Phân tích bài Tràng giang, tác giả Huy Cận
Nếu phải kể đến những đôi bạn thơ gắn bó keo sơn, thân thiết với nhau thì trong nền thơ hiện đại Việt Nam, đáng nhắc đến trước tiên vẫn là bộ đôi Xuân Diệu – Huy Cận. Bộ đôi ấy đã hình thành nên một xóm thơ “ Huy – Xuân ” trong phong trào thơ mới. Nhưng điều đó không hề có nghĩa là hai hồn thơ đó giống nhau, mà là ngược lại. Như sau này có người nhận xét : “ Nếu Xuân Diệu là thi sĩ của niềm ám ảnh thời gian thì Huy Cận lại là nhà thơ của nỗi khắc khoải không gian. “ Chính cảm hứng về vụ trụ bao la lớn rộng đã góp phần làm nên vẻ đẹp thơ Huy Cận, ngay từ thuở nhà thơ mới viết tập đầu tay – “ Lửa thiêng”. Và khi tìm hiểu một trong những bài tiêu biểu nhất của tập thơ, người ta chắc phải nói đến “Tràng giang”.
Trên ý nghĩa, “Tràng giang” là một con sông dài, nhưng Huy Cận lại muốn cảm nhận đó là một dòng sông rộng. Và như thế rõ ràng có lý, có căn cứ bởi cảm giác về dòng sông nếu không được làm nên bởi ấn tượng của thanh âm, bởi cả hai chữ của tựa đề -“tràng” và “giang” đều được cấu tạo bởi một nguyên âm rộng nhất trong các nguyên âm.
Bên ấn tượng về chiều rộng được nói đến ở tựa đề bài thơ thì ấn tượng ấy còn có ở cả câu đề từ :
Bâng khuâng trời rộng nhớ sông dài.
Chiều cao của bức tranh là khoảng cách giữa trời rộng với sông dài, làm nên đầy đủ, trọn vẹn ba chiều của không gian. Điều ấy rất sớm giới thiệu với người đọc về Huy Cận, một nhà thơ của cảm hứng không gian. Và trong không gian mênh mang ấy, nhà thơ đã thả vào một nỗi buồn nhớ nhẹ nhàng, man mác mà chúng ta có thể thấy được qua những từ “nhớ” và “bâng khuâng” mà nhà thơ đặt ngay ở đầu câu.
Bạn đang xem nội dung tài liệu Phân tích bài Tràng giang, tác giả Huy Cận, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Traøng giang Huy Caän
Neáu phaûi keå ñeán nhöõng ñoâi baïn thô gaén boù keo sôn, thaân thieát vôùi nhau thì trong neàn thô hieän ñaïi Vieät Nam, ñaùng nhaéc ñeán tröôùc tieân vaãn laø boä ñoâi Xuaân Dieäu – Huy Caän. Boä ñoâi aáy ñaõ hình thaønh neân moät xoùm thô “ Huy – Xuaân ” trong phong traøo thô môùi. Nhöng ñieàu ñoù khoâng heà coù nghóa laø hai hoàn thô ñoù gioáng nhau, maø laø ngöôïc laïi. Nhö sau naøy coù ngöôøi nhaän xeùt : “ Neáu Xuaân Dieäu laø thi só cuûa nieàm aùm aûnh thôøi gian thì Huy Caän laïi laø nhaø thô cuûa noãi khaéc khoaûi khoâng gian. “ Chính caûm höùng veà vuï truï bao la lôùn roäng ñaõ goùp phaàn laøm neân veû ñeïp thô Huy Caän, ngay töø thuôû nhaø thô môùi vieát taäp ñaàu tay – “ Löûa thieâng”. Vaø khi tìm hieåu moät trong nhöõng baøi tieâu bieåu nhaát cuûa taäp thô, ngöôøi ta chaéc phaûi noùi ñeán “Traøng giang”.
Treân yù nghóa, “Traøng giang” laø moät con soâng daøi, nhöng Huy Caän laïi muoán caûm nhaän ñoù laø moät doøng soâng roäng. Vaø nhö theá roõ raøng coù lyù, coù caên cöù bôûi caûm giaùc veà doøng soâng neáu khoâng ñöôïc laøm neân bôûi aán töôïng cuûa thanh aâm, bôûi caû hai chöõ cuûa töïa ñeà -“traøng” vaø “giang” ñeàu ñöôïc caáu taïo bôûi moät nguyeân aâm roäng nhaát trong caùc nguyeân aâm. Beân aán töôïng veà chieàu roäng ñöôïc noùi ñeán ôû töïa ñeà baøi thô thì aán töôïng aáy coøn coù ôû caû caâu ñeà töø : Baâng khuaâng trôøi roäng nhôù soâng daøi. Chieàu cao cuûa böùc tranh laø khoaûng caùch giöõa trôøi roäng vôùi soâng daøi, laøm neân ñaày ñuû, troïn veïn ba chieàu cuûa khoâng gian. Ñieàu aáy raát sôùm giôùi thieäu vôùi ngöôøi ñoïc veà Huy Caän, moät nhaø thô cuûa caûm höùng khoâng gian. Vaø trong khoâng gian meânh mang aáy, nhaø thô ñaõ thaû vaøo moät noãi buoàn nhôù nheï nhaøng, man maùc maø chuùng ta coù theå thaáy ñöôïc qua nhöõng töø “nhôù” vaø “baâng khuaâng” maø nhaø thô ñaët ngay ôû ñaàu caâu.
