Phân tích bài Mảnh trăng cuối rừng, tác giả Nguyễn Minh Châu

Maûnh traêng cuoái röøngNguyeãn Minh Chaâu Teân tuoåi Nguyeãn Minh Chaâu seõ soáng trong kí öùc, trong loøng traân troïng vaø yeâu meán cuûa coâng chuùng, nhöõng ngöôøi yeâu vaên nhö moät nhaø vaên ñi tieân phong trong söï nghieäp ñoåi môùi vaên chöông. Goùp phaàn nhieàu nhaát laøm neân ñòa vò veû vang aáy cuûa nhaø vaên laø nhöõng taùc phaåm ñöôïc oâng vieát trong nhöõng naêm thaùng cuoái cuøng cuûa ñôøi ngöôøi nhö : “Khaùch ôû queâ ra”, “Coû lau” hay “Phieân chôï Giaùt”. Nhöng nhöõng thaønh töïu aáy daãu ñaày yù nghóa thì cuõng khoâng vì theá maø laøm cho ngöôøi ta coù theå queân ñi nhöõng coâng trình vaên xuoâi maø Nguyeãn Minh Chaâu ñaõ vieát trong nhöõng naêm thaùng chieán tranh tröôùc ñoù, nhaát laø nhöõng taùc phaåm lieân quan ñeán nhöõng cung ñöôøng treân daûi Tröôøng Sôn. Nhöõng naêm choáng Mó khoác lieät vaø haøo huøng ñaõ laø caûm höùng cho Nguyeãn Minh Chaâu vieát neân tieåu thuyeát ñoà soä hôn moät ngaøn trang “Daáu chaân ngöôøi lính”. Vaø Tröôøng Sôn cuõng ñem laïi cho nhaø vaên moät taùc phaåm nhoû nhaén hôn nhieàu so vôùi “Daáu chaân ngöôøi lính” nhöng laïi laø taùc phaåm ñöôïc raát nhieàu ngöôøi yeâu meán. Chuùng ta ñang noùi ñeán thieân truyeän ngaén mang ñaày veû tröõ tình laõng maïn cuûa Tröôøng Sôn. Truyeän ngaén aáy thoaït ñaàu mang teân “Maûnh traêng” roài sau ñoù ñöôïc nhaø vaên theâm vaøo nhan ñeà hai chöõ nöõa ñeå trôû thaønh “Maûnh traêng cuoái röøng”. Nhaân vaät chính trong thieân truyeän coù töïa ñeà “Maûnh traêng” laø Nguyeät - moät ngöôøi con gaùi teân traêng, chaéc chaén ñoù khoâng phaûi laø moät söï truøng laëp. Caùch ñaët teân aáy cho ta nhaän ngay ra moät duïng yù ngheä thuaät. Nhaø vaên ñaõ muoán taïo ra vaø muoán ngöôøi ñoïc cuõng nhaän ra söï hoaø hôïp tuyeät vôøi giöõa veû ñeïp cuûa aùnh traêng thieân nhieân vôùi veû ñeïp cuûa ngöôøi con gaùi mang teân traêng. Ñoù laø ñieàu maø ai ñaõ ñoïc “Maûnh traêng cuoái röøng” ñeàu khoâng quaù khoù khaên ñeå coù theå nhaän ra, bôûi coù moät söï töông ñoàng, soi chieáu giöõa aùnh nguyeät treân baàu trôøi vaø ngöôøi con gaùi mang teân Nguyeät. Nguyeät treû trung, trong khi maûnh traêng kia cuõng laø moät maûnh traêng ñaàu thaùng, cuõng raát treû. Nhaø vaên ñaõ ñeå cho coâ Nguyeät cuûa mình trong ñeâm hoâm aáy ñoäi noùn traéng, maëc aùo xanh. Vaø haún chaúng theå laø moät söï ngaãu nhieân khi mieâu taû maûnh traêng, Nguyeãn Minh Chaâu thaáy noù khi thì mang moät maøu xanh run raåy, “chaäp chôøn lay ñoäng”, khi thì “saùng trong nhö moät maûnh baïc”. Caøng veà sau, hình aûnh cuûa Nguyeät vaø cuûa traêng