Phân tích bài Tây Tiến, tác giả Quang Dũng

Taây TieánQuang Duõng Taây Baéc ôi, Ngöôøi laø meï cuûa hoàn thôCheá Lan Vieân ñaõ thoát leân nhöõng lôøi ñaày xuùc ñoäng aáy trong baøi thô coù teân “ Tieáng haùt con taøu “. Nhöng khoâng phaûi ñôïi ñeán cuoái nhöõng naêm 50, khi Cheá Lan Vieân vieát “ Tieáng haùt con taøu “ thì Taây Baéc môùi trôû thaønh moät nguoàn caûm höùng baát taän cuûa thô. Haøng chuïc naêm tröôùc baøi thô cuûa Cheá Lan Vieân aáy, maûnh ñaát Taây Baéc, cuoäc soáng, caûnh vaät vaø con ngöôøi Taây Baéc ñaõ töøng laøm daøo daït leân trong moät hoàn thô ñeå laøm neân moät baøi thô maø soá phaän thaêng traàm ñuû laøm cho chuùng ta tin raèng noù seõ baát dieät vôùi thôøi gian. Ñoù chính laø khuùc ca mang aâm höôûng bi huøng hoaø vôùi chaát laõng maïn say ngöôøi cuûa nhaø thô Quang Duõng – baøi thô “ Taây Tieán “. Baøi thô thoaït ñaàu coù mang teân “ Nhôù Taây Tieán “ vaø quaû ñuùng nhö nhan ñeà aáy, traøn ngaäp trong baøi thô laø hình aûnh Taây Tieán, nhöng laø Taây Tieán qua noãi nhôù khoân nguoâi. Vaø ñoù laø lyù do khieán cho baøi thô ñöôïc môû ñaàu baèng moät tieáng goïi da dieát cuûa noãi nhôù mong :Soâng Maõ xa roài Taây Tieán ôi !Chaúng phaûi tình côø maø noãi nhôù thöông ñöôïc baét ñaàu töø hình aûnh doøng soâng Maõ, bôûi ñaây laø con soâng ñaõ thao thieát chaûy qua nhöõng mieàn ñaát maø ngöôøi lính Taây Tieán ñaõ ñaët daáu chaân leân. Vì theá maø doøng soâng nöôùc maïnh aáy trong doøng thô môû ñaàu cuûa baøi thô cuõng coù theå giuùp cho nhaø thô dieãn taû doøng thöông nhôù. Doøng soâng Maõ ñeán vôùi nhaø thô trong caûm giaùc khoâng chæ laø “ xa” maø laø “ xa roài”. Xa laø khoaûng caùch cuûa khoâng gian, vaø con ngöôøi ñaõ khoâng cöôõng laïi ñöôïc, khoâng laøm gì ñöôïc nöõa.Chính vì theá khi ñaõ thaám thía ñeán taän cuøng caûm giaùc “ soâng Maõ ra roài “ thì nhöõng chöõ “ Taây Tieán ôi “ laïi caøng mang nhieàu hôn, chaát chöùa nhieàu hôn nieàm thöông nhôù.Nhöng ñeán caâu thô thöù hai noãi nhôù thöông aáy döôøng nhö ñöôïc naâng cao leân, bay boång leân bôûi taùc giaû ñaõ töø doøng soâng maø höôùng ñeán nuùi röøng. Vaø caûm giaùc bay leân aáy, ngöôøi ñoïc döôøng nhö coøn nghe thaáy ñöôïc trong aâm ñieäu cuûa moät doøng thô maø aâm thanh vuùt cao leân veà phía cuoái caâu :Soâng Maõ xa roài Taây Tieán ôi !Nhôù veà röøng nuùi nhôù chôi vôiVaø baèng caùch aáy, doøng thô veà noãi nhôù gôïi ra ñöôïc caû söï bao la ôû khoâng gian, söï daøi roäng cuûa thôøi gian. Noãi nhôù cöù lan toûa meânh mang maõi. Chính theá Quang Duõng ñaõ ñeå cho chöõ “ nhôù “ xuaát hieän ôû ñaàu hai nhòp. Vaø sau chöõ “nhôù “ thöù hai seõ laø nhöõng chöõ khoâng theå naøo hôïp hôn vaø hay hôn laø hai chöõ “ chôi vôi “. Sau hai caâu thô ñaàu tieân, hai caâu thô ñoùng vai troø khuùc daïo, thì hình aûnh cuûa mieàn ñaát in daáu chaân cuûa ñoaøn quaân Taây Tieán seõ aøo aït, doàn daäp traøn veà trong noãi nhôù cuûa ngöôøi chieán só, vaø hình aûnh cuûa mieàn bieân cöông aáy hieän leân ñaàu tieân trong moät veû ñeïp hieåm trôû , hoang daõ , döõ doäi maø huøng