Ôn tập thi tốt nghiệp môn ngữ văn 12

§Ò bµi: 1 Ph©n tÝch h×nh t­îng ng­êi l¸i ®ß qua bµi tuú bót ng­êi l¸i ®ß s«ng §µ cña NguyÔn Tu©n. Bµi lµm Tuú bót " Ng­êi l¸i ®ß s«ng §µ" lµ mét trong nh÷ng t¸c phÈm ®Æc s¾c cña NguyÔn Tu©n ®­îc in trong tËp s«ng §µ (1960). ViÕt tuú bót nµy NguyÔn Tu©n tù coi m×nh lµ ng­êi ®i t×m c¸i thø vµng 10 cña mµu s¾c nói s«ng T©y B¾c vµ nhÊt lµ c¸i thø vµng 10 mang s½n trong t©m trÝ tÊt c¶ nh÷ng con ng­êi ngµy nay ®ang nhiÖt t×nh g¾n bã víi c«ng cuéc x©y dùng cho T©y B¾c thªm s¸ng sña ®­îc vui vµ v÷ng bÒn. ChÊt vµng 10 cña con ng­êi Êy chÝnh lµ ng­êi l¸i ®ß s«ng §µ. D­íi ngßi bót tµi hoa cña NguyÔn Tu©n ng­êi l¸i ®ß võa lµ ng­êi anh hïng võa lµ ng­êi nghÖ sü tµi hoa trong nghÒ cña m×nh. Víi " Ng­êi l¸i ®ß s«ng §µ" NguyÔn Tu©n ®· dùng h×nh ¶nh mét s«ng §µ mµ «ng ®· tõng muèn" tr«ng nã thµnh ra diÖn m¹o vµ t©m ®Þa mét thø kÎ thï sè 1" nh­ng còng rÊt ®óng nÕu nãi r»ng thiªn nhiªn Êy còng chÝnh lµ kÎ t«n vinh sè 1 gi¸ trÞ cña con ng­êi. Ng­êi l¸i ®ß s«ng §µ kia sÏ lµ ai nÕu con thuyÒn cña «ng kh«ng ph¶i vËt lén víi" Dßng th¸c hïm beo ®ang hång héc tÕ m¹nh trªn s«ng ®¸"? Cã thÓ ng­êi Êy sÏ mang mét vÎ ®Ñp nµo ®ã cña mét «ng ng­, «ng chµi, «ng l¸i ®ß nh­ng sÏ kh«ng trë thµnh ®èi t­îng cña mét khóc hïng ca. Tr¸i l¹i c¸i hïng vÜ cña sãng, cña th¸c, cña s«ng n­íc §µ Giang ®· lµm s¸ng chãi lªn h×nh ¶nh con ng­êi ®Ñp nhÊt, kiªu hïng nhÊt, ng­êi l¸i ®ß trªn s«ng §µ ng­êi anh hïng ng­êi nghÖ sÜ chÕ ngù thiªn nhiªn hïng m¹nh. Ng­êi l¸i ®ß S«ng §µ tr­íc hÕt lµ mét «ng giµ 70 tuæi ®· giµnh mét phÇn lín cuéc ®êi m×nh cho nghÒ l¸i ®ß däc trªn s«ng §µ. §ã lµ mét ng­êi l¸i ®ß l·o luyÖn:" Trªn dßng s«ng §µ «ng xu«i, «ng ng­îc h¬n 100 lÇn råi, chÝnh tay gi÷ l¸i ®ß s¸u chôc lÇn" trong thêi gian h¬n chôc n¨m lµm nghÒ l¸i ®ß c¸i nghÒ ®Çy nguy hiÓm vµ gian khæ nµy. §©y lµ mét con ng­êi tõng tr¶i, hiÓu biÕt, rÊt thµnh th¹o trong nghÒ l¸i ®ß vµ ®· ®¹t ®Õn tr×nh ®é " B»ng c¸ch lÊy m¾t vµ nhí tû mØ nh­ ®ãng ®inh vµo tÊt c¶ nh÷ng lu«ng n­íc cña tÊt c¶ nh÷ng con th¸c hiÓm trë " NguyÔn Tu©n ®· bµy tá sù kh©m phôc cña m×nh ®èi víi con ng­êi nµy " s«ng §µ ®èi víi «ng l¸i ®ß Êy nh­ 1 thiªn anh hïng mµ «ng ®· thuéc c¶ ®Õn dÊu chÊm than, chÊm c©u vµ c¶ nh÷ng ®o¹n xuèng dßng". H×nh d¸ng bÒ ngoµi cña «ng l¸i ®ß ®­îc NguyÔn Tu©n ph¸c ho¹ kh¸ ®éc ®¸o lu«n gîi ®Õn dßng s«ng vµ nghÒ nghiÖp cña «ng " Tay «ng lªu nghªu nh­ c¸i sµo, ch©n «ng lóc nµo cïng khuúnh khuúnh gß l¹i nh­ kÑp lÊy mét cuèng l¸i t­ëng t­îng, giäng «ng µo µo nh­ n­íc tr­íc mÆt ghÒnh s«ng nhìn giíi «ng vêi vîi nh­ lóc nµo còng mong mét c¸i bÕn xa nµo ®ã trong s­¬ng mï. Th©n h×nh «ng cao to vµ gän qu¸nh nh­ chÊt sõng chÊt mun". Ng­êi x­a vÉn coi " C­ìi con giã m¹nh, ®¹p ®Çu sãng d÷ lµ biÓu tr­ng cho mét lý t­ëng sèng anh hïng. ¤ng l¸i ®ß nµy d­íi ngßi bót cña NguyÔn Tu©n còng chÝnh lµ con ng­êi c­ìi giã ®¹p sãng theo c¶ nghÜa ®en vµ nghÜa bãng. Ng­êi l¸i ®ß cña NguyÔn Tu©n kh«ng cã phÐp mµu «ng ®©u cã ®«i c¸nh tay Hec Quyn vµo ®Ó s¸nh ®­îc víi søc lùc cña Thuû Tinh. Nh­ng «ng ®· " N¾m ch¾c binh ph¸p cña thÇn s«ng, thÇn ®¸" vµ c¸i kinh nghiÖm ®ß giang s«ng n­íc lªn th¸c xuèng ghÒnh vµ c¸i trÝ tuÖ Êy ®· khiÕn cho «ng l¸i dï trong