caøng hoaø hôïp, trong con maét say söa, tình yeâu meâ meät cuûa ngöôøi chieán só laùi xe, anh Laõm. “Laõm” coù nghóa laø nhìn ngaém, thöôûng thöùc. Trong con maét cuûa anh Laõm aáy, Nguyeät khoâng chæ coù moät veû ñeïp khaùc vôùi phaàn lôùn nhöõng ngöôøi con gaùi thanh nieân xung phong khaùc cuûa Tröôøng Sôn trong nhöõng naêm thaùng aáy. Coâ Nguyeät aáy mang caùi veû dòu daøng, “taám thaân maûnh deû” khaùc haún vôùi nhöõng coâ gaùi ôû coâng tröôøng aáy, vaãn thöôøng “thaáp vaø ñaãy ñaø”. Nguyeät cuûa Laõm khoâng chæ coù veû ñeïp “giaûn dò vaø maùt meû nhö söông nuùi”. Nguyeãn Minh Chaâu coøn ñeå cho trong chuyeán xe aáy, Laõm luoân luoân caûm thaáy aùnh traêng ôû khung cöûa phía Nguyeät ngoài. Sôïi toùc cuûa Nguyeät, maùi toùc “thôm ngaùt, daøy vaø treû trung” cöù bay phô phaát roài “saùng leân”, cuõng deã gôïi ra nhöõng hình aûnh cuûa nhöõng sôïi aùnh traêng moûng maûnh. Nguyeãn Minh Chaâu coøn keå raèng coù moät laàn, Laõm nhìn sang phía Nguyeät vaø boãng thaáy “choaùng ngôïp nhö vöøa troâng vaøo aûo aûnh”. Trong con maét cuûa ngöôøi ñang yeâu aáy, “traêng saùng soi thaúng vaøo khuoân maët Nguyeät laøm cho khuoân maët töôi maùt ngôøi leân ñeïp laï thöôøng”. Göông maët cuûa ngöôøi con gaùi teân traêng hay chính laø göông traêng ? Chæ bieát noù saùng ngôøi ñeán möùc anh “khoâng daùm nhìn laâu”, vaø vì ngaïi nguøng maø Laõm voäi nhìn ra tröôùc maët, anh boãng thaáy “khuùc ñöôøng tröôùc maët boãng theáp töøng maûng aùnh traêng”, ñeïp haún leân. Vaø caûm giaùc aáy cöù theo ñuoåi Laõm maõi ñeán taän luùc chia tay. Trong chuyeán xe chaïy baêng baêng veà phía tieàn tuyeán, nhaø vaên ñaõ ñeå cho Laõm möôøng töôïng ra Nguyeät ñang ñöùng tröôùc maët mình, coù luùc “quay laïi, khuoân maët ñeïp loäng laãy ñaày aùnh traêng”. Maëc duø khi aáy trôøi ñaõ gaàn saùng vaø traêng thöôïng tuaàn ñaõ laën töø laâu roài. Ngoøi buùt Nguyeãn Minh Chaâu ñaõ khoaùc leân mình Nguyeät veû ñeïp laõng maïn ñaày aûo aûnh, vöôït leân treân moïi khuoân khoå bình thöôøng. Thaät söï coù cô sôû ñeå cho nhaø vaên bieán hình aûnh cuûa Nguyeät mang veû ñeïp lyù töôûng, ñaém say, laõng maïn vaø tröõ tình ñeán theá. Khoâng neân queân raèng ngöôøi con gaùi mang teân traêng aáy trong suoát caâu chuyeän ñöôïc keå qua con maét cuûa Laõm - ngöôøi nhìn ngaém, ngöôøi ñöông soáng trong moät tình yeâu “gaàn nhö meâ muoäi laãn caûm phuïc”. Caâu chuyeän cuûa Nguyeãn Minh Chaâu ñöôïc ñaët döôùi moät ñieåm nhìn vaø ñöôïc keå qua moät lôøi keå ñaày chaát tröõ tình, laõng maïn. Vaø nhö theá, Nguyeät hieän leân thaät hoaøn mó laø ñieàu khoâng khí lí giaûi, bôûi vieäc thaàn töôïng hoaù ngöôøi