vó. Caûm giaùc nhö taùc giaû ñaõ duøng heát nhöõng quyeàn löïc cuûa ngoân töø ñeå laøm cho veû ñeïp huøng vó vaø döõ doäi aáy phaûi hieän leân, khoâng chæ baèng hình thuø maø coøn qua caû söï va ñaäp cuûa nhöõng aâm thanh. Taùc giaû Quang Duõng, trong hôn möôøi caâu thô, ñaõ coù khaû naêng laøm cho ngöôøi ñoïc nhö ñöôïc ngôïp trong caûm giaùc veà ñoä cao thaêm thaúm cuûa moät mieàn röøng nuùi, nôi coù nhieàu ñeøo doác cöù gaäp gheành, khuùc khuyûu, nôi coù nhöõng “ coàn maây “ heo huùt, nôi maø ñöôøng xaù cheo leo nhö muoán thöû thaùch söùc löïc vaø nghò löïc cuûa con ngöôøi. Vaø chuùng ta khoâng chæ nhìn thaáy maø coøn nhö nghe thaáy ñöôïc, bôûi coù nhöõng caâu thô chæ ñoïc leân thoâi ñaõ thaáy vaát vaû, nhoïc nhaèn. Ñoù laø chöa keå nhöõng saùng taïo aâm thanh coøn laï luøng hôn trong hai caâu thô :Chieàu chieàu oai linh thaùc gaàm theùtÑeâm ñeâm Möôøng Hòch coïp treâu ngöôøiCaâu thô treân chæ coù hai tieáng mang thanh traéc nhöng ñeàu mang vaàn gioáng nhau vaø thanh ñieäu gioáng nhau – “ th “ vaø thanh saéc. Nhöng neáu ñaët hai thanh traéc aáy vaøo moät vò trí aán töôïng thì seõ thaáy ñöôïc söï gaàm theùt cuûa thaùc ñang vang ñoäng haún leân treân mieàn röøng nuùi thaêm thaúm. Ñeå roài ñeán caâu thô sau, nhöõng thanh naëng ñöôïc rôi xuoáng ôû giöõa caâu, ñaõ laøm cho ngöôøi thöôûng thöùc nhö coù theå nghe thaáy tieáng böôùc chaân naëng neà ñaày ñe doaï cuûa moät loaøi maõnh thuù. Nhö vaäy, Quang Duõng ñaõ taùi taïo raát thaønh coâng moät Taây Baéc hoang vu, hieåm trôû, oai linh nhöng veû ñeïp cuûa mieàn Taây aáy trong ñoaïn thô naøy laïi khoâng heà ñôn ñieäu. Taùc giaû baøi thô ñaõ khoâng queân ñem ñeán cho chuùng ta nhöõng saéc thaùi thaåm mó khaùc nhau cuûa mieàn ñaát maø loøng mình yeâu meán, say meâ. Nhaø thô ñaõ cho chuùng ta chieâm ngöôõng veû ñeïp phaúng laëng cuûa Moäc Chaâu trong moät ñeâm möa, moät Moäc Chaâu ñang traûi ra tröôùc con maét cuûa nhöõng ngöôøi chieán só töø treân moûm Pha Luoâng nhìn xuoáng :Nhaø ai Pha Luoâng möa xa khôitrong moät doøng thô laï laøm sao, toaøn thanh baèng. Hay ñeán cuoái ñoaïn thô , chuùng ta seõ ñöôïc nhaø thô uû aáp trong veû ñeïp noàng aám cuûa Mai Chaâu, thung luõng luùa vaøng vaø nhöõng coâ gaùi Thaùi. Bôûi theá nhaø thô noùi ñeán Mai Chaâu vôùi chöõ “ muøa “ , sau ñoù laø chöõ “ em “ vôùi caûm giaùc noàng naøn cuûa “ côm neáp xoâi” vaø “ thôm leân khoùi”. Quang Duõng ñaõ gôïi ra moät veû ñeïp raát thöïc cuûa mieàn Taây, töø moät taâm hoàn raát hieåu vaø yeâu Taây Baéc, ñöôïc laøm neân baèng nhöõng naêm ñeïp nhaát cuûa tuoåi treû, baèng söï hi sinh cuûa nhöõng ngöôøi lính, ngöôøi hoïc sinh, sinh vieân ñeå leân vôùi mieàn Taây. Caùi giaù cuûa caâu thô laø nhöõng thaùng naêm gian khoå, laø tình yeâu vaø khao khaùt. Tuy nhieân vaãn khoâng theå khoâng thöøa nhaän raèng laõng maïn laø caûm xuùc chuû ñaïo cuûa ñoaïn thô ñaàu. Chænh caûm höùng laõng maïn ñaõ giuùp nhaø thô ñem heát taøi naêng ñeå laøm cho veû ñeïp cuûa mieàn Taây hieän leân veû kì aûo nhaát cuûa vuøng ñaát laï. Nhö theá thuû phaùp