Một số mẫu giáo án Ngữ văn 12

TuÇn 11 Thùc hµnh mét sè biÖn ph¸p tu tõ ng÷ ©m A .môc tiªu: - Cñng cè vµ n©ng cao nhËn thøc vÒ mét sè phÐp tu tõ ng÷ ©m(t¹o nhÞp ®iÖu ©m h­ëng,®iÖp ©m ,®iÖp vÇn,®iÖp thanh) - Cã kÜ n¨ng ph©n tÝch phÐp tu tõ trong v¨n b¶n,®ång thêi biÕt sö dông nã khi cÇn thiÕt - Lµ c¬ së cho viÖc ®äc -hiÓu vµ c¶m thô v¨n b¶n B. Ph­¬ng tiÖn thùc hiÖn: SGK,ThiÕt kÕ bµi häc C.Ph­¬ng ph¸p: + Cã thÓ tiÕn hµnh theo c¸c h×nh thøc: - C¸ nh©n häc sinh lµm bµi tËp ,sau ®ã cho häc sinh tr×nh bµy tr­íc líp - Th¶o luËn tæ nhãm - Thi gi¶i bµi tËp gi÷a c¸c tæ nhãm D.TiÕn tr×nh lªn líp: - KiÓm tra bµi cò:NhÞp vµ ©m h­ëng cho c©u ®­îc t¹o ra do nh÷ng yÕu tè nµo? - Bµi míi: Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Néi dung Ho¹t ®éng1 LuyÖn tËp vÒ t¹o nhÞp ®iÖu vµ ©m h­ëng cho c©u Bµi tËp 1. NhËn xÐt vÒ nhÞp ®iÖu ,sù phèi hîp ©m thanh(cïng víi c¸c phÐp lÆp có ph¸p,lÆp tõ ng÷) nh»m t¹o ra mét ©m h­ëng hïng hån cho lêi tuyªn ng«n trong c©u sau: "Mét d©n téc ®· gan gãc chèng ¸ch n« lÖ cña Ph¸p h¬n 80 n¨m nay,mét d©n téc gan gãc ®øng vÒ phe ®ång minh chèng ph¸t xÝt mÊy n¨m nay,d©n téc ®ã ph¶i ®­îc tù do!! D©n téc ®ã ph¶i ®­îc ®éc lËp!" (Hå ChÝ Minh,Tuyªn ng«n ®éc lËp) Bµi tËp 2 Ph©n tÝch t¸c dông cña ©m thanh ,nhÞp ®iÖu cã sù phèi hîp víi phÐp lÆp tõ ng÷ vµ kÕt cÊu có ph¸p trong viÖc t¹o nªn s¾c th¸i hïng hån ,thiªng liªng trong lêi kªu gäi cøu quèc sau ®©y(chó ý vÇn sù ng¸t nhÞp vµ ®èi xøng): BÊt k× ®µn «ng,®µn bµ,ng­êi trÎ,kh«ng chia t«n gi¸o,®¶ng ph¸i, d©n téc ,hÔ lµ ng­êi ViÖt Nam ph¶i ®øng lªn ®¸nh thùc d©n Ph¸p ®Ó cøu tæ quèc.Ai cã sóng dïng sóng,ai cã g­¬m dïng g­¬m,kh«ng cã g­¬m th× dïng cuèc,thuæng ,gËy géc.Ai còng ph¶i ra søc chèng thùc d©n Ph¸p cøu n­íc (Hå ChÝ Minh,Lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn) Bµi tËp 3: NhÞp ®iÖu vµ ©m h­ëng trong ®o¹n v¨n sau ®©y thÝch hîp víi viÖc kh¼ng ®Þnh ngîi ca søc m¹nh,ý chÝ kiªn c­êng cña c©y tre,h×nh ¶nh t­îng tr­ng cho con ng­êi ViÖt Nam.H·y ph©n tÝch ®Ó lµm s¸ng tá ®iÒu ®ã: GËy tre,ch«ng tre chèng l¹i s¾t thÐp cña qu©n thï.Tre xung phong vµo xe t¨ng ®¹i b¸c.Tre gi÷ lµng gi÷ n­íc,gi÷ m¸i nhµ tranh,gi÷ ®ång lóa chÝn.Tre hi sinh ®Ó b¶o vÖ con ng­êi.Tre anh hïng lao ®éng.Tre anh hïng chiÕn ®Êu. (ThÐp Míi,C©y tre ViÖt Nam) Ho¹t ®éng II II.®iÖp ©m,®iÖp vÇn,®iÖp thanh Bµi tËp 1.Ph©n tÝch t¸c dông t¹o h×nh t­îng cña viÖc ®iÖp ©m trong c¸c c©u sau: a, D­íi tr¨ng quyªn ®· gäi hÌ §Çu ®­êng löa lùu lËp lße ®©m b«ng (NguyÔn Du-TruyÖn KiÒu) b,Lµn ao lãng l¸nh bãng tr¨ng loe (NguyÔn KhuyÕn- Uèng r­îu mïa thu) Bµi tËp 2.Trong ®äan th¬ sau vÇn nµo ®­îc lÆp mhiÒu nhÊt?Nªu t¸c dông biÓu hiÖn s¾c th¸i ý nghÜa cña phÐp ®iÖp vÇn ®ã. L¸ bµng ®ang ®á ngän c©y SÕu giang mang l¹nh ®ang bay ngang trêi Mïa ®«ng cßn hÕt em ¬i Mµ con Ðn ®· gäi ng­êi sang xu©n! (Tè H÷u-TiÕng h¸t con tµu) Bµi tËp 3. Dèc lªn khóc khuûu dèc th¨m th¼m Heo hót cån m©y sóng ngöi trêi Ngµn th­íc lªn cao,ngµn th­íc xuèng Nhµ ai pha lu«ng m­a xa kh¬i (Quang Dòng-T©y TiÕn) ®o¹n th¬ trªn t¹o ®­îc khung c¶nh hiÓm trë cña vïng nói vµ sù khèc liÖt cña cuéc hµnh qu©n lµ nhê cã sù ®ãng gãp nhiÒu yÕu tè.H·y ph©n tÝch: - C¸c yÕu tè tõ ng÷:Tõ l¸y,phÐp ®èi,phÐp lÆp tõ ng÷,phÐp nh©n hãa. - PhÐp lÆp có ph¸p. - NhÞp ®iÖu cña dßng th¬. - Sù phèi hîp c¸c thanh tr¾c vµ b»ng ë ba dßng th¬ ®Çu vµ c¸ch dïng toµn thanh b»ng(®iÖp thanh)ë dßng cuèi Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh n¾m ®­îc mét sè phÐp tu tõ ng÷ ©m th­êng dïng trong v¨n b¶n cïng nh÷ng kÜ n¨ng ph©n tÝch sö dông chóng I.LuyÖn tËp vÒ t¹o nhÞp ®iÖu vµ ©m h­ëng cho c©u - Hai vÕ ®Çu dµi nhÞp ®iÖu dµn tr¶i,phï hîp víi viÖc biÓu hiÖn cuéc ®Êu tranh tr­iêng k× cña d©n téc.Hai vÕ sau ng¾n,nhÞp ®iÖu dån dËp,m¹nh mÏ phï hîp víi sù kh¼ng ®Þnh hïng hån vÒ quyÒn ®éc lËp ,tù do cña d©n téc.VÒ mÆt lËp luËn,hai vÕ ®Çu cã vai trß nh­ c¸c luËn cø,cßn hai vÕ sau nh­ c¸c kÕt luËn. - VÕ thø nhÊt thø hai vµ vÕ thø ba ®Òu kÕt thóc b»ng c¸c ©m tiÕt mang thanh b»ng (nay,nay,do),vÕ cuèi kÕt thóc b»ng ©m tiÕt mang thanh tr¾c(lËp).Do lµ ©m tiÕt më lËp lµ ©m tiÕt ®ãngt¹o ©m h­ëng m¹nh mÏ ,døt kho¸t thÝch hîp víi lêi kh¼ng ®Þnh quyÒn ®éc lËp d©n téc - Phèi hîp víi nhÞp ®iÖu vµ ©m thanh ,®o¹n v¨n dïng phÐp ®iÖp tõ ng÷(mét d©n téc ®· gan gãc ,d©n téc ®ã ph¶i ®­îc ..)vµ ®iÖp tõ có ph¸p(Hai vÕ ®Çu dµi,cã kÕt cÊu có ph¸p gièng nhau;hai vÕ sau ng¾n,kÕt cÊu có ph¸p gièng nhau) Gîi ý: §Ó t¹o nªn s¾c th¸i hïng hån ,thiªng liªng cña lêi kªu gäi cøu n­íc,®o¹n v¨n ®· cã sù phèi hîp cña nhiÒu yÕu tè: - PhÐp ®iÖp phèi hîp víi phÐp ®èi.Kh«ng ph¶i chØ ®iÖp (lÆp) tõ ng÷ mµ c¶ lÆp kÕt cÊu ng÷ ph¸p vµ nhÞp ®iÖu.VÝ dô nhÞp ë c©u ®Çu ®­îc lÆp l¹i lµ :4-2-4-2(4 tiÕng ,2 tiÕng )Kh«ng ph¶i chØ cã sù ®èi xøng vÒ tõ ng÷ ,mµ cßn cã c¶ sù ®èi xøng vÒ nhÞp ®iÖu vµ kÕt cÊu ng÷ ph¸p."ai cã sóng dïng sóng,ai cã g­¬m dïng g­¬m"(nhÞp 3-2.3-2 víi kÕt cÊu ng÷ ph¸p ®Òu lµ C-V-P) - C©u v¨n xu«i nh­ng cã vÇn(phèi hîp víi nhÞp ë mét sè vÞ trÝ)ë c©u ®Çu cã vÇn gi÷a tiÕng bµ vµ tiÕng giµ.C©u 3 vÇn ®iÖp vÇn ung gi÷a cÊc tiÕng "ai cã sóng dïng sóng " - Sù phèi hîp gi÷a nh÷ng c©u nhÞp ng¾n (1,3,4)víi nh÷ng c©u nhÞp dµi dµn tr¶i(c©u 2,c©u5) t¹o nªn ©m h­ëng khi khoan thai,khi dån dËp m¹nh mÏ.§iÒu ®ã thÝch hîp víi lêi kªu gäi c­u n­íc thiªng liªng. Gîi ý: VÒ tõ ng÷,®o¹n v¨n cã ®Æc ®iÓm lµ dïng phÐp nh©n hãa,®ång thêi dïng nhiÒu ®éng tõ .§iÒu ®ã phèi hîp víi c¸c yÕu tè ng÷ ©m sau: - Sù ng¾t nhÞp(DÊu phÈy ë 3 c©u ®Çu khi cÇn liÖt kª) - C©u thø 3 ng¾t nhÞp liªn tiÕp mh­ lêi kÓ vÒ tõng chiÕn c«ng cña tre.NhÞp ng¾n tr­íc,nhÞp dµi sau t¹o nªn ©m h­ëng du d­¬ng cña lêi ngîi ca - Hai c©u cuèi,c©u ng¾t nhÞp gi÷a chñ ng÷ vµ vÞ ng÷ (kh«ng dïng tõ lµ)t¹o nªn ©m h­ëng m¹nh mÏ,d­t kho¸t cña mét lêi tuyªn d­¬ng c«ng tr¹ng,kh¼ng ®Þnh ý chÝ kiªn c­êng vµ chiÕn c«ng vÎ vang cña tre. II.®iÖp ©m,®iÖp vÇn,®iÖp thanh Gîi ý: a,LÆp l¹i vµ phèi hîp 4 phô ©m ®Çu(l)trong c¸c tiÕng löa lùu lËp lße t¹o nªn tr¹ng th¸i Èn hiÖn trªn mét diÖn réng cña hoa lùu(®á nh­ löa vµ lÊp lã trªn cµnh nh­ nh÷ng lóc Èn lóc hiÖn,lóc lãe lªn lóc l¹i Èn trong t¸n l¸ ) b, LÆp l¹i vµ phèi hîp cña c¸c phô ©m ®Çu(l) 4 lÇn trong mét c©u th¬ diÔn t¶ ®­îc tr¹ng th¸i cña ¸nh tr¨ng ph¶n chiÕu trªn mÆt n­íc ao,¸nh tr¨ng nh­ cho¸n lÊy kh¾c bÒ kh«ng gian trªn mÆt ao. Gîi ý:vÇn ®­îc lÆp nhiÒu nhÊt lµ vÇn ang (cã nguyªn ©m réng,vµ phô ©m cuèi lµ ©m mòi)t¹o nªn ©m h­ëng réng më,tiÕp diÔn kÐo dµi Nã phï hîp víi c¶m xóc chung:mïa ®«ng ®ang cßn tiÕp diÔn víi nhiÒu dÊu hiÖu ®Æc tr­ng cña nã(l¸ bµng ®ang ®á,sÕu giang ®ang bay vÒ ph­¬ng nam ®Ó tr¸nh rÐt)VËy mµ ®· cã nh÷ng lêi mêi gäi cña mïa xu©n. Gîi ý: Khung c¶nh hiÓm trë,khèc liÖt cña vïng rõng nói vµ cña cuéc hµnh qu©n lµ nhê cã sù ®ãng gãp cña nhiÒu yÕu tè : - Dïng tõ l¸y gîi h×nh:khóc khuûu ,th¨m th¼m,heo hót.Dïng phÐp ®èi tõ ng÷:Dèc lªn khóc khuûu/dèc th¨m th¼m;Ngµn th­íc lªn cao/ngµn th­íc xuèng.PhÐo lÆp tõ ng÷:dèc,ngµn th­íc.PhÐp nh©n hãa:Sóng ngöi trêi - PhÐp ®iÖp có ph¸p ë c©u 1 vµ c©u3;NhÞp ®iÖu 4/3 ë 3 c©u th¬ ®Çu - Sù phèi hîp thanh tr¾c thanh b»ng ë 3 c©u th¬ ®Çu,trong ®ã c©u th¬ ®Çu thiªn vÒ vÇn tr¾c.C©u th¬ thø 4 thiªn l¹i toµn vÇn b»ng.Gîi lªn kh«ng gian hiÓm trë nh­ng còng cã s¾c th¸i hïng tr¸ng ,m¹nh mÏ víi mét kh«ng khÝ tho¸ng ®·ng réng lín tr¶i ra tr­íc m¾t khi v­ît qua con ®­êng gian lao,vÊt v¶. III Cñng cè ViÕt bµi lµm sè 3:nghÞ luËn v¨n häc a.Môc tiªu:Gióp HS - VËn dông kiÕn thøc ®äc hiÓu mét sè t¸c phÈm ®· häc §äc thªm Dän vÒ lµng I.T¸c gi¶ N«ng Quèc ChÊn lµ ng­êi trÝ thøc vïng d©n téc thiÓu sè,sím gi¸c ngé lÝ t­ëng cao ®Ñp ,lµ g­¬ng mÆt v¨n hãa tiªu biÓu,®¹i diÖn cho tÇng líp thanh niªn d©n téc thiÓu sè trong ®Êu tranh c¸ch m¹ng vµ chiÕn tranh vÖ quèc.S¸ng t¸c chñ yÕu lµ th¬.§¹t gi¶i th­ëng Hå ChÝ Minh vÒ v¨n häc nghÖ thuËt.Nh÷ng t¸c phÈm chÝnh:VÒ th¬:TiÕng ca ng­êi ViÖt B¾c,Ng­êi nói hoa,§Ìo giã,b­íc ch©n P¾c Bã,suèi vµ biÓn.VÒ tiÓu luËn cã:§­êng ta ®i,mét v­ên hoa nhiÒu h­¬ng s¾c,cïng mét sè tËp th¬ b»ng tiÕng tµy Dän vÒ lµng lµ bµi th¬ viÕt vÒ quª h­¬ng t¸c gi¶ trong nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p.Bµi th¬ ®wocj trao gi¶i nh× t¹i ®¹i héi liªn hoan thanh niªn vµ sinh viªn thÕ giíi ë Bec-lin,sau ®ã ®­îc dÞch ®¨ng trªn t¹p chÝ Ch©u ¢u II.T¸c phÈm: 1.ThÓ lo¹i: Thuéc thÓ th¬ tù do 2.C¸ch ®äc :§äc chËm ®Ó thÊy ®­îc cuéc sèng gian khæ cña nh©n d©n Cao-B¾c-L¹ng vµ téi ¸c cña giÆc Ph¸p,§o¹n cuèi ®äc víi giäng ®äc phÊn khëi khi Cao_B¾c-L¹ng ®­îc gi¶i phãng cïng víi niÒm tù hµo d©n téc 3.Gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt §o¹n 1.Tõ c©u 1-6 Më ®Çu bµi th¬ lµ nh÷ng c¶m xóc diÔn ®¹t niÒm vui khi Cao-B¾c-L¹ng ®­îc gi¶i phãng §o¹n 2:Tõ c©u MÊy th¸ng n¨m qua......B¨m x­¬ng thÞt mµy tao míi h¶ ThÓ hiÖn nçi buån tñi,xãt xa c¨m giËn bän ngo¹i x©m ®· tµn ph¸ quª h­¬ng"Tõng c¸i l¸n nã ®èt tr¬ trôi,nã v¬ hÕt ¸o quÇn trong tói..." Nã cßn gieo r¾c bao téi ¸c lªn quª h­¬ng:"GiÆc ®· b¾t cha con ®i nã ®¸nh...chóng con cßn th¬ ai nu«i d¹y.." §o¹n 3:PhÇn cßn l¹i Trë l¹i víi nh÷ng x¶m xóc mõng vui h©n hoan v× tõ nay quª h­¬ng trë l¹i cuéc sèng thanh b×nh"H«m nay Cao-B¾c -L¹ng c­êi vang -Dän l¸n,rêi rõng ng­êi xuèng lµng". C¸c thÓ hiÖn niÒm vui mang mét nÐt riªng ®ã lµ lèi nãi cô thÓ c¶m xóc suy nghÜ ®­îc diÔn ®¹t b»ng h×nh ¶nh:"Ng­êi ®«ng nh­ kiÕn,sóng ®Çy nh­ cñi..,§­êng c¸i kªu vang tiÕng «t«...Trong tr­êng rÝu rÝt tiÕng c­êi con trÎ...Mê mê khãi bÕp bay trªn m¸i nhµ l¸" T¸c gi¶ sö dông m¹ch th¬ tù sù vµ tr÷ t×nh ®an xen 4.Chñ ®Ò Bµi th¬ thÓ hiÖn cuéc sèng gian khæ cña nh©n d©n Cao-B¾c-L¹ng vµ téi ¸c cña giÆc Ph¸p.Cã thÓ coi bµi th¬ lµ mét b¶n c¸o tr¹ng kÓ téi thùc d©n x©m l­îc,qua ®ã béc lé th¸i ®é cña t¸c gi¶ vÒ søc chÞu ®ùng vµ t×nh c¶m yªu n­íc cïa nh©n d©n c¸c d©n téc vïng cao §äc thªm: TiÕng h¸t con tµu I.T¸c gi¶: ChÕ Lan Viªn (1920-1989)tªn khai sinh lµ Phan Ngäc Hoan ,quª gèc ë x· Cam An,huyÖn Cam Lé ,tØnh Qu¶ng TrÞ.Sau khi tèt nghiÖo Trung Häc ,ChÕ Lan Viªn ®i d¹y häc ë tr­êng t­...