Ôn tập hè 2013 Ngữ văn 7

Ngày soạn: 02/ 7/ 2013 Tiết 1 «n tËp phÇn v¨n I. Mục tiêu cần đạt. - Củng cố và hệ thống hóa các văn bản Ngữ văn HS đã học trong HKI lớp 7. - Rèn kĩ năng so sánh, phân tich. - Giáo dục ý thức tự giác học tập. II. Chuẩn bị. 1. GV: Soạn giáo án. 2. HS: Xem lại các văn bản đã học … III. Các bước lên lớp. 1. Ổn định tổ chức. 2. Kiểm tra bài cũ. 3. Bài mới. I- HÖ thèng c¸c v¨n b¶n ®· häc Cho HS nh¾c l¹i tªn c¸c VB ®· häc vµ ®äc thªm " nªu néi dung chñ yÕu cña mçi VB G kÕt hîp kiÓm tra viÖc häc thuéc lßng c¸c v¨n b¶n th¬ cña HS. (1) Cæng tr­êng më ra- LÝ Lan. (2) MÑ t«i - Ðt m«n ®« ®¬ Amixi. (3) Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª - Kh¸nh Hoµi. (4) Bèn c©u h¸t vÒ t×nh c¶m gia ®×nh + Cha Mẹ - con c¸i + Con g¸I - mÑ + Con ch¸u - «ng bµ + Anh em víi nhau (5) Bèn c©u h¸t vÒ t×nh yªu quª h­¬ng ®Êt n­íc, con ng­êi + Lêi ®èi ®¸p vÒ c¸c ®Þa danh ®Êt n­íc. + C¶nh ®Ñp Hå G­¬m + C¶nh ®Ñp xø HuÕ + VÎ ®Ñp cña c¸nh ®ång lóa quª h­¬ng vµ h×nh ¶nh trÎ trung cña c« th«n n÷. (6) Ba c©u h¸t than th©n + Nçi vÊt v¶ cña “th©n cß” + NiÒm c¶m th­¬ng cho nçi khæ nhiÒu bÒ cña ng­êi lao ®éng + Th©n phËn ng­êi phô n÷ trong x· héi phong kiÕn (7) Bèn c©u h¸t ch©m biÕm + Ch©m biÕm kÎ nghiÖn ngËp vµ l­êi biÕng + Phª ph¸n kÎ hµnh nghÒ me tÝn dÞ ®oan + Phª ph¸n hñ tôc ma chay trong x· héi cò + ChÕ giÔu bän quyÒn hµnh ch¶ cã g× mµ cè lµm oai, lµm sang mét c¸ch lè bÞch (8) S«ng nói n­íc Nam - LÝ Th­êng KiÖt (?) (9) Phß gi¸ vÒ kinh - TrÇn Quang Kh¶i. (10) C«n S¬n ca - NguyÔn Tr·i. (11) Buæi chiÒu ®øng ë phñ Thiªn tr­êng tr«ng ra - TrÇn Nh©n T«ng. (12) B¸nh tr«i n­íc - Hå Xu©n H­¬ng. (13) Sau phót chia li - §Æng TrÇn C«n, §oµn ThÞ §iÓm. (14) Qua §Ìo Ngang - Bµ HuyÖn Thanh Quan. (15) B¹n ®Õn ch¬i nhµ - NguyÔn KhuyÕn. (16) Xa ng¾m th¸c nói L­ - LÝ B¹ch. (17) §ªm ®ç thuyÒn ë Phong KiÒu - Tr­¬ng KÕ. (18) C¶m nghÜ trong ®ªm thanh tÜnh - LÝ B¹ch. (19) NgÉu nhiªn viÕt nh©n buæi míi vÒ quª - H¹ Tri Ch­¬ng. (20) Bµi ca nhµ tranh bÞ giã thu ph¸ - §ç Phñ. (21) C¶nh khuya Hå ChÝ Minh. (22) R»m th¸ng giªng (23) TiÕng gµ tr­a - Xu©n Quúnh. (24) Mét thø quµ cña lóa non: Cèm - Th¹ch Lam. (25) Sµi Gßn t«i yªu - Minh H­¬ng. (26) Mïa xu©n cña t«i - Vò B»ng. II- Nh÷ng néi dung t­ t­ëng, t×nh c¶m ®­îc thÓ hiÖn trong c¸c t¸c phÈm: 1. T×nh yªu th­¬ng s©u nÆng cña mÑ ®èi víi con c¸i vµ vai trß to lín cña nhµ tr­êng ®èi víi cuéc sèng cña mçi con ng­êi. (Cæng tr­êng më ra) 2. T×nh yªu th­¬ng kÝnh träng cha mÑ lµ t×nh c¶m thiªng liªng h¬n c¶. ThËt ®¸ng xÊu hæ vµ nhôc nh· cho kÎ nµo chµ ®¹p lªn t×nh th­¬ng yªu ®ã. (MÑ t«i, Nh÷ng c©u h¸t vÒ t×nh c¶m gia ®×nh) 3. Tæ Êm gia ®×nh lµ v« cïng quý gi¸ vµ quan träng. H·y b¶o vÖ vµ gi÷ g×n h¹nh phóc gia ®×nh. (Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª) 4. Nhí th­¬ng, kÝnh yªu, buån b·, tù hµo, biÕt ¬n, th©n th©n, tr¸ch phËn, ch©m biÕm, ®¶ kÝch. (Ca dao) 5. ý thøc ®éc lËp tù chñ vµ quyÕt t©m tiªu diÖt ®Þch (S«ng nói n­íc Nam); Hµo khÝ chiÕn th¾ng vµ kh¸t väng th¸i b×nh thÞnh trÞ cña d©n téc thêi TrÇn. (Phß gi¸ vÒ kinh) 6. Sù hßa nhËp gi÷a con ng­êi víi thiªn nhiªn (Bµi ca C«n S¬n; Buæi chiÒu ®øng ë