Những kỹ năng cơ bản khi tìm hiểu một tác phẩm tự sự

Nh÷ng kü n¨ng c¬ b¶n khi t×m hiÓu mét t¸c phÈm tù sù. I. Kü n¨ng tãm t¾t t¸c phÈm tù sù. 1. ®Æc ®iÓm cña cèt truyÖn: + TR×nh bµy: Giíi thiÖu thêi kú lÞch sö, hoµn c¶nh cô thÓ cña sù viÖc. + Khai ®o¹n: Nªu t×nh huèng, vÊn ®Ò n¶y sinh sù viÖc. + Ph¸t triÓn: DiÔn t¶ tiÕn triÓn cña sù viÖc vµ nh÷ng biÓu hiÖn hµnh ®éng cu¶ nh©n vËt + §Ønh ®iÓm: + KÕt côc: 2. C¸c b­íc tãm t¾t: a. Giíi thiÖu ng¾n gän vÒ xuÊt xø t¸c phÈm, chñ ®Ò cña t¸c phÈm. b. Tãm t¾t c¸c b­íc ph¸t triÓn cña dßng cèt truyÖn dùa vµo nh÷ng sù kiÖn næi bËt, cã liªn kÕt x©u chuçi tr­íc sau, thÓ hiÖn diÔn biÕn tÝnh c¸ch, sè phËn cña nh©n vËt chÝnh. 3. L­u ý: S¾p xÕp c¸c sù viÖc nªn theo tr×nh tù thêi gian, sö dông ng«i kÓ thø ba, l­îc bá c¸c suy nghÜ vµ lêi nãi cña nh©n vËt, chuyÓn thµnh lêi v¨n cña m×nh. II. Kü n¨ng ph©n tÝch nh©n vËt trong t¸c phÈm tù sù: 1. Vai trß: Nh©n vËt lµ linh hån cña t¸c phÈm, th«ng qua nh©n vËt, nhµ v¨n göi g¾m t­ t­ëng, nhËn thøc cña m×nh vÒ ®êi sèng vµ con ng­êi. 2. c¸ch ph©n tÝch nh©n vËt: * B­íc 1: T×m hiÓu lai lÞch: + Hoµn c¶nh xuÊt th©n. + Hoµn c¶nh gia ®×nh: + §iÒu kiÖn sinh ho¹t. * B­íc 2: Ngo¹i h×nh: Ngo¹i h×nh lµ mét biÖn ph¸p ®Ó nhµ v¨n hÐ më vÒ tÝnh c¸ch nh©n vËt. Cã hai tr­êng hîp: §ång nhÊt vµ tr¸i ng­îc. * B­íc 3: Ng«n ng÷: Qua lêi ¨n tiÕng nãi cã thÓ thÊy ®­îc tr×nh ®é v¨n ho¸ vµ c¶ tÝnh c¸ch cña nh©n vËt. V× vËy nh©n vËt v¨n häc th­êng mang dÊu Ên c¸ nh©n râ nÐt : ng«n ng÷ Xu©n tãc ®á, ChÝ PhÌo, Hoµng, §µo… * B¦íc 4: Cö chØ, hµnh ®éng: B¶n chÊt con ng­êi béc lé ch©n x¸c, ®Çy ®ñ nhÊt qua cö chØ, viÖc lµm => cÇn tËp trung khai th¸c, s¾p xÕp, ph©n lo¹i ®Ó t×m hiÓu…. + Cö chØ, ®iÖu bé cña Hoµng ki nãi vÒ ng­êi n«ng d©n. + Cö chØ, viÖc lµm cña Mþ khi c¾t d©y trãi… * B­íc 5: §êi sèng néi t©m: ThÓ hiÖn tµi n¨ng cña nhµ v¨n khi n¾m b¾t ®­îc t©m lý con ng­êi vµ tõ ®ã kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch nh©n vËt mét c¸ch thuyÕt phôc… Khi ph©n tÝch néi t©m nh©n vËt cÇn chó ý ®Õn hoµn c¶nh t¸c ®éng ®Õn t©m tr¹ng nh©n vËt, nh÷ng biÕn chuyÓn cña néi t©m Êy vµ lý gi¶i nã ®­îc diÔn ra cã ®óng víi thùc tÕ hay kh«ng… L­u ý: + Kh«ng ph¶i nh©n vËt nµo cngx ®­îc thÓ hiÖn ®Çy ®ñ qua c¸c ph­¬ng diÖn, th­êng ®Ëm, nh¹t kh¸c nhau, bëi vËy, cÇn linh ho¹t khi ph©n tÝch. + Môc ®Ých cuèi cïng cña sù ph©n tÝch c¸c ph­¬ng diÖn lµ ph¶i kh¸i qu¸t ®­îc tÝnh