Ngữ văn 9 - Tiết 61

Ngữ văn: Tiết 61: Văn bản: Làng (Trích) - Kim Lân- I.mục tiêu cần đạt Giúp HS: Cảm nhận được tình yêu làng quê thắm thiết thống nhất với lòng yêu nước và tinh thần kháng chiến ở nhân vật ông Hai trong truyện. Qua đó thấy được một biểu hiện cụ thể sinh động về tinh thần yêu nước của nân dân ta trong thời kì kháng chiến chống Pháp. Thấy được những nét đặc sắc trong nghệ thuật truyện: xây dựng tình huống tâm lí, miêu tả sinh động diễn biến tâm trạng, ngôn ngữ của nhân vật quần chúng. Rèn luyện kĩ năng phân tích nhân vật trong tác phẩm tự sự, đặc biệt là phân tích tâm lí nhân vật. Bồi dưỡng lòng yêu làng quê, yêu đất nước cho học sinh. II. Đồ dùng dạy học Phiếu học tập. Máy chiếu đa năng. III. Hoạt động trên lớp. 1. ổn định 2. Kiểm tra bài cũ ? Trong những bài thơ em vừa học có những câu thơ nào nói về tình cảm đối với làng quê, quê hương. 3. Bài mới * Giới thiệu bài Nhà thơ Chính Hữu nhớ về làng quê với những hình ảnh “nước mặn đồng chua, đất cày lên sỏi đá”, thì nhà thơ Đỗ Trung Quân lại gửi gắm tình yêu quê hương của mình qua bài thơ Quê hương đã được phổ nhạc: “ Quê hương là chùm khế ngọt Cho con chèo hái mối ngày Quê hương đường đi học Con về rợp bướm vàng bay Quê hương mỗi người chỉ một Như là chỉ một mẹ thôi Quê hương nếu ao không ngớ Sẽ không lớn nỗi thành người”. Còn đối với nhà văn Kim Lân thì tình cảm đối với làng quê lại được thể hiện qua truyện ngắn Làng mà hôm nay cô và các em sẽ tìm hiểu. I. Giới thiệu chung ?Em hãy giới thiệu những hiểu biết của mình về nhà văn Kim Lân. ? Ngoài những thông tin mà bạn vừa giới thiện, em còn có những hiểu biết nào khác về nhà văn không. Hs trả lời: - Năm sinh, tên thật, quê quán, đặc điểm sáng tác. Gv kết luận và cho hs xem đoạn băng giới thiệu về nhà văn Kim Lân. ?Truyện ngắn Làng của Kim Lân được viết trong hoàn cảnh nào? Hs trả lời Truyện ngắn Làng được viết trong thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp và đăng lần đầu trên tạp chí văn nghệ năm 1948. Gv: Văn bản mà các em tìm hiểu chỉ là một đoạn trích của tác phẩm đã lược bỏ phần đầu. Sau đây cô và các em sẽ theo dõi một đoạn băng giới thiệu những nét khái quát về tác phẩm Làng. Gv cho hs xem đoạn băng giới thiệu về tác phẩm Làng. 1. Tác giả : - Sinh năm: 1920 - Tên thật là Nguyễn Văn Tài - Quê : huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. - Là nhà văn một lòng đi về với “Đất”, với “Người” với “Thuần hậu nguyên thuỷ” của cuộc sống nông thôn (Nguyên Hồng) 2. Văn bản - Viết trong thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp. II. Đọc- hiểu văn bản ? Em hãy cho biết văn bản Làng được viết theo phương thức biểu đạt nào. Hs: Kết hợp tự sự với miêu tả và biểu cảm. - Sử dụng phương thức tự sự là chính vì câu chuyện được triển khai theo hệ thống các sự việc. ? Văn bản Làng được kể theo ngôi kể thứ mấy. ? Khi sử dụng ngôi kể thứ 3 sẽ có tác dụng như thế nào? Hs trả lời, nhận xét. Gv kết luận: - Tác giả sử dụng ngôi kể thứ 3 kết hợp với độc thoại nội tâm có tác dụng làm cho phạm vi phản ánh được rộng hơn, đảm bảo tính khách quan, gợi cảm giác chân thực cho người đọc và phù hợp