laï hoaù ñöôïc söû duïng trieät ñeå (ñaëc tröng cuûa buùt phaùp laõng maïn).Chính vì theá Quang Duõng môùi vieát veà maøn söông Saøi Khao, khoâng chæ che laáp moät vaøi ngöôøi maø laø caû ñoaøn quaân. Saøi Khao söông laáp ñoaøn quaân moûiHay nhaø thô seõ khoâng vieát “ hoa nôû “ maø laø “ hoa veà”, ñeå cho nhöõng boâng hoa baát chôït hieån hieän döôøng nhö coù linh hoàn, coù hoàn thieâng. Vaø nhaø thô cuõng seõ khoâng vieát “ñeâm söông” maø nhaát ñònh vieát laø “ñeâm hôi” ñeå gôïi ra moät hình aûnh thaät laï veà moät ñeâm muø mòt ôû treân nuùi cao .Nhöõng caâu thô sau, nhaø thô cuõng tìm caùch doàn neùn, chaét loïc ñeå nhöõng hình aûnh luoân luoân hieån hieän trong veû ñoät ngoät, khaùc thöôøng : “ coïp treâu ngöôøi “ , “ suùng ngöûi trôøi”. Vaø chuùng ta cuõng khoâng neân queân raèng mieàn ñaát Taây Tieán trong baøi thô cuõng ñöôïc nhìn qua con maét vaø qua caûm xuùc cuûa moät chaøng trai voán quen thuoäc vôùi thò thaønh, vöøa rôøi gheá nhaø tröôøng vaø taâm hoàn coøn ñaày aép nhöõng aán töôïng cuûa vaên chöông, saùch vôû. Chính vì theá, böùc tranh Taây Tieán cuûa Quang Duõng cöù phaûng phaát, aån hieän moät phong vò cuûa “ Thuïc ñaïo nan “Chao oâi ñöôøng Thuïc khoùKhoù nhö laø leân trôøihay cuûa nhöõng caâu thô “ bieân taùi “ trong Ñöôøng Thi.Quang Duõng cuõng cho Taây Tieán cuûa mình moät phong vò nhö theá.Doác leân khuùc khuyûu , doác thaêm thaúmHeo huùt coàn maây suùng ngöûi trôøiNgaøn thöôùc leân cao ngaøn thöôùc xuoáng.Raát coù theå aûnh höôûng cuûa nhöõng vaàn thô “ bieân taùi “aáy ñaõ khieán Quang Duõng raát chuù yù ñeán hieäu quaû taâm lyù cuûa nhöõng ñòa danh nhö Tieâu Quan, Haøn Haûi,... hay noùi ñeán trong thô coå. Nhöng nhöõng Saøi Khao, Möôøng Laùt, Möôøng Hòch, Pha Luoâng ñaõ goùp phaàn khoâng ít ñeå taïo neân aâm höôûng cuûa nuùi röøng, taïo ra caûm giaùc, veû haáp daãn cuûa moät mieàn ñaát xa xoâi, laï laãm, coù khaû naêng dìu trí töôûng töôïng cuûa con ngöôøi ñeán nhöõng chaân trôøi môùi, bôø beán môùi. Nhöõng doøng thô do ñoù ñaõ chöùa ñöïng raát nhieàu tình yeâu, nieàm khao khaùt cuûa moät ngöôøi ñang ñuoåi theo moät giaác moäng tung hoaønh cuûa moät con ngöôøi say meâ ñaát nöôùc, moät taâm hoàn döùt khoaùt khoâng chòu ñeå caàm tuø trong moät giôùi haïn cuûa moät khoâng gian chaät choäi maø muoán lang thang vôùi maây trôøi. Ñoù laø moät trong nhöõng lyù do giuùp Quang Duõng vaø raát nhieàu chaøng trai Haø Thaønh trong ñoaøn binh Taây Tieán luùc baáy giôø coù theå cheá ngöï nhöõng khoù khaên, daùm hy sinh cho söï nghieäp chieán ñaáu cuûa Toå Quoác mình. Nhöng maët ñaát Taây Tieán ñoái vôùi Quang Duõng khoâng chæ mang veû ñeïp cuûa söï hoang vu, cuûa hieåm trôû vaø huøng vó. Trong loøng Quang Duõng, trong noãi “nhôù chôi vôi “cuûa mình, vaãn coøn coù hình aûnh cuûa moät mieàn ñaát Taây Tieán khaùc, moät mieàn ñaát thô moäng, tröõ tình vaø veû ñeïp aáy seõ ñöôïc nhaø thô laøm cho noù hieän ra trong ñoaïn thô thöù hai cuûa baøi thô, tröôùc heát laø trong boán caâu thô ñaàu. Doanh traïi böøng leân hoäi ñuoác hoaKìa em xieâm