mình yeâu bao giôø cuõng laø moät söï thöïc ñoái vôùi ngöôøi ñang yeâu. Neáu Nguyeät ñöôïc keå khoâng phaûi bôûi Laõm vaø khoâng phaûi trong luùc nhôù laïi nhöõng xuùc caûm thì hình aûnh coâ Nguyeät aáy ñeïp ñeán noãi gaàn nhö khoâng coù thaät. Nhöng ôû trong caâu chuyeän, Nguyeät khoâng chæ hieän leân trong veû ñeïp cuûa moät “maûnh traêng”, maø trong duïng yù saùng taùc cuûa Nguyeãn Minh Chaâu, ñoù nhaát ñònh phaûi laø “Maûnh traêng cuoái röøng”. Ñoù laø moät maûnh traêng hieän leân hö aûo, chaäp chôøn lung linh, gôïi nhu caàu kieám tìm, gôïi söï khaùt khao, maø coù gì nhö naèm ngoaøi taàm tay vôùi. Nhöng chính vì vaäy, Nguyeãn Minh Chaâu muoán cho hình aûnh vaø veû ñeïp cuûa Nguyeät khoâng hieän leân ñaày ñuû. Nhaø vaên muoán Laõm nhaän ra Nguyeät ñaàu tieân chæ laø qua gioïng noùi - “moät tieáng noùi trong laém vaø raát bình tónh, cöùng coûi nöõa laø khaùc”. Roài sau ñoù môùi ñeán ngoaïi hình, nhöng cuõng chæ laø moät hình aûnh nhoû beù veà moät “ñoâi goùt chaân hoàng hoàng, saïch seõ, ñoâi deùp cao su cuõng saïch seõ, gaáu quaàn luïa ñen chaám maét caù”, maø laïi ñöôïc nhìn qua gaàm maùy oâ toâ cuûa Laõm. Toaøn nhöõng hình aûnh laï laãm trong khung caûnh Tröôøng Sôn ñaày ñaát ñaù, bò caøy xôùi leân bôûi bom ñaïn vaø veát baùnh xe. Roài Nguyeät cuõng ngoài leân buoàng laùi cuõng Laõm. Vaø trong moät khoaûng thôøi gian daøi, Laõm phaûi phaân vaân : khoâng bieát ngöôøi con gaùi ngoài caïnh mình coù phaûi laø coâ Nguyeät maø mình coù lôøi heïn, ngöôøi maø mình ñang mong ñôïi hay khoâng ? Khi ñoù, hoaøn toaøn chaúng phaûi tình côø maø traêng hieän leân “nhö moät ngoïn ñeøn phaùo saùng xanh leùt run raåy soi loeø nhoeø” chaäp chôøn nhö ñang chôi troø uù tim ôû cuoái caùnh röøng xa. Vaø phaûi moät thôøi gian sau, Laõm môùi tin chaéc raèng ngöôøi ngoài caïnh mình chính laø coâ Nguyeät aáy. Nieàm tin aáy aäp ñeán vôùi Laõm. raát gaàn vôùi thôøi ñieåm Laõm nhaän ra maûnh traêng khoâng laån troán maø “ñöùng yeân ôû phía cuoái trôøi, trong vaét nhö moät chieác ñóa baïc”. Nhöng ñeå hieåu troïn veïn hôn veà phaàn aån giaáu beân trong taâm hoàn ngöôøi thieáu nöõ Nguyeät, anh chieán só laùi xe aáy phaûi traûi qua nhieàu thôøi gian, nhieàu böôùc ñöôøng, söï kieän vaø thöû thaùch. Nguyeãn Minh Chaâu ñaõ ñeå cho ñuùng luùc Laõm naûy nôû vôùi Nguyeät moät tình yeâu “gaàn nhö meâ muoäi laãn caûm phuïc”, khi tình yeâu aáy leân ñeán ñænh ñieåm thì hoï laïi chia tay. Nguyeät laïi ñi xa, nghóa laø maûnh traêng kia ñaõ ôû ngoaøi taàm vôùi. Cuoäc gaëp gôõ theo lôøi heïn öôùc ñaõ khoâng thaønh, ñeå laïi cho Laõm raát nhieàu khaùt khao, tieác nhôù. Maûnh traêng