với việc thể hiện tâm trạng của nhân vật. ? Theo em khi đọc văn bản Làng ta cần đọc với một giọng đọc như thế nào. -Hs đưa ra cách đọc -Gv chỉnh lại,giới thiệu cách đọc *Gv tóm tắt đoạn trích đã lược bớt trong văn bản. Gv đọc mẫu một đoạn Hs đọc, hs và gv nhận xét. ? Em hãy tóm tắt đoạn còn lại của văn bản. Hs tóm tắt, nhận xét. Gv kết luận. ? Qua tóm tắt văn bản em có nhận xét gì về cốt truyện. Hs trả lời: Cốt truyện xoay quanh diễn biến tâm trạng của nhân vật=> cốt truyện tâm lí. ?Em hiểu “tản cư” nghĩa là gì. - Tản cư: tạm rời nơi cư trú để đến ở vùng khác, chủ yếu vì chiến sự. Trong thời kì kháng chiến chống pháp, nhân dân ở những vùng bị giặc chiếm hoặc có chiến sự ác liệt thường tản cư đến những vùng tự do, dưới sự kiểm soát của chính quyền kháng chiến. ? Em hiểu thế nào là “ bình dân học vụ” - Bình dân học vụ: phong trào dạy chữ quốc ngữ, thanh toán nạn mù chữ cho nhân dân lao động sau Cách mạng tháng Tám 1945 và trong thời kì kháng chiến chống Pháp. ? Em hiểu gì về địa danh “Chợ Dầu”. - Chợ Dầu: một làng thuộc huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh, có tên chữ là Phù Lưu, nổi tiếng về sự sầm uất, trù phú, đường làng lát toàn đá xanh. ? Em hãy cho biết nhân vật chính trong văn bản này là ai? ? Tại sao ông hai lại là nhân vật chính. Truyện xoay quanh diễn biến tâm trạng của nhân vật ông Hai ? Dựa theo diễn biến tâm trạng của ông Hai, em sẽ chia bố cục của văn bản như thế nào. Hs trả lời, hs khác nhận xét. Gv kết luận. Nhà văn Kim Lân đã đặt nhân vật ông Hai vào một tình huống truyện gay cấn để làm bộc lộ sâu sắc tình cảm yêu làng, yêu nước của ông.Tình huống ấy là cái tin làng ông theo giặc, lập tề mà chính ông nghe được từ miệng những người tản cư dưới xuôi lên. Và đây chính là tình huống trọng tâm của câu chuyện. Nhưng hôm nay cô và các em sẽ đi tìm hiểu tâm trạng của ông Hai như thế nào trước khi tình huống ấy xảy ra. ? Dựa vào phần đầu đoạn trích, em hãy cho biết gia đình ông Hai hiện đang sống ở đâu. -Hs: Sống ở nơi tản cư. ? Cuộc sống của ông Hai được tác giả giới thiệu như thế nào. Hs tìm chi tiết - con bé lớn gánh hàng ra quán cho mẹ - hai đứa bé ra vườn trông mấy luống rau - ông Hai hì hục vỡ đất. ? Từ đó em có nhận xét gì về cuộc sống của gia đình ông Hai. Hs : Một cuộc sống rất vất vả. Gv : Đó là một cuộc sống khó khăn, tạm bợ nhưng nề nếp . Gv: Các em hãy quan sát đoạn văn sau: Gv chiếu đoạn văn: “ Ông lại nghĩ về cái làng của ông, lại nghĩ đến những ngày cùng làm việc với anh em. ồ, sao mà độ ấy vui thế. Ông thấy mình hình như trẻ ra. Cũng hát hỏng, bông phèng, cũng đào, cũng cuốc mê man suốt ngày.Trong lòng ông lại thấy náo nức hẳn lên. ông lại muốn về làng, lại muốn được cùng anh em đào đường đắp ụ, xẻ hào, khuân đá…Không biết cái chòi gác ở đầu làng đã dựng xong chưa? Những đường hầm bí mật chắc còn là khướt lắm. Chao ôi! Ông lão nhớ làng, nhớ cái làng quá”. ?Mặc dù cuộc sống ở nơi tản cư rất vất vả nhưng ông Hai vẫn dành thời gian để nghĩ về điều gì. ? Việc lặp đi lặp lại cụm từ “lại nghĩ” có tác dụng gì? Hs: Nhấn mạnh cảm xúc của ông Hai. Gv: Không chỉ bây giờ ông Hai mới nghĩ tới làng