aùo töï bao giôøKheøn leân man ñieäu naøng e aápNhaïc veà Vieân Chaên xaây hoàn thôÑoaïn thô ñöôïc môû ñaàu baèng moät hình aûnh buoåi lieân hoan trong doanh traïi. Noãi nhôù vaø tình yeâu ñaõ khieán cho nhaø thô khoâng queân ñaët vaøo ñaây nhöõng chi tieát raát ñaëc tröng cho mieàn nuùi röøng ôû phía taây Toå Quoác. Ñeå khi noùi veà nhöõng buoåi hoäi heø töng böøng trong hoa löûa , nhaø thô ñaõ khoâng queân ñöa vaøo moät chöõ “ñuoác”. Saéc thaùi rieâng cuûa nhöõng ngöôøi sôn nöõ trong caâu thô thöù hai cuõng ñöôïc bieåu hieän raát nhieàu trong hình aûnh “ xieâm aùo” . Saéc ñieäu nuùi röøng aáy ñeán caâu thô thöù ba coøn ñöôïc theå hieän roõ hôn qua nhöõng chöõ nhö “ man ñieäu “ vaø qua hình aûnh caây kheøn, thöù nhaïc cuï döôøng nhö chæ coù ôû vuøng Taây Baéc. Vaø aán töôïng xa xaêm trong caâu thô thöù tö seõ maát ñi nhieàu laém neáu trong ñoaïn thô aáy khoâng coù hai chöõ “ Vieân Chaên”. Nhöng khoâng chæ theá maø boán caâu naøy mang nhöõng xuùc caûm hieän thöïc, bôûi chaát men say laõng maïn vaãn tieâu bieåu cho hoàn thô Quang Duõng, moät laàn nöõa gaëp laïi trong boán caâu thô. Trong aán töôïng aáy, nhaø thô ñaõ ñöa chöõ “ñuoác” vaøo caáu truùc “ hoäi ñuoác hoa” nhö ñeå nhôù ñeán aán töôïng veà nhöõng hoäi hoa ñaêng voán raát quen thuoäc trong vaên chöông, saùch vôû. Nhö vaäy Quang Duõng ñaõ laøm cho hình aûnh nhöõng coâ gaùi daân toäc ñöôïc hieän leân nhö trong moät giaác mô vôùi nhöõng chöõ thaät ngôõ ngaøng – “ kìa em “ôû ñaàu caâu vaø “ töï bao giôø “ ôû cuoái caâu. Vaø töôûng töôïng cuûa ngöôøi ñoïc seõ môû ra caû veà khoâng gian vaø thôøi gian bôûi nhöõng töø nhö “ man ñieäu “ hay “ naøng”, nhöõng chöõ maø thi ca thôøi aáy thöôøng ít khi noùi ñeán. Vaø hình aûnh ñeâm lieân hoan aáy kheùp laïi trong moät söï chuyeån ñoåi caûm giaùc giöõa “ soùng nhaïc “ vôùi “hoàn thô “, caû hai theo nhau hình nhö lan toaû ñeán moät Vieân Chaên raát xa xaêm. Nhöng caâu thô aáy laïi khoâng khoûi laøm ta nhôù ñeán khuùc haùt saàu muoän veà nhöõng ngöôøi lính thuù trong ca dao coå, nhöõng con ngöôøi soáng giöõa tre goã treân ngaøn, maêng mai maêng truùc trong böõa aên ñeå thaám thía noãi khoå cuûa söï coâ ñôn, khoâng ai tri kyû. Vì theá nhöõng caâu thô cuûa Quang Duõng ñaõ döïng neân moät chaân dung veà nhöõng ngöôøi chieán só trong thôøi ñaïi môùi, vaãn raát laõng maïn, moäng mô nhöng vaãn aám aùp tình ngöôøi. Tuy nhieân, caùi taøi hoa cuûa Quang Duõng ñaõ boäc loä nhieàu hôn trong boán caâu thô sau, nhöõng caâu thô veõ laïi moät buoåi chieàu söông Chaâu Moäc. Ngöôøi ñi Chaâu Moäc chieàu söông aáyCoù thaáy hoàn lau neûo beán bôøCoù nhôù daùng ngöôøi treân ñoäc moäcTroâi doøng nöôùc luõ hoa ñong ñöa.Boán caâu thô sau ñeïp moät veû ñeïp cuûa moät böùc tranh luïa, mô maøng, huyeàn aûo. Caûm giaùc mô maøng aáy, ngöôøi ñoïc thô coù theå nhaän ra ôû hai caâu thô ñaàu tieân. ÔÛ ñoù, moïi caùi döôøng nhö ñeàu ñöôïc noùi ñeán trong moät khoâng thaät laø roõ raøng, xaùc ñònh. “ “Ngöôøi ñi “ khoâng roõ laø ai, buoåi chieàu cuõng môø aûo ñi khi taùc giaû ñaët