Kế hoạch bài dạy Toán 9 - Tiết 20+21, Chương II, Bài 1: Nhắc lại và bổ sung khái niệm về hàm số - Năm học 2022-2023 - Nguyễn Viết Hùng

Ngày soạn: 18/11/2022 CHƯƠNG II. HÀM SỐ BẬC NHẤT TIẾT 20: §1. NHẮC LẠI VÀ BỔ SUNG KHÁI NIỆM VỀ HÀM SỐ I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: Hiểu được các khái niệm về “hàm số“, “biến số”; hàm số có thể cho bằng bảng, bằng công thức. Khi y là hàm số của x, thì có thể viết y = f(x); y = g(x), Giá trị của hàm số y = f(x) tại x0, x1, được kí hiệu là f(x0), f(x1), Đồ thị của hàm số y = f(x) là tập hợp tất cả các điểm biểu diễn các cặp điểm tương ứng (x; f(x)) trên mặt phẳng toạ độ. + Bước đầu nắm được khái niệm hàm số đồng biến trên R, nghịch biến trên R. HS tính thành thạo các giá trị của hàm số khi cho trước biến số; biết biểu diễn các cặp số (x; y) trên mặt phẳng toạ độ; biết vẽ thành thạo đồ thị hàm số y = ax. 2.Về năng lực: - Năng lực chung: NL sử dụng ngôn ngữ toán học.. NL tư duy: NL sử dụng các công cụ: công cụ vẽ - Năng lực chuyên biệt: NL cho ví dụ về hàm số, đồ thị của hàm số, kí hiệu hàm số, xác định được hàm số đồng biến, nghịch biến. 3. Về phẩm chất: chăm chỉ, trách nhiệm II . THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Chuẩn bị của giáo viên: Sgk, Sgv, các dạng toán 2. Chuẩn bị của học sinh: Xem trước bài; Chuẩn bị các dụng cụ học tập; SGK, SBT Toán 9 III TIẾN TRÌNH DẠY HỌC A. KHỞI ĐỘNG - Mục tiêu: Hs nắm qua sơ lượt nội dung chương II từ đó hình thành ý thức học tập tìm tòi kiến thức mới. - Nội dung: - Sản phẩm: Thái độ học tập của học sinh. -Hình thức tổ chức dạy học: Cá nhân, nhóm. GV giới thiệu: Lớp 7 chúng ta đã được làm quen với khái niệm hàm số, một số khái niệm hàm số, khái niệm mặt phẳng toạ độ; đồ thị hàm số y = ax. Ở lớp 9, ngoài ôn tập lại các kiến thức trên ta còn bổ sung thêm một số khái niệm: hàm số đồng biến, hàm số nghịch biến; đường thẳng song song và xét kĩ một hàm số cụ thể y= ax + b ( a 0 ). Tiết học này ta sẽ nhắc lại và bổ sung các khái niệm hàm số B. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC: HOẠT ĐỘNG 1. Tìm hiểu khái niệm hàm số. - Mục tiêu: Hiểu được các khái niệm về “hàm số“, “biến số”; hàm số có thể cho bằng bảng, bằng công thức. Khi y là hàm số của x, thì có thể viết y = f(x); y = g(x), Giá trị của hàm số y = f(x) tại x0, x1, được kí hiệu là f(x0), f(x1), Đồ thị của hàm số y = f(x) là tập hợp tất cả các điểm biểu diễn các cặp điểm tương ứng (x; f(x)) trên mặt phẳng toạ độ. - Hình thức tổ chức dạy học: Cá nhân - Nội dung: sgk - Sản phẩm: Nêu được khái niêm hàm số. Tính được giá trị của hàm số NỘI DUNG SẢN PHẨM GV giao nhiệm vụ học tập. 1. Khái niệm hàm số. Gv cho Hs ôn lại các khái niệm về hàm số bằng cách trả lời * Nếu đại lượng y phụ thuộc vào đại các câu hỏi? lượng thay đổi x sao cho mỗi giá trị của x ta luôn xác định được một giá - Khi nào đại lượng y được gọi là hàm số của đại lượng thay trị tương ứng của y thì y được gọi là đổi x? hàm số của x và x được gọi là biến số - Hàm số có thể được cho bằng những cách nào? GV: Yêu