c¸ch, sè phËn cña nh©n vËt. + CÇn nhí ®­îc nh÷ng chi tiÕt tiªu biÓu vµ chÝnh x¸c. 3. Vai trß cña t×nh huèng ®èi víi viÖc thÓ hiÖn nh©n vËt. T×nh huèng lµ tr¹ng th¸i x· héi, lµ hoµn c¶nh bÊt b×nh th­êng thö th¸ch con ng­êi, nã ®ßi hái con ng­êi khi r¬i vµo cÇn biÕt xö sù, xoay xë ra sao ®Ó béc lé n¨ng lùc vµ b¶n chÊt cña m×nh => khi ph©n tÝch cÇn quan t©m ®Õn t×nh huèng cô thÓ. Nh÷ng kü n¨ng c¬ b¶n khi t×m hiÓu t¸c phÈm tr÷ t×nh. I. Mét sè l­u ý chung: + Trong th¬ tr÷ t×nh cã nh©n vËt tr÷ t×nh, gåm hai lo¹i: tr÷ t×nh trùc tiÕp vµ tr÷ t×nh nhËp vai. + Quan niÖm vµ phong c¸ch nghÖ thuËt cña mçi t¸c gi¶ cã ®iÓm ®éc ®¸o riªng, nªn cÇn b¸m vµo c¸c ®Æc ®iÓm Êy ®Ó lµm c¬ së ph©n tÝch, kh«ng suy diÔn tuú tiÖn. (H×nh ¶nh mÆt trêi trong th¬ B¸c víi th¬ Xu©n DiÖu tr­íc CM, trong ca dao…) II. KiÓu bµi ph©n tÝch t©m tr¹ng cña nh©n vËt tr÷ t×nh. + CÇn xem xÐt nh©n vËt tr÷ t×nh lµ kiÓu nh©n vËt nµo. + N¾m b¾t ®­îc ý t­ëng chung cña toµn bµi. + N¾m b¾t ®­îc sù vËn ®éng, ph¸t triÓn cña t©m tr¹ng nh©n vËt. Muèn vËy, cÇn b¸m vµo mçi ®o¹n, mçi phÇn. CHó träng c¸c chi tiÕt tiªu biÓu: h×nh ¶nh th¬, c¸ch ng¾t nhÞp, phÐp tu tõ, tõ ng÷…. Bªn c¹nh ®ã cÇn chó ý ph©n biÖt kiÓu t©m tr¹ng: thuÇn nhÊt hay phøc hîp. + §i ®Õn tæng hîp, kh¸i qu¸t kÌm theo ®¸nh gi¸. - Kh¸i qu¸t møc cao nhÊt, thèng nhÊt t©m tr¹ng cña nh©n vËt cã thÓ gäi ®­îc tªn: Nçi xãt xa, tiÕc nuèi vÒ mét quª h­¬ng Kinh B¾c ®ang bÞ kÎ thï tµn ph¸. - ®Æt bµi th¬ vµo dßng, khuynh h­íng v¨n häc cïng thêi ®Ó thÊy ®­îc nÐt ®éc ®¸o vµ nh÷ng ®ãng gãp cña t¸c gi¶. III. Kiªu bµi ph©n tÝch toµn bé bµi th¬ hoÆc mét ®o¹n trÝch: + B¸m s¸t v¨n b¶n, chi bè côc vµ t×m ý chÝnh mçi ®o¹n (phÇn). Riªng ®èi víi th¬ tø tuyÖt HCM th­êng chia lµm hai phÇn hoÆc kÕt c©u khai – thõa – chuyÓn – hîp. NÕu lµ trÝch ®o¹n nhÊt thiÕt ph¶i nªu ®­îc xuÊt xø. + ChuyÓn ý chÝnh thµnh luËn ®iÓm . + Thao t¸c gi¶ng gi¶, c¾t nghÜa lµ quan träng nhÊt: dïng lü lÏ vµ thuyÕt phôc b»ng dÉn chøng ®i kÌm, sau ®ã ph©n tÝch d©n chøng mét c¸ch chän läc, ®Ých ®¸ng. + Lu«n h­íng ®Õn sù kh¸i qu¸t theo cÊp ®é: ®o¹n – bµi… + Tr¸nh diÔn n«m vông vÒ, tËp trung vµo nghÖ thuËt ®Ó lµm s¸ng lªn néi dung. IV. Kiªu bµi ph©n tÝch c¸c ph­¬ng thøc, ph­¬ng tiÖn biÓu hiÖn. VËn dông vµo mét bµi cô thÓ. LËp dµn ý cho hai ®Ò bµi sau: Ph©n tÝch nh©n vËt Kh¶i §Þnh trong truyÖn ng¾n Vi hµnh cña NAQ. Ph©n tÝch bµi th¬ ChiÒu tèi cña HCM.