ngay sau ñoù moät chöõ “ söông”, vaø cuõng khoâng thaät roõ bôûi chöõ “aáy”. Trong hai caâu thô sau, söï huyeàn aûo seõ ñöôïc noùi leân bôûi vì nhöõng doøng thô luoân luoân baét ñaàu baèng chöõ “ coù “ vaø ñaët döôùi daïng caâu hoûi, nhöng laø caâu hoûi höôùng veà moät ngöôøi khoâng xaùc ñònh, moät caâu hoûi maø ngöôøi hoûi hình nhö khoâng chôø ñôïi moät söï traû lôøi. Caâu hoûi döôøng nhö nöûa nhö laø töï hoûi. Tuy nhieân, caâu hoûi aáy laïi veõ ra moät böùc tranh veà moät mieàn röøng suoái khoâng gaäp gheành maø man maùc, xa xaêm. Caûm giaùc aáy cöù ñöôïc thaám vaøo nhöõng chöõ nhö “ beán bôø “ hay “ñoäc moäc” maø taùc giaû coá yù taùch ra khoûi chöõ “ thuyeàn” ñeå laï hoaù. Vaø treân böùc tranh aáy, thieân nhieân nhö mang hoàn phaùch cuûa con ngöôøi.Lau cuõng phaûi laø “ hoàn lau “ñeå thieân nhieân cuõng gioáng nhö con ngöôøi. Trong khi ñoù con ngöôøi hieän leân chæ nhö laø moät daùng neùt trong caûnh vaät, vì theá nhaø thô khoâng noùi ñeán “boùng ngöôøi”. Nhö vaäy,coù moät söï nhoaø nhaït trong ranh giôùi phaân bieät giöõa con ngöôøi vaø caûnh saéc. Vì theá böùc tranh thô caøng trôû neân môø aûo, lung linh. Ñoaïn thô thöù hai keát thuùc trong moät caâu thô raát laï vaø raát thuù : Troâi doøng nöôùc luõ hoa ñong ñöa.Laï ôû caùch ñaët caâu vôùi chöõ “ troâi “ñaûo leân ñaàu, laøm cho aán töôïng “ troâi” roõ hôn trong caûm nhaän, trong caùch ñaët caâu vaø caû caùch toå chöùc aâm thanh vôùi boán thanh ngang trong baûy chöõ : boán thanh baèng ôû ñaàu tieân vaø ba thanh baèng ôû cuoái cuøng. Caâu thô thuù vò vì ôû ñoù chuùng ta tìm thaáy moät moái töông quan giöõa söùc maïnh cuûa thieân nhieân voán ñöôïc coi laø hung baïo- “doøng nöôùc luõ” vôùi moät veû ñeïp deã bò nghó laø meàm yeáu – “ hoa ñong ñöa”. Nhöng Quang Duõng khoâng heà coù xuùc caûm nhö Nguyeãn Du :Hoa troâi man maùc bieát laø veà ñaâu.vì hoa aáy vaãn “ñong ñöa” ñeàu ñaën vaø tình töù ngay beân doøng nöôùc luõ hung döõ, maïnh meõ. Caâu thô ñeå laïi cho chuùng ta caûm giaùc veà söï baát dieät cuûa veû ñeïp, in daáu trong chuùng ta, laøm cho ngöôøi ñoïc rung ñoäng tröôùc mieàn Taây Tieán khoâng chæ gian khoå anh huøng maø coøn coù raát nhieàu thô moäng. Ñeán ñoaïn thô thöù ba,chuùng ta baét gaëp hình aûnh ñoaøn quaân Taây Tieán tröïc tieáp hieän leân treân bình dieän thöù nhaát cuûa baøi thô. Quang Duõng ñaõ ñuû baûn lónh vaø duõng caûm ñeå khoâng laûng traùnh khi cho ta thaáy ñaáy laø nhöõng con ngöôøi phaûi soáng trong moät hoaøn caûnh cöïc kì gian khoå, nhöõng con ngöôøi maø theå xaùc coøn in raát roõ caên beänh soát reùt röøng : toùc khoâng moïc, da xanh nhö laù. Taây Tieán ñoaøn binh khoâng moïc toùcQuaân xanh maøu laù döõ oai huømTuy nhieân nhöõng söï thaät khoác lieät aáy vaãn khoâng laøm cho nhöõng caâu thô trôû neân bi luî vaø cuõng khoâng laøm maát ñi caûm höùng laõng maïn voán laø nguoàn caûm höùng chuû ñaïo cuûa baøi thô. Vaø nhöõng ngöôøi chieán só aáy vaãn huøng traùng trong gian khoå. Nhö theá, Quang Duõng khoâng vieát “ toùc khoâng moïc” maø baèng moät caùch noùi baát caàn, baát chaáp- “ khoâng moïc toùc”. Nhaø thô cuõng khoâng vieát “ñoaøn quaân “maø vieát “ñoaøn binh” ñeå laï hoaù caâu thô moät caùch caàn thieát cho thuû phaùp thô laõng maïn. ÔÛ caâu sau cuõng theá, chæ caàn thay “ xanh nhö laù “ baèng “ xanh maøu laù” thì hình aûnh nhöõng ngöôøi chieán binh aáy boãng nhieân hoaø vaøo maøu saéc cuûa caây röøng ñeå trôû thaønh hieän thaân cuûa söï lôùn lao vaø oai linh cuûa röøng thaúm. Vaø chính treân neàn “ xanh maøu laù “ thì hình aûnh “ döõ oai huøm” môùi coù ñieàu kieän ñeå hieän leân, ñeå thaáy nhöõng ngöôøi chieán só phaûi soáng trong gian lao maø vaãn mang veû oai huøm cuûa chuùa sôn laâm. Söï haøi hoaø cuûa hieän thöïc vaø laõng maïn laøm neân veû rieâng cuûa ngöôøi chieán só.Ñeán hai caâu thô tieáp theo:Maét tröøng göûi moäng qua bieân giôùiÑeâm mô Haø Noäi daùng kieàu thômnhaø thô ñöa chuùng ta ñi vaøo theá giôùi noäi taâm cuûa nhöõng ngöôøi chieán binh Taây Tieán. Nhaø thô ñaõ daãn ngöôøi ñoïc vaøo xöù sôû cuûa nhöõng con ngöôøi traøn ñaày mô moäng. Trong hai caâu thô maø ta noùi tôùi, caâu treân coù moät chöõ “ moäng”, caâu döôùi coù moät chöõ “ mô”, nhöng moãi doøng thô laïi noùi ñeán moät söï mô moäng khaùc nhau, mang nhöõng veû ñeïp khaùc nhau, vöøa töông phaûn vôùi nhau laïi vöøa boå sung laãn cho nhau ñeå laøm neân theá giôùi tinh thaàn hoaøn chænh cuûa nhöõng ngöôøi chieán só ñaïi dieän cho ñoaøn binh Taây Tieán. Taùc giaû ñaõ laøm cho ngöôøi ñoïc nhaän ra nhöõng ngöôøi chieán só soáng theo lyù töôûng anh huøng cuûa ngöôøi trai thôøi loaïn. Giaác moäng ñöôïc noùi ñeán laø giaác moäng dieät thuø, chieán chinh, tang boàng hoà haûi. Giaác moäng aáy hieän leân trong veû ñeïp döõ doäi vôùi hình aûnh caëp maét “ tröøng”. Nhöng hình aûnh aáy laïi khoâng hoaøn toaøn gioáng vôùi nhöõng traùng só, chinh nhaân trong vaên hoïc thôøi tröôùc ñoù.Hoï ñaõ mang moät lyù töôûng roäng lôùn hôn , khoâng giôùi haïn nhöõng hoaøi baõo cuûa mình chæ trong nhöõng Phuù Xuaân, Ñoàng Nai hay Xöù Ñoâng, Xöù Ñoaøi naøo, cuõng khoâng giôùi haïn beân trong phaïm vi moät bieân giôùi. Giaác moäng anh huøng ôû ñaây seõ vöôït “qua bieân giôùi”. Ba chöõ aáy ñaõ cho ta thaáy nhöõng ngöôøi chieán só aáy, khoâng chæ laø nhöõng ngöôøi yeâu nöôùc maø coøn coù tinh thaàn quoác teá, khoâng chæ ñaùnh giaëc trong nöôùc maø coøn caû ôû ngoaøi nöôùc Vieät. Nhöng veû ñeïp aáy seõ maát ñi raát nhieàu laõng maïn , haøo hoa neáu khoâng coù nhöõng caâu thô tieáp theo : Ñeâm mô Haø Noäi daùng kieàu thôm.Trong caâu thô cuoái cuøng naøy , chuùng ta baét gaëp nhöõng ngöôøi chieán só vaãn coøn nguyeân trong mình taâm hoàn laõng maïn cuûa moät ngöôøi trai goác gaùc thò thaønh, ñaày aép trong loøng nhöõng aán töôïng vaên chöông saùch vôû. Caâu thô ñeïp vì nhöõng hình aûnh thô moäng, mong manh cuûa moät giaác mô, aâm ñieäu nheï nhaøng, naâng niu trau chuoát, vôùi nhöõng aâm giai eâm aû cuûa nhöõng thanh baèng trong nhöõng chöõ “ nhö mô” hay “ kieàu thôm “... Vaø Quang Duõng cuõng ñaõ daønh ñeán moät nöûa soá caâu thô cuûa ñoaïn thöù hai