phñ Thiªn Tr­êng tr«ng ra; Qua ®Ìo Ngang; Xa ng¾m th¸c nói L­; C¶nh khuya, R»m th¸ng giªng) 7. Ph¶n ¸nh nçi khæ ®au cña con ng­êi. (Sau phót chia li; Nh÷ng c©u h¸t than th©n; B¸nh tr«i n­íc) 8. Nhí quª, yªu quª (Nh÷ng c©u h¸t vÒ t×nh yªu quª h­¬ng ®Êt n­íc, con ng­êi; §ªm ®ç thuyÒn ë Phong KiÒu; NgÉu nhiªn viÕt nh©n buæi míi vÒ quª; C¶m nghÜ trong ®ªm thanh tÜnh; Mét thø quµ cña lóa non: Cèm; Sµi Gßn t«i yªu; Mïa xu©n cña t«i) 9. T×nh vî chång, t×nh b¹n, t×nh bµ ch¸u th¾m thiÕt, thuû chung (Sau phót chia li; B¹n ®Õn ch¬i nhµ; TiÕng gµ tr­a). 4. Củng cố. Khái quát nội dung tiết học. 5. Hướng dẫn về nhà. Xem lại toàn bộ các văn bản đã ôn tập. Ngày soạn: 02/ 7/ 2013 Tiết 2. «n tËp phÇn v¨n ( Tiếp) I. Mục tiêu cần đạt. - Củng cố và hệ thống hóa các văn bản Ngữ văn HS đã học trong HKI lớp 7. - Rèn kĩ năng so sánh, phân tich. - Giáo dục ý thức tự giác học tập. II. Chuẩn bị. 1. GV: Soạn giáo án. 2. HS: Xem lại các văn bản đã học … III. Các bước lên lớp. 1. Ổn định tổ chức. 2. Kiểm tra bài cũ. 3. Bài mới. III- Bµi tËp Bµi 1: H·y cho biÕt ý kiÕn sau ®©y ®óng hay sai? Gi¶i thÝch râ v× sao? HÇu hÕt c¸c t¸c phÈm ®· häc trong ch­¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 7 häc k× I ®Òu lµ t¸c phÈm tr÷ t×nh. Bµi 2: Nh÷ng c©u h¸t ch©m biÕm cã g× gièng víi truyÖn c­êi d©n gian? Bµi 3: H×nh ¶nh thiªn nhiªn, con ng­êi vµ mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi víi thiªn nhiªn trong hai bµi th¬: Buæi chiÒu ®øng ë phñ Thiªn Tr­êng tr«ng ra vµ Bµi ca C«n S¬n (trÝch) cã g× t­¬ng ®ång vµ cã g× kh¸c nhau? Bµi 4: H×nh ¶nh vµ t©m tr¹ng cña ng­êi phô n÷ trong bµi th¬ B¸nh tr«i n­íc cña Hå Xu©n H­¬ng cã g× gièng vµ kh¸c víi ng­êi phô n÷ trong nh÷ng c©u ca dao than th©n? * Gièng nhau: C¸ch më ®Çu: “Th©n em…” còng nh­ lèi so s¸nh th©n phËn m×nh víi nh÷ng vËt b×nh th­êng (h¹t m­a, chÏn lóa, tÊm lôa, b¸nh tr«i…). * Kh¸c nhau: Th¬ Hå Xu©n H­¬ng kh«ng chØ lµ lêi than thë vÒ th©n phËn mµ chñ yÕu tiÕng nãi m¹nh mÏ kh¼ng ®Þnh vÎ ®Ñp, gi¸ trÞ nh©n phÈm cña ng­êi phô n÷. Bµi 5: NÐt riªng trong néi dung vµ c¸ch biÓu hiÖn t×nh c¶m quª h­¬ng trong hai bµi th¬: C¶m nghÜ trong ®ªm thanh tÜnh cña LÝ B¹ch vµ NgÉu nhiªn viÕt nh©n buæi míi vÒ quª cña H¹ Tri Ch­¬ng. Bµi 6: Ba v¨n b¶n tuú bót: Mét thø quµ cña lóa non: Cèm, Sµi Gßn t«i yªu, Mïa xu©n cña t«i cã ®iÓm g× chung vÒ ph­¬ng thøc biÓu ®¹t? V× sao nh÷ng v¨n b¶n Êy còng ®­îc xÕp vµo lo¹i v¨n b¶n tr÷ t×nh? §Þnh h­íng lêi gi¶i: Bµi 1: HÇu hÕt c¸c t¸c phÈm ®· häc trong ch­¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 7 häc k× I ®Òu lµ t¸c phÈm tr÷ t×nh lµ ý kiÕn ®óng v× chóng ®Òu tËp trung thÓ hiÖn nh÷ng khÝa c¹nh t×nh c¶m cña con ng­êi. Bµi 2: Nh÷ng c©u h¸t ch©m biÕm gièng víi truyÖn c­êi d©n gian ë chç: - §Òu cã néi dung ch©m biÕm, ®èi t­îng ch©m biÕm. Nh©n vËt, ®èi t­îng bÞ ch©m biÕm ®Òu lµ nh÷ng h¹ng ng­êi ®¸ng chª c­êi vÒ b¶n chÊt, tÝnh c¸ch. - §Òu sö dông mét sè h×nh thøc g©y c­êi. - §Òu t¹o ra tiÕng c­êi cho ng­êi ®äc, ng­êi nghe. Bµi 3: Thiªn nhiªn trong bµi Buæi chiÒu ®øng ë phñ Thiªn Tr­êng tr«ng ra lµ c¶nh thanh b×nh, gÇn gòi cña lµng quª ®­îc c¶m nhËn qua mét t©m hån nh¹y c¶m, yªu vÎ ®Ñp b×nh dÞ cña quª h­¬ng. Cßn thiªn nhiªn trong Bµi ca C«n S¬n lµ c¶nh rõng suèi, n¬i nhµ th¬ t×m ®Õn sù trong s¹ch vµ vÎ ®Ñp nguyªn vÑn kh«ng v­íng bôi trÇn. Con ng­êi trong hai bµi th¬ ®Òu cã sù hßa hîp víi thiªn nhiªn. Nh­ng mét bªn lµ sù hßa hîp tù nhiªn trong cuéc sèng th­êng nhËt n¬i th«n d· (Môc ®ång s¸o v¼ng tr©u vÒ hÕt – Cß tr¾ng tõng ®«i liÖng xuèng ®ång); cßn mét bªn lµ sù hßa hîp tuyÖt ®èi, chñ ®éng cña con ng­êi víi thiªn nhiªn ®Ó thÓ hiÖn nh©n c¸ch thanh cao cña m×nh. Bµi 4: * Gièng nhau: C¸ch më ®Çu: “Th©n em…” còng nh­ lèi so s¸nh th©n phËn m×nh víi nh÷ng vËt b×nh th­êng (h¹t m­a, chÏn lóa, tÊm lôa, b¸nh tr«i…). * Kh¸c nhau: Th¬ Hå Xu©n H­¬ng kh«ng chØ lµ lêi than thë vÒ th©n phËn mµ chñ yÕu tiÕng nãi m¹nh mÏ kh¼ng ®Þnh vÎ ®Ñp, gi¸ trÞ nh©n phÈm cña ng­êi phô n÷. Bµi 5: C¶ hai bµi ®Òu thÓ hiÖn t×nh quª h­¬ng s©u ®Ëm , nh­ng ë nh÷ng hoµn c¶nh vµ t©m tr¹ng kh¸c nhau. Mét ®»ng lµ nçi nhí quª ®­îc kh¬i dËy gi÷a mét ®ªm tr¨ng s¸ng ë n¬i xa quª. T×nh quª h­¬ng cña LÝ B¹ch võa man m¸c trong ¸nh tr¨ng võa ®­îc biÓu lé trùc tiÕp trong ®éng t¸c: Cói ®Çu nhí cè h­¬ng. Cßn t×nh quª h­¬ng cña H¹ Tri Ch­¬ng l¹i ®­îc biÓu lé trong c¶nh ngé cña kÎ ®i xa ®· l©u, nay míi trë vÒ, mäi sù ®· ®æi thay, m×nh nh­ ng­êi xa l¹ tr­íc m¾t mäi ng­êi. T×nh quª vÉn s©u nÆng nh­ng nhuèm mét ý vÞ xãt xa trong c¶nh ngé Êy. Bµi 6: Ba v¨n b¶n tuú bót ®Òu sö dông nhiÒu ph­¬ng thøc biÓu ®¹t (miªu t¶, biÓu c¶m, tù sù, lËp luËn), nh­ng biÓu c¶m lµ ph­¬ng thøc chñ ®¹o, cã vai trß chÝnh trong viÖc tæ chøc mäi yÕu tè cña v¨n b¶n vµ chi phèi c¸c ph­¬ng thøc kh¸c. C¸c v¨n b¶n nµy ®­îc xÕp vµo lo¹i tr÷ t×nh v× vai trß næi bËt cña ph­¬ng thøc biÓu c¶m trong ®ã, h¬n n÷a c¸c bµi v¨n xu«i nµy kh«ng cã cèt truyÖn, nh©n vËt, sù kiÖn mµ chØ xuÊt hiÖn c¸i “t«i” cña t¸c gi¶, trùc tiÕp (nh­ trong hai v¨n b¶n Sµi Gßn t«i yªu vµ Mïa xu©n cña t«i) hoÆc kh«ng trùc tiÕp (v¨n b¶n Mét thø quµ cña lóa non: Cèm). 4. Củng cố. Đọc thuộc lòng một số bài thơ… 5. Hướng dẫn về nhà. - Nắm vững nội dung ôn tập. - Hoàn thiện các bài tập. - Xem phần TV đã học ở HKI. ========================== Ngày soạn: 06/ 7/ 2013 Tiết 3 «n tËp phÇn tiÕng viÖt I. Mục tiêu cần đạt. - Củng cố và hệ thống hóa các kiến thức về TV HS đã học trong HKI lớp 7. - Rèn kĩ năng so sánh, phân tich. - Giáo dục ý thức tự giác học tập. II. Chuẩn bị. 1. GV: Soạn giáo án. 2. HS: Xem lại các kiến thức về TV đã học … III. Các bước lên lớp. 1. Ổn định tổ chức. 2. Kiểm tra bài cũ. KT vở của một số HS. 3. Bài mới. A/ HÖ thèng hãa c¸c kiÕn thøc ®· häc I- VÒ tõ. 1. Tõ ghÐp: a) Tõ ghÐp chÝnh phô cã tiÕng chÝnh vµ tiÕng phô bæ sung nghÜa cho tiÕng chÝnh. TiÕng chÝnh ®øng tr­íc, tiÕng phô ®øng sau. Tõ ghÐp chÝnh phô mang tÝnh chÊt ph©n nghÜa. NghÜa cña tõ ghÐp chÝnh phô hÑp h¬n nghÜa cña tiÕng chÝnh. b) Tõ ghÐp ®¼ng lËp cã c¸c tiÕng b×nh ®¼ng vÒ mÆt ng÷ ph¸p (kh«ng ph©n ra tiÕng chÝnh, tiÕng phô) Tõ ghÐp ®¼ng lËp mang tÝnh chÊt hîp nghÜa. NghÜa cña tõ ghÐp ®¼ng lËp kh¸i qu¸t h¬n nghÜa cña c¸c tiÕng ®· t¹o nªn nã. 2. Tõ l¸y: - ë tõ l¸y toµn bé, c¸c tiÕng lÆp l¹i nhau hoµn toµn nh­ng còng cã mét sè tr­êng hîp tiÕng ®øng tr­íc biÕn ®æi thanh ®iÖu hoÆc phô ©m cuèi (®Ó t¹o ra sù hµi hoµ vÒ mÆt ©m thanh) - ë tõ lÊy bé phËn, gi÷a c¸c tiÕng cã sù gièng nhau vÒ phô ©m ®Çu hoÆc phÇn vÇn. - NghÜa cña tõ l¸y cã thÓ cã nh÷ng s¾c th¸i riªng so víi tiÕng gèc nh­ s¾c th¸i biÓu c¶m, s¾c th¸i gi¶m nhÑ hoÆc nhÊn m¹nh. 3. Tõ ghÐp H¸n ViÖt: - YÕu tè H¸n ViÖt lµ ®¬n vÞ ®Ó cÊu t¹o tõ H¸n ViÖt - Tõ ghÐp H¸n ViÖt ®­îc chia lµm hai lo¹i: + Tõ ghÐp ®¼ng lËp + Tõ ghÐp chÝnh phô - TrËt tù cña c¸c yÕu tè trong tõ ghÐp chÝnh phô H¸n ViÖt: + YÕu tè chÝnh ®øng tr­íc, yÕu tè phô ®øng sau. + YÕu tè phô ®øng tr­íc, yÕu tè chÝnh ®øng sau. - Trong nhiÒu tr­êng hîp, ng­êi ta dïng tõ h¸n ViÖt ®Ó: + T¹o s¾c th¸i trang träng, thÓ hiÖn th¸i ®é t«n kÝnh. + T¹o s¾c th¸i tao nh·, tr¸nh g©y c¶m gi¸c th« tôc, ghª sî. + T¹o s¾c th¸i cæ, phï hîp víi bÇu kh«ng khÝ x· héi xa x­a. - Kh«ng nªn l¹m dông tõ H¸n ViÖt lµm cho lêi ¨n tiÕng nãi thiÕu tù nhiªn trong s¸ng, kh«ng phï hîp víi hoµn c¶nh giao tiÕp. II- VÒ tõ lo¹i 1. §¹i tõ: - §¹i tõ dïng ®Ó trá ng­êi, sù vËt, ho¹t ®éng, tÝnh chÊt… ®­îc nãi ®Õn trong mét ng÷ c¶nh nhÊt ®Þnh hoÆc dïng ®Ó hái. - §¹i tõ cã hai lo¹i: + §¹i tõ ®Ó Trá ng­êi, sù vËt (®¹i tõ x­ng h«) Trá sè l­îng Trá ho¹t ®éng, tÝnh chÊt, sù viÖc + §¹i tõ ®Ó hái ng­êi, sù vËt (®¹i tõ x­ng h«) sè l­îng ho¹t ®éng, tÝnh chÊt, sù viÖc - §¹i tõ cã thÓ ®¶m nhiÖm c¸c vai trß ng÷ ph¸p nh­: chñ ng÷, vÞ ng÷ trong c©u hay phô ng÷ cña danh tõ, ®éng tõ, tÝnh tõ. 2. Quan hÖ tõ - Quan hÖ tõ dïng ®Ó biÓu thÞ c¸c ý nghÜa quan hÖ: Së h÷u, so s¸nh, nh©n- qu¶…gi÷a c¸c bé phËn cña c©u hay gi÷a c©u víi c©u trong ®o¹n v¨n. - Cã nh÷ng tr­êng hîp b¾t buéc ph¶i dïng quan hÖ tõ nÕu kh«ng c©u v¨n sÏ ®æi nghÜa hoÆc kh«ng râ nghÜa; cã nh÷ng tr­êng hîp kh«ng b¾t buéc ph¶i dïng quan hÖ tõ. - Cã mét sè quan hÖ tõ ®­îc dïng thµnh cÆp. III- Mét sè hiÖn t­îng vÒ nghÜa cña tõ. 1. Tõ ®ång nghÜa - Tõ ®ång nghÜa lµ nh÷ng tõ cã nghÜa gièng nhau hoÆc gÇn gièng nhau. - Tõ ®ång nghÜa cã hai lo¹i: + Tõ ®ång nghÜa hoµn toµn + Tõ ®ång nghÜa kh«ng hoµn toµn 2. Tõ tr¸i nghÜa - Tõ tr¸i nghÜa lµ nh÷ng tõ cã nghÜa tr¸i ng­îc nhau. - Tõ tr¸i nghÜa ®­îc sö dông trong thÓ ®èi, t¹o c¸c h×nh ¶nh t­¬ng ph¶n, g©y Ên t­îng m¹nh, lµm cho lêi nãi thªm sinh ®éng 3. Tõ ®ång ©m - Tõ ®ång ©m lµ nh÷ng tõ gièng nhau vÒ ©m thanh nh­ng nghÜa kh¸c xa nhau, kh«ng liªn quan g× víi nhau. - CÇn chó ý ®Õn ng÷ c¶nh ®Ó tr¸nh hiÓu sai nghÜa cña tõ hoÆc dïng tõ víi nghÜa n­íc ®«i do hiÖn t­îng ®ång ©m. IV- Côm tõ: Thµnh ng÷ - Thµnh ng÷ lµ lo¹i côm tõ cè ®Þnh, biÓu thÞ mét ý nghÜa hoµn chØnh. - NghÜa cña thµnh ng÷ cã thÓ b¾t nguån trùc tiÕp tõ nghÜa ®en cña c¸c tõ t¹o nªn nã nh­ng th­êng th«ng qua mét sè phÐp chuyÓn nghÜa nh­ Èn dô, so s¸nh. - Thµnh ng÷ ng¾n gän, hµm sóc, cã tÝnh h×nh t­îng vµ tÝnh biÓu c¶m cao. 4. Củng cố. Yêu cầu HS lấy VD... 5. Hướng dẫn về nhà. - Xem lại nội dung đã ôn tập. - Chuẩn bị bài tập. Ngày soạn: 06/ 7/ 2013 Tiết 4 «n tËp phÇn tiÕng viÖt (Tiếp). I. Mục tiêu cần đạt. - Củng cố và hệ thống hóa các kiến thức về TV HS đã học trong HKI lớp 7. - Rèn kĩ năng so sánh, phân tich. - Giáo dục ý thức tự giác học tập. II. Chuẩn bị. 1. GV: Soạn giáo án. 2. HS: Xem lại các kiến thức về TV đã học … III. Các bước lên lớp. 1. Ổn định tổ chức. 2. Kiểm tra bài cũ. KT vở của một số HS. 3. Bài mới. V- C¸c biÖn ph¸p tu tõ 1. §iÖp ng÷ - Khi nãi hoÆc viÕt, ng­êi ta cã thÓ dïng biÖn ph¸p lÆp l¹i tõ ng÷, c©u ®Ó lµm næi bËt ý, g©y c¶m xóc m¹nh. C¸ch lÆp l¹i nh­ vËy gäi lµ phÐp ®iÖp ng÷. - C¸c d¹ng ®iÖp ng÷: + §iÖp ng÷ c¸ch qu·ng. + §iÖp ng÷ nèi tiÕp + §iÖp ng÷ chuyÓn tiÕp (®iÖp ng÷ vßng) 2. Ch¬i ch÷ - Ch¬i ch÷ lµ lîi dông ®Æc s¾c vÒ ©m, vÒ nghÜa cña tõ ®Ó t¹o s¾c th¸i dÝ dám hµi h­íc… lµm cho c©u v¨n hÊp dÉn vµ thó vÞ. - C¸c lèi ch¬i ch÷: + Dïng tõ ®ång ©m. + Dïng lèi nãi tr¹i ©m. + Dïng c¸ch ®iÖp ©m. + Dïng lèi nãi l¸i. + Dïng tõ tr¸i nghÜa, ®ång nghÜa, gÇn nghÜa. B/ Bµi tËp. Bµi 1: a) X¸c ®Þnh c¸c tõ ghÐp,tõ l¸y,tõ tr¸i nghÜa ,thµnh ng÷ trong bµi th¬ sau ? Qu¶ cau nho nhá miÕng trÇu h«i Nµy cña Xu©n H­¬ng ®· quÖt råi Cã ph¶i duyªn nhau thêi th¾m l¹i §õng xanh nh­ l¸ b¹c nh­ v«i. b) X¸c ®Þnh tõ ghÐp vµ tõ l¸y trong ®o¹n v¨n sau Cèm lµ thøc quµ riªng biÖt cña ®Êt n­íc, lµ thøc d©ng cña nh÷ng ®ång lóa b¸t ng¸t xanh, mang trong h­¬ng vÞ tÊt c¶ c¸i méc m¹c, gi¶n dÞ vµ thanh khiÕt cña ®ång quª néi cá An Nam. Ai ®· nghÜ ®Çu tiªn dïng cèm ®Ó lµm quµ sªu tÕt. Kh«ng cßn g× hîp h¬n víi sù v­¬ng vÝt cña t¬ hång, thøc quµ trong s¹ch, trung thµnh nh­ c¸c viÖc lÔ nghi. Bµi 2: a) T×m c¸c yÕu tè H¸n ViÖt cã nghÜa t­¬ng ®­¬ng víi c¸c tõ sau: sãng: ba dª: s¬n nói: s¬n giã: phong m­a: vò löa: háa cha: phô mÑ: mÉu anh: huynh em trai: ®Ö con: tö ch¸u: t«n trªn: th­îng d­íi: h¹ bªn ph¶i: h÷u bªn tr¸i: t¶ dµi: tr­êng ng¾n: ®o¶n nÆng: nhÑ: khinh b) So s¸nh c¸c cÆp tõ ng÷ sau: A B phi c¬ m¸y bay phi tr­êng s©n bay ¸i quèc yªu n­íc thi sÜ nhµ th¬ hiÖu triÖu kªu gäi thuû qu©n lôc chiÕn lÝnh thuû ®¸nh bé cao x¹ ph¸o ph¸o cao x¹ ®oµn tr­ëng tr­ëng ®oµn * Yªu cÇu: + C¸c tõ ng÷ ë nhãm A kh¸c tõ ng÷ t­¬ng øng ë nhãm B nh­ thÕ nµo vÒ mÆt cÊu t¹o? + HiÖn nay, trong giao tiÕp, ng­êi ta th­êng dïng tõ ng÷ ë nhãm A hay nhãm B? T¹i sao? Bµi 3: Cho c¸c nhãm tõ ®ång nghÜa sau: a) §éc ¸c, hung ¸c, tµn ¸c, ¸c, d÷, hung, … b) §¸nh, phang, quËt, phÕt, ®Ëp, ®¶… c) Sî, kinh, khiÕp, h·i, sî h·i, kinh sî, kinh h·i, kinh hoµng, … * T×m nÐt nghÜa chung cña mçi nhãm tõ. * §Æt c©u víi mét tõ trong mét nhãm vµ thö thay thÕ b»ng c¸c tõ kh¸c trong nhãm. Bµi 4: Mçi vÝ dô sau cã g× ®Æc biÖt trong c¸ch sö dông tõ? a) Tha ph­¬ng mong ®­îc håi h­¬ng VÒ quª t×nh c¶m th©n th­¬ng d¹t dµo. Th­¬ng nhau t×nh nghÜa ®ång bµo Ng­êi cïng mét bäc lÏ nµo ghÐt nhau Em mua mét qu¶ ®Þa cÇu Tr¸i ®Êt thu nhá t« mµu ®Ñp t­¬i Tri thøc vèn quý ai ¬i N©ng cao hiÓu biÕt mäi ng­êi mª say T×nh th©n huynh ®Ö vui vÇy Anh em ruét thÞt th¸ng ngµy bªn ta Tr­êng Sa cã c©y phong ba V­ît sãng giã cµnh v­¬n xa gi÷a trêi Nh÷ng ai chÝnh trùc ë ®êi ThËt thµ ngay th¼ng nhiÒu ng­êi mÕn yªu b) Sèng ®ôc sao b»ng th¸c trong TrÎ cËy cha giµ cËy con cña m×nh Giµy thõa guèc thiÕu míi xinh Thãi ®êi giµu träng khã khinh thÊy buån Quen tay mÒn n¾n r¾n bu«ng Nã ló cã chó nã kh«n h¬n ng­êi Yªu cho vät ghÐt cho ch¬i Gian th­¬ng ®ong ®Çy b¸n v¬i thªm lêi §­îc lßng ®Êt mÊt lßng ng­êi