cầu HS nghiên cứu ví dụ 1a; 1b/sgk.tr42 Ví dụ la: Em hãy giải thích vì sao y là hàm số của x? Ví dụ 1b: Em hãy giải thích vì sao công thức y = 2x là một hàm số? GV: Các công thức khác ở b) tương tự Gv nhận xét, chốt lại kiến thức đưa ra khái niệm hàm số và cho Hs xét một số ví dụ về một vài hàm số cụ thể GV: Trong bảng sau ghi các giá trị tương ứng của x và y. Bảng này có xác định y là hàm số của x không? Vì sao? * Hàm số có thể được cho bằng bảng x 3 4 3 5 8 hoặc bằng công thức y 6 8 4 8 16 GV: Qua ví dụ trên ta thấy hàm số có thể được cho bằng bảng nhưng ngược lại không phải bảng nào ghi các giá trị tương Ví dụ:(sgk.tr42) ứng của x và y cũng cho ta một hàm số y của x. Nếu hàm số được cho bằng công thức y = f(x), ta hiểu rằng biến số x chỉ lấy những giá trị mà tại đó f(x) xác định Ví dụ 1b, biểu thức 2x xác định với mọi giá trị của x, nên hàm số y = 2x, biến số x có thể lấy các giá trị tuỳ ý. GV: Hướng dẫn HS xét các công thức còn lại GV: Ở hàm số y = 2x + 3, biến số x có thể lấy các giá trị tuỳ * Khi y là hàm số của x ta có thể viết: 4 y = f(x); y =g(x) ý, vì sao?Ở hàm số y , biến số x có thể lấy giá trị nào? Vì x * Khi x thay đổi mà y luôn nhận một sao? giá trị không đổi thì hàm số y được GV: Giới thiệu cách viết hàm số gọi là hàm hằng. GV: Khi x thay đổi mà y luôn nhận 1 giá trị thì y có là hàm số không? GV yêu cầu HS làm ?1 Theo dõi, hướng dẫn, giúp đỡ HS thực hiện nhiệm vụ Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vu của HS GV chốt lại kiến thức GV giao nhiệm vụ học tập. 2. Đồ thị của hàm số. Gv tổ chức cho Hs làm ?2 từ đó rút ra khái niệm về đồ thị của ? 2 a) y hàm số. A GV: Yêu cầu HS làm ?2. Kẻ sẵn 2 hệ tọa độ Oxy lên bảng 6 (bảng có sẵn lưới ô vuông) 5 GV: Yêu cầu HS dưới lớp làm bài ?2 vào vở B GV và HS cùng kiểm tra bài của bạn trên bảng. 4 3 Gv chốt lại vấn đề. C GV: Thế nào là đồ thị của hàm số y = f(x)? 2 D GV: Đánh giá, chốt lại 1 E F Theo dõi, hướng dẫn, giúp đỡ HS thực hiện nhiệm vụ Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vu của HS - 0 1 2 3 4 5 6 x GV chốt lại kiến thức 1 - b) Với x =1 1 thì y = 2 ta có A(1;2) y 2 A 1 -2 -1 1 2 x -1 -2 *Tập hợp tất cả các điểm biểu diễn các cặp giá trị tương ứng (x ; f(x)) trên mặt phẳng toạ độ được gọi là đồ thị của hàm số y = f(x) GV giao nhiệm vụ học tập. 3. Hàm số đồng biến, nghịch biến. Gv tổ chức cho Hs hoạt động nhóm làm ?3 tính các giá trị của Môt cách tổng quát: hàm số từ đó xây dựng khái niệm về tính đồng biến, nghịch Cho hàm số y = f(x) xác định với biến của hàm số. mọi x thuộc R. Với mọi x1, x2 bất kì GV Cho HS làm ?3 theo 3 nhóm trong thời gian 3 phút thuộc R GV: Biểu thức 2x + 1 xác định với những giá trị nào của x? *Nếu x1 < x2 mà f(x1) < f(x2) thì GV: Hãy nhận xét: khi x tăng dần các giá trị tương ứng của y hàm số y = f(x) đồng biến trên R = 2x + 1 thế nào? *Nếu x1 f(x2) thì hàm GV: Xét hàm số y = -2x + 1 tương tự số y = f(x) nghịch biến trên R GV: Đưa khái niệm (sgk.tr44) lên bảng Theo dõi, hướng dẫn, giúp đỡ HS thực hiện nhiệm