naøy ñeå noùi veà nhöõng chieán só Taây Tieán ñaõ hy sinh. Chính baèng caùch ñoù, nhaø thô ñaõ noùi leân ñöôïc moät söï thaät veà moät ñoaøn quaân, moät cuoäc haønh binh. ÔÛ ñoù, söï maát maùt, cheát choùc ñaõ xaûy ra thöôøng xuyeân nhö moät nieàm aùm aûnh. Nhöng tæ leä aáy cuõng coøn noùi vôùi chuùng ta veà moät baûn lónh thô Quang Duõng, moät con ngöôøi daùm thöøa nhaän moät söï thöïc, cho duø ñoù laø moät söï thöïc taøn nhaãn vaø khoác lieät. Cuõng coù theå thaáy ôû ñaây moät con ngöôøi khoâng laûng traùnh nhöõng ñieàu ñau ñôùn cuûa cuoäc chieán tranh, khoâng toâ veõ cho chieán tranh, ñieàu maø chuùng ta thöôøng thaáy ôû khoâng ít nhöõng nhaø vaên, nhaø thô. Vì theá ñoïc boán caâu thô ñaàu, ngöôøi ta thaáy coù theå caûm nhaän cuøng nhaø thô raèng caùi cheát luoân luoân rình raäp theo töøng böôùc chaân ngöôøi chieán só.Raûi raùc bieân cöông moà vieãn xöù.Chieán tröôøng ñi chaúng tieác ñôøi xanhAÙo baøo thay chieáu anh veà ñaátSoâng Maõ gaàm leân khuùc ñoäc haønh.Ñoaïn thô baét ñaàu baèng hai chöõ “ raûi raùc”, söï raûi raùc cuûa nhöõng naám moà. Ñeå ngöôøi ñoïc ñöøng queân raèng nhöõng naám moà raûi raùc suoát doïc chieàu daøi moät “ bieân cöông”.Nhaø thô cuõng khoâng giaáu gieám raèng khoâng ít nhöõng ngöôøi chieán só khi maát ñi khoâng coù moät maûnh chieáu ñeå lieäm thaân . Ngöôøi ta chæ choân caát caùc anh trong chính nhöõng taám aùo maø caùc anh ñaõ maëc trong traän ñaùnh. Vaø noãi ñau ñôùn aáy, nhaø thô thaáy khoâng chæ thaám vaøo loøng nhöõng con ngöôøi maø coøn traøn ngaäp trong thieân nhieân, thaáu ñeán taän doøng soâng Maõ. Con soâng vì nhöõng söï hy sinh cuûa ngöôøi chieán só maø phuùt choác trôû neân leû baïn, laëng leõ moät mình chaûy veà xuoâi vôùi taát caû noãi bô vô cuûa söï “ñoäc haønh” ( vaø nhö theá khoâng neân vaø khoâng theå hieåu raèng doøng soâng ñöa tieãn linh hoàn ngöôøi chieán só veà xuoâi nhö nhieàu taøi lieäu ñaõ vieát ). Vaø Quang Duõng seõ khoâng phaûi laø Quang Duõng neáu söï thöïc aáy ñöôïc nhìn baèng moät con maét traøn ñaày laõng maïn. Nhaø thô laøm cho hoàn thô bay cao leân, vöôït ra khoûi söï thöïc. Xuùc caûm laõng maïn goùp phaàn khoâng nhoû laøm cho nhöõng caâu thô naøy khoâng bi luî maø bi traùng. Chæ caàn thay chöõ “ bieân giôùi” thöôøng gaëp baèng chöõ “ bieân cöông” hieám gaëp roài laïi theâm vaøo ñoù töø Haùn Vieät “ vieãn xöù “, caùi cheát cuûa nhöõng ngöôøi chieán só ñaõ ñöôïc nhuoäm leân bôûi moät khoâng khí trang troïng, coå kính. Caâu thô cuõng gôïi môû ra raát nhieàu töôûng töôïng. Troïng löôïng cuûa noù döôøng nhö ñaõ doàn raát nhieàu cho moät chöõ “ñi “ , chöõ ñöùng cuoái nhòp thô. Vaø do ñoù noù ñoùng vai troø cuûa moät troïng aâm caûm xuùc, khoâng phaûi tình côø, maø vì chöõ “ñi “ aáy vôùi nhieàu ngöôøi seõ gôïi nhôù ñeán caûm giaùc “ nhaát khöù “ vaø töø ñoù nhôù ñeán hình aûnh cuûa moät traùng só Kinh Kha. Vaø chuùng ta vaãn coù theå thaáy doøng thô ñoù phaûng phaát tinh thaàn, linh hoàn cuûa quyeát taâm “ nhaát khöù baát phuïc hoaøn “, traùng chí maø ngöôøi anh huøng cuûa moät thôøi