«ng tham gia c¸ch m¹ng th¸ng 8 ë Quy Nh¬n.Trong kg¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p,«ng ho¹t ®éng V¨n nghÖ vµ b¸o chÝ ë liªn khu bèn vµ chiÕn tr­êng B×nh-TrÞ-Thiªn .Sau n¨m 1975,«ng vµo sèng ë Thµnh Phè Hå ChÝ Minh,tiÕp tôc ho¹t ®éng v¨n häc cho tíi lóc qua ®êi. ChÕ Lan Viªn lµ nhµ th¬ lín cña nÒn v¨n häc hiÖn ®¹i ViÖt Nam.Con ®­êng th¬ ChÕ Lan Viªn tr¶i qua nhiÒu chÆng ®­êng víi nh÷ng b­íc ngoÆt ®¸nh dÊu sù chuyÓn biÕn t­ t­ëng vµ nh÷ng t×m tßi ®æi míi nghÖ thuËt cña nhµ th¬.Tõ thÕ giíi kinh dÞ ,thÇn bÝ cña ®iªu tµn ,sau c¸ch m¹ng b¾t rÔ vµo ®êi sèng réng lín cña nh©n d©n,th¬ cua ChÕ Lan Viªn nãng hæi thêi sù giµu chÊt sö thi,chÊt anh hïng,chÊt chÝnh luËn,cã vÎ ®Ñp trÝ tuÖ ®éc ®¸o T¸c phÈm chÝnh:C¸c tËp th¬ ®iªu tµn,¸nh s¸ng vµ phï sa,Hoa ngµy th­êng..... Bµi th¬ TiÕng h¸t con tµu rót tõ tËp ¸nh s¸ng vµ phï sa II.ThÓ läai:Bµi th¬ TiÕng h¸t con tµu rót tõ tËp ¸nh s¸ng vµ phï sa ,mét tËp th¬ xuÊt s¾c,kÕt tinh t­ t­ëng vµ nghÖ thuËt th¬ ChÕ Lan Viªn trªn con ®­êng th¬ c¸ch m¹ng. III.C¸ch ®äc :Giäng ®äc biÕn ®æi theo m¹ch diÔn biÕn t©m tr¹ng §o¹n 1.Lµ lêi giôc gi· §äan 2:Lµ lêi bµy tá t×nh c¶m,vµ dßng hoµi niÖm ®Çy ©n t×nh §o¹n cuèi: Giäng ®äc dån dËp,l«i cuèn võa bay bæng say mª. IV.Gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt 1.Gi¸ trÞ néi dung a.Bèn c©u ®Ò tõ : - H×nh t­îng "con tµu"xuyªn suèt bµi th¬ mang ý nghÜa biÓu t­îng,con tµu lµ nçi niÒm kh¸t väng ®i dÕn miÒn xa x«i cña tæ quèc,hßa m×nh vµo cuéc sèng réng lín cña nh©n d©n - T©y b¾c lµ miÒn ®Êt cô thÓ,ngoµi sa T©y B¾c cßn cã ý nghÜa t­îng tr­ng cho mäi miÒn ®Êt n­íc xa x«i ®Çy gian khæ cña ®Êt n­íc. b.DiÔn biÕn t©m tr¹ng nhµ th¬. Träng t©m khai th¸c bµi th¬: - Mét lo¹t c©u hái tu tõ liªn tiÕp nh­ lêi thóc giôc khÈn tr­¬ng - §Êt n­íc mªnh m«ng ®ang håi sinh sau cuéc kh¸ng chiÕn ¸c liÖt,kh¾p n¬i cÊt cao tiÕng h¸t x©y dùng cuéc ®êi míi,®ã lµ nguån c¶m høng v« tËn cña th¬ ca,cuéc sèng míi ®ang mêi th«i thóc ng­êi nghÖ sÜ v­ît ra khái cuéc ®êi nhá hÑp quÈn quanh §¸t n­íc mªnh m«ng ®êi anh nhá hÑp ........ Ch¼ng cã th¬ ®©u gi÷a lßng ®ãng khÐp - TiÕng h¸t con tµu béc lé niÒm khao kh¸t m·nh liÖt vµ h¹nh phóc lín lao cña nhµ th¬ khi trë vÒ víi nh©n d©n.T¸c gi¶ sö dông liªn tiÕp nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh .Trë vÒ víi T©y B¾c lµ trë vÒ víi ng­êi th©n nh­ con vÒ víi mÑ Cho con vÒ gÆp l¹i mÑ yªu th­¬ng - C¸ch x­ng h« cña chñ thÓ tr÷ t×nh béc lé mét t×nh c¶m th©n t×nh ruét thÞt víi nh÷ng con ng­êi ®· tõng g¾n bã mËt thiÕt víi m×nh trong nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn. _Con gÆp l¹i nh©n d©n... _Con nh¬ sanh con... _Con nhí anh con... ........... - Tr÷ t×nh - triÕt luËn lµ giäng ®iÖu chñ ®¹o cña bµi th¬ - ®o¹n cuèi nhÞp th¬ s«i ®éng h¼n lªn ,®ã lµ khóc h¸t lªn ®­êng cña mét t©m hån thiÕt tha víi miÒn T©y 2. Gi¸ trÞ nghÖ thuËt §ã lµ sù s¸ng t¹o h×nh ¶nh,®©y lµ nÐt nghÖ thuËt ®Æc s¾c cña bµi th¬.Nhµ th¬ ®· s¸ng t¹o ra mét hÖ thèng h×nh ¶nh ®a d¹ng phong phó.Cã nh÷ng h×nh ¶nh thÞ gi¸c do quan s¸t ®­îc trong ®êi sèng thùc,cã nh÷ng h×nh ¶nh ®­îc miªu t¶ cô thÓ ®Õn tõng chi tiÕt, cã nh÷ng h×nh ¶nh thùc nh­ng giµu søc gîi cã nh÷ng h×nh ¶nh ®­îc x©y dùng thµnh nh÷ng h×nh ¶nh biÓu t­îng - T¸c gi¶ sö dông c¸c phÐp tu tõ Èn dô,so s¸nh .Søc t­ëng t­îng vµ liªn t­ëng rÊt m¹nh mÏ vµ nhiÒu khi bÊt ngê t¹o ra nh÷ng so s¸nh míi l¹,nh÷ng h×nh ¶nh gîi t­ëng t­îng phong phó cña ng­êi ®äc ("Anh bçng nhí em nh­ ®«ng vÒ nhí rÐt-T×nh yªu ta nh­ c¸nh kiÕn hoa vµng.....Ai b¶o con tau kh«ng méng t­ëng") V.Chñ ®Ò: Kh¸t väng vÒ víi nh©n d©n vµ ®Êt n­íc,víi nh÷ng kØ niÖm s©u nÆng t×nh nghÜa trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p cña nhµ th¬,còng lµ vÒ víi ngän nguån cña c¶m høng s¸ng t¹o th¬ ca. §äc thªm: §ß lÌn I T¸c Gi¶: NguyÔn Duy tªn khai sinh lµ NguyÔn Duy NhuÖ,sinh n¨m 1848t¹i x· §«ng vÖ ThÞ x· Thanh Hãa.XuÊt th©n trong mét gia ®×nh nghÌo mÑ mÊt sím ,nguyÔn Duy ë víi bµ ngo¹itõ bÐ.Trong t©m hån cña NguyÔn Duy bµ ngo¹i lµ h×nh ¶nh gÇn gòi th©n thuéc nhÊt N¨m 1966 «ng nhËp ngò.Tõ n¨m 1971®Õn 1975 ,vÉn ®ang kho¸c ¸o lÝnh.Cuãi n¨m 1975 00ng cïng ®¬n vÞ vµo tiÕp qu¶n Vòng Tµu. NguyÔn Duy lµm th¬ rÊt sím ,n¨m 1973 «ng ®o¹t gi¶i nhÊt cuéc thi th¬ cña b¸o V¨n nghÖ víi chïm th¬:H¬i Êm æ r¬m,BÇu trêi vu«ng,Tre ViÖt Nam Th¬ NguyÔn Duy hÊp dÉn nhiÒu tÇng líp ®éc gi¶ bëi sù kÕt hîp ®Çy tµi hoa gi÷a c¸i duyªn d¸ng tr÷ t×nh víi c¸i chÊt thÕ sù ®Ën ®Æc T¸c phÈm chÝnh vÒ th¬:C¸t Tr¾ng,¸nh Tr¨ng,§·i c¸t t×m vµng....Ngoµi th¬ «ng cßn viÕt tiÓu thuyÕt,bót kÝ vµ mét sè thÓ lo¹i kh¸c nh­:Em -Sãng(kÞch th¬,1983)Kho¶ng c¸ch(tiÓu thuyÕt 1986),nh×n ra bÓ réng trêi cao(Bót kÝ ,1986) Bµi th¬ ®ß LÌn ®­îc viÕt n¨m 1983,trong dÞp nhµ th¬ trë vÒ quª h­¬ng II.C¸ch ®äc Giäng ®äc ®an xen nhiÒu buån vui víi håi øc thêi th¬ Êu cña t¸c gi¶ III.Gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt 1. Gi¸ trÞ néi dung Bµi th¬ §ß LÌn thÓ hiÖn c¸i t«i cña t¸c gi¶ thêi th¬ Êu ®­îc t¸i sinh ch©n thùc vµ sèng ®éng cã phÇn g©y ng¹c nhiªn cho ng­êi ®äc bëi nh÷ng thó nhËn thµnh thËt.Thêi th¬ Êu lµ mét chó bÐ hiÕu ®éng,tõng tr¶i qua nhiÒu trß tinh nghÞch ncña mét ®øa trÎ vïng n«ng th«n nghÌo ®· sèng nh÷ng ngµy th¸ng hån nhiªn,cã phÇn b¶n n¨ng vµ ch½ng ®­îc rÌn giòa nhiÒu. Thña nhá t«i ra cèng Na c©u c¸ nÝu v¸y bµ ®i chî B×nh L©m B¾t chim sÎ ë vµnh tai t­îng PhËt Vµ ®«i khi ¨n trém nh·n chïa TrÇn ............ NÐt quen thuéc vµ míi mÎ trong c¸ch nh×n cña t¸c gi¶ vÒ chÝnh m×nh thêi th¬ Êu lµ ë th¸i ®é sßng ph¼ng,tton träng dÜ v·ng.kh­íc tõ sù thi vÞ hãa vµ chÝnh v× thÕ mµ ®em l¹i mét quan niÖm míi trong c¸ch nh×n vÒ qu¸ khø H×nh ¶nh ng­êi bµ ©m thÇm chÞu ®ùng mu«n ngh×n vÊt v¶ ®Ó nu«i d¹y ®øa chau må c«i hiÕu ®éng,nghÞch ngîm sèng l¹i trong kÝ øc thÓ hiÖn nçi ©n hËn trong lßng t¸c gi¶®èi víi bµ m×nh khi ®· tr­ëng thµnh.§ã lµ t×mh th­¬ng ch©n thµnh vµ s©u s¾c nh­ng ®· muén.PhÇn lín con ng­êi ta chØ thùc sù biÕt yªu th­¬ng ng­êi kh¸c khi c¬ héi ®Òn ®¸p ®· kh«ng cßn .§iÒu nµy cã mét gi¸ trÞ thøc tØnh ®Çy bÊt ngê. 2. Gi¸ trÞ nghÖ thuËt: C¶m høng chñ ®¹o,giäng ®iÖu vµ c¸ch sö dông h×nh ¶nh th¬ cña NguyÔn Duy thÓ hiÖn nhiÒu t×nh c¶m xóc ®éng cho nh÷ng ng­êi th©n yªu víi nh÷ng kØ niÖn thêi th¬ Êu IV.Chñ ®Ò Bµi th¬ "§ß LÌn"lµ nh÷ng kÝ øc xen lÉn buån vui cua nhµ th¬ NguyÔn Duy thêi th¬ Êu. Thùc hµnh mét sè phÐp tu tõ có ph¸p A.môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh: - cñng cè vµ n©ng cao nhËn thøc vÒ mét sè phÐp tu tõ có ph¸p(PhÐp lÆp có ph¸p ,phÐp liÖt kª,phÐp chªm xen)®Æc ®iÓm vµ t¸c dông cña chóng - BiÕt ph©n tÝch c¸c phÐp tu tõ có ph¸p trong v¨n b¶n vµ biÕt sö dông chóng khi cÇn thiÕt B. Ph­¬ng tiÖn thùc hiÖn SGK,ThiÕt kÕ bµi häc C.Ph­¬ng ph¸p: + Cã thÓ tiÕn hµnh theo c¸c h×nh thøc: - C¸ nh©n häc sinh lµm bµi tËp ,sau ®ã cho häc sinh tr×nh bµy tr­íc líp - Th¶o luËn tæ nhãm - Thi gi¶i bµi tËp gi÷a c¸c tæ nhãm D.TiÕn tr×nh lªn líp - KiÓm tra bµi cò:PhÐp lÆp lµ g×?T¸c dông cña nã - Bµi míi Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn vµ häc sinh Néi dung Ho¹t ®éng 1 LuyÖn tËp vÒ phÐp lÆp có ph¸p. Bµi tËp1. Trong c¸c ®o¹n v¨n, th¬ sau cã nh÷ng c©u kh«ng nh÷n lÆp l¹i mét sè tõ ng÷, mµ cßn lÆp l¹i kÕt cÊu có ph¸p. - H·y x¸c ®Þnh nh÷ng c©u cã lÆp kÕt cÇu tõ có ph¸p vµ ph©n tÝch kÕt cÊu có ph¸p ®ã. - Cho biÕt phÐp lÆp l¹i ®ã cã t¸c dông nh­ thÕ nµo. a) Sù thËt lµ tõ mïa thu n¨m 1940, n­íc ta ®· thµnh thuéc ®Þa cña NhËt, chø kh«ng ph¶i thuéc ®Þa cña Ph¸p n÷a. Khi NhËt hµng §ång minh th× nh©n d©n c¶ n­íc ta ®· næi dËy giµnh chÝnh quyÒn, lËp nªn n­íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ. Sù thËt lµ d©n ta ®· lÊy l¹i n­íc ViÖt Nam tõ tay NhËt, chø kh«ng ph¶i lµ tõ tay Ph¸p. (Hå ChÝ Minh-Tuyªn ng«n ®éc lËp) b) Trêi xanh ®©y lµ cña chóng ta Nói rõng ®©y lµ cña chóng ta Nh÷ng c¸nh ®ång th¬m m¸t Nh÷ng ng· ®­êng b¸t ng¸t Nh÷ng dßng s«ng ®á nÆng phï sa. NguyÔn §×nh Thi-§Êt n­íc c) Nhí sao líp häc i tê §ång khuya ®uèc sang nh÷ng giê liªn hoan Nhí sao ngµy th¸ng c¬ quan Gian nan ®êi vÉn ca vang nói ®Ìo Nhí sao tiÕng mâ rõng chiÒu Chµy ®em nÖn cèi ®Òu ®Òu suèi xa... (Tè H÷u-ViÖt B¾c) Bµi tËp2. So s¸nh hiÖn t­îng lÆp kÕt cÊu ph¸p trong nh÷ng c©u thuéc c¸c thÓ lo¹i kh¸c sau ®©y ®Ó thÊy ®iÓm gièng nhau vµ kh¸c nhau (vÒ sè tiÕng trong c©u, sù ®èi xøng, nhÞp ®iÖu vµ t¸c dông...) cña chóng: a) Tôc ng÷: - B¸n anh em xa, mua l¸ng giÒng gÇn - GÇn mùc th× ®en, gÇn ®Ìn th× r¹ng. b) C©u ®èi: Cô giµ ¨n cñ Êu non Chó bÐ trÌo c©y ®¹i lín c) Th¬ ®­êng luËt: Ta d¹i, ta t×m n¬i v¾ng vÎ Ng­êi kh«n, ng­êi ®Õn chèn lao xao (NguyÔn BØnh Khiªm -Nhµn) d) V¨n biÓu ngÉu. KÎ ®©m ngang, ng­êi chÐm ng­îc, lµm cho m· tµ ma nÝ hån kinh; bän bÌ tr­íc, lò ã sau, trèi kÖ tµu s¾t tµu ®ång sóng næ. (NguyÔn §×nh ChiÓu-V¨n TÕ NghÜa SÜ CÇn Giuéc) Bµi tËp3. H·y t×m trong c¸c v¨n b¶n trong Ng÷ v¨n 12, tËp mét ba c©u v¨n (hoÆc th¬) cã dïng phÐp lÆp có ph¸p vµ ph©n tÝch t¸c dông cña phÐp lÆp ®ã. Ho¹t ®éng 2 LuyÖn tËp vÒ phÐp liÖt kª. Ph©n tÝch hiÖu qu¶ cña phÐp lÆp có ph¸p phèi hîp víi