Soùng gôïn traøng giang buoàn ñieäp ñieäp Con thuyeàn xuoâi maùi nöôùc song song, Thuyeàn veà nöôùc laïi, saàu traêm ngaû Cuûi moät caønh khoâ laïc maáy doøng. Baøi thô môû ñaàu baèng moät hình aûnh raát thích hôïp vôùi thi ñeà - “soùng”. Soùng treân daûi “traøng giang “ cuûa Huy Caän khoâng phaûi laø soùng xoâ, soùng voã hay “ soùng voït ñeán löng trôøi ” nhö trong thô Ñoã Phuû maø chæ laø “soùng gôïn”. Moät chuyeån ñoäng nheï nhaøng ñeå gôïi ra hình aûnh cuûa moät doøng traøng giang tónh laëng. Nhaø thô tìm ra caùi tónh trong caùi töôûng nhö raát ñoäng, theå hieän moät hoàn thô hay thieân veà caùi tónh. Con soùng gôïn trong con maét ñaày xuùc ñoäng cuûa thi nhaân döôøng nhö cöù lan toaû ñeán voâ cuøng. Vì vaäy, ngay töø caâu thô ñaàu tieân, nhaø thô ñaõ chöùng toû mình ñi theo moät phong caùch thô khaùc nhieàu laém so vôùi phong caùch thô coå ñieån, ñoù laø söï xuaát hieän chöõ “buoàn” ngay ôû ñaàu baøi – “buoàn ñieäp ñieäp”. Noãi buoàn mang hình aûnh cuûa soùng gôïn, möôïn hình aûnh cuûa soùng ñeå hieän ra tröôùc con ngöôøi. Nhö theá, “Traøng giang” raát sôùm trôû thaønh moät doøng soâng taâm traïng, vöøa laø hình aûnh cuûa ngoaïi giôùi, laïi vöøa laø hình aûnh cuûa taâm giôùi. Treân böùc tranh soâng nöôùc aáy ñaõ hieän leân hình aûnh moät con thuyeàn, moät con thuyeàn khoâng cheøo “xuoâi maùi”- hình aûnh tónh treân moät doøng soâng tónh. Maùi cheøo buoâng xuoâi doïc beân thaân thuyeàn, ñeå laïi hai veät nöôùc maø nhaø thô goïi laø “song song”. Hai chöõ naøy ñaõ hoaø öùng vôùi hai chöõ “ñieäp ñieäp” ôû cuoái caâu thöù nhaát nhö ñeå gôïi theâm ra caûm giaùc veà moät noãi buoàn voâ taän. Böùc tranh thieân nhieân môû ra theo caû hai chieàu, “ñieäp ñieäp” gôïi ra khoâng gian theo chieàu roäng, coøn “song song” laïi laøm neân caûm giaùc veà chieàu daøi. Nhöng ñeán caâu thô thöù ba: Thuyeàn veà nöôùc laïi saàu traêm ngaû thì hình aûnh nöôùc vaø thuyeàn quay trôû laïi, nhöng khoâng phaûi thuyeàn troâi treân doøng nöôùc maø laø “thuyeàn veà, nöôùc laïi”. Moãi söï vaät ñi keøm vôùi moät ñoäng töø, taïo neân caûm giaùc veà söï chuyeån ñoäng traùi chieàu. Ta caûm töôûng raèng thuyeàn veà, con nöôùc laïi vaø moät khoaûng troáng seõ ñöôïc môû ra, moät khoaûng troáng veà moät moái saàu lan toaû, khoâng chæ ñöôïc môû ra treân hai chieàu traùi ngöôïc nhau maø laø moïi chieàu trong khoâng gian – “ saàu traêm ngaû”. Nhaø thô vieát “traêm ngaû” döôøng nhö khieán ngöôøi ñoïc caûm nhaän moái saàu aáy khoâng coù choã taän cuøng, vaø noãi buoàn laïi caøng meânh mang hôn nöõa. Tuy nhieân, khoâng coù caâu thô naøo trong khoå naøy laïi khieán Huy Caän phaûi traên trôû nhieàu hôn, taâm ñaéc nhieàu hôn laø caâu thô thöù tö : Cuûi moät caønh khoâ laïc maáy doøng. Ñieàu raát laï laø caâu thô taâm huyeát naøy cuûa Huy Caän laïi baét ñaàu baèng moät chöõ töôûng nhö khoâng haøm chöùa moät löôïng thô ca naøo, chöõ “cuûi”. Chöõ aáy laïi ñöôïc nhaø thô nhaán maïnh qua moät pheùp ñaûo töø “ cuûi moät caønh khoâ ”. Nhöng phaûi laø chöõ “cuûi” vaø phaûi laø pheùp ñaûo töø thì nhaø thô môùi coù theå noùi ra taän cuøng moät quan nieäm, moät trieát lyù nhaân sinh. Chöõ aáy hay khoâng chæ vì noù ñem laïi cho thô caùi chaát maø Xuaân Dieäu goïi laø “hieän thöïc soáng sít”, laøm neân moät trong nhöõng phong caùch thô môùi. Hình aûnh “cuûi” khoâng chæ noùi veà moät thanh goã ñaõ cheát maø coøn thöïc söï toaùt leân veû taàm thöôøng. Nhöng ñoù laïi laø hình aûnh khoù coù gì thích hôïp hôn ñeå nhaø thô bieåu hