nói: Nêu nhận xét về nội dung và nghệ thuật của văn bản -Nghe: Cảm nhận được phần trình bày của GV và bạn bè -Nói nghe tương tác: Biết tham gia thảo luận trong nhóm nhỏ về một vấn đề cần có giải pháp thống nhất, biết đặt câu hỏi và trả lời, biết nêu một vài đề xuất dựa trên các ý tưởng được trình bày trong quá trình thảo luận. 2.Phát triển phẩm chất, năng lực 2.1.Phẩm chất chủ yếu: - Nhân ái: Qua tìm hiểu văn bản, HS biết tôn trọng, yêu thương mọi người xung quanh. - Chăm học, chăm làm: HS có ý thức vận dụng bài học vào các tình huống, hoàn cảnh thực tế đời sống của bản thân. Chủ động trong mọi hoàn cảnh, biến thách thức thành cơ hội để vươn lên. Luôn có ý thức học hỏi không ngừng để đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế, trở thành công dân toàn cầu. -Trách nhiệm: hành động có trách nhiệm với chính mình, có trách nhiệm với đất nước, dân tộc để sống hòa hợp với môi trường. 2.2. Năng lực 2.2.1.Năng lực chung: -Năng lực tự chủ và tự học: sự tự tin và tinh thần lạc quan trong học tập và đời sống, khả năng suy ngẫm về bản thân, tự nhận thức, tự học và tự điều chỉnh để hoàn thiện bản thân. -Năng lực giao tiếp và hợp tác: thảo luận, lập luận, phản hồi, đánh giá về các vấn đề trong học tập và đời sống; phát triển khả năng làm việc nhóm, làm tăng hiệu quả hợp tác. -Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: biết đánh giá vấn đề, tình huống dưới những góc nhìn khác nhau. 2.2.2. Năng lực đặc thù: -Năng lực đọc hiểu văn bản: Cảm nhận vẻ đẹp ngôn ngữ, nhận ra những giá trị thẩm mĩ trong văn học. - Năng lực tạo lập văn bản: Biết vận dụng kiến thức ngữ pháp tiếng Việt cùng với những trải nghiệm và khả năng suy luận của bản thân để hiểu văn bản;Trình bày dễ hiểu các ý tưởng ; có thái độ tự tin khi nói; kể lại mạch lạc câu chuyện; biết chia sẻ ý tưởng khi thảo luận ý kiến về bài học. - Năng lực thẩm mỹ: Trình bày được cảm nhận và tác động của tác phẩm đối với bản thân. Vận dụng suy nghĩ và hành động hướng thiện. Biết sống tốt đẹp hơn. D. BẢNG MÔ TẢ CÁC MỨC ĐỘ NHẬN THỨC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC. 1. Bảng mô tả các mức độ nhận thức theo định hương phát triển năng lực VẬN DỤNG NHẬN BIẾT THÔNG HIỂU Vận dụng Vận dụng cao thấp - Biết được những nét - Hiểu được ý nghĩa, - Nêu quan - Viết đoạn văn khái quát về cuộc đời tầm quan trọng của điểm, suy đánh giá nội và sự nghiệp của tác việc đọc sách và nghĩ riêng về dung, nghệ thuật phương pháp đọc giả nội dung, ý của văn bản. sách cho hiệu quả. - Nắm được phương nghĩa củavăn thức biểu đạt -Có hiểu biết về thế bản. - Biết cách viết - Nhận ra bố cục chặt giới tự nhiên và xã -Rút ra những một bài văn nghị chẽ, hệ thống luận hội đề cập trong bài. bài học và luận về một sự điểm rõ ràng trong - Hiểu được đặc liên hệ, vận việc, hiện tượng một văn bản nghị luận. điểm, yêu cầu, cách dụng vào thực đời sống và nghị - Hiểu được kiểu bài: làm bài nghị luận về tiễn cuộc sống luận về tư tưởng nghị luận về tư tưởng một sự việc, hiện của bảnthân. đạo lý. đạo lý, nghị luận một sự việc, hiện tượng đời tượng đời sống và sống; nghị luận tư tưởng đạo lý 2.Tiêu chí đánh giá được xác định ở 4 mức độ theo định hướng phát triển năng lực NHẬN BIẾT THÔNG HIỂU VẬN DỤNG Mức độ thấp Mức độ cao -Nhận diện -Phân tích - Đánh giá nội dung - Viết đoạn văn phương thức những nét đặc và nghệ thuật của đánh giá nội dung, biểu đạt sắc về nghệ văn bản nghệ thuật của -Nêu được thuật của văn - Nêu quan điểm / văn bản hoàn cảnh ra bản suy nghĩ riêng về nội - Thực hiện giải đời của văn -Có hiểu biết về dung, ý nghĩa củatác pháp giải quyết bản thế giới tự nhiên phẩm tình huống và - Nắm được và xã hội đề cập -Rút ra những bài nhận ra sự phù đặc điểm cảu trong bài. học và liên hệ, vận hợp hay không kiểu bài nghị - Xác định được dụng vào thực tiễn phù hợp của giải luận về tu và biết tìm hiểu cuộc sống của pháp thực hiện. tưởng đạo lý, các thông tin bảnthân. sự việc hiện liên quan đến - Lập kế hoạch để tượng đời sống tình huống giải quyết tình huống trong bài học. GV đặt ra. - Câu hỏi định tính và định lượng:Câu tự luận trả lời ngắn, Phiếu làm việc nhóm. - Các bài tập thực hành:Hồ sơ (tập hợp các sản phẩm thực hành). Bài trình bày (thuyết trình, đóng vai, chuyển thể, đọc diễn cảm, ) V. CHUẨN BỊ 1. Giáo viên: Sưu tầm tư liệu về chủ đề, thiết kế tiến trình dạy học, máy chiếu, phiếu học tập, sắp xếp học sinh theo nhóm... 2. Học sinh: Đọc, soạn bài trước và tìm hiểu nội dung, nghệ thuật của các văn bản và tìm đọc các tư liệu liên quan đến chủ đề; lập bảng hệ thống kiến thức về các văn bản trong chương trình; tập hệ thống kiến thức về các văn bản bằng bản đồ tư duy. VI. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC CHỦ ĐỀ (KẾ HOẠCH DẠY HỌC) Tiết 91-Văn bản: BÀN VỀ ĐỌC SÁCH - Chu Quang Tiềm - I. Mục tiêu cần đạt: 1. Kiến thức: HS nắm được - Những nét khái quát về tác giả và tác phẩm. - Ý nghĩa, tầm quan trọng của việc đọc sách và phương pháp đọc sách. - Phương pháp đọc sách cho hiệu quả. 2. Kĩ năng: - Biết cách đọc hiểu một văn bản dịch (không sa đà vào phân tích ngôn từ). - Nhận ra bố cục chặt chẽ, hệ thống luận điểm rõ ràng trong một văn bản nghị luận. - Rèn thêm cách viết một bài văn nghị luận. 3. Thái độ, tình cảm: - GDHS Ý nghĩa, tầm quan trọng của việc đọc sách và phương pháp đọc sách. Vận dụng kiến thức đã học vào học tập. 4. Định hướng phát triển năng lực: -Năng lực giao tiếp, sử dụng ngôn ngữ, thưởng thức văn học thẩm mĩ, tư duy sáng tạo, giải quyết vấn đề II. Chuẩn bị của GV-HS: - GV: chuẩn kiến thức, SGK, SGV Ngữ văn 9 tập II, ảnh tác giả(nếu có), đọc tư liệu, soạn bài. - HS : Đọc văn bản, soạn bài theo hướng dẫn. III. Tiến trình các hoạt động dạy-học: 1. Ổn định lớp 2. Kiểm tra: Kiểm tra sự chuẩn bị bài của học sinh 3. Tiến trình lên lớp: * Hoạt động 1 : Khởi động - Mục tiêu : Tạo tâm thế vào bài và định hướng chú ý cho HS. - Phương pháp/ kĩ thuật : Đàm thoại, thuyết trình; động não. ? Quan sát tranh em nhận thấy hoạt động nào đã diễn ra ở trường? - Đây là hoạt động ngày hội đọc sách được tổ chức hằng năm tại trường ? Hoạt động này có ý nghĩa như thế nào? - Giúp các em có những trải nghiệm, được đọc những cuốn sách có giá trị ? Theo em việc đọc sách có quan trọng không? Tại sao? - HS trả lời... - GV dẫn dắt vào bài Bước chân vào trường học các em đã được tiếp xúc và làm quen với sách, những cuốn sách đã trở thành người bạn thân thiết của mỗi người học trò. Nhưng liệu các em đã hiểu hết giá trị của sách, cách đọc sách hiệu quả, những hiệu quả tác dụng mà khi đọc sách con người ta có được khi đọc sách. Để hiểu sâu hơn về cách đọc sách, vai trò tác dụng của việc đọc sách, chúng ta cùng nhau tìm hiểu sự cần thiết của việc đọc sách và pp đọc sách của nhà văn Chu Quang Tiềm trong văn bản: Bàn về đọc sách. * Hoạt động 2 : Hình thành kiến thức bài học. - Mục tiêu : HS nắm được vài nét về tác giả, thể loại và xuất xứ, giá trị nội dung, nghệ thuật của văn bản. - Phương pháp/ kĩ thuật : Vấn đáp, nêu và giải quyết vấn đề, thuyết trình, so sánh đối chiếu; động não ... Hoạt động của thầy và trò Nội dung cần đạt ? Nêu những hiểu biết của em về tác giả Chu Quang I. Tìm hiểu chung văn Tiềm? bản: - GV bổ sung thêm tư liệu 1. Tác giả: Chu Quang Tiềm (1897-1986) là nhà mĩ học, lí luận học - Chu Quang Tiềm (1897 nổi tiếng của Trung Quốc. - 1986) là nhà mĩ học và ? Nêu xuất xứ và mục đích củavăn bản? lý luận văn học nổi tiếng -Chu Quang Tiềm đã nhiều lần bàn về vấn đề đọc của Trung Quốc thế kỉ sách. Văn bản này là kết quả của quá trình tích luỹ XX. kinh nghiệm, dày công suy nghĩ, là những lời bàn rất tâm huyết của Chu Quang Tiềm về việc đọc sách. Ông muốn truyền lại cho thế hệ sau những kinh nghiệm về việc đọc sách mà ông đã tích luỹ được qua quá trình học tập và nghiên cứu. *GV: Hướng dẫn cách đọc văn bản : Đọc rõ ràng, mạch lạc, nhưng với giọng tâm tình nhẹ nhàng như lời 2. Văn bản: trò chuyện. Chú ý các hình ảnh so sánh trong bài. - GV đọc mẫu. - Trích trong “Danh nhân - Gọi 3- 4 học sinh đọc cả bài một lần. (Có nhận xét Trung Quốc bàn về niềm cách đọc của HS). vui, nỗi buồn của việc đọc ? VB này được viết theo PTBĐ nào? Căn cứ vào đâu sách”. mà em biết ? - Văn bản nghị luận (lập luận giải thích một vấn đề xã hội)Tên văn bản và hệ thống luận điểm được trình bày trong văn bản. - Thể loại: Nghị luận ? Vậy văn bản này có một hệ thống luận điểm ntn? + LĐ1 : Tầm quan trọng, ý nghĩa của việc đọc sách. - Vấn đề nghị luận: Tầm + LĐ2 : Các khó khăn, những thiên hướng sai lệch dễ quan trọng của sách và mắc phải của việc đọc sách trong tình hình hiện nay. phương pháp đọc sách. + LĐ3 : các phương pháp đọc sách. ? Tác giả có vai trò gì trong bài viết này? - Bố cục : 3 phần - Dùng lí lẽ và dẫn chứng được xây dựng từ sự hiểu + P1 : Từ đầu đến “ thế biết việc đọc giới mới”. sách của một nhà khoa học để thuyết phục người đọc. + P2 : Tiếp theo đến “tiêu Giáo viên chuyển: hao lực lượng”. * Theo dõi vào phần đầu của văn bản. + P3 : phần còn lại ?Tìm trong phần 1 (luận điểm 1) những câu văn mang tính khái quát nhất? II. Đọc- hiểu văn bản: “Học vấn không chỉ là chuyện đọc sách, nhưng đọc 1.Tầm quan trọng và ý sách vẫn là một con đường quan trọng của học vấn” nghĩa của việc đọc sách: ? Theo tác gỉa Chu Quang Tiềm tầm quan trọng của việc đọc sách ntn? a, Tầm quan trọng: - Sách đã cô đúc, ghi chép và lưu truyền các tri thức, thành tựu mà con người đã tìm tòi tích lũy qua từng giai đoạn Sách là kho tàng quý báu mà con người thu lượm, suy ngẫm năm này qua năm khác. ? Để con đường học vấn, tích lũy và nâng cao trí thức cho bản thân thì làm gì? - phải đọc sách ? Đọc sách là con đường quan trọng của học vấn. Em hiểu “học vấn” là gì ? - những thành quả tích lũy của mỗi con người. Học vấn giúp ta mở mang được kiến thức. Nhưng muốn có được kiến thức ta phải gom góp những gì biết được từ thầy cô, bạn bè. ? Để trở thành người có học vấn, theo em có những cách nào? ? Theo tác giả Chu Quang Tiềm, con đường quan trọng nhất của học vấn là gì ? Vì sao ? 1. Sách đã ghi chép, cô đúc và lưu truyền mọi tri thức ; mọi thành tựu mà loài người tìm tòi, tích lũy được qua từng thời đại. 2. Những cuốn sách có giá trị có thể xem là những cột mốc trên con đường phát triển học thuật của nhân loại. 3. Sách trở thành kho tàng quý báu của di sản tư tưởng mà loài người thu lượm, suy ngẫm suốt mấy nghìn năm. 4. Đọc sách sẽ có đc thành quả của nhân loại trong qúa khứ. Giáo viên chốt ý: - Sách là kho tàng kiến ? Em có nhận xét gì về những lí lẽ tác giả đưa ra để thức quý báu, cất giữ di làm sáng tỏ luận điểm: Đọc sách vẫn là con đường sản tinh thần nhân loại. quan trọng của học vấn? - Lí lẽ được chọn lọc xác đáng, sử dụng các kiểu câu khẳng định, câu ghép có quan hệ điều kiện – kết quả... ? Để nâng cao học vấn thì đọc sách có ích lợi quan trọng, tại sao vậy? -> Sách là kho tàng quý báu cất giữ di sản tinh thần nhân loại. ? Tác giả đã sử dụng biện pháp NT gì khi nói: Sách là kho tàng ... .của nhân loại? - So sánh ? Cách so sánh trên có ý nghĩa ntn? (Nhằm khẳng định điều gì) - Tủ sách của nhân loại đồ sộ, có giá trị. Sách là những giá trị quý giá, là tinh hoa trí tuệ, tư tưởng, tâm hồn của nhân loại được mọi thế hệ cẩn thận lưu giữ . ? Những cuốn SGK em đang dùng có phải là di sản tinh thần đó không ?Vì sao? - Nằm trong di sản tinh thần, đó là một phần tinh hoa học vấn của nhân loại trong các lĩnh vực KH b, Ý nghĩa Chú ý đoạn:Nếu chúng ta mong tiến lên từ văn hóa, học thuật của giai đoạn này, thì nhất định phải lấy - Đọc sách là con đường thành quả nhân loại đã đạt được trong quá khứ làm quan trọng để tích lũy và điểm xuất phát. Nếu xóa bỏ hết các thành quả nhân nâng cao vốn tri thức. loại đã đạt được trong quá khứ, thì cha biết chừng chúng ta đã lùi điểm xuất phát về mấy trăm năm, thậm chí là mấy nghìn năm trước”. ? Nhận xét về cách lập luận của TG trong ĐV trên? - Sử dụng câu văn có cấu tạo cặp quan hệ từ “Nếu thì”. Làm cho câu văn giầu tính thuyết phục. HỌC SINH THẢO LUẬN NHÓM - Hình thức: theo bàn - Nội dung: Vì sao tác giả lại quả quyết rằng : Nếu chúng ta mong tiến lên từ văn hoá học thuật thì nhất định phải lấy thành quả nhân loại đã đạt được trong quá khứ làm điểm xuất phát? - Thời gian: 3 phút HS hoạt động nhóm trả lời câu hỏi vào phiếu học tập, hết thời gian thảo luận, các nhóm báo cáo kết quả, nhận xét, bổ sung -Vì: Sách lưu giữ hết thảy những thành tựu học vấn của nhân loại Muốn nâng cao học vấn cần kế thừa thành tựu này. -Vì sách lưu giữ tất cả các thành tựu học vấn của nhân loại. Vậy muốn nâng cao học vấn ta cần kế thừa thành tựu đó bằng cách phải đọc sách . - Vì nếu ta không đọc sách thì ta sẽ không có kiến thức. - Vì nếu không đọc sách mà tự nghĩ ra thì không bằng kiến thức của nhân loại đã tích lũy hàng nghìn năm, triệu năm . * HS THẢO LUẬN NHÓM - Hình thức: theo bàn - Thời gian: 2 phút - Nội dung:Vì sao tác giả lại cho rằng đọc sách là 1 sự “hưởng thụ” và cũng là “chuẩn bị”? * Sau 3 phút gọi đại diện 1 số nhóm trình bày (có nhận xét, bổ sung). - Hưởng thụ: sách lưu giữ hết thảy các thành tựu học vấn của nhân loại. - Chuẩn bị: vì học vấn luôn mở ra phía trc để tiến lên mà con người phải dựa vào học vấn nhưng học vấn lại không có điểm dừng. ? Em đã hưởng thụ được gì từ việc đọc sách để chuẩn bị cho học vấn của mình? ? Ở trường có những hoạt động nào giúp em phát huy vai trò của việc đọc sách? ? Theo em, đọc sách và học vấn có quan hệ với nhau như thế nào ? - Học vấn được tích lũy từ mọi mặt trong hoạt động học thức của con người. Trong đó đọc sách chỉ là 1 mặt nhưng là mặt quan trọng. Muốn có học vấn không -> Sách có vai trò to lớn thể ko đọc sách => Đọc sách là nguyên nhân, học vấn đối với mỗi người và sự là hệ quả. phát triển của nhân loại. ? Qua lời bàn của tác giả, em nhận thấy việc đọc sách có ý nghĩa gì ? - Để có học vấn thì có rất nhiều con đường, song con đường quan trọng chính là đọc sách. Vì nó giúp ta tích lũy và nâng cao được vốn tri thức. ? Nếu ta xóa bỏ những thành quả của nhân loại đã đạt được trong qúa khứ, lãng quên sách thì điều gì sẽ xảy ra? ? Em có nhận xét gì về cách lập luận của t/g trong đoạn văn trên? - Phép nghị luận phân tích và tổng hợp. Đầu tiên t/g nêu ra luận điểm sau đó dùng lí lẽ giải thích cặn kẽ, phân tích cụ thể rồi tổng hợp lại. ? Đọc sách có dễ không ? ? Tại sao cần phải chọn sách khi đọc ? - Trong tình hình hiện nay, sách vở ngày càng nhiều thì việc đọc sách cũng ngày càng không dễ. Theo chu Quang Tiềm thì : - Sách nhiều khiến người ta không chuyên sâu, dễ sa vào lối “ăn tươi nuốt sống” (đọc nhanh, đọc vội, đọc qua loa) chứ không kịp tiêu hóa, không biết nghiền ngẫm. - Sách nhiều khiến người đọc khó chọn lựa, lãng phí thời gian, sức lực với những cuốn sách không thật có ích. GV chuyển: Vậy cách đọc sách ntn là có hiệu quả, giờ sau ta sẽ tìm hiểu tiếp văn bản. C. Hoạt động 3 : Luyện tập - Mục tiêu : HS củng cố kiến thức bài học. - Phương pháp; kĩ thuật : Nêu và giải quyết vấn đề; động não ? Theo Chu Quang Tiềm đọc sách là một III. Luyện tập: con đường tích lũy, nâng cao vốn tri thức. Em hãy lấy dẫn chứng để chứng minh nhận định trên? HS thảo luận (nhóm nhỏ theo bàn) để làm bài tập. ? Theo em đọc sách có những lợi ích gì? D. Hoạt động 4: vận dụng -Mục tiêu :Vận dụng kiến thức đã học vào làm bài tập - Phương pháp/ kĩ thuật : Nêu và giải quyết vấn đề, gợi dẫn; động não. - Thời gian : 2 phút. ? Việc đọc sách có ý nghĩa ntn đối với bộ môn ngữ văn em đang học? E. Hoạt động 5: tìm tòi mở rộng -Mục tiêu : Tìm những nội dung kiến thức mở rộng trong mọi lĩnh vực - Phương pháp/kĩ thuật: Nêu và giải quyết vấn đề; động não. - Thời gian : 1phút. ? Việc đọc sách trong tình hình hiện nay (khi công nghệ thông tin bùng nổ) có còn quan trọng không?Vì sao? 4. Củng cố: GV chốt lại kiến thức bài học. 5. Dặn dò : Về học bài và soạn kĩ văn bản để giờ sau học tiếp. .................................................................................................................... Tiết 92-Văn bản: BÀN VỀ ĐỌC SÁCH ( Tiếp) - Chu Quang Tiềm - I. Mục tiêu cần đạt: 1. Kiến thức: Giúp h/s nắm được Cách đọc sách và phương pháp đọc sách cho hiệu quả. 2. Kĩ năng: - Phân tích văn bản nghị luận. - Rèn thêm cách viết một bài văn nghị luận. 3. Thái độ, tình cảm: - GDHS thấy ý nghĩa, tầm quan trọng của việc đọc sách và phương pháp đọc sách. Vận dụng kiến thức đã học vào học tập. 4.Định hướng phát triển năng lực: Năng lực giao tiếp, phân tích, giải quyết vấn đề, thưởng thức văn học thẩm mĩ, tương tác, tưởng tượng sáng tạo. II. Chuẩn bị của GV và HS: 1. Giáo viên: Lập kế hoạch dạy học, máy chiếu, phiếu học tập cho HS, bài tập bổ sung, tài liệu tham khảo. 2. Học sinh: Soạn bài, chuẩn bị bài mới theo hướng dẫn của giáo viên. III. Tiến trình các hoạt động dạy-học: 1. Ổn định lớp: 2. Kiểm tra: Trong giờ 3. Các hoạt động dạy - học: A. Hoạt động 1: khởi động - Mục tiêu : Tạo tâm thế, định hướng chú ý cho HS. - Phương pháp; kĩ thuật : Đàm thoại, gợi dẫn; động não. ? Qua tiết học trước, cho biết tầm quan trọng của sách và việc đọc sách ntn? - HS trả lời... - GV dẫn dắt vào bài: Ai cũng biết đọc sách là quan trọng, là cần thiết, song đọc sách không phải ai cũng chọn đc sách hữu ích để đọc và có cách đọc đúng. Vậy cách lựa chọn sách để đọc và cách đọc sách ntn là thích hợp ta sẽ vào bài để tìm hiểu tiếp. B. Hoạt động 2: hình thành kiến thức. - Mục tiêu : HS hiểu đc cách lựa chọn sách để đọc và phương pháp đọc sách cho hiệu quả - Phương pháp; kĩ thuật dạy học : Vấn đáp, pt, minh họa, giảng bình, nêu và giải quyết vấn đề, thảo luận nhóm; động não, trình bày 1 phút. Hoạt động của thầy và trò Nội dung cần đạt I. Tìm hiểu chung văn - HS theo dõi phần II. (đoạn thứ 3) bản: ? Hãy cho biết luận điểm của đoạn văn là gì, câu nào II. Đọc- hiểu văn bản: nêu luận điểm? 1. Tầm quan trọng, ý - HS xác định, trả lời nghĩa của việc đọc - GV định hướng: Ngay từ câu đầu tiên tác giả đã khẳng sách: định việc đọc sách không phải là dễ và lí giải nguyên 2. Những khó khăn, nhân là do hiện nay sách quá nhiều. thiên hướng sai lệch dễ ? Vậy sách nhiều dẫn đến khó khăn nào? mắc phải của việc đọc sách trong tình trạng ? Tại sao sách nhiều lại gây trở ngại cho nghiên cứu hiện nay học vấn? - Sách nhiều: - HS: Gây trở ngại về mặt thời gian và sự lựa chọn sách + Đọc không chuyên để đọc. sâu. GV: Theo một số liệu thống kê: Cứ 9 tháng, lượng tri + Đọc lạc hướng. thức của nhân loại lại tăng gấp 2 lần. Đồng nghĩa với nó Lãng phí thời gian, là sách vở ngày càng nhiều. Sách nhiều cũng là một thuận sức lực. lợi nhưng không phải là không có khó khăn. Trước một khối lượng sách vở khổng lồ như thế này, việc chọn sách * Khó khăn: trở ngại cho không phải là chuyện dễ. Vì thế nên người đọc dễ mắc nghiên cứu học vấn. phải những thiên hướng sai lạc khi đọc sách. ? Nhà văn Chu Quang Tiềm đã bàn đến những thiên hướng sai lạc nào khi đọc sách? - HS trả lời: 2 thiên hướng - Sách nhiều khiến người ta không chuyên sâu - Sách nhiều khiến người ta khó chọn lựa, dẫn đến lãng phí thời gian và sức lực với những cuốn sách không có ích. ? Em hiểu như thế nào là “đọc không chuyên sâu” và “đọc lạc hướng”? - HS giải thích ? Tác giả làm rõ hai thiên hướng sai lạc này bằng * Những thiên hướng sai những lí lẽ và dẫn chứng nào? lạc: - Đọc không chuyên sâu - Một là: đọc không + Học giả Trung Hoa đọc được ít nhưng miệng đọc, tâm chuyên sâu ghi, nghiền ngẫm... - Hai là: đọc lạc hướng + Học giả trẻ ngày nay đọc hàng vạn cuốn, liếc qua, đọng lại ít...giống như ăn uống... dẫn đến nhiều thói xấu hư danh nông cạn - Đọc lạc hướng + Tham nhiều mà không vụ thực chất, lãng phí thời gian, sức lực ở những cuốn sách vô thưởng vô phạt.. giống như đánh trận...tự tiêu hao lực lượng. ? Em có nhận xét gì về cách lập luận của tác giả trong đoạn văn và tác dụng của cách lập luận đó? => Lập luận chặt chẽ, lí lẽ sắc sảo, hình ảnh so sánh, dẫn chứng cụ thể, xác thực - HS trả lời - GV chốt, ghi bảng. ? Trong quá trình đọc sách, bản thân em có thấy mình mắc phải những thiên hướng sai lạc này không? - HS liên hệ bản thân về cách đọc sách của mình. - GV cho hs quan sát những hình ảnh sách mà học sinh đọc lạc hướng: truyện kiếm hiệp, sách ngôn tình, truyện viễn tưởng... giáo dục thái độ kĩ năng sống cho HS. => Thể hiện rõ những ? Nếu được tiếp tục bàn về những thiên hướng sai lạc thiên hướng sai lạc và khi đọc sách, em có thể bàn bạc, mở rộng thêm những tác hại của nó thiên hướng sai lạc nào nữa? - HS liên hệ thực tế - GV gợi ý bằng hình ảnh (coi mạng In-tơ-nét là bách khoa toàn thư; vùi đầu vào sách xa rời thực tế) Chuyển ý: Như vậy tác giả Chu Quang Tiềm đã đề cập đến những khó khăn và thiên hướng sai lạc mà đa số giới trẻ đều mắc phải bởi kinh nghiệm và sự hiểu biết của chúng ta còn hạn chế. Để tránh những sai lạc trên, đọc sách thế nào cho có hiệu quả? Chúng ta tìm hiểu những phương pháp đọc sách của nhà văn Chu Quang Tiềm. - HS theo dõi tiếp phần cuối của văn bản. ? Câu văn nào nêu luận điểm trong đoạn văn này? - Đọc sách không cốt lấy nhiều, quan trọng nhất là phải chọn cho tinh, đọc cho kĩ. ? Em hiểu thế nào là “chọn cho tinh”, “đọc cho kĩ”? - HS trả lời - GV: Như vậy, nhìn vào luận điểm ta thấy ở phần văn bản này tác giả nêu lên cả phương pháp chọn sách và 3. Phương pháp chọn phương pháp đọc sách. sách và đọc sách. (Thảo luận nhóm) - Hình thức: - GV chia nhóm (2 bàn một nhóm) - Nội dung: Nhà văn Chu Quang Tiềm đã bàn như thế nào về phương pháp chọn sách và đọc sách? - Tổ chức học sinh thảo luận trong thời gian 3 phút. - HS cử người ghi chép, trao đổi, ghi kết quả ra phiếu. - Gọi một nhóm báo cáo kết quả. Các nhóm khác theo dõi, bổ sung. - GV chiếu kết quả * Chọn sách: - Chọn cho tinh, chọn những cuốn có giá trị (dẫn chứng). - Chọn sách phổ thông và sách chuyên môn (dẫn chứng, lí lẽ...) * Cách lựa chọn sách * Đọc sách: khi đọc: - Đọc cho kĩ (dẫn chứng, lí lẽ...) - Chọn cho tinh, đọc - Đọc có kế hoạch và mục đích, kết hợp giữa đọc rộng và cho kỹ những quyển nào đọc sâu (....) thực sự có giá trị, có lợi ? Nhận xét về cách lập luận của nhà văn? cho mình. - HS nhận xét. - GV: Cũng giống như đoạn văn trên, ở phần này, nhà văn Chu Quang Tiềm không chỉ đưa ra những lí lẽ dẫn chứng - Cần đọc kỹ các cuốn thuyết phục, sử dụng lối viết giàu hình ảnh mà còn bày tỏ sách, tài liệu cơ bản quan điểm, thái độ khen chê rất rõ ràng, cùng với giọng thuộc lĩnh vực chuyên điệu tâm tình, thân mật, pha chút hài hước. môn chuyên sâu của ? Qua đó tác giả Chu Quang Tiềm muốn nhắn nhủ mình. chúng ta điều gì khi đọc sách? - Phải biết lựa chọn sách - HS trả lời để đọc. Cần phải chọn sách để đọc; Đọc sách cần đọc kĩ; cần * Phương pháp đọc đọc có kế hoạch, có mục đích; cần kết hợp giữa đọc rộng sách: với đọc sâu, giữa đọc sách thường thức với đọc sách - Vừa đọc vừa suy nghĩ chuyên môn. - Đọc có kế hoạch, có hệ thống. ?Em có hay đọc sách không? Em thường đọc những - Đọc ít mà chắc còn hơn sách gì? Theo em, hiện giờ sách gì là cần thiết cho em đọc nhiều mà rỗng. nhất? - Cần kết hợp giữa đọc - HS liên hệ bản thân rộng, đọc sâu. - GV chiếu những cuốn sách giáo khoa, sách tham khảo, giúp học sinh định hướng và xác định mục đích đọc sách cho mình. ? Khi đọc sách em thường đọc như thế nào? Em thấy phương pháp đọc nào có thể thực hiện được ngay từ hôm nay? - HS liên hệ bản thân, nêu suy nghĩ của mình ? Ngoài những phương pháp mà tác giả đã bàn, em nào có kinh nghiệm đọc sách hãy chia sẻ với các bạn của mình những phương pháp đọc hiệu quả khác? - HS chia sẻ - GV một số phương pháp đọc khác (Chọn không gian phù hợp để đọc; cân bằng các tài liệu khi đọc; rèn thói quen đọc để yêu sách; vừa đọc vừa ghi chép để nhớ lâu...) GV chuyển ý: Để tổng kết lại nội dung và ý nghĩa của văn bản chúng ta chuyển sang phần III. ? Bài viết “Bàn về đọc sách” có sức thuyết phục cao. Theo em, điều đó được tạo nên từ những yếu tố cơ bản nào? - HS nhận xét về phương pháp lập luận - GV khái quát và định hướng rèn kĩ năng viết văn nghị luận cho học sinh. Sức thuyết phục của văn bản được thể hiện ở rất nhiều yếu tố... nhưng trong đó bố cục chặt chẽ, luận điểm rõ ràng, dẫn chứng, lí lẽ xác thực là những yêu cầu không thể thiếu đối với một bài văn nghị luận khi bàn về bất kì một vấn đề nào. III. Tổng kết: ?Với phương pháp lập luận hiệu quả, nhà văn Chu 1. Nghệ thuật: Quang Tiềm đã thể hiện được những quan điểm, ý kiến - Bố cục chặt chẽ, hợp nào qua những lời bàn của mình? lí; dẫn dắt tự nhiên, khoa - HS khái quát nội dung học. - GV chốt nội dung và nghệ thuật bằng sơ đồ tư duy. - Yêu cầu HS lưu ý phần Ghi nhớ SGK ? Em thấm thía được điều gì sau khi học xong văn bản ‘‘Bàn về đọc sách” - Lựa chọn ngôn ngữ - HS tự bộc lộ giàu h/a với những cách - GV chốt: Nhận thức đúng về tầm quan trọng và ý nghĩa so sánh ví von cụ thể, của việc đọc sách, biết cách lựa chọn sách và có phương thú vị. Lí lẽ, dẫn chứng pháp đọc sách hiệu quả là điều ai cũng thấm thía được từ xác đáng. văn bản này. Đây chính là ý nghĩa của văn bản nghị Bàn về đọc sách của nhà văn Chu Quang Tiềm. 2. Nội dung: * Ghi nhớ: sgk C. Hoạt động 3 : Luyện tập - Mục tiêu : HS củng cố kiến thức bài học. - Phương pháp; kĩ thuật : Nêu và giải quyết vấn đề; động não ? Qua văn bản em hiểu thêm điều gì về tác giả Chu IV. Luyện tập: Quang Tiềm? - Ông là người yêu quí sách, là người có học vấn cao nhờ biết cách đọc sách, là nhà khoa học có khả năng hướng dẫn việc đọc sách cho mọi người ? Em học tập được gì trong cách viết văn nghị luận của tác giả ? - Thái độ khen chê rõ ràng, lí lẽ được phân tích cụ thể, liên hệ, so sánh gần gũi nên dễ thuyết phục . ? Nếu chọn một lời bàn về đọc sách hay nhấtđể ghi lên giá sách của mình em sẽ chọn câu nào của ông Chu Quang Tiềm? D. Hoạt động 4: vận dụng -Mục tiêu :Vận dụng kiến thức đã học vào làm bài tập - Phương pháp/ kĩ thuật : Nêu và giải quyết vấn đề, gợi dẫn; động não. - Thời gian : 2 phút. Hãy viết một đoạn văn (khoảng 1/2 trang giấy thi) trình bày suy nghĩ của em về hiện tượng nhiều học sinh rất ít đọc sách. - Nội dung + Nêu rõ hiện tượng + Bày tỏ suy nghĩ về hậu quả và nguyên nhân của hiện tượng; + Đề xuất một vài giải pháp thiết thực để nâng cao nhận thức của học sinh về giá trị của sách và có phương pháp đọc sách có hiệu quả. + Liên hệ bản thân E. Hoạt động 5: tìm tòi mở rộng -Mục tiêu :Tìm những nội dung kiến thức mở rộng trong mọi lĩnh vực - Phương pháp/kĩ thuật: Nêu và giải quyết vấn đề; động não. - Thời gian : 1phút. ?Theo em việc đọc sách và lựa chọn sách có ý nghĩa ntn đối với xã hội ngày nay? 4. Củng cố: GV chốt lại kiến thức bài học. 5. Dặn dò : Về học bài và xem trước bài tiếp theo. Tự đọc văn bản: Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới ......................................................................................................... Ngày soạn :14/01/2021 Tiết 93: NGHỊ LUẬN VỀ MỘT SỰ VIỆC, HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG I. Mục tiêu cần đạt: 1. Kiến thức: Giúp học sinh nắm đc - Đặc điểm yêu cầu của kiểu bài nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống. - Nhận diện được các sự việc, hiện tượng đời sống đc bàn luận trong một văn bản. 2. Kĩ năng: Làm bài văn nghị luận về một sự việc, hiện tg đời sống. 3. Thái độ : HS có thái độ khen, chê rõ ràng. 4.Định hướng phát triển năng lực: Năng lực giao tiếp, phân tích, giải quyết vấn đề, tương tác. II. Chuẩn bị của GV và HS: 1. Giáo viên: Lập kế hoạch dạy học, máy chiếu, phiếu học tập cho HS, bài tập bổ sung, tài liệu tham khảo. 2. Học sinh: Học bài, làm bài tập, chuẩn bị bài mới theo hướng dẫn của giáo viên. III. Tiến trình lên lớp: 1. Ổn định lớp: 2. Kiểm tra:?Thế nào là phép phân tích tổng hợp? 3. Các hoạt động dạy - học: A. Hoạt động 1: khởi động - Mục tiêu : Tạo tâm thế, định hướng chú ý cho HS. - Phương pháp; kĩ thuật : Đàm thoại, gợi dẫn; động não. ? Cho biết thế nào là văn nghị luận? - HS trả lời... - GV chốt, dẫn vào bài.... B. Hoạt động 2: hình thành kiến thức. - Mục tiêu : HS nhận thấy đặc điểm của kiểu bài nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống . - Phương pháp; kĩ thuật dạy học : Vấn đáp, pt, minh họa, thuyết trình, nêu và giải quyết vấn đề, thảo luận nhóm; động não. Hoạt động của thầy và trò Nội dung cần đạt * HS đọc văn bản: Bệnh lề mề (SGK) I. Tìm hiểu bài văn nghị ? VB thuộc loại văn bản gì? luận về một sự việc, hiện ? Trong văn bản này tác giả bàn luận về hiện tượng tượng đời sống: gì trong đời sống? 1. Ví dụ : - Lề mề trở thành thói quen, thành bệnh ở một số * Văn bản: Bệnh lề mề: người. sgk/ 20 ? Thế nào là lề mề? * Nhận xét: - Lề mề là sự chậm chạp. - Vấn đề nghị luận: bệnh ? Đây là hiện tượng đáng khen hay đáng chê? lề mề - Hiện tượng đáng chê. GV đưa ví dụ viết về Liên đội trường THCS Việt Hùng, gọi HS đọc. ? Đoạn trích bàn về sự việc, hiện tượng gì? - HS: Nhận xét về phong trào: “Thi đua làm nghìn việc tốt” của Liên đội Trường THCS Việt Hùng ? Đây là sự việc đáng khen hay đáng chê? - Đáng khen. GV yêu cầu HS nhớ lại văn bản “Bàn về đọc sách” của Chu Quang Tiềm. ? Đối tượng được bàn luận trong văn bản “Bàn về đọc sách” là gì? - Bàn về tầm quan trọng của sách và cách đọc sách như thế nào cho hiệu quả. ?Theo em, đây là hiện tượng đáng khen, đáng chê hay đáng cho ta suy ngẫm? - Hiện tượng đáng suy ngẫm. ?Như vậy những hiện tượng mà chúng ta vừa tìm hiểu có ý nghĩa với xã hội hiện nay hay không? - Hiện tượng nêu ra có ý nghĩa lớn đối với xã hội. *Kết luận: GV: Từ đó, em hãy cho biết thế nào là nghị luận về - Nghị luận về một sự một sự việc, hiện tượng đời sống? việc, hiện tượng đời sống Gv chốt: là bàn về một vấn đề, hiện - GV: hướng dẫn HS làm bài tập nhanh. tượng có ý nghĩa đối với Bàitập : Trong các sự vật, hiện tượng sau, sự vật, đời sống xã hội đáng hiện tượng nào có ý nghĩa đáng viết một bài nghị khen, đáng chê hay có vấn luận: đề đáng suy nghĩ. 1. Đua xe trái phép. 2. Đưa em nhỏ qua đường. 