aáy vaãn cöù ôû ñaâu ñoù cuoái caùnh röøng. Ngöôøi con gaùi aáy cuõng seõ ñeå laïi cho ngöôøi ñoïc caû moät khoâng gian roäng raõi, huyeàn aûo ñeå cho ñôïi chôø vaø töôûng töôïng. Ñeán luùc naøy thì coâ Nguyeät, cuõng nhö maûnh traêng kia, ñaõ vöôït ra ngoaøi taàm vôùi cuûa Laõm, ñeå laïi noãi öôùc ao veà moät ngaøy gaëp laïi. Nhöng ñoù vaãn chöa phaûi laø taát caû veû ñeïp ñaày chaát laõng maïn cuûa ngöôøi con gaùi mang teân moät maûnh traêng. Nguyeãn Minh Chaâu sau naøy seõ noùi veà moät nieàm khao khaùt maø oâng muoán theå hieän trong “Maûnh traêng cuoái röøng” naøy, nieàm khao khaùt phaùt hieän, “tìm caùi haït ngoïc aån giaáu trong beà saâu taâm hoàn con ngöôøi”. Veû ñeïp chuû yeáu cuûa Nguyeät do ñoù phaûi laø veû ñeïp beân trong cuûa moät taâm hoàn chöùa ñöïng nhieàu ngoïc quí. Khoâng neân queân raèng caâu chuyeän veà ngöôøi con gaùi trong “Maûnh traêng cuoái röøng” laø moät caâu chuyeän veà chieán tranh, vaø ñöôïc nhìn ngaém qua ñoâi maét vaø tình yeâu cuûa moät ngöôøi chieán só. Trong hoaøn caûnh aáy, ngöôøi con gaùi lyù töôûng cuûa Laõm khoâng theå naøo khoâng phaûi laø moät con ngöôøi duõng caûm. Vaø Nguyeät döôùi ngoøi buùt cuûa Nguyeãn Minh Chaâu quaû ñaõ hieän leân nhö laø moät ngöôøi thanh nieân xung phong duõng caûm cuûa nuùi röøng Tröôøng Sôn. Ñoù laø moät coâ Nguyeät gan goùc trong bom ñaïn, chæ ñöôøng cho xe ñi, loäi buøn, bieán mình thaønh “coïc tieâu soáng” giöõa keû thuø ñang “ñaùnh bom toaï ñoä”. Nhöng caûm höùng laõng maïn cuûa Nguyeãn Minh Chaâu ñaõ xui khieán nhaø vaên laøm taát caû ñeå phaåm chaát duõng caûm ñoù chaúng nhöõng khoâng laøm giaûm ñi maø coøn laøm toân leân veû ñeïp lyù töôûng cuûa moät ngöôøi con gaùi. Chuùng ta seõ khoâng gaëp moät coâ Nguyeät laám lem buïi ñaát, laên loän vaát vaû hay ngaõ leân ngaõ xuoáng treân böôùc ñöôøng. Söï duõng caûm cuûa ngöôøi con gaùi aáy laïi ñöôïc Laõm vaø ngöôøi ñoïc truyeän caûm nhaän trong daùng ngoài bình thaûn ôû trong xe. Ñoù laø söï bình thaûn cuûa moät con ngöôøi coù söùc maïnh tinh thaàn, söï gan goùc ñeå coù theå coi thöôøng khoù khaên, nguy hieåm. Söï duõng caûm cuûa Nguyeät seõ ñöôïc nhaän ra ôû gioïng noùi bình tónh, “raønh roït nhö ñeám” maø vaãn trong treûo treân neàn traàm ñuïc cuûa tieáng bom. Nguyeãn Minh Chaâu ñaõ ñöa laïi moät töôûng töôïng, moät hình dung raát thô moäng raèng trong ñeâm hoâm aáy, chieác xe ñaõ vöôït ñöôïc khoûi vuøng nguy hieåm nhôø söï ñöa ñöôøng cuûa moät gioïng noùi trong vaét. Ngay caû chi tieát Nguyeät loäi ngaàm cuõng theá. Coâ gaùi aáy hieän ra nhö laø “moät boùng traéng nhôø nhôø” thaáp thoaùng aån hieän. Boùng traéng