Lªn xe xuèng ngùa c¶ ®êi th¶nh th¬i KÝnh trªn nh­êng d­íi b¹n ¬i Vông chÌo khÐo chèng t¹m thêi còng xong MÐo mã cã cßn h¬n kh«ng NhiÒu lo d¹ Ýt lo lßng chí quªn GÆp nhau tr­íc l¹ sau quen Gi÷ cho trong Êm ngoµi ªm thuËn hoµ. Bµi 5: T×m vµ gi¶i nghÜa c¸c thµnh ng÷ trong bµi v¨n vÇn sau: Gµ quÌ ¨n quÈn cèi xay Tr«ng gµ hãa cuèc ng­êi say m¾t mê ThÞt ngon c¸ c¶, gµ t¬ MÑ gµ con vÞt ®øng chê bê ao Gµ nhµ béi mÆt ®¸ nhau Trãi gµ kh«ng chÆt søc ®©u b»ng ng­êi. Bót sa gµ chÕt râ råi Mét tiÒn gµ ba tiÒn thãc hái lêi ®­îc ch¨ng? Gµ ®Î côc t¸c Çm Çm Chuång gµ h­íng ®«ng c¸i l«ng kh«ng cßn C¶m th­¬ng gµ trèng nu«i con Cßn gµ trèng m¸i th× cßn gµ t¬ Tøc nhau tiÕng g¸y ai ­a? Bµi 6: a) Ph©n tÝch c¸c ®iÖp ng÷ theo nh÷ng yªu cÇu sau: X¸c ®Þnh tõ ng÷ lÆp l¹i. D¹ng ®iÖp ng÷ T¸c dông cña ®iÖp ng÷ * Con ®ß víi gèc c©y ®a C©y ®a mu«n thuë ch¼ng xa con ®ß * Ngµy ngµy em ®øng em tr«ng Tr«ng non non khuÊt tr«ng s«ng s«ng dµi Tr«ng m©y m©y kÐo ngang trêi Tr«ng tr¨ng tr¨ng khuyÕt tr«ng ng­êi ng­êi xa. b) §iÒn c¸c ®iÖp ng÷ vµo chç trèng trong bµi ca dao sau: Kh¨n th­¬ng nhí ai? Kh¨n r¬i xuèng ®Êt … th­¬ng nhí ai? Kh¨n v¾t lªn vai …………………...? Kh¨n chïi n­íc m¾t §Ìn ……………… Mµ ®Ìn ch¼ng t¾t? M¾t ........................ M¾t kh«ng ngñ yªn ? Bµi 7: X¸c ®Þnh c¸c lèi ch¬i ch÷ trong nh÷ng vÝ dô sau: a) ThÊy tÊm biÓn ghi: “HÕt lßng phôc vô kh¸ch hµng”, mét vÞ kh¸ch thö vµo ¨n. Ngåi mét lóc, kh¸ch kh«ng thÊy ai ®Õn hái, bùc m×nh nãi víi «ng chñ: - ¤ng kh«ng nªn treo tÊm biÓn nµy ®Ó bÞp kh¸ch hµng. - Th­a «ng, chóng t«i ®©u d¸m. Qu¶ thùc lµ cöa hµng ®· hÕt lßng, dåi, tiÕt canh c¶ råi ¹! b) Lµng xa cho chÝ xãm gÇn MÕn yªu tr¨m v¹n m¸i nhµ l¹ quen. c) Phu lµ chång, phô lµ vî, v× vî, chång ph¶i ®i phu. d) * Con kiÕn ®Êt leo c©y thôc ®Þa Con ngùa trêi ¨n cá chØ thiªn Chµng mµ ®èi ®­îc g¸i thuyÒn quyªn theo vÒ * Con r¾n mµ lÆn qua xµ Con gµ mµ mæ b«ng kª Chµng ®· ®èi ®­îc thiÕp ph¶i vÒ h«m nay. e) §Çu xu©n ThÕ L÷ s¾m hai thø lÔ: mét qu¶ lª t©y vµ mét qu¶ Lª Ta g) RÇu rÜ r©u ria ra rËm r¹p Rê r©u r©u rông, rê rón rón rung rinh. h) KiÕn ®Ëu cµnh cam bß quÊn quýt. Ngùa vÒ lµng B­ëi ch¹y lanh chanh. §Þnh h­íng lêi gi¶i: Bµi 1: a) - Tõ ghÐp: qu¶ cau, miÕng trÇu, Xu©n H­¬ng, ph¶i duyªn - Tõ l¸y: nho nhá - Tõ tr¸i nghÜa: th¾m- b¹c - Thµnh ng÷: b¹c nh­ v«i b) - Tõ ghÐp: riªng biÖt, ®Êt n­íc, h­¬ng vÞ, gi¶n dÞ, thanh khiÕt, ®ång quª, néi cá, ®Çu tiªn, t¬ hång, trong s¹ch, trung thµnh, lÔ nghi. - Tõ l¸y: b¸t ng¸t, méc m¹c, v­¬ng vÝt Bµi 2: b) + C¸c tõ ë nhãm A kh¸c c¸c tõ t­¬ng øng ë nhãm B lµ : C¸c tõ ë nhãm A ®­îc cÊu t¹o b»ng c¸c yÕu tè H¸n ViÖt, cßn c¸c tõ ë nhãm B ®­îc cÊu t¹o bëi c¸c tiÕng tiÕng ViÖt. TrËt tù c¸c yÕu tè ë nhãm A ®­îc s¾p xÕt theo trËt tù trong tiÕng H¸n (yÕu tè chÝnh cã thÓ ®øng tr­íc hoÆc ®øng sau), cßn trËt tù c¸c tiÕng trong mçi tõ ë nhãm B lµ theo trËt tù s¾p xÕp trong tiÕng ViÖt (tiÕng chÝnh lu«n ®øng tr­íc) + HiÖn nay, trong giao tiÕp ng­êi ta th­êng sö dông c¸c tõ ë nhãm b v× chóng dÔ hiÓu, phï hîp víi hoµn c¶nh giao tiÕp Bµi 3: * NÐt nghÜa chung cña mçi nhãm tõ : Nhãm a: TÝnh chÊt tiªu cùc cña con ng­êi trong quan hÖ víi ng­êi kh¸c. Nhãm b: Ho¹t ®éng- cña con ng­êi- b»ng tay hoÆc ph­¬ng tiÖn- t¸c ®éng ®Õn ®èi t­îng A lµm cho A ë t×nh tr¹ng B Nhãm c: Tr¹ng th¸i- tiªu cùc- cña con ng­êi tr­íc søc m¹nh h÷u h×nh hoÆc v« h×nh nµo ®ã. * HS tù ®Æt c©u.... Bµi 4: a) Trong mçi cÆp c©u th¬ lôc b¸t ®Òu cã c¸c cÆp tõ H¸n ViÖt vµ thuÇn ViÖt cïng nghÜa: + håi h­¬ng = vÒ quª + ®ång bµo = cïng (mét) bäc + ®Þa cÇu = tr¸i ®Êt + tri thøc = hiÓu biÕt + huynh ®Ö = anh em + phong ba = sãng giã + chÝnh trùc = ngay th¼ng b) Trong mçi dßng cã sö dông cÆp tõ tr¸i nghÜa + sèng ®ôc >< giµ + thõa >< khinh………….. Bµi 6: a) X¸c ®Þnh ®iÖp ng÷ theo yªu cÇu * VÝ dô 1: Tõ ng÷ lÆp l¹i: Con ®ß … c©y ®a C©y ®a … con ®ß - D¹ng ®iÖp ng÷: §iÖp ng÷ vßng trßn vµ cÆp ®«i chÐo - T¸c dông: Mang tÝnh chÊt Èn dô, thÓ hiÖn sù g¾n bã thuû chung gi÷a khÎ ë ng­êi ®i. * VÝ dô 2: §iÖp tõ “tr«ng” 6 lÇn - §iÖp phøc hîp: ngang, däc, vßng trßn - T¸c dông: ThÓ hiÖn sù mong ®îi thiÕt tha b) Tõ ng÷ cÇn ®iÒn vµo nh÷ng chç trèng trong bµi ca dao lµ: Kh¨n, Kh¨n th­¬ng nhí ai, th­¬ng nhí ai, th­¬ng nhí ai. Bµi 7: X¸c ®Þnh lèi ch¬i ch÷ a) lßng (lßng ng­êi, t×nh c¶m con ng­êi) lßng (lßng lîn- mãn ¨n cña ng­êi ViÖt Nam) " ch¬i ch÷ ®ång ©m b) Ch¬i ch÷ b»ng c¸ch dïng tõ tr¸i nghÜa: + gÇn >< xa " tõ tr¸i nghÜa ®i ®«i thµnh tõng cÆp t¸ch biÖt + l¹ >< quen " tõ tr¸i nghÜa ®i ®«i nh­ tõ ghÐp. c) Phu = chång, phu = ®i phu, ®i lÝnh " ch¬i ch÷ ®ång ©m d) ch¬i ch÷ ®ång nghÜa ®Êt = ®Þa thiªn = trêi R¾n = xµ gµ = kª e) Ch¬i ch÷ b»ng c¸ch nãi l¸i Thø LÔ cã hai bót danh: ThÕ L÷ vµ Lª Ta. Thø LÔ nãi l¸i lµ ThÕ L÷ g) Ch¬i ch÷ b»ng c¸ch ®iÖp phô ©m ®Çu “r” h) Ch¬i ch÷ b»ng liªn t­ëng cïng tr­êng nghÜa: cam, quýt, b­ëi, chanh " c¸c lo¹i qu¶ cïng hä. 4. Củng cố. Yêu cầu HS lấy VD... 5. Hướng dẫn về nhà. - Nắm vững nội dung ôn tập. - Hoàn thiện các bài tập. - Xem phần TLV đã học ở HKI. ========================== Ngày soạn: 10/ 7/ 2013 Tiết 5 «n tËp v¨n biÓu c¶m I. Mục tiêu cần đạt. - Củng cố và hệ thống hóa các kiến thức về Văn biểu cảm HS đã học. - Rèn kĩ năng biểu cảm cho HS. - Giáo dục ý thức tự giác học tập. II. Chuẩn bị. 1. GV: Soạn giáo án. 2. HS: Xem lại các kiến thức về Văn biểu cảm đã học … III. Các bước lên lớp. 1. Ổn định tổ chức. 2. Kiểm tra bài cũ. KT vở của một số HS. 3. Bài mới. I- LÝ thuyÕt 1. ThÕ nµo lµ v¨n biÓu c¶m - V¨n biÓu c¶m lµ v¨n b¶n viÕt ra nh»m biÓu ®¹t t×nh c¶m, c¶m xóc, sù ®¸nh gi¸ cña con ng­êi ®èi víi thÕ giíi xung quanh. - V¨n b¶n biÓu c¶m cßn gäi lµ v¨n tr÷ t×nh bao gåm c¸c thÓ lo¹i v¨n häc sau: Th¬ tr÷ t×nh, ca dao tr÷ t×nh, tuú bót, … - T×nh c¶m trong v¨n biÓu c¶m th­êng lµ nh÷ng t×nh c¶m ®Ñp, thÊm nhuÇn t­ t­ëng nh©n v¨n. - Ngoµi c¸ch biÓu c¶m trùc tiÕp nh­ tiÕng kªu, lêi than, v¨n biÓu c¶m cßn sö dông c¸c biÖn ph¸p tù sù, miªu t¶ ®Ó khªu gîi t×nh c¶m. (L­u ý: Tù sù vµ miªu t¶ ë ®©y nh»m kh¬i gîi c¶m xóc, do c¶m xóc chi phèi chø kh«ng nh»m muc ®Ých kÓ chuyÖn hay miªu t¶ ®Çy ®ñ sù viÖc, phong c¶nh) 2. §Æc ®iÓm cña v¨n biÓu c¶m - Mçi bµi v¨n biÓu c¶m tËp trung biÓu ®¹t mét t×nh c¶m chñ yÕu. - T×nh c¶m ph¶i râ rµng, ch©n thùc. - Cã thÓ biÓu c¶m trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp. - Bµi v¨n biÓu c¶m th­êng cã bè côc ba phÇn: + Më bµi: Giíi thiÖu ®èi t­îng biÓu c¶m. + Th©n bµi: Tr×nh bµy nh÷ng t×nh c¶m, c¶m xóc do ®èi t­îng gîi lªn + KÕt bµi: Ên t­îng chung vÒ ®èi t­îng. 3. C¸c d¹ng bµi v¨n biÓu c¶m th­êng gÆp - BiÓu c¶m vÒ vËt - BiÓu c¶m vÒ ng­êi - BiÓu c¶m vÒ mét t¸c phÈm v¨n häc 4. C¸ch lµm bµi v¨n biÓu c¶m a) C¸c b­íc lµm bµi v¨n biÓu c¶m lµ: T×m hiÓu ®Ò vµ t×m ý " LËp dµn ý " ViÕt bµi " Söa ch÷a b) Mét sè chó ý khi lµm bµi v¨n biÓu c¶m vÒ sù vËt, con ng­êi - X¸c ®Þnh râ nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña vËt (ng­êi) ®ã. - §Æt vËt trong nh÷ng hoµn c¶nh kh¸c nhau ®Ó h×nh dung râ rµng vÒ vËt (ng­êi): qu¸ khø, hiÖn t¹i, t­¬ng lai. - X¸c ®Þnh râ th¸i ®é, t×nh c¶m cña m×nh víi vËt (ng­êi). Mçi ®Æc ®iÓm cña vËt (ng­êi), mçi thêi ®iÓm xuÊt hiÖn cña vËt (ng­êi) mang l¹i cho em c¶m xóc g×. Trong bµi lµm cÇn chó ý thÓ hiÖn nh÷ng cung bËc t×nh c¶m, tr¹ng th¸i c¶m xóc kh¸c nhau th× bµi viÕt míi sinh ®éng. - G¾n liÒn vËt (ng­êi) ®ã víi mét kØ niÖm s©u s¾c cña m×nh, kØ niÖm vÒ ng­êi th©n. Tõ ®ã më réng c¶m xóc vÒ vËt, lµm cho vËt cã t©m hån. c) Mét sè chó ý khi lµm bµi v¨n biÓu c¶m vÒ sù vËt, con ng­êi - Muèn ph¸t biÓu ®­îc c¶m nghÜ ®èi víi t¸c phÈm v¨n häc, tr­íc hÕt ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc nh÷ng nÐt næi bËt cña t¸c phÈm v¨n häc ®ã. - C¶m nghÜ vÒ t¸c phÈm v¨n häc ph¶i b¾t nguån tõ t¸c phÈm v¨n häc vµ sù suy nghÜ, c¶m thô cña ng­êi ®äc vÒ t¸c phÈm. Nh÷ng c¶m nghÜ Êy cã thÓ cô thÓ nh­ sau : + C¶m xóc vÒ c¶nh, vÒ ng­êi + C¶m xóc vÒ t©m hån con ng­êi, sè phËn con ng­êi trong t¸c phÈm. + C¶m xóc vÒ vÎ ®Ñp cña ng«n tõ + C¶m xóc vÒ t­ t­ëng cña t¸c phÈm 4. Củng cố. Bµi v¨n tham kh¶o Bµi 1: C¶m xóc khi mïa thu vÒ (§µo ThÞ YÕn) Nµo cïng ®iÓm nhÞp thêi gian. Xu©n sang r¹ng ngêi, n¸o nøc. HÌ ®Õn víi nh÷ng say mª ch¸y báng. Vµ mét sím mai kia, lßng ta chît thÊy båi håi, xao xuyÕn, khi nh×n lªn bÇu trêi trong xanh, khi nhËn ra nh÷ng tia n¾ng Êm ¸p, rùc rì mµ ch¼ng chót chãi chang. Vµ ta chît oµ ra: Thu vÒ. Mïa thu vÒ! DÞu dµng vµ ªm ¸i. Ch¼ng hÑn tr­íc, cø khiÕn ng­êi ta bÊt ngê. H÷u ThØnh thËt tinh tÕ khi diÔn t¶ c¸i bÊt ngê Êy cña mïa thu: Bçng nhËn ra… ®· vÒ. (Sang thu - H÷u ThØnh) Thu vÒ víi nhµ th¬ lµ h­¬ng th¬m cña æi chÝn quyÖn trong giã se vµ s­¬ng chïng ch×nh. Cßn víi t«i, mét con bÐ míi lín, thu ®Õn trong t«i, ®äng l¹i n¬i t«i gi¶n ®¬n l¾m. Thu sang trªn cµnh l¸, thu chên vên trªn nh÷ng khãm hoa. Thu ®Ëu trªn nh÷ng chïm qu¶ ph­îng dµi dµi, thon thon. Thu phiªu diªu víi h­¬ng cèm thoang tho¶ng bay trong giã heo may se l¹nh. Vµ b¹n biÕt kh«ng, mïa thu víi chóng t«i qu¶ lµ thiªn ®­êng víi nh÷ng trß ch¬i. Ch¼ng cßn ph¶i e sî c¸i n¾ng chãi chang cña mïa h¹, c¨ng lång ngùc hÝt vµo c¸i h­¬ng ngät lµnh thanh khiÕt cña giã quª, chóng t«i ch¬i th¶ diÒu. Nh÷ng c¸nh diÒu bao nhiªu lµ mµu s¾c, bao nhiªu lµ h×nh vÎ cø chÊp chíi bay l­în trªn bÇu xanh th¾m. Tuæi häc trß lu«n trµn ®Çy méng ­íc. Vµ nh÷ng méng ­íc Êy, chóng t«i göi vµo nh÷ng c¸nh diÒu. "DiÒu ¬i bay lªn, bay lªn thËt cao. DiÒu ¬i bay ®i, bay ®i thËt xa. BÇu trêi xanh vÉy gäi niÒm m¬ ­íc kh¸t khao". T«i vÉn h¸t bµi ca Êy vµ thÇm nh