phÐp liÖt kª trong hai ®o¹n trÝch sau: a) C¸c ng­¬i ë cïng ta coi gi÷ binh quyÒn ®· l©u ngµy, kh«ng cã mÆc th× ta cho ¸o, kh«ng cã ¨n th× ta cho c¬m, quan nhá th× ta th¨ng chøc, l­¬ng Ýt th× ta cÊp bæng, ®i thuû th× ta cho thuyÒn, ®i bé th× ta cho ngùa, lóc trËn m¹c x«ng pha th× cïng nhau sèng chÕt, lóc ë nhµ nh¹n h¹ th× ta cïng nhau vui c­êi. C¸ch ®èi ®·i so víi V­¬ng C«ng Kiªn, Cèt §·i Ngét Lang ngµy tr­íc còng ch¼ng kÐm g×. (TrÇn Quèc TuÊn,HÞch t­íng sÜ) b) VÒ chÝnh trÞ, chóng tuyÖt ®èi kh«ng cho nh©n d©n ta mét chót tù do d©n chñ nµo. Chóng thi hµnh nh÷ng luËt ph¸p gi· man. Chóng lËp ba chÕ ®é kh¸c nhau ë Trung, Nam, B¾c ®Ó ng¨n c¶n viÖc thèng nhÊt n­íc nhµ cña ta, ®Ó ng¨n c¶n d©n téc ta ®oµn kÕt. Chóng lËp ra nhµ tï h¬n tr­êng häc.Chóng th¼ng tay chÐm giÕt nh÷ng ng­êi yªu n­íc th­¬ng nßi cña ta .Chóng t¾m nh÷ng cuéc khëi nghÜa cña ta trong nh÷ng bÓ m¸u. Chóng rµng buéc d­ luËn thi hµnh chÝnh s¸ch ngu d©n Chóng dïng thuèc phiÖn r­îi cån ®Ó lµm cho nßi gièng ta suy nh­îc (Hå ChÝ Minh-Tuyªn ng«n ®éc lËp) Ho¹t ®éng 3 LuyÖn tËp vÒ phÐp chªm xen. Bµi tËp 1. Ph©n tÝch bé phËn in ®Ëm trong c¸c c©u sau vÒ c¸c mÆt: - VÞ trÝ vµ vai trß ng÷ ph¸p trong c©u. - D©ó c©u t¸ch biÖt bé phËn ®ã. - T¸c dông cña bé phËn ®ã ®èi víi viÖc bæ sung th«ng tin, biÓu hiÖn t×nh c¶m, c¶m xóc... a) ThÞ në xÝch l¹i. §Æt tay lªn ngùc h¾n (thÞ suy nghÜ ®Õn b©y giê míi xong) thÞ hái h¾n: - Võa thæ h¶?. (Nam Cao,ChÝ phÌo) b) ChÝ pheß h×nh nh­ ®· tr«ng tr­íc thÊy tuæi giµ cña h¾n, ®ãi rÐt vµ èm ®au, vµ c« ®éc, c¸i nµy cßn ®¸ng sî h¬n ®ãi rÐt vµ èm ®au. (Nam Cao,ChÝ phÌo) c) C« bÐ nhµ bªn (cã ai ngê) Còng vµo du kÝch. H«m gÆp t«i vÉn c­êi khóc khÝch M¾t ®en trßn (th­¬ng th­¬ng qu¸ ®i th«i) (Giang Nam.Quª H­¬ng) d) Bëi thÕ cho nªn, chóng t«i, L©m thêi chÝnh phñ cña n­íc ViÖt Nam míi, ®¹i biÓu cho toµn d©n ViÖt Nam, tuyªn bè tho¸t li h¼n quan hÖ thùc d©n víi Ph¸p, xo¸ bá hÕt nh÷ng hiÖp ­íc mµ Ph¸p ®· kÝ vÒ n­íc ViÖt Nam, xo¸ bá tÊt c¶ mäi ®Æc quyÒn cña Ph¸p trªn ®Êt n­íc ViÖt Nam. (Hå ChÝ Minh-Tuyªn ng«n ®éc lËp) Bµi tËp 2. H·y viÕt ®o¹n v¨n (tõ 3 ®Ðn 5 c©u)vÒ Tè H÷u Vµ bµi th¬ ViÖt B¾c,trong ®ã cã sö dông phÐp chªm xen.Ph©n tÝch t¸c dông cña phÐp chªm xen trong tr­êng hîp ®ã Bµi tËp 1: a) - C©u cã hiÖn t­îng lÆp kÕt cÊu ng÷ ph¸p (lÆp có ph¸p): + Hai c©u b¾t ®Çu tõ “Sù thËt lµ...” + Hai c©u b¾t ®Çu tõ “D©n ta...” - KÕt cÊu lÆp ë hai c©u tr­íc lµ: P (thµnh phÇn phô t×nh th¸i) – C (chñ ng÷) – V1 (vÞ ng÷) – V2. KÕt cÊu kh¼ng ®Þnh ë vÕ ®Çu vµ b¸c bá vÕ sau (Sù thËt lµ... + n­íc ta/ d©n ta + ®·... + chø kh«ng ph¶i...). KÕt cÊu lÆp ë hai c©u sau lµ: C-V (+ phô ng÷ chØ ®èi t­îng) – Tr (tr¹ng ng÷). Trong ®ã C: D©n ta, V: ®·/ l¹i ®¸nh ®æ (c¸c xiÒng xÝch.../ chÕ ®é qu©n chñ...), Tr: chØ môc ®Ých (b¾t ®Çu b»ng quan hÖ tõ ®Ó, mµ). - T¸c dông: T¹o cho lêi tuyªn ng«n ©m h­ëng ®anh thÐp, hïng hån, thÝch hîp víi viÖc kh¼ng ®Þnh nÒn ®éc lËp cña ViÖt Nam, ®ång thêi kh¼ng ®Þnh th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng th¸ng 8 lµ ®¸nh ®æ chÕ ®é thùc d©n vµ chÕ ®é phong kiÕn. b) §o¹n th¬ dïng phÐp lÆp có ph¸p gi÷a hai c©u th¬ ®Çu vµ gi÷a ba c©u th¬ sau. T¸c dông: Kh¼ng ®Þnh m¹nh mÏ chñ quyÒn cña chóng ta vµ béc lé c¶m xóc sung s­íng, tù hµo, s¶ng kho¸i ®èi víi thiªn nhiªn, ®Êt n­íc khi dµnh ®­îc quyÒn lµm chñ ®Êt n­íc. c) §o¹n th¬ võa lÆp tõ ng÷, võa lÆp có ph¸p. Ba cÆp lôc b¸t lÆp c¸c tõ nhí sao vµ lÆp kÕt cÊu ng÷ ph¸p cña kiÓu c©u c¶m th¸n. T¸c dông: BiÓu hiÖn nçi nhí da diÕt cña ng­êi ra ®i ®èi víi nh÷ng c¶nh sinh ho¹t vµ c¶nh vËt thiªn nhiªn ë ViÖt B¾c. Bµi tËp 2: a) ë mçi c©u tôc ng÷, hai vÕ lÆp có ph¸p nhê phÐp ®èi chÆt chÏ vÒ sè l­îng tiÕng, vÒ tõ lo¹i, vÒ kÕt cÊu ng÷ ph¸p cña tõng vÕ. VÝ dô: B¸n/ mua (®Òu lµ tõ ®¬n, ®Òu lµ ®éng tõ). b) ë c©u ®èi, phÐp lÆp có ph¸p ®ßi hái møc ®é chÆt chÏ cao: sè tiÕng ë hai c©u b»ng nhau. H¬n n÷a, phÐp lÆp cßn phèi hîp víi phÐp ®èi (®èi øng tõ tiÕng trong hai vÕ vÒ tõ lo¹i, vÒ nghÜa; trong mçi vÕ cßn dïng tõ ®ång nghÜa, tr¸i nghÜa t­¬ng øng). Trong ®ã, Êu võa chØ loµi c©u, võa cã nghÜa lµ non (®ång nghÜa víi Êu) tr¸i nghÜa víi giµ; ®¹i võa chØ lo¹i c©y, võa cã nghÜa lµ lín (®ång nghÜa víi ®¹i) vµ tr¸i nghÜa víi bÐ. c) ë th¬ ®­êng luËt, phÐp lÆp có ph¸p còng ®ßi hái møc ®é chÆt chÏ cao: kÕt cÊu ng÷ ph¸p gièng nhau, sè l­îng tiÕng b»ng nhau, c¸c tiÕng ®èi nhau vÒ tõ lo¹i vµ nghÜa (®Æc biÖt lµ gi÷a hai c©u thùc vµ 2 c©u luËn cña bµi thÊt ng«n b¸t có). Häc sinh tù ph©n tÝch t­¬ng tù ë bµi tËp ý (b). d) ë v¨n biÓu mÉu, phÐp lÆp có ph¸p còng th­êng phèi hîp víi phÐp ®èi. §iÒu ®ã th­êng tån t¹i trong mét cÆp c©u (c©u trong v¨n biÓu ngÉu cã thÕ dµi, kh«ng cè ®Þnh vÒ sè tiÕng). Bµi tËp 3: HS t×m trong c¸c v¨n b¶n ë líp 12 ba c©u v¨n (hoÆc th¬) cã dïng phÐp lÆp có ph¸p. Muèn ph©n tÝch t¸c dông cña viÖc lÆp có ph¸p, cÇn ®Æt vµo v¨n b¶n chung. VÝ dô Con sãng d­íi lßng s©u Con sãng trªn mÆt n­íc (Xu©n Quúnh, Sãng) Hai c©u th¬ nµy cã dïng phÐp lÆp có ph¸p, t¹o nªn mét thÕ ®èi xøng, cã t¸c dông kh¾c ho¹ h×nh ¶nh mäi con sãng (mäi con ng­êi) ®Òu ®ang ë trong t©m tr¹ng nhí th­¬ng day døt kh«n ngu«i. II. PhÐp liÖt kª. a) Trong ®o¹n trÝch tõ HÞch t­íng sÜ, phÐp liÖt kª ®· phèi hîp víi phÐp lÆp có ph¸p cã t¸c dông nhÊn m¹nh vµ kh¼ng ®Þnh sù ®èi ®·i chu ®¸o,®Çy t×nh nghÜa cña TrÇn Quèc TuÊn ®èi víi t­íng sÜ trong mäi hoµn c¶nh khã kh¨n b) PhÐp lÆp có ph¸p (c¸c c©u cã kÕt cÊu ng÷ ph¸p gièng nhau: C-V (+ phô ng÷ chØ ®èi t­îng). Phèi hîp víi phÐp liÖt kª ®Ó v¹ch téi ¸c cña thùc d©n ph¸p, chØ mÆt v¹ch tªn kÎ thï d©n téc. Còng cïng môc ®Ých Êy lµ c¸ch t¸ch dßng liªn tiÕp, dån dËp. III PhÐp chªm xen: Bµi tËp 1: - TÊt c¶ c¸c bé phËn in ®Ëm trong c¸c ®o¹n (a), (b), (c), (d) ®Òu ë vÞ trÝ gi÷a c©u hoÆc cuèi c©u, sau bé phËn ®­îc gi¶i thÝch. Chóng xen vµo trong c©u ®Ó ghi chó thªm mét th«ng tin nµo ®ã. - Chóng cã t¸c dông ghi chó hoÆc gi¶i thÝch cho tõ ng÷ ®i tr­íc. H¬n n÷a, chïng cßn bæ sung thªm s¾c th¸i vÒ t×nh c¶m, c¶m xóc cña ng­êi viÕt. Nh÷ng phÇn chªm xen ®ã cã vai trß quan träng trong b×nh diÖn nghÜa t×nh th¸i ë c©u (thÓ hiÖn sù nh×n nhËn, ®¸nh gi¸ cña ng­êi nãi, ng­êi viÕt ®èi víi sù viÖc, hiÖn t­îng mµ c¸c thêi ChÝnh phñ cña n­íc ViÖt Nam míi, ®¹i biÓu cho toµn d©n ViÖt Nam) nhÊn m¹nh t­ c¸ch ph¸p nh©n cña “chóng t«i” nh÷ng ng­êi tuyªn bè nÒn ®éc lËp cña ®Êt n­íc ViÖt Nam.