cuûa ngöôøi con gaùi aáy ñaõ ñöa xe cuûa Laõm vöôït ñoaïn ñöôøng heát söùc khoù khaên. Vaø nhö theá, söï duõng caûm luoân hieän hình trong caùi ñeïp. Nhöng söï duõng caûm vaø veû laõng maïn cuûa Nguyeät khoâng ñöôïc bieåu hieän ôû choã naøo ñeïp ñeõ hôn laø luùc coâ gaùi aáy bò thöông. Nhöng Nguyeät vaãn khoâng maát ñi veû “töôi tænh, xinh ñeïp” ngay caû trong nhöõng phuùt giaây nhö theá. Nhaø vaên taïo cho chuùng ta moät aán töôïng raát saâu saéc ôû chính caâu vaên nhö theá naøy : “Nguyeät nhìn veát thöông, cöôøi.” Ñoù laø bieåu töôïng veà moät caùi ñeïp khoâng theå maát ñi ngay caû trong söï ñau thöông, caùi ñeïp khoâng sôï haõi bom ñaïn vaø söï taøn baïo cuûa keû thuø. Vaø nhaø vaên cuõng khoâng queân mieâu taû hình aûnh ngöôøi con gaùi raát duõng caûm aáy trong hình dung ñeïp ñeõ nhö laø “moät con coâng vöøa taém”. cuõng chaúng phaûi tình côø maø nhaø vaên ñeå cho nhaân vaät Laõm chính vaøo thôøi khaéc aáy- thôøi khaéc maø Nguyeät hieän leân duõng caûm vaø xinh ñeïp nhaát - caûm thaáy loøng mình “daáy leân moät tình yeâu gaàn nhö meâ muoäi vaø caûm phuïc”. Nhöng Nguyeät khoâng chæ laø moät ngöôøi duõng caûm. Nguyeãn Minh Chaâu coøn muoán cho thaáy ngöôøi con gaùi aáy mang moät veû ñeïp truyeàn thoáng maø nhöõng ngöôøi phuï nöõ, ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi phuï nöõ phöông Ñoâng voán coù hôn ai heát. Ñoù laø taám loøng nhaân haäu, laø taâm hoàn vò tha, ñöùc hi sinh queân mình, phaåm chaát bieát soáng vì ngöôøi khaùc. Ta ñaõ gaëp moät coâ Nguyeät nhö theá trong lôøi coâ noùi nhö thanh minh vôùi Laõm khi thaáy chieác xe phaûi quaù vaát vaû treân con ñöôøng lôûm chôûm, goà gheà hoá bom. “ Chuùng noù neùm bom luoân, chuùng em ñaõ raûi bao nhieâu ñaù maø ñöôøng saù coøn ra theá”. Caùi duyeân cuûa lôøi noùi aáy khoâng phaûi ôû choã nhôø noù maø Laõm bieát theâm moät söï thaät veà chieán tranh. Caùi duyeân aáy ñöôïc laøm neân bôûi moät taám loøng nhaân haäu, moät gioïng noùi ñaày traéc aån, ñaày söï xoùt xa khi nhìn thaáy nhöõng con ngöôøi maø mình quí meán phaûi vaát vaû. Gioïng noùi aáy cuõng mang ñaày söï aân haän khi caûm thaáy söï vaát vaû aáy nhö laø coù moät phaàn loãi naøo ñoù cuûa mình. Neáu khoâng coù söï bieát lo aâu vaø bieát thöông meán ngöôøi khaùc, Nguyeät khoâng theå coù ñöôïc moät caâu noùi naøo nhö theá. Ñoù laø nhöõng caâu noùi coù theå laøm xao ñoäng nhöõng ngöôøi ñaøn oâng, cho duø hoï ñaõ gaëp nhöõng hieåm nguy coøn khoác lieät hôn. Moät caûm giaùc nhö theá coù theå ñeán töø moät lôøi Nguyeät noùi vôùi Laõm, raát dòu daøng nhöng cuõng raát cöông quyeát khi coâ khoâng chòu xuoáng nôi maø mình caàn