tay chØ cã c©y chÌo (c¸i que nhá gi÷a nguy nga sãng th¸c) vÉn cã thÓ ph¸ thµnh v­ît ¶i nh­ 1 chiÕn t­íng b¸ch th¾ng trong sù nghiÖp ®Êu tranh chèng thiªn nhiªn. Mét c¶m høng hµo hïng ®· khiÕn ngßi bót NguyÔn Tu©n t¶ mét cuéc v­ît th¸c S«ng §µ vÉn diÔn ra th­êng nhËt thµnh mét trËn ®¸nh biÕn ¶o hÊp dÉn, mét khóc h¸t ca ngîi chiÕn c«ng cña mét bËc anh hïng. Cuéc chiÕn ®Êu cña ng­êi l¸i ®ß cã thÓ chia thµnh 3 chÆng v­ît vßng v©y cña th¸c n­íc, ®¸ s«ng. ë trïng vi thø nhÊt: Võa vµo trËn, sãng n­íc, ®¸ s«ng hß la vang dËy, ïa vµo bÎ g·y c¸n chÌo v« khÝ, ®¸ tr¸i thóc vµo bông, vµo h«ng thuyÒn. N­íc nh­ ®« vËt tóm th¾t l­ng «ng ®ß råi ®¸nh miÕng ®ßn ®éc, ®¸nh vµo chç hiÓm. Nh­ng «ng ®ß cè nÐn vÕt th­¬ng, hai ch©n vÉn kÑp chÆt cuèng l¸i, mÆt mÐo lÖch ®i. Con thuyÒn b¬i chÌo vÉn nghe râ tiÕng chØ huy ng¾n gän vµ tØnh t¸o cña ng­êi cÇm l¸i, «ng ®ß thùc lµ 1 chiÔn sÜ dòng c¶m, rÊt b×nh tÜnh nÐn mäi ®au ®ín ®Ó chiÕn th¾ng kÎ thï. ë trïng vi thø 2: KÎ ®Þch thay chiÕn thuËt, chóng t¨ng thªm nhiÒu cöa tö .Cöa sinh bè trÝ lÖch sang phÝa t¶ ng¹n, lËp lê, bÝ hiÓm h¬n ë trïng vi tr­íc, hßng ®¸nh lõa con thuyÒn. Nh­ng «ng ®ß ®· n¾m ch¾c binh ph¸p cña th©n s«ng, thÇn ®¸ thuéc quy luËt phôc kÝch cña lò ®¸. ¤ng" C­ìi lªn th¸c S«ng §µ ph¶i c­ìi ®Õn cïng nh­ lµ c­ìi hæ". N¾m chÆt ®­îc c¸i bêm cña sãng ®óng luång råi «ng ®ß gh× c­¬ng l¸i phãng nhanh vµo cöa sinh, l¸i miÕt mét ®­êng chÐo con thuyÒn l­ít nhanh, bÊt ngê khiÕn c¶ bän ®¸ thñy qu©n kh«ng kÞp trë tay, khiÕn " C¸i th»ng ®¸ t­íng ®øng chiÕn ë cöa vµo ®¸ tiu nghØu c¸i mÆt xanh lÌ thÊt väng". ¤ng ®ß ng­êi chØ huy Êy thËt th«ng minh tµi giái xiÕt bao. ë trïng vi thø 3: Ýt cöa h¬n, bªn ph¶i, bªn tr¸i ®Òu lµ luång chÕt c¶. C¸i luång sèng ë ngay gi÷a con th¸c. ¤ng ®ß nh­ mét ng­êi chØ huy dµy d¹n cø phãng th¼ng thuyÒn, chäc thñng cöa, gi÷a ®ã " Vót vót, cöa ngoµi, cöa trong, l¹i cöa trong cïng thuyÒn nh­ 1 mòi tªn tre xuyªn nhanh qua h¬i n­íc, võa xuyªn võa tù ®éng l¸i ®­îc, l­în ®­îc" B¶n hïng ca v­ît th¸c lªn ®Õn cao trµo. Con thuyÒn l­ít nhanh trªn ®Çu sãng, sãng n­íc cña S«ng §µ vµ sãng cña NguyÔn Tu©n trªn con thuyÒn vun vót ®ã chóng ta nh×n râ h×nh ¶nh ng­êi l¸i ®ß anh hïng võa dòng c¶m th«ng minh võa thËt lµ tµi hoa. ë phÇn vÜ thanh cña khóc ca v­ît th¸c, nhµ v¨n chuyÓn gam víi mÊy c©u t¶ ªm nhÑ c©u kÓ thñ thØ, t©m t×nh " Dßng s«ng vÆn m×nh vµo mét c¸i bÕn c¸t cã hang l¹nh. Sãng th¸c, xÌo xÌo tan trong trÝ nhí. §ªm Êy nhµ ®ß ®èt löa trong hang ®¸, n­íng èng c¬m lam vµ toµn bµn t¸n vÒ c¸ anh vò, c¸ dÇm xanh. Ch¶ thÊy ai bµn thªm 1 lêi nµo vÒ cuéc chiÕn th¾ng võa qua. ë ®©y ta l¹i thÊm thÝa thªm mét vÎ ®Ñp n÷a cña nh÷ng ng­êi l¸i ®ß, chÌo ®ß. Hä anh hïng xiÕt bao, cuéc sèng cña hä lµ ngµy nµo còng chiÕn ®Êu víi S«ng §µ d÷ déi ®Ó giµnh lÊy sù sèng tõ tay nh÷ng con th¸c nªn còng "Kh«ng cã g× lµ håi hép ®¸ng nhí". Hä nghÜ nh­ thÕ c¸i phi th­êng ®· trë thµnh b×nh th­êng. PhÈm chÊt chiÕn sÜ ®· hoµ quyÖn víi phong th¸i tµi tö, nghÖ sÜ. D­êng nh­ c¶m nhËn ®Çy ®ñ vÎ ®Ñp mang " ChÊt vµng 10 cña nh÷ng ng­êi lao ®éng b×nh dÞ ë T©y B¾c trªn 1 chÆng v­ît th¸c S«ng §µ NguyÔn Tu©n ®· kh«ng cÇm lßng ®­îc. Tr­íc khi chia tay hä ®Ó gÆp l¹i dßng s«ng, «ng gi÷ l¹i mét ­íc nguyÖn thËt ®Ñp ®Ï ch©n t×nh " T«i nghÜ nÕu sau nµy lµm phim mµu vÒ S«ng §µ, còng ph¶i ®­a èng quay phim lªn tµu bay, cho bay lµ lµ trªn th¸c mµ gÝ m¸y xuèng mµ l­în èng m¸y theo nh÷ng luång sinh cña th¸c trªn th¸c hiªn ngang mét ng­êi l¸i ®ß S«ng §µ cã tù do, v× ng­êi l¸i ®ß Êy ®· n¾m ®­îc c¸i quy luËt tÊt yÕu cña dßng n­íc S«ng §µ. Sö dông nghÖ thuËt cña ng«n tõ råi nghÖ thuËt cña héi ho¹, ©m nh¹c víi nh÷ng tri thøc trong chiÕn ®Êu, trong vâ thuËt víi bao nhiªu hiÓu biÕt réng vµ s©u kh¸c n÷a ®Ó kh¾c ho¹, ngîi ca nh©n vËt mµ vÉn c¶m thÊy ch­a ®ñ ®Õn ®©y nhµ v¨n dïng thªm ph­¬ng ph¸p cña ®iÖn ¶nh. H×nh t­îng ng­êi l¸i ®ß hiªn ngang, sõng s÷ng hiÖn lªn trong èng quay phim cña nhµ nghÖ sÜ, cao lín, lung linh nh­ mét thiªn thÇn. Cïng víi vÎ ®Ñp cña ng­êi anh hïng trÝ dòng tµi hoa tõng chiÕn th¾ng ghÒnh th¸c, ng­êi l¸i ®ß thªm mét " ChÊt vµng" n÷a ng­êi lao ®éng cã tù do ®¹t tíi ®é thµnh thôc, ®iªu luyÖn v× lµm chñ ®­îc thiªn nhiªn, chÕ ngù thiªn nhiªn, ®em l¹i cuéc sèng Êm no cho ®êi m×nh, sù giµu ®Ñp cho Tæ quèc. Ca ngîi ng­êi lao ®éng ph¶i ch¨ng NguyÔn Tu©n muèn ngîi ca lao ®éng ngîi ca con ng­êi? Con ng­êi d­íi con m¾t nghÖ sÜ tµi hoa, uyªn b¸c NguyÔn Tu©n lu«n lu«n lµ hiÖn th©n cña c¸i ®Ñp cña nghÖ thuËt cña sù bÊt tö. ChÝnh ®iÒu nµy ng­êi nghÖ sÜ tµi hoa NguyÔn Tu©n ®· cã ®iÓm gÆp gì víi ng­êi nghÖ sÜ Nga M.Gorki " Con ng­êi! TiÕng Êy thËt tuyÖt diÖu! TiÕng Êy vang lªn kiªu h·nh vµ hïng tr¸ng xiÕt bao". §äc " Ng­êi l¸i ®ß S«ng §µ" suy ngÉm vÒ nh©n vËt «ng ®ß chóng ta nhí tíi HuÊn Cao, h×nh t­îng ®Æc s¾c trong t¸c phÈm " Ch÷ ng­êi tö tï" mét s¸ng t¸c cña NguyÔn Tu©n tr­íc CM th¸ng 8. TÊt nhiªn nh©n vËt «ng ®ß trong tuú bót kh«ng hiÖn lªn víi ®Çy ®ñ phÈm chÊt, tÝnh c¸ch nh­ nh©n vËt «ng HuÊn Cao trong truyÖn ng¾n. Hä cã nhiÒu nÐt kh¸c nhau v× hä xuÊt hiÖn trong hai thêi kú kh¸c nhau cña lÞch sö ®Êt n­íc, còng v× nh÷ng chuyÓn biÕn trong phong c¸ch nghÖ thuËt vµ c¶m høng thÈm mÜ cña nhµ v¨n. Song c¶ 2 ®Òu gièng nhau ë chÊt nghÖ sÜ, chÊt chiÕn sÜ vÎ ®Ñp th¨ng hoa cña con ng­êi trong vÞ trÝ x· héi, trong c«ng viÖc cô thÓ khi lµm ng­êi vµ mét nÐt chung n÷a, «ng ®ß còng nh­ «ng HuÊn ®Òu r¹ng ngêi phong c¸ch nghÖ thuËt NguyÔn Tu©n: Tµi hoa, uyªn b¸c ®Çy s¸ng t¹o bÊt ngê trong dïng tõ, viÕt c©u vµ nång Êm mét t×nh yªu con ng­êi. " C¸i ®Ñp lµ cuéc sèng Secnusepxki. Nh­ng biÕt nh×n thÊy nã vµ biÕt c¸ch lµm cho mäi ng­êi còng nh×n thÊy nã l¹i tuyÖt nhiªn kh«ng ph¶i chuyÖn dÔ dµng. C¶m ¬n NguyÔn Tu©n ng­êi nghÖ sÜ tµi hoa ®· b»ng c¶m høng l·ng m¹n vµ phÐp thuËt ng«n tõ ®em l¹i cho ta chÊt vµng 10 quý gi¸ cña ®êi, lµm giµu sang cho t©m vµ cho trÝ cña ta d¹y ta biÕt yªu h¬n Tæ quèc, nh©n d©n, cuéc sèng. §Ò bµi: 2 Em h·y ph©n tÝch h×nh ¶nh dßng s«ng §µ trong tuú bót "Ng­êi l¸i ®ß s«ng §µ" cña NguyÔn Tu©n. NhËn xÐt vÒ nghÖ thuËt miªu t¶ c¶nh vËt thiªn nhiªn cña nhµ v¨n. Bµi lµm I/ §Æt vÊn ®Ò: NguyÔn Tu©n tù nhËn m×nh lµ ng­êi m¾c c¨n bÖnh " Xª dÞch". Tr­íc c¸ch m¹ng th¸ng 8 «ng " Xª dÞch" ®Ó thay ®æi thùc ®¬n cho gi¸c quan. Sau c¸ch m¹ng sù " Xª dÞch" ®· ®em l¹i cho «ng nhiÒu hiÓu biÕt míi mÎ vÒ c¶nh s¾c thiªn nhiªn vµ con ng­êi ®Êt n­íc Tuú bót" Ng­êi l¸i ®ß S«ng §µ" trÝch trong tËp tuú bót