raát xa xöa ñaõ haùt leân beân bôø con soâng Dòch laïnh luøng. Caâu thô cuûa Quang Duõng cuõng noùi ñeán moät söï ra ñi vaø khoâng heïn ngaøy trôû laïi. Chæ coù ñieàu xuùc caûm aáy coøn thô hôn, ñeïp hôn trong hai chöõ “ñôøi xanh”. Nhaø thô noùi ñeán moät leõ soáng maø ngöôøi ta saün saøng hieán daâng ñeán caû caùi ñeïp ñeõ nhaát cuûa cuoäc ñôøi mình laø tuoåi treû.Chieán tröôøng ñi chaúng tieác ñôøi xanh.Caâu thô thöù ba cuõng khoâng chæ noùi ñeán moät noãi khoå cöïc maø nhieàu chieán binh Taây Tieán gaëp treân ñöôøng, noãi khoå cöïc theo ñuoåi ñeán khi hoï cheát. AÁn töôïng ñöôïc gôïi ra töø caùch noùi taùo baïo hai chieàu. Khoâng phaûi laø caùi bi, vaø cuõng khoâng phaûi laø caùi bi, vì nhöõng chöõ “aùo baøo thay chieáu “ khoâng khoûi laøm cho ngöôøi ñoïc lieân töôûng tôùi hình aûnh raát ñeïp trong thô vaên coå, hình aûnh “ da ngöïa boïc thaây “. Vaø nhôø theá, nhöõng ngöôøi chieán só hy sinh ñaõ ñöôïc naâng leân taàm voùc moät con ngöôøi anh huøng, moät con ngöôøi choïn cho mình caùi cheát ñuùng vôùi taâm nieäm, leõ soáng cuûa moät anh huøng. Caûm giaùc aáy moät laàn nöõa coøn trôû laïi trong caùch noùi “ anh veà ñaát “. Laøm nhö vaäy, caùi cheát ñöôïc hình dung nhö moät söï “ tuï nghóa” vaø nhöõng ngöôøi chieán só hy sinh ñang trôû veà cuøng ñaát Meï. Noãi ñau thöông cuûa doøng soâng Maõ trong caâu thô cuoái cuõng khoâng chæ boäc loä noãi ñau thöông.Soâng Maõ gaàm leân khuùc ñoäc haønh.Con soâng aáy caát leân tieáng gaàm cuûa moät sinh theå caûm thaáy mình bò maát maùt, toån thöông quaù lôùn, noãi ñau thöông cuûa moät söùc maïnh vó ñaïi, lôùn lao.Nhöõng chöõ “soâng Maõ gaàm leân“ laøm cho caâu thô theâm moät aâm höôûng huøng traùng ñeå trôû thaønh moät lôøi ñau ñôùn vaø cuõng laø moät lôøi ngôïi ca, ngôïi ca nhöõng con ngöôøi raát cao ñeïp, lôùn lao.Vaø nhö theá, ñoaïn thô thöù ba naøy cuõng seõ soáng maõi trong kí öùc cuûa ngöôøi ñoïc, trong hình daùng ñeïp ñeõ, loàng loäng nguy nga cuûa moät töôïng ñaøi kæ nieäm nhöõng con ngöôøi bình thöôøng nhöng cuõng raát ñoãi phi thöôøng. Ñoù coøn laø nhöõng con ngöôøi ñöôïc noùi ñeán trong moät xuùc caûm raát thaät nhöng cuõng raát laõng maïn, vieát döôùi moät ngoøi buùt khoâng ngaïi chaïm vaøo nhöõng söï thöïc ñôùn ñau nhöng cuõng khoâng vì theá maø maát ñi veû haøo hoa , laõng maïn. Ñoaïn cuoái baøi thô trôû laïi trong caûm giaùc cuûa moät ngöôøi baát ngôø xa Taây Tieán, moät ngöôøi caûm thaáy giöõa mình vaø ñoaøn quaân aáy laø khoaûng caùch daøi daèng daëc cuûa chia phoâi. Hai caâu thô cuoái:Ai leân Taây Tieán muøa xuaân aáyHoàn veà Saàm Nöùa chaúng veà xuoâi.nhö moät lôøi nhaø thô nhaén göûi ñeán Taây Tieán cuûa loøng mình raèng taâm hoàn vaãn gaén boù, khoâng chòu rôøi xa nôi ñaày nhöõng gian khoå, hy sinh aáy, thaân daãu xa nhöng hoàn vaãn göûi veà Saàm Nöùa. Nhöõng söï gaén boù thieát tha aáy chính laø minh chöùng huøng hoàn nhaát cho moät taám loøng Quang Duõng, vaø cuõng laø lôøi phaûn bieän cho nhöõng yù kieán cho raèng thô Quang Duõng khoâng gì khaùc laø nhöõng noãi “ buoàn rôùt “.