mà trước đây, bây giờ và cả sau này nữa, lúc nào ông cũng nhớ về ngôi làng Chợ Dầu của mình. ? Khi nghĩ về làng Chợ Dầu cảm xúc của ông Hai được thể hiện qua những từ ngữ nào.. ? Tại sao khi nghĩ về làng ông Hai ông Hai lại có cảm xúc như vậy. Hs: vì làng ông là làng tích cực kháng chiến. ? Trong những ngày ấy, ông còn nhớ về những điều gì ở làng. Gv: Mặc dù ở nơi tản cư nhưng ông Hai luôn dõi theo hoạt động của anh em ở làng quê của mình. ? Khi nghĩ về những điều đó, cảm giác của ông như thế nào. Hs: ông nhớ làng da diết : Chao ôi! Ông lão nhớ làng, nhớ cái làng quá. (Hs thảo luận theo cặp 1’) ? Em có nhận xét gì về nghệ thuật miêu tả của nhà văn Kim Lân. ? Từ đó cho thấy tình cảm của ông Hai đối với làng quê như thế nào. Đại diện nhóm trả lời Nhóm khác nhận xét, bổ sung. Gv kết luận. Gv bình: Kim Lân đã kể rất hay về tình yêu làng của ông Hai.Ông Hai không yêu làng sao được? Vì cái làng Dầu vốn là nơi chôn nhau cắt rốn của ông,có “nhà ngói san sát, sầm uất như tỉnh”, “ đường trong làng toàn lát đá xanh, trời mưa trời gió tha hồ đi khắp đầu làng cuối xóm, bùn không dính đến gót chân”.ông yêu làng Dầu với tất cả sự hồn nhiên của một người nông dân hiền lành chất phác. - Gv cho hs theo dõi đoạn văn tiếp theo: “Ông Hai đi nghênh ngang giữa đường vắng, cái đầu cung cúc lao về phía trước. Hai tay vung vẩy, nhấp nhổm. Gặp ai quen ông lão cũng níu lại, cười cười: -Nắng này là bỏ mẹ chúng nó ! Có người bỡ ngỡ hỏi lại: “ Chúng nó nào?” thì ông Hai bật cười, giơ tay trỏ về phí tiếng súng: - Tây ấy chứ còn chúng nó nào nữa. Ngồi trong vị trí giờ bằng ngồi tù.” ? Theo dõi đoạn văn em hãy tìm những câu văn miêu tả hình ảnh ông Hai đến phòng thông tin. ? Qua đó em có nhận xét gì về nghệ thuật miêu tả của tác giả. ? Em hình dung tâm trạng của ông hai lúc này như thế nào. Hs trả lời. ? Trong đoạn văn có câu: “ Nắng này là bỏ mẹ chúng nó !” Theo em câu này ông Hai nói ai. - hs: Ông nói Tây. ? Từ đó cho thấy thái độ của ông Hai đối với Tây như thế nào. - Hs: ông ghét Tây. GV: Ông mong nắng cho Tây nó chết bởi ông ghét Tây, vì bọn chúng mà ông phải xa làng, xa nơi chôn nhau cắt rốn của mình. ? Khi đến phòng thông tin, việc đầu tiên là ông Hai làm gì. - Hs: Nghe đọc báo. ? Điều gì làm ông khổ tâm hết sức mỗi khi đến phòng thông tin. - Hs: Vì ông không biết đọc. - Gv: Và cũng như mọi ngày việc đầu tiên là ông vào phòng thông tin nghe đọc báo.Nhưng ông chỉ nghe lỏm bởi ông mới chỉ học lớp bình dân học vụ, cũng biết đọc nhưng cứ bập bõm câu được câu chăng. Đây cũng chình là điều làm ông khổ tâm hết sức. ?Khi nghe được những thông tin đó, ông Hai có suy nghĩ như thế nào. ?Em hãy tìm những câu văn kể về tâm trạng của ông Hai. Hs trả lời: “ Đấy cứ kêu chúng nó trẻ con mãi đi….” Gv: Khi nghe những tin ấy, ông đã thán phục, trầm trồ khen ngợi “ Đấy, cứ kêu chúng nó trẻ con nữa đi, liệu đã bằng chúng nó chưa?”, “ Khiếp thật tinh những người tài giỏi cả”. Và ông còn tin tưởng vào chiến thắng của quân ta “…làm gì mà thằng tây không bước sớm.” ?Khi nghe những tin ấy, tâm trạng của ông Hai biểu hiện qua chi tiết nào. ? Em hiểu “ Ruột gan ông cứ múa cả lên, vui