S«ng §µ (1960) lµ kÕt qu¶ chuyÕn ®i thùc tÕ T©y B¾c n¨m 1958 cña nhµ v¨n. Trong tuú bót «ng ®· ph¸t hiÖn vµ miªu t¶ " ChÊt vµng m­êi" cña c¶nh s¾c nói s«ng vµ con ng­êi T©y B¾c. §Æc biÖt víi ngßi bót tµi hoa cña nhµ ph¸p thuËt ng«n tõ NguyÔn Tu©n con S«ng §µ cña T©y B¾c hiÖn lªn võa hung b¹o hïng vÜ võa tuyÖt vêi th¬ méng. II/ Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò: 1) Giíi thiÖu chung h×nh ¶nh S«ng §µ trong t¸c phÈm: Dßng S«ng §µ lµ mét trong hai h×nh t­îng nghÖ thuËt chÝnh cña tuú bót cïng víi h×nh t­îng ng­êi l¸i ®ß lµm nªn bøc tranh toµn c¶nh vµ hÕt søc sinh ®éng vÒ S«ng §µ. Dßng S«ng §µ lµ ph«ng nÒn, khung c¶nh ®Ó tõ ®ã hiÖn ra h×nh t­îng trung t©m: Ng­êi l¸i ®ß. H×nh ¶nh dßng S«ng §µ võa lµ ®èi t­îng ®uîc NguyÔn Tu©n miªu t¶ trùc tiÕp võa lµ ph­¬ng thøc nghÖ thuËt ®Ó gi¸n tiÕp lµm næi bËt h×nh t­îng nh©n vËt trung t©m: Ng­êi l¸i ®ß. Tuy nhiªn trong thiªn tuú bót nµy NguyÔn Tu©n dµnh kh¸ nhiÒu bót lùc ®Ó miªu t¶ dßng s«ng. Dßng s«ng ®­îc miªu t¶ b»ng tÊt c¶ sù say mª høng khëi cña NguyÔn Tu©n. Phong c¸ch nghÖ thuËt, së tr­êng cña NguyÔn Tu©n còng ®­îc béc lé ®Çy ®ñ ë h×nh t­îng dßng S«ng §µ. Dßng s«ng nh­ mét kh¸m ph¸ cña NguyÔn Tu©n, nh­ mét c¬ héi ®­îc nhµ v¨n khoe ra tÊt c¶ sù tµi hoa uyªn b¸c nghÖ sÜ cña chÝnh m×nh. Dßng s«ng §µ hiÖn lªn trong trang tuú bót nh­ mét sinh thÓ ®éc ®¸o võa cã h×nh hµi võa cã c¸ tÝnh, phong c¸ch cã c¶ sè phËn. Ngßi bót cña NguyÔn Tu©n ®i s©u miªu t¶ hai nÐt tÝnh c¸ch tr¸i ng­îc cña dßng s«ng §µ: hung b¹o vµ tr÷ t×nh. 2) Ph©n tÝch h×nh ¶nh dßng s«ng §µ: Kh¸c víi nh÷ng h×nh t­îng nghÖ thuËt trong t¸c phÈm tù sù ( truyÖn ng¾n, tiÓu thuyÕt) h×nh ¶nh s«ng §µ trong tuú bót nµy ®­îc giíi thiÖu vÒ phÈm chÊt, tÝnh c¸ch mét c¸ch trùc tiÕp. Tr÷ t×nh vµ hung b¹o lµ hai nÐt tÝnh c¸ch mµ NguyÔn Tu©n ph¸t hiÖn tõ dßng s«ng §µ råi giíi thiÖu tíi ng­êi ®äc. §©y còng lµ nÐt phong c¸ch riªng cña NguyÔn Tu©n khi thÓ hiÖn mét h×nh t­îng nghÖ thuËt. a) S«ng §µ hung b¹o: Ngay tõ lêi ®Ò NguyÔn Tu©n ®· ph¸t hiÖn ra c¸i ®éc ®¸o cña s«ng §µ " Chóng thuû giai ®«ng tÈu, §µ giang ®éc b¾c l­u" S«ng §µ kh«ng chÞu chung h­íng víi c¸c dßng s«ng kh¸c mµ chän mét h­íng ®i riªng. C¸i ®éc ®¸o cña s«ng §µ tr­íc hÕt béc lé ë tÝnh c¸ch hung b¹o. C¸i hung b¹o cña con s«ng §µ hiÖn lªn ë bê ®¸ ven s«ng " ®¸ bê s«ng dùng v¸ch thµnh" V¸ch ®¸ chÑn ngang lßng s«ng nh­ mét c¸i yÕt hÇu NguyÔn Tu©n ®­a ra kh¸ nhiÒu h×nh ¶nh ®Ó t¶ lßng s«ng chç bÞ ®¸ chen. Tµi quan s¸t vµ vèn tõ ng÷ phong phó ®· gióp NguyÔn Tu©n miªu t¶ thµnh c«ng c¸i d÷ déi cña ®¸ n¬i lßng s«ng. V¸ch ®¸ Êy gièng nh­ mét thø hïm beo ¨n thÞt ®êi sèng cña c¶ dßng s«ng §µ. C¸i d÷ déi cña dßng s«ng §µ cßn ë tiÕng n­íc, th¸c n­íc. Lèi v¨n trïng ®iÖp h×nh t­îng ho¸ tiÕng n­íc d÷ déi cña s«ng §µ. Nã lóc nµo còng trong t­ thÕ cuång phong thuû chiÕn. TiÕng n­íc ®­îc nhµ v¨n miªu t¶ nh­ tiÕng mét con vËt khæng lå ®ang bÞ hµnh h×nh. Dßng s«ng ®­îc miªu t¶ nh­ mét thuû qu¸i ®ang gi·y chÕt. Nh­ mét ®iÖn ¶nh gia NguyÔn Tu©n cßn h×nh dung ra c¶nh: mét anh b¹n quay phim t¸o tîn ngåi vµo chiÕc thuyÒn ®Ó hót n­íc s«ng §µ hót xuèng d­íi tËn ®¸y s«ng ®Ó råi tõ ®ã lia ng­îc m¸y quay phim lªn. N­íc s«ng §µ nh­ mét khèi bª t«ng thuû tinh ®óc dµy. Khèi bª t«ng nµy cã thÓ ®æ Ëp xuèng c¶ ng­êi, c¶ m¸y quay phim. H×nh ¶nh Êy gîi ra vÎ d÷ déi nh­ng kú vÜ cña s«ng §µ. Dßng d«ng lóc nµo còng ë trong c¬n cuång né muèn hót vµo lßng nã tÊt c¶ nh÷ng g× trªn bÒ mÆt s«ng §µ. TÝnh hiÕu chiÕn Êy lµ biÓu hiÖn râ nhÊt cña dßng s«ng §µ hung b¹o. NguyÔn Tu©n cßn t¶ hÕt søc t­êng tËn nh÷ng th¸c n­íc s«ng §µ. "TiÕng th¸c n­íc nghe nh­ lµ o¸n tr¸ch g× råi l¹i nh­ lµ van xin, råi l¹i nh­ lµ khiªu khÝch giäng g»n mµ chÕ nh¹o" Dßng s«ng §µ nh­ uÊt øc hên giËn. §Æc s¾c nhÊt lµ NguyÔn Tu©n lÊy löa ®Ó t¶ n­íc lµm c¶nh s¾c s«ng §µ d÷ déi, hoµnh tr¸ng " ThÕ råi nã rèng lªn nh­ tiÕng mét ngµn con tr©u méng ®ang lång lén gi÷a rõng vÉn tre nøa næ löa, ®ang ph¸ tu«ng rõng löa, rõng löa còng gÇm thÐt víi ®µn tr©u da ch¸y bïng bïng". §¸ ë s«ng §µ còng hung b¹o nh­ th¸c n­íc s«ng §µ. Nh÷ng hiÓu biÕt vÒ vâ thuËt, qu©n sù gióp NguyÔn Tu©n miªu t¶ thµnh c«ng th¹ch bµn trªn ë lßng s«ng. Mçi hßn ®¸ mang g­¬ng mÆt cña nh÷ng chiÕn binh " MÆt hßn nµo còng ngç ng­îc" mét hß ®¸ tr«ng nghiªng th× y nh­ lµ ®ang hÊt hµm hái tªn chiÕc thuyÒn. C¶ ®¹i d­¬ng ®¸ dµn thµnh trËn ®Þa s½n cã hµng tiÒn vÖ, cã nh÷ng boong ke, ph¸o ®µi ®¸, cöa tö, cöa sinh. Khi con thuyÒn cña ng­êi l¸i ®ß xuÊt hiÖn ®¸ ë s«ng §µ n­íc ë s«ng §µ tÊt c¶ nhæm c¶ dËy giao chiÕn víi ng­êi l¸i ®ß. S«ng §µ trë thµnh mét chiÕn ®Þa d÷ déi hµo hïng. b) D­íi ngßi bót tµi hoa cña NguyÔn Tu©n s«ng §µ kh«ng chØ hung b¹o mµ nã cßn rÊt tr÷ t×nh. Tr­íc hÕt lµ h×nh day mÒm m¹i duyªn d¸ng cña dßng s«ng. Tõ trªn cao nh×n xuèng NguyÔn Tu©n ®­îc chiªm ng­ìng toµn c¶nh dßng s«ng trong d¸ng h×nh mÒm m¹i uèn l­în tù nhiªn cña nã. NguyÔn Tu©n ®· so s¸nh dßng s«ng §µ víi sîi d©y thõng ngo»n ngoÌo. Sù so s¸nh gi¶n ®¬n nh­ng chÝnh x¸c ®éc ®¸o nªn t¹o ®­îc sù bÊt ngê thó vÞ. S«ng §µ ®Ñp th¬ méng tr­íc hÕt ë vÎ ®Ñp tù nhiªn Êy. Dßng n­íc s«ng §µ còng mang vÎ ®Ñp duyªn d¸ng, thi vÞ: " Tõng nÐt s«ng t¶i ra trªn ®¹i d­¬ng ®¸. Tõ trªn cao, trªn nÒn mét ®¹i d­¬ng ®¸ nói Èn hiÖn lê mê qua lµn m©y lµ mét con s«ng §µ tu«n dµi, tu«n dµi nh­ mét ¸ng tãc tr÷ t×nh, ®Çu tãc ch©n tãc Èn hiÖn trong m©y trêi T©y B¾c bung në hoa ban, hoa g¹o th¸ng 2 vµ cuån cuén khãi nói mÌo ®èt n­¬ng xu©n" NguyÔn Tu©n so s¸nh dßng s«ng víi ¸ng tãc cña ng­êi con g¸i. S«ng §µ hiÖn lªn nh­ mét mü nh©n duyªn d¸ng, ®µi c¸c. S«ng §µ trë thµnh n¬i héi tô vÎ ®Ñp cña ®Êt trêi, con ng­êi T©y B¾c. Ýt nhµ th¬, nhµ v¨n nµo t¶ s«ng n­íc b»ng h×nh ¶nh nÐt s«ng t·i ra, t¶ con s«ng b»ng ¸ng tãc tr÷ t×nh. NguyÔn Tu©n ®· miªu t¶ dßng s«ng b»ng t©m hån cña mét thi sÜ nªn ®· t¹o ®­îc nh÷ng liªn t­ëng kú thó nh­ thÕ vÒ dßng s«ng. S«ng §µ cßn cã mµu n­íc tr÷ t×nh, mïa xu©n dßng xanh ngäc bÝch mïa thu n­íc s«ng §µ lõ lõ chÝn ®á nh­ da mÆt ng­êi bÇm ®i v× r­îu b÷a. Sù thay ®æi mµu n­íc theo mïa lµm dßng s«ng gièng hÖt mét thiÕu n÷ thÊt th­êng. NghÖ thuËt so s¸nh bÊt ngê t¸o b¹o rÊt NguyÔn Tu©n ®· lµm nªn mét s«ng §µ th¬ méng, tr÷ t×nh, ®a t×nh, ®a c¶m. S«ng §µ lµ con s«ng gîi c¶m. Dßng s«ng §µ mang l¹i kh¬i dËy trong lßng ng­êi bao nçi niÒm xóc c¶m: "§· cã lÇn t«i nh×n s«ng §µ nh­ mét cè nh©n". S«ng §µ gîi niÒm vui cña con ng­êi víi c¶nh cò, t×nh x­a. §Õn víi s«ng §µ NguyÔn Tu©n