Kĩ thuật vẽ tháp tuổi (tháp dân số) bằng phần mềm Microsoft Excel

Kĩ thuật vẽ tháp tuổi (tháp dân số) bằng phần mềm Microsoft Excel Trần Quang Bắc-Khoa Xã hội Vẽ biểu đồ tháp tuổi là một yêu cầu thường gặp khi học tập và nghiên cứu về địa lí dân cư. Việc thành lập biểu đồ tháp tuổi trước đây của giáo viên và học sinh dựa trên kĩ thuật vẽ bằng tay do vậy các yêu cầu về độ chính xác, tính mĩ thuật không cao. Kĩ thuật tin học cho phép khắc phục những hạn chế này song vẫn còn ít giáo viên và học sinh tiếp cận được. Dưới đây là những thao tác kĩ thuật cơ bản giúp cho người học có thể dễ dàng tham khảo và sử dụng. I.Yêu cầu: -Phương tiện kĩ thuật: một máy tính có cài đặt phần mềm Microsoft Excel. -Trình độ tin học: tin học cơ sở. -Các bảng số liệu thống kê về dân số phân theo theo nhóm tuổi và giới tính. II.Các thao tác: 1.Khởi động máy và phần mềm Microsoft Excel, chọn font chữ Vn Time. 2.Nhập số liệu: -Gồm 3 cột chính theo thứ tự dành cho Nhóm tuổi, Nam, Nữ. -Lưu ý: Hình 1 Trong cách vẽ bằng tay ta chọn góc tọa độ và phía trái góc tọa độ biểu diễn dân số nam, phía phải là dân số nữ. Các trị số trên trục hoành đều có giá trị dương. Để vẽ được bằng Excel ta cần chuyển các trị số của dân số nam về giá trị âm (bằng cách nhân với -1 theo công thức B2=E2*-1). Vì thế có thể tạo thêm cột nam giá trị dương ở bên ngoài (trong hình 1 thì cột E là nam với giá trị dương và cột B là nam với giá trị âm sau khi biến đổi). Để phân biệt cột nhóm tuổi: khi nhập phải đánh trước dấu ’ trước nhóm tuổi. VD: ’0-4. Ta có được bảng số liệu như hình 1. 3.Vẽ tháp tuổi: -Bôi đen (đánh dấu ) cả 3 cột như hình 2. Hình 2 -Lựa chọn dạng biểu đồ bằng cách: Hình 3 Kích chuột vào biểu tượng Chat Wizard hoặc vào Insert – Chart. Chọn loại biểu đồ trong khung Chart type, chọn dạng biểu đồ trong khung Chart sub-type. Lựa chọn Bar (tức loại biểu đồ thanh ngang) như hình 3. -Nhấn Finish để tiến hành vẽ, ta được biểu đồ như hình 4. Tuy nhiên biểu đồ chưa có dạng đúng theo cách biểu hiện của tháp tuổi: còn lỗi font chữ, giá trị âm cho nam, các thanh bar còn nhỏ, lệch nhau và chưa sắp xếp cột nhóm tuổi ở vị trí riêng Hình 4 Để chỉnh sửa ta làm như sau: -Kích đúp (double click) vào cột nằm ngang- chọn trên ô cửa sổ dòng Number và tìm trong ô chọn 1234.10 thay cho -1234.10. Và chỉ lấy 1234 (tức số nguyên), trong Decimal places lấy giá trị=0. Hình 5 -Tìm Options. Lấy Overlap = 100 và Gap width = 0. Sau đó nhấn OK. Hình 6 -Kích đúp vào giá trị các nhóm tuổi rồi lựa chọn trong Patterns-Tick mark labels (dưới cùng)-Chọn Low-OK để cột nhóm tuổi dịch sang trái biểu đồ. Chọn High-OK để cột nhóm tuổi sang phải. Chọn trong Scale: tất cả các giá trị =1 để hiện đủ tất cả các nhóm tuổi. Hình 7 Để chỉnh cân các trị số trên trục hoành, ta kích đúp vào vị trí giá trị 0 và lựa chọn trên cửa sổ Scale các giá trị tương tự như hình 8 (Minimum=-10000, Maximum=10000, Major unit=2000, Minor unit=1000). Hình 8 Nhấn OK và kéo hình dài theo chiều ngang ta có được biểu đồ đã cân chỉnh. Hình 9 Tiếp tục hoàn thiện tháp tuổi bằng việc bổ sung tên tháp tuổi, đơn vị, chia cột nam nữ, thay đổi màu sắc của nền biểu đồ hoặc kí hiệu cho phù hợp (xem hình 10). Trong trường hợp đổi màu sắc của các thanh ngang sang dạng kí hiệu ta kích đúp vào vị trí thanh ngang, lựa chọn Fill Effects- chọn trong Pattern các dạng kí hiệu-Chọn Foreground màu đen và Background màu trắng để chuyển biểu đồ sang dạng kí hiệu đen trắng. Việc chuyển đổi này chỉ nên tiến hành trong điều kiện ta không thể in màu. Hình 10 Sau khi chỉnh sửa xong trong Excel ta có thể chuyển sang Microsoft Word để trình bày dưới dạng văn bản tuỳ theo ý muốn. III.Bài tập ứng dụng trong trường CĐSP: Bài thực hành trang 148-150, Giáo trình Địa lí kinh tế xã hội đại cương. Giảng viên có thể sử dụng Projector để hướng dẫn sinh viên trên lớp. Trong điều kiện có phòng máy thì dành thời gian cho sinh viên thực hành vẽ trên máy. -------------------------------------------- Tài liệu tham khảo: Giáo trình Địa lí kinh tế xã hội đại cương. Nguyễn Minh Tuệ (chủ biên)-Nguyễn Viết Thịnh-Lê Thông. NXB Đại học sư phạm-2005. Nghiên cứu xây dựng một số modul trong nghiên cứu và giảng dạy Địa lí Kinh tế-xã hội. Nguyễn Viết Thịnh-Đỗ Thị Minh Đức. Đề tài QS-98-07. Hà Nội, 1998.