ñeán. - Anh ñaõ cho em ñi nhôø xe, luùc khoù khaên laïi boû anh ö ? Nhöõng caâu noùi vaø nhöõng haønh ñoäng nhö theá khoâng bao giôø chæ laøm loøng ngöôøi rung ñoäng vì nhöõng yù nghóa hoaøn toaøn thöïc teá, vì roõ raøng khoâng phaûi : neáu Nguyeät khoâng ôû laïi thì Laõm seõ chaúng theå xoay xôû tröôùc nhöõng khoù khaên. Nhöõng caâu noùi nhö theá laøm maùt dòu loøng ngöôøi, nhaát laø taám loøng cuûa nhöõng ngöôøi con trai nhö Laõm, chính bôûi tình ngöôøi, caûm giaùc ñöôïc chia seû, ñöôïc chaêm lo. Nhöõng caâu noùi cöù dìu dòu moät veû laõng maïn tröõ tình. Nhöng khoâng khi naøo nhöõng phaåm chaát ôû Nguyeät bieåu hieän ñeïp hôn khi Nguyeät coá daønh cho Laõm moät nôi aån naáp an toaøn vaøo ñuùng luùc maø traän ñaùnh bom trôû neân aùc lieät nhaát, coøn coâ thì moät mình “naáp ôû meù ngoaøi”, choã nguy hieåm. Nguyeãn Minh Chaâu ñaõ laøm neân moät tình huoáng ñeïp ñeõ vaø ñaày söùc gôïi caûm khi döïng neân hình aûnh moät coâ gaùi ñeïp ñeõ, treû trung khoâng phaûi nhaän söï aâu yeám, che chôû maø laïi ñöùng ra ñaûm nhaän vieäc chôû che cho ngöôøi khaùc. Söï hi sinh laøm rung ñoäng loøng ngöôøi moät caùch kì dieäu. Vaø tình huoáng aáy ñöôïc laøm neân baèng moät trong nhöõng chi tieát bay boång nhaát, chi tieát noùi veà vieäc anh Laõm cuoái cuøng cuõng phaûi “beá xoác” Nguyeät ñaët vaøo moät choã yeân oån hôn giöõa hoác caây. Nhöng roài Nguyeät cuõng seõ ngay laäp töùc vuøng theo Laõm ñeå ñaäp ñaùm löûa ñaõ baét ñaàu beùn vaøo loáp xe. Vaø nhö theá, loøng duõng caûm, söï hi sinh goùp phaàn khoâng nhoû laøm neân veû ñeïp cuûa Nguyeät. Tuy nhieân, nhöõng phaåm chaát chuùng ta vöøa keå chöa phaûi laø caû veû ñeïp vaø coù leõ cuõng chöa phaûi laø veû ñeïp laøm cho loøng ngöôøi saâu laéng. Haït ngoïc ñeïp ñeõ vaø quí giaù nhaát trong taâm hoàn Nguyeät, Nguyeãn Minh Chaâu muoán chuùng ta tìm thaáy ôû tình yeâu, moät tình yeâu say meâ laï kì, gôïi neân nhieàu raát xuùc caûm bay boång trong loøng ngöôøi ñoïc. Tình yeâu aáy theo caùch keå chuyeän cuûa Nguyeãn Minh Chaâu hình nhö ñaõ chôùm nôû töø nhöõng naêm thaùng coøn chöa coù chieán tranh. Theá neân, phaûi ñeán khi cuoäc chieán ñaáu choáng Mó cöùö nöôùc khoác lieät dieãn ra thì tình yeâu cuûa Nguyeät môùi thöïc söï ñöôïc thöû thaùch, phaûi ñoái maët vôùi gian khoå, ñaïn bom, cheát choùc. Nguyeãn Minh Chaâu vieát “Maûnh traêng cuoái röøng” tröôùc heát ñeå noùi raèng : bom ñaïn cuûa keû thuø coù theå phaù huyû nhieàu thöù, nhöng bom ñaïn aáy seõ hoaøn toaøn voâ nghóa tröôùc tình yeâu treû trung cuûa con ngöôøi. Ñieàu aáy vaø chính caûm höùng aáy taïo cho nhaø vaên moät hình aûnh coù söùc meâ ñaém