quá !” nghĩa là như thế nào. ? Qua chi tiết này em thử hình dung ra ông Hai lúc này như thế nào. - Hs: Ông Hai rất vui vẻ phấn chấn. - Hs tự tả theo tưởng tượng của riêng mình. ? Qua những biểu hiện của ông Hai ở phòng thông tin, em thấy ông Hai quan tâm đến vấn đề gì. Và như vậy ông không chỉ quan tâm tới làng của mình mà ông còn rất quan tâm tới cuộc kháng chiến của dân tộc. - Gv bình: Phút giây sảng khoái, sung sướng nhất của ông Hai có lẽ là buổi trưa hôm ấy, lúc ông phóng bước trên con đường làng “ Trời xanh lồng lộng, có những tảng mây sáng chói lừ đừ…Ông Hai đi nghênh ngang giữa đường vắng…, ông thoát ra ngoài sự tù túng, lao vào thế giới của ông.ông đi nghe tin tức, ông phấn khởi trước những thắng lợi của kháng chiến, ông vui cả với cái nắng chang chang để cho “ Tây nó ngồi trong vị trí giờ bằng ngồi tù”- Ruột gan ông cứ múa cả lên. Hs thảo luận theo bàn ? Qua việc phân tích về tâm trạng của ông Hai trước khi nghe tin làng mình theo giặc, em đã cảm nhận được gì về nhân vật ông Hai. - Hs nêu cảm nhận. Gv: Dưới ngòi bút của Kim Lân, ông Hai hiện lên là một người nông dân có tính tình vui vẻ, chất phác, có tấm lòng gắn bó với làng quê,kháng chiến. Ông yêu nước bắt nguồn từ yêu những gì gần gũi thân thương nhất.Như nhà văn I. Ê- ren- bua của Liên Xô đã viết: Lòng yêu nước ban đầu là yêu những vật tầm thường nhất: yêu cái cây trồng ở trước nhà, yêu cái phố nhỏ đổ ra bờ sông, yêu vị thơm chua của trái lê mùa thu hay mùa cỏ thảo nguyên có hơi rượu mạnh. Lòng yêu nhà, yêu làng xóm, yêu miền quê trở nên lòng yêu nước. 1. Đọc- kể tóm tắt *Tóm tắt: * Chú thích * Bố cục : 3 phần - Phần 1: Từ đầu đến ruột gan ông lão cứ múa cả lên, vui quá! Tâm trạng của ông Hai trước khi nghe tin làng theo giặc - Phần 2: Từ Ông lão náo nức đến cũng vợi đi được đôi phần Tâm trạng của ông Hai khi nghe tin làng theo giặc. - Phần 3: Phần còn lại Tâm trạng của ông Hai khi biết tin làng mình không theo giặc. 2. Phân tích a. Tâm trạng của ông Hai trước khi nghe tin làng mình theo giặc. . - lại nghĩ về cái làng, lại nghĩ đến những ngày làm việc… - ồ, vui thế - Như trẻ ra. - Náo nức hẳn lên - Chao ôi !Ông lão nhớ làng, nhớ cái làng quá. - Cùng anh em đào đường đắp ụ, xẻ hào, khuân đá, cái chòi gác ở đầu làng, những đường hầm bí mật => miêu tả nội tâm trực tiếp, sử dụng câu cảm, từ biểu cảm. ðGắn bó với làng quê, tự hào về làng quê, có trách nhiệm với làng quê. - Đi nghênh ngang, cái đầu lao về phía trước - Tay vung vẩy - níu lại, cười cười => tả thực ðtâm trạng rất vui -Ruột gan ông lão cứ múa cả lên, vui quá! tâm trạng vui vẻ, phấn chấn Ông rất quan tâm tới kháng chiến. =>Người nông dân tính tình vui vẻ, hiền lành, chất phác, gắn bó với làng quê, với kháng chiến => Biểu hiện của lòng yêu nước. 4. Củng cố : Gv đưa ra sơ đồ sau: Làng Đề tài Ngôi kể Thể loại Tâm trạng của ông Hai… Nhân vật chính Vui, phấn chấn Truyện ngắn Thứ 3 ông Hai Người nông dân 5. Hướng dẫn về nhà. - Tóm tắt lại toàn bộ văn bản. - Tìm hiểu tâm trạng ông Hai khi nghe tin làng theo giặc và tin đó được cải chính. - Viết một đoạn văn, nêu cảm nậ của mình về nhân vật ông Hai. Vui, phấn chấn