cßn thÊy lßng m×nh nh­ trÎ l¹i, thÊy loang lo¸ng nh­ trÎ con nghÞch chiÕu g­¬ng vµo m¾t råi bá ch¹y. S«ng §µ ®· gîi nçi niÒm th¬ bÐ trong lßng t¸c gi¶. C¶nh bê b·i ven s«ng cßn gîi lªn trong NguyÔn Tu©n niÒm vui, niÒm høng khëi rÊt thi sÜ: " Chao «i, tr«ng con s«ng vui nh­ thÊy n¾ng gißn tan sau kú m­a dÇm, vui nh­ nèi l¹i chiªm bao ®øt qu·ng". §Æc biÖt s«ng §µ cßn gîi trµo d©ng c¶m høng thi sÜ, ®øng tr­íc s«ng §µ kh«ng ai kh«ng nghÜ ®Õn nh÷ng c©u ca dao thÇn tho¹i S¬n Tinh, Thuû Tinh, nh÷ng c©u th¬ t×nh cña T¶n §µ, nh÷ng c©u th¬ §­êng cña Lý B¹ch. Bçng chèc s«ng §µ ®· biÕn NguyÔn Tu©n thµnh thi sÜ cña t×nh yªu c¶nh vËt, cuéc ®êi, thiªn nhiªn x· héi con ng­êi. VÎ ®Ñp tr÷ t×nh cña s«ng §µ cßn to¸t lªn tõ kh«ng gian tÜnh lÆng. Ph¶i ch¨ng ®©y lµ ®o¹n S«ng §µ ë h¹ nguån dßng s«ng hiÒn lµnh yªn ¶" C¶nh ven s«ng ë ®©y lÆng tê. H×nh nh­ tõ ®êi Lý, ®êi TrÇn, ®êi Lª, qu·ng s«ng nµy còng lÆng tê ®Õn thÕ mµ th«i ". C¸i t×nh lÆng ë s«ng §µ ®­a NguyÔn Tu©n trë vÒ víi qu¸ khø. S«ng §µ trë thµnh n¬i héi tô cña vÎ ®Ñp lÞch sö. Còng b»ng liªn t­ëng, xóc c¶m ®åi dµo NguyÔn Tu©n ®· nhËn ra vÎ ®Ñp méng m¬, huyÒn ¶o, hån nhiªn hoang d· cña s«ng §µ. " Bê s«ng hoang d¹i nh­ mét bê tiÒn sö. Bê s«ng hån nhiªn nh­ mét nçi niÒm cæ tÝch thña x­a". "Bê tiÒn sö, nçi niÒm cæ tÝch thña x­a" lµ c¸ch nãi rÊt ®éc ®¸o cña riªng NguyÔn Tu©n. Nã kh«ng chØ t¹o cho c©u v¨n nh¹c tÝnh mµ cßn lµm ra gi¸ trÞ gîi c¶m cña nã. Dßng s«ng §µ hiÖn nªn th¬ méng, tr÷ t×nh, hån nhiªn, t­¬i s¸ng. C¶nh s¾c ven s«ng §µ ®Ñp nh­ trong huyÒn tho¹i cæ tÝch. ë ®ã c©y l¸ ®Òu t­¬i míi non t¬" nh÷ng l¸ ng« non ®Çu mïa, nh÷ng bóp nân cá gianh, ë ®ã cã nh÷ng con vËt hoang d· nh­ng nghe ®­îc tiÕng ng­êi: ë ®ã con ng­êi ®¾m ch×m trong c¶nh vËt, thÊu hiÓu tiÕng nãi cña loµi vËt. VÎ ®Ñp cña dßng s«ng §µ thËt tr÷ t×nh th¬ méng. Hung b¹o vµ tr÷ t×nh lµ hai nÐt tÝnh c¸ch ®èi lËp nhau t¹o nªn vÎ ®Ñp ®Çy søc l«i cuèn cña s«ng §µ. Trong c¸ch miªu t¶ cña NguyÔn Tu©n, s«ng §µ thùc sù lµ 1 ng­êi t×nh nh©n ch­a quen biÕt, lµ mét mü nh©n l¾m bÖnh nhiÒu chøng chèc dÞu dµng ®Êy, chèc l¹i b¼n tÝnh g¾t gáng. Bót ph¸p l·ng m¹n víi thñ ph¸p t­¬ng ph¶n, hÖ thèng h×nh ¶nh ®­îc t¹o ra tõ nh÷ng liªn t­ëng kú thó ®· gióp NguyÔn Tu©n miªu t¶ vÎ ®Ñp kú thó ®Æc biÖt ®éc ®¸o cña s«ng §µ. §Ò:3 B×nh gi¶ng 4 c©u th¬ sau trong bµi " KÝnh göi cô NguyÔn Du" cña Tè H÷u. TiÕng th¬ ai ®éng ®Êt trêi ………………………… TiÕng th­¬ng nh­ tiÕng mÑ ru nh÷ng ngµy. Bµi lµm Nhµ phª b×nh Hoµi Thanh cho r»ng " Sau CM ch­a ai ®¸nh gi¸ cao truyÖn KiÒu nh­ Tè H÷u". ThËt vËy søc sèng cña tiÕng th¬ vµ còng lµ tiÕng lßng cña NguyÔn Du ch­a bao giê l¹i ®­îc kh¼ng ®Þnh tÇm vãc lín lao ®Õn thÕ trong bµi th¬ " KÝnh göi cô NguyÔn Du" cña nhµ th¬ Tè H÷u. §¾c biÖt trong ®o¹n th¬ sau: TiÕng th¬ ai ®éng ®Êt trêi .................................. TiÕng th­¬ng nh­ tiÕng mÑ ru nh÷ng ngµy Cã lÏ ë nÒn v¨n häc nµo thêi ®¹i v¨n häc nµo ng­êi ta còng thÊy tån t¹i mét nguån c¶m høng ®Çy tinh thÇn nh©n v¨n Êy lµ c¶m høng vÒ con ng­êi vµ sù nghiÖp cña nh÷ng danh nh©n v¨n ho¸. Ng­êi nay ®ång c¶m víi ng­êi x­a, viÕt vÒ ng­êi x­a nh­ng ®Ó ký th¸c nh÷ng t©m sù tri ©m cña ng­êi nay mµ phÇn lín lµ nçi niÒm cña nh÷ng kÎ tuy c¸ch xa