nhieàu nhaát trong taùc phaåm, hình aûnh veà moät sôïi chæ xanh maûnh mai, beù nhoû thoâi. Nhöng saéc xanh aáy, nhaø vaên ñaõ cho thaáy cöù oùng aùnh, baát chaáp söï taøn phaù cuûa thôøi gian vaø cuûa chieán tranh. Hôn moät laàn Nguyeãn Minh Chaâu ñeå cho Laõm phaûi ngaïc nhieân tröôùc veû ñeïp kì laï cuûa “sôïi chæ xanh oùng aùnh” aáy trong loøng coâ gaùi. Vaø chaúng phaûi tình côø maø nhaø vaên ñaõ ñeå cho ngöôøi chieán só laùi xe, ngöôøi thöôøng xuyeân ñoái maët vôùi söï taøn khoác cuûa keû thuø, vôùi caùi cheát ñaõ ngaây ngaát noùi veà saéc xanh oùng aùnh cuûa tình yeâu ôû beân chieác caàu lôùn ñaõ bò bom ñaïn ñaùnh saäp. “Chieác caàu bò caét laøm ñoâi nhö moät nhaùt rìu phang raát ngoït. Ba nhòp phía beân naøy ñoå saäp xuoáng, nhöõng phieán ñaù xanh lôùn rôi ngoån ngang döôùi loøng soâng, chæ coøn hai haøng truï ñöùng chô vô giöõa trôøi”. Ñoù cuõng chính laø khi Laõm ñaõ gaëp vaø ñaõ nhaän ra Nguyeät, caûm thaáy vaø say ñaém tröôùc tình yeâu thuyû chung cuûa ngöôøi con gaùi teân traêng aáy. Vaø vì theá, caûm nghó veà loøng thuyû chung, tình yeâu baát dieät trong loøng Nguyeät ñaõ ñöôïc ñaûm baûo baèng nhöõng gì maø Laõm ñaõ taän maét chöùng kieán. Vaø ngöôøi ñoïc seõ nhôù maõi veà ñieàu maø nhaø vaên muoán noùi qua hình aûnh aáy : bom ñaïn coù theå phaù huyû raát deã daøng moät chieác caàu lôùn baéc qua soâng nhöng bom ñaïn ñaõ khoâng theå laøm ñöùt ñöôïc moät sôïi chæ xanh beù nhoû, khi ñoù laø sôïi daây voâ hình noái keát tình yeâu trong loøng ngöôøi con gaùi. Ñoù laø töông quan lyù thuù, ñaày veû laõng maïn giöõa caùi nhoû beù vaø caùi lôùn lao, giöõa caùi khaû dieät vaø caùi baát khaû dieät. Tuy nhieân, neáu chæ coù theá thì veû ñeïp cuûa tình yeâu ôû Nguyeät seõ khoâng khaùc nhieàu laém so vôùi bieát bao nhieâu taùc phaåm ñaõ vieát ra tröôùc ñoù, nhöõng taùc phaåm gioáng nhö nhöõng tình khuùc cuûa chieán tranh. ÔÛ ñoù caùc taùc phaåm cuõng noùi ñeán moät tình yeâu vöôït leân treân caùi cheát, moät tình yeâu vaãn coøn maõi ngay caû trong söï huyû dieät cuûa keû thuø. Nhöng Nguyeãn Minh Chaâu ñaõ khoâng hoaøn toaøn chæ muoán ghi laïi con ñöôøng ñaõ laøm neân “Nuùi ñoâi” (Vuõ Cao), “Queâ höông” (Giang Nam), “Cuoäc chia ly maøu ñoû” (Nguyeãn Mó) hay “Baøi thô veà haïnh phuùc” (Buøi Minh Quoác). Nguyeãn Minh Chaâu coøn muoán ngöôøi ñoïc bieát raèng : tröôùc chieán tranh, Nguyeät ñaõ chôø ñôïi Laõm, ngöôøi con trai maø kì laï laøm sao, coâ chöa heà bieát maët, chöa coù lôøi heïn öôùc. Theá nhöng phaûi ñeán khi cuoäc chieán ñaáu choáng Mó cöùu nöôùc dieãn ra treân nhöõng cung ñöôøng cuûa daûi Tröôøng Sôn thì Laõm môùi coù cô hoäi ñeå