3. Bạo lực học đường. 4. Nói năng lễ phép, lịch sự. 5. Ham đọc sách. - Biểu hiện: Đi muộn, sai 6. Tấm gương vượt khó trong học tập. hẹn, không coi trọng thời - GV: Giảng giải chuyển ý. gian giờ giấc. ?Hiện tượng “Bệnh lề mề” biểu hiện như thế nào? - Sai hẹn, đi muộn, coi thường giờ giấc ... - Coi thường giờ giấc : Họp 8 giờ, 9 giờ mới đến. Giấy mời 14 giờ, 15 giờ mới đến. - Việc riêng đúng giờ, việc chung đến muộn. - Ra sân bay - lên tàu không đến muộn. - Đi họp hội thảo đến muộn không ảnh hưởng, không thiệt đến mình. => Sự muộn giờ có tính toán, có hệ thống, trở thành thói quen không sửa được. ? Các biểu hiện trên có chân thực, có đáng tin cậy không? - Chân thực và đáng tin cậy vì là hiện tượng khá phổ biến trong đời sống. ? Tác giả có nêu rõ được vấn đề đáng quan tâm của hiện tượng đó không? - Nguyện nhân: coi - Xuất hiện ngày càng nhiều; trở thành một bệnh khó thường việc chung, thiếu chữa. tôn trọng người khác. ? Tác giả đã làm thế nào để người đọc nhận ra hiện tượng ấy? - Phân tích những hậu qủa của bệnh lề mề trong từng - Tác hại: Làm phiền cho trường hợp cụ thể. người khác, mất thời gian, ? Nguyên nhân của bệnh lề mề ? gây hại cho người khác; - Do một số người thiếu tự trọng và chưa biết tôn trọng nảy sinh cách đối phó. người khác. - Ích kỉ vô trách nhiệm với công việc chung. ?Tác giả phân tích những tác hại của “Bệnh lề mề” ra sao? - Gây hại cho tập thể : Nhiều vấn đề không được bàn bạc thấu đáo do không nắm được nội dung hay còn phải kéo dài cuộc họp. - Gây hại cho nhg người biết tôn trọng giờ giấc: làm họ phải chờ đợi. - Tạo một tập quán không tốt : phải trừ hao thời gian trên giấy mời họp. - Giải pháp: Mọi người ? Tác giả đã phân tích những tác hại của bệnh lề mề cần tôn trọng lẫn nhau, ntn? làm việc đúng giờ. - Đưa ra các dẫn chứng cho thấy tác hại của căn bệnh đó. ? Từ đó người viết bày tỏ thái độ, ý kiến nào của mình ? - Hiện tượng lề mề trở thành một thói quen có hệ thống, tạo ra những mối quan hệ không tốt, trở thành chứng bệnh không sửa chữa được. ? Theo tác giả, chúng ta phải làm gì để chống lại căn - Bố cục : 3 phần bệnh lề mề ? + Mở bài : Đoạn văn 1 - Mọi người phải tôn trọng và hợp tác và tự giác. + Thân bài : Đoạn văn 2, 3, 4. - Quan điểm của tác giả : Làm việc đúng giờ là tác + Kết bài : Đoạn cuối. phong của người có văn hóa. ? Là một học sinh, em sẽ khắc phục “Bệnh lề mề” bằng cách nào? ?Vậy qua đó, em hãy cho biết đối với bài nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống về mặt nội dung phải đảm bảo những yêu cầu gì? -Nội dung bài nghị luân: nêu rõ sự việc hiện tượng, phân tích mặt đúng sai, lợi hại, chỉ ra nguyên nhân, bày tỏ thái độ, ý kiến nhận định của người viết. ? Em hãy quan sát toàn bộ văn bản “Bệnh lề mề” và cho cô biết bố cục văn bản được chia làm mấy phần? Nội dung của từng phần? - Bố cục : 3 phần + Mở bài : Nêu hiện tượng- bệnh lề mề. (Đoạn văn 1) + Thân bài : Những biểu hiện, pt nguyên nhân và tác hại của bệnh lề mề (Đoạn văn 2, 3, 4). + Kết bài : Bày tỏ thái độ, ý kiến của mình; giải pháp khắc phục (Đoạn cuối). ?Em nhận xét gì về bố cục và các luận điểm trong bài? - Bố cục mạch lạc, chặt chẽ : Nêu hiện tượng -> phân tích các nguyên nhân -> tác hại -> nêu giải pháp khắc phục. ?Vậy để làm rõ các luận điểm trong bài, tác giả đã sử dụng phép lập luận nào? ?Nhận xét gì về cách lập luận của tác giả? - Lập luận chặt chẽ mạch lạc, luận cứ, luận chứng xác thực, cụ thể. ? Em nhận xét gì về lời văn tác giả sử dụng trong bài viết? -Lời văn chính xác, sống động ?Từ đó, em hãy cho biết đối với bài văn nghị luận về một sự việc hiện tượng đời sống cần phải đảm bảo những yêu cầu gì về hình thức? - Về hình thức: có bố cục mạch lạc; luận điểm rõ ràng, luận cứ xác thực, phép lập luận phù hợp; lời văn chính 2. Ghi nhớ : sgk/ 21 xác, sinh động. - Giáo viên nhận xét -> Chốt HS đọc ghi nhớ