vụ Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vu của HS GV chốt lại kiến thức C. LUYỆN TẬP - Mục tiêu: Hs áp dụng được các kiến thức vừa học để giải một số bài tập cụ - Hình thức tổ chức dạy học: Cá nhân - Nội dung: sgk - Sản phẩm: Kết quả hoạt động của học sinh NỘI DUNG SẢN PHẨM GV giao nhiệm vụ học tập. a) Ta có: Gv tổ chức cho Hs làm bài tập 1a sgk Theo dõi, hướng dẫn, giúp đỡ HS thực hiện nhiệm vụ Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vu của HS GV chốt lại kiến thức D. VẬN DỤNG - Mục tiêu: Hs áp dụng được các kiến thức vừa học để giải một số bài tập cụ - Hình thức tổ chức dạy học: Cá nhân - Nội dung: sgk - Sản phẩm: Kết quả hoạt động của học sinh NỘI DUNG SẢN PHẨM GV giao nhiệm vụ học tập. -Bài làm của học sinh + Nắm vững khái niệm hàm số, đồ thị hàm số, hàm số đồng biến, nghịch biến. + BTVN: 1; 2; 3/sgk.tr44 CÂU HỎI/ BÀI TẬP KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC HS: Câu 1: Nêu khái niệm hàm số? Thế nào là hàm hằng? (M1); Câu 2: Nêu cách tính giá trị của hàm số? (M2) Câu 3: Bài tập 1.2.3 sgk (M3) TIẾT 21: LUYỆN TẬP I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Củng cố các khái niệm: “hàm số”, “biến số”, hàm số đồng biến, hàm số nghịch biến trên R. - Tiếp tục rèn luyện kĩ năng tính giá trị của hàm số, kĩ năng vẽ đồ thị hàm số, kĩ năng “đọc” đồ thị. 2. Về năng lực: - Năng lực chung: NL tư duy, tự học, giải quyết vấn đề, sáng tạo, tính toán, hợp tác. NL sử dụng ngôn ngữ toán học, khả năng suy diễn, lập luận toán học, làm việc nhóm. - Năng lực chuyên biệt: : NL sử dụng kí hiệu, NL sử dụng các công cụ: công cụ vẽ. 3. Về phẩm chất: - Tự lập, tự tin , tự chủ II . THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Chuẩn bị của giáo viên: Sgk, Sgv, các dạng toán 2. Chuẩn bị của học sinh: Xem trước bài; Chuẩn bị các dụng cụ học tập; SGK, SBT Toán III TIẾN TRÌNH DẠY HỌC A. KHỞI ĐỘNG - Mục tiêu: Hs được tái hiện các kiến thức cơ bản ở tiết trước. - Phương pháp và kĩ thuật dạy học: Đàm thoại gợi mở, thuyết trình,.., - Hình thức tổ chức dạy học: Cá nhân - Phương tiện và thiết bị dạy học: Thước, bảng phụ, MTBT. - Sản phẩm: Hs nêu được khái niệm hàm số bậc nhất, tính chất của hàm số bậc nhất Giao nhiệm vụ học tập Thực hiện nhiệm vụ học tập -: Nêu khái niệm về hàm số. * Khái niệm hàm số (sgk) 1 Cho hàm số y = f(x) = x + 3. Tính f(0), 2 10 2 f(0) = 3, f(2) = 4, f( ) = 2 3 3 f(2), f( ) 3 * Hàm số đồng biến, nghịch biến (sgk) - Phát biểu tổng quát về hàm số đồng biến, Hàm số y = 2x là hàm số đồng biến vì nghịch biến? Hàm số y = 2x là hàm số đồng với mọi x1; x2 R; x1 < x2 ta có 2x1 < biến hay nghịch biến. Giải thích? 2x2 B. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC: C. LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG - Mục tiêu: Hs áp dụng được các kiến thức vừa học để giải một số bài tập cụ thể. - Phương pháp và kĩ thuật dạy học: Đàm thoại gợi mở, thuyết trình,.., - Hình thức tổ chức dạy học: Cá nhân, nhóm. - Phương tiện và thiết bị dạy học: Thước, bảng phụ, MTBT. - Sản phẩm: Hs giải được các bài toán liên quan đến đồ thị hàm số y = ax + b NỘI DUNG SẢN PHẨM GV giao nhiệm vụ học tập. Bài tập 2/sgk.tr45: a) Bảng phụ Gv cho Hs hoạt động nhóm trong 3p điền vào bảng phụ câu b) Khi x lần lượt nhận các giá trị tăng lên giá a. Từ kết quả đó đưa ra nhận xét cho câu b. trị tương ứng của hàm số lại giảm đi. Vậy hàm H: Khi x tăng lên thì y thế nào? Kết luận gì về hàm số này? số đã cho nghịch biến trên R Theo dõi, hướng dẫn, giúp đỡ HS thực hiện nhiệm vụ Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vu của HS GV chốt lại kiến thức GV giao nhiệm vụ học tập. Bài tập 3/sgk.tr45: Gv hướng dẫn và nhắc lại cho Hs cách vẽ đồ thị hàm số y = a) * y = 2x y ax (đã học ở lớp 7) để làm bài tập. Với x = 1 y = -2x y = 2x H: Khi giá trị của biến số x tăng lên thì giá trị tương ứng của thì y = 2 ta có hàm số y = 2x thế nào? Từ đó kết luận gì về hàm số y = 2x A(1; 2) 2 Hỏi: Nhận xét hàm số y = -2x? * y = -2x A Theo dõi, hướng dẫn, giúp đỡ HS thực hiện nhiệm vụ Với x = 1 thì x' x Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vu của HS y = -2 ta có O 1 GV chốt lại kiến thức B(1; -2) -2 B b) Khi giá trị của biến x tăng lên thì giá trị tương y' ứng của hàm số y = 2x cũng tăng lên, nên hàm số y = 2x là đồng biến trên R - Khi giá trị của biến x tăng lên thì giá trị tương ứng của hàm số y = -2 x lại giảm đi, do đó hàm số y = 2x nghịch biến trên R GV giao nhiệm vụ học tập. Bài tập 6/sgk.tr45: Gv cho Hs hoạt động nhóm làm câu a trên phiếu học tập, từ a) Bảng phụ đó hướng dẫn Hs rút ra nhận xét câu b b) Khi biến x lấy cùng một giá trị thì giá trị H : Có thể rút ra được cách tính giá trị của hàm số y= 0,5x + tương ứng của hàm số y = 0,5x + 2 luôn lớn 2 dựa vào kết quả giá trị y của hàm số y = 2x với cùng giá trị hơn giá trị tương ứng của hàm số y=0,5 x là biến số x 2 đơn vị Theo dõi, hướng dẫn, giúp đỡ HS thực hiện nhiệm vụ Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vu của HS GV chốt lại kiến thức GV giao nhiệm vụ học tập. Bài tập 7/sgk.tr46: Gv cho 1 Hs khá, giỏi đứng dậy tại chỗ trả lời bài tập Với x1, x2 bất kỳ thuộc R và x1 < x2, ta có: Theo dõi, hướng dẫn, giúp đỡ HS thực hiện nhiệm vụ f(x1) – f(x2) = 3x1 – 3x2=3(x1 – x2) < 0 Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vu của HS hay f(x1) < f(x2) GV chốt lại kiến thức Suy ra, hàm số y = 3x đồng biến trên R D. VẬN DỤNG - Mục tiêu: Hs áp dụng được các kiến thức vừa học để giải một số bài tập cụ - Hình thức tổ chức dạy học: Cá nhân - Nội dung: sgk - Sản phẩm: Kết quả hoạt động của học sinh NỘI DUNG SẢN PHẨM GV giao nhiệm vụ học tập. -Bài làm của học sinh + Nắm vững khái niệm hàm số, đồ thị hàm số, hàm số đồng biến, nghịch biến. + Xem lại các bài tập đã giải + BTVN: 4; 5 /sgk.tr47 . Chuẩn bị bài: Hàm số bậc nhất CÂU HỎI/ BÀI TẬP KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC HS: Câu 1: Nêu định nghĩa hàm số, đồ thị hàm số? (M1) Câu 2: Cách tính giá trị của hàm số khi biết giá trị của biến số x? Cách vẽ đồ thị hàm số? (M2) Câu 3: Cách chứng minh hàm số đồng biến, hàm số nghịch biến? (M3)