gaëp ngöôøi con gaùi cuûa ñôøi mình, môùi thöïc söï thaáy coâ gaùi aáy ñeïp ñeõ bieát bao nhieâu. Laõm khi aáy môùi thaáy heát ñöôïc tình yeâu dieäu kì trong loøng ngöôøi con gaùi vaø thöïc söï yeâu coâ vôùi moät tình yeâu meâ ñaém. Nhö vaäy chieán tranh khoâng ngaên trôû tình yeâu, traùi laïi, cuoäc chieán ñaáu vì haïnh phuùc daân toäc ñaõ ñöa nhöõng ngöôøi yeâu nhau ñeán vôùi nhau. Ñeå khi aáy môùi boäc loä heát veû ñeïp dieäu kì cuûa tình yeâu trong moät traùi tim thieáu nöõ. Trong muoân vaøn huyeàn thoaïi cuûa cuoäc khaùng chieán choáng Myõ, coù caû moät huyeàn thoaïi veà tình yeâu, veà veû ñeïp cuûa ngöôøi con gaùi ñang yeâu. Nguyeãn Minh Chaâu muoán keå caâu chuyeän veà Nguyeät nhö laø moät truyeàn thuyeát veà tình yeâu trong nhöõng ngaøy chieán ñaáu. Nhaø vaên muoán ngöôøi ta seõ truyeàn tuïng veà coâ nhö moät ngöôøi con gaùi treû trung trong moät ñeâm traêng non ñaàu thaùng ñaõ daùm moät mình thaân gaùi daëm tröôøng vöôït qua khoâng phaûi chæ tam töù nuùi maø laø nhöõng caây soá ñöôøng röøng ñaày ñaïn bom thaûm khoác, chæ ñeå tìm ñeán ngöôøi maø coâ ñang coù lôøi heïn öôùc. Nguyeãn Minh Chaâu coøn muoán ñieåm toâ cho caâu chuyeän aáy laõng maïn hôn moät laàn nöõa khi vieát raèng trong ñeâm hoâm aáy, coâ ñaõ gaëp ngöôøi maø coâ vaãn haèng yeâu, haèng ñôïi chôø maø khoâng hay bieát. Ngöôøi thieáu nöõ khoâng heà bieát raèng trong khoaûnh khaéc laï kì aáy, coâ - nhö maûnh traêng, ñaõ boäc loä heát taát caû veû ñeïp huyeàn dieäu cuûa moät con tim mang trong noù moät tình yeâu thieát tha. Coâ hoaøn toaøn laøm xieâu loøng moät ngöôøi con trai daõ daøy daïn xoâng pha, vaøo sinh ra töû treân moät con ñöôøng coù theå coi laø nguy hieåm nhaát. Ñeå roài Nguyeät cuõng nhö maûnh traêng cuoái röøng kia, vöôït ra khoûi taàm nhìn cuûa con ngöôøi ñang say ngaém. Cuoäc gaëp gôõ trong ngaøy hoâm sau cuõng khoâng thaønh. Ngöôøi con gaùi laïi ra ñi vaø khoâng bieát khi naøo gaëp laïi, chæ ñeå laïi trong anh moät nieàm say ñaém ñeán voâ bôø. Seõ coù nhieàu yù kieán cho raèng Nguyeãn Minh Chaâu ñaõ lyù töôûng hoaù nhaân vaät cuûa mình ñeán möùc gaàn nhö tuyeät ñoái. Nhöng cuõng khoâng neân queân raèng ñaây laø hình aûnh Nguyeät ñöôïc nhìn qua ñoâi maét nhôù laïi cuûa moät ngöôøi ñang yeâu meâ ñaém, thì aét haún khoâng traùnh khoûi mang maøu saéc huyeàn hoaëc cuûa tình yeâu. Vaû laïi, nhöõng hình aûnh ñeïp nhö theá cuõng gioáng nhö maûnh traêng cuoái röøng, raát caàn cho nhöõng con ngöôøi ñang xoâng pha chieán ñaáu. Hình aûnh cuûa nhöõng ngöôøi nhö Nguyeät seõ thaép leân trong con ngöôøi moät nieàm tin, söï meâ say ñeå trôû neân ñeïp hôn, maïnh meõ hôn.