vÒ kh«ng gian, vÒ thêi ®¹i nh­ng ®Òu lµ " §ång bÖnh t­¬ng liªn ". Ngµy x­a NguyÔn Du ®· viÕt vÒ §ç Phñ, KhuÊt Nguyªn, TiÓu Thanh. lµ thÕ. Giê ®©y, Tè H÷u còng viÕt vÒ Tè Nh­ nh­ vËy. " KÝnh göi cô NguyÔn Du" ®­îc viÕt nh©n 200 n¨m sinh ®¹i thi hµo lµ tÊc lßng tri ©m cña Tè H÷u dµnh cho t¸c gi¶ truyÖn KiÒu, lµ sù c¶m th«ng cña mét nhµ th¬ víi mét nhµ th¬, mét ng­êi thêi chèng Mü víi mét ng­êi thêi ®en tèi cña ®é phong kiÕn, mét ng­êi CM víi mét ng­êi n¹n nh©n cña nh÷ng thÕ kû t¨m tèi b¹o tµn. B»ng thÓ th¬ lôc b¸t b»ng h×nh thøc tËp kiÒu, Tè H÷u ®· t¹o nªn tiÕng th¬ thËt c¶m ®éng " KÝnh göi cô NguyÔn Du" lµ tiÕng nãi tri ©m, lµ b¾c 1 nhÞp cÇu giao c¶m víi ng­êi x­a mµ víi t¸c gi¶ truyÖn KiÒu nhÞp cÇu kh¨ng khÝt nhÊt khã cã thÓ lµ g× kh¸c h¬n ngoµi thÓ th¬ lôc b¸t vµ lèi tËp kiÒu. Trong " KÝnh göi cô NguyÔn Du" ng­êi ta thÊy Tè H÷u vµ Tè Nh­ cã cïng mét tiÕng nãi. Nãi kh¸c ®i Tè H÷u ®· nãi b»ng chÝnh ng«n ng÷ cña Tè Nh­. V× thÕ ©m ®iÖu th× trang träng cæ ®iÓn, kh«ng khÝ ®­îm mét vÎ " truyÖn KiÒu". Tè H÷u ®· nhËp vµo ®­îc linh hån cña ng­êi x­a. Bµy tá sù c¶m th«ng víi t©m sù bi kÞch cña con ng­êi NguyÔn Du bµy tá sù xãt th­¬ng ®èi víi nçi khao kh¸t ®ång c¶m tri ©m cña NguyÔn Du, bµy tá sù thay thÕ víi " TÊm lßng th¬ vÉn t×nh ®êi thiÕt tha" cña NguyÔn Du. Tè H÷u cø dÇn dµ tr¶i lßng m×nh ra theo tõng ®o¹n th¬ göi NguyÔn Du. Nh­ng tiÕng nãi tri ©m cuèi cïng cø ph¶i kÕt l¹i thµnh niÒm tr©n träng, biÕt ¬n thµnh nh÷ng lêi ®¸nh gi¸ ®èi víi c¸i phÇn tinh tuý nhÊt cña ng­êi tri kû trong kiÖt t¸c truyÖn KiÒu. Bèn c©u th¬ ®­îc ph©n tÝch chÝnh lµ sù kÕt l¹i Êy. §ã chÝnh lµ nh÷ng lêi mÑ ru Hoµi Thanh lÊy lµm c¨n cø ®Ó kh¼ng ®Þnh: Sau CM ch­a cã ai ®¸nh gi¸ cao NguyÔn Du nh­ Tè H÷u, Tè H÷u c¶m nhËn tiÕng th¬ NguyÔn Du trong mét t­¬ng quan kú vÜ th¬ NguyÔn Du ë gi÷a ®Êt trêi vµ trong " Ngh×n n¨m". Ngh×n lµ trong sù tr­êng tån ®Ó vÜnh h»ng. Ngµy tr­íc lÇn ®Çu tiªn khi gÆp B¸c Hå trong " S¸ng th¸ng n¨m" Tè H÷u ®· c¶m nhËn vÒ tiÕng nãi cña Ng­êi: Giäng cña Ng­êi kh«ng ph¶i sÊm trªn cao Êm tõng tiÕng thÊm vµo lßng mong ­íc Con nghe B¸c t­ëng nghe lêi non n­íc TiÕng ngµn x­a vµ c¶ tiÕng mai sau ViÕt vÒ mét l·nh tô vÜ ®¹i cña d©n téc Tè H÷u míi dïng ®Õn nh÷ng lêi Êy, míi ®ång nhÊt hån ng­êi víi hån n­íc. Lêi cña ng­êi lµ lêi cña n­íc non, cña lÞch sö, gièng nßi vµ ®©y lµ lÇn thø 2 viÕt vÒ mét nhµ th¬ vÜ ®¹i, mét nhµ v¨n ho¸ lçi l¹c vµo bËc nhÊt cña d©n téc, Tè H÷u l¹i dïng ®Õn lèi nãi Êy. TiÕng th¬ ai ®éng ®Êt trêi Nghe nh­ non n­íc väng lêi ngh×n thu Mét tiÕng th¬ cã thÓ lµm ®éng ®Õn c¶ trêi ®Êt th× ®ã lµ 1 c¸ch ®¸nh gi¸ tét bËc. Ch÷ ®éng rÊt gîi h×nh. Nã gîi ra sù vang väng cña th¬ NguyÔn Du gi÷a ®Êt trêi s«ng nói. Ng­êi ta thÊy th¬ cña NguyÔn Du nh­ mét ®iÒu hån bay trong ®Êt trêi, bay kh¾p nói s«ng, ch÷ ®éng còng rÊt giµu biÓu c¶m. Nã gîi ra mét ®iÒu chÝnh trêi ®Êt cung ®ang thæn thøc xao xuyÕn. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu Êy héi tô l¹i cµng cho thÊy søc sèng vµ søc m¹nh kú diÖu cña th¬ NguyÔn Du. ë c©u th¬ thø 2 sù c¶m nhËn vµ ®¸nh gi¸ cßn cao h¬n cã lÏ ®ã lµ lêi ®¸nh gi¸ cao nhÊt dµnh cho mét tiÕng th¬.TiÕng th¬ tõ tr¸i tim cña mét ng­êi ®· trë thµnh tµi s¶n chung cña c¶ n­íc non nµy. Bëi tiÕng th¬ Êy kh«ng ph¶i lµ tiÕng nãi cña c¸ nh©n, Êy lµ lêi non n­íc. Non n­íc cÊt lêi väng lêi lªn qua tiÕng th¬ cña NguyÔn Du. Non n­íc nµy ®· m­în tiÕng th¬ cña NguyÔn Du ®Ó cÊt lªn giai ®iÖu hån cña m×nh. C©u th¬ gi¶n dÞ mµ trang träng, nhÊt lµ nã thÓ hiÖn ®­îc sù bÊt hñ cïng s«ng nói ngµn n¨m cña tiÕng th¬ Êy " Nghe nh­ non n­íc väng lêi ngµn thu". Non n­íc ph¹m trï kh«ng gian, ngµn thu ph¹m trï thêi gian, c¶ 2 ®Òu cã tÝnh chÊt vÜnh viÔn, t×nh c¶m ®· thuéc vÒ s«ng nói nµy. TruyÖn kiÒu ®· hoµ vµo non s«ng ®Êt n­íc nµy, nã lµ tiÕng nãi cña non s«ng lµ linh hån cña ®Êt n­íc. Nãi sÏ tr­êng tån trong sù tr­êng tån cña nói s«ng nµy. Ngh×n n¨m sau nhí NguyÔn Du TiÕng th­¬ng nh­ tiÕng mÑ ru nh÷ng ngµy. Ba tr¨m n¨m sau c¸i chÕt cña TiÓu Thanh 1 ng­êi con g¸i tµi s¾c mµ bÊt h¹nh - NguyÔn Du v« cïng ngËm ngïi th­¬ng tiÕc. «ng muèn nh¾c göi hËu thÕ 300 n¨m lÎ niÒm ­íc ao ®­îc c¶m th«ng chia sÎ. BÊt tri tam b¸ch d­ niªn hËu Thiªn h¹ hµ nh©n khÊp Tè Nh­ Th× nay Tè H÷u ®· tr¶ lêi. Ngh×n n¨m sau nhí NguyÔn Du Tè H÷u kh¼ng ®Þnh thËt ®inh ninh kh«ng ph¶i 300 n¨m mµ ®Õn ngh×n n¨m vÉn nhí. Mét ®iÒu thËt ®¸ng nãi lµ con sè 300 ( Tam b¸ch d­ niªn hËu) cña NguyÔn Du lµ con sè cô thÓ, chØ mét ®é dµi thêi gian x¸c ®Þnh vµ h¹n ®Þnh. Cßn ch÷ " Ngh×n n¨m cña Tè H÷u ë cÇu nµy còng nh­ ch÷ " Ngµn thu " ë c©u trªn, lµ 1 con sè kh«ng x¸c ®Þnh, kh«ng h¹n ®Þnh. Nã ®ång nghÜa víi sù vÜnh viÔn mu«n ®êi. Víi sè tõ nh­ thÕ, c©u tr¶ lêi cña Tè H÷u võa lµ mét ®¸nh gi¸ mét dù b¸o, võa lµ mét niÒm tin v« bê bÕn vÒ sù ®ång c¶m cña mu«n thÕ hÖ sau danh cho NguyÔn Du. Tè H÷u rÊt tinh tÕ trong viÖc sö dông ng«n tõ. Cïng kh¸i niÖm nghin mµ ë c©u trªn thi sÜ dïng " Ngµn thu" c©u d­íi l¹i dïng " Ngh×n n¨m" kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ tr¸nh trïng lÆp. Ngh×n chØ ®¬n thuÇn lµ tõ chØ sè l­îng cßn ngµn d­êng nh­ cã c¶ s¾c th¸i biÓu vËt, biÓu h×nh. Nã võa chØ sè l­îng l¹i võa gîi ®­îc kh«ng gian. Do n»m trong chuçi liªn hÖ víi nh÷ng ®¹i ngµn, non ngµn. v× thÕ ë c©u trªn Tè H÷u dïng tõ " Ngµn" Nghe nh­ non n­íc väng lêi ngµn thu. Ngµn thu do ®ã võa gîi ®­îc chiÒu dµi thêi gian võa gîi ®­îc bÒ réng kh«ng gian cho tiÕng th¬ NguyÔn Du cho lêi non n­íc vang väng tiÕng th¬ NguyÔn Du väng qua kh«ng gian vµ väng qua c¶ thêi gian. Trong bèn c©u th¬ nµy chóng ta cßn thÊy niÒm tr©n träng sù n©ng niu thµnh kÝnh cña Tè H÷u khi viÕt vÒ b¶n th©n lêi th¬. Më ®Çu lµ " TiÕng th¬ ai " råi nã thµnh" Lêi ngµn thu lêi non n­íc" ch­a hÕt, nã thµnh tiÕng th­¬ng vµ cuèi cïng lµ tiÕng mÑ ru. Nã lµ c¸c cÊp ®é ®¸nh gi¸ ngµy mét cao hay lµ nh÷ng chÆng ®­êng ®i vµo bÊt tö cña th¬ NguyÔn Du. ThËt vinh phóc cho ai khi th¬ hä ®· ®i vµo tiÕng ru ®· nhËp vµo nguån m¹ch v¨n ho¸, ®êi sèng t©m linh cña c¶ mét céng ®ång. Nã ®· nhËp vµo dßng s÷a tinh thÇn ®Ó nu«i d­ìng thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c c¶u gièng nßi truyÖn KiÒu cña NguyÔn Du ®· nhËp vµo dßng s÷a tinh thÇn Êy. Ch÷ " TiÕng th­¬ng" còng thËt hµm sóc lµ tiÕng nãi cña t×nh th­¬ng? Lµ tiÕng nãi cho t×nh th­¬ng? Lµ tiÕng nãi gîi c¶m th­¬ng? Lµ tiÕng th¬ dÔ th­¬ng? Th­¬ng lµ céi nguån, lµ néi dung lµ h×nh thøc lµ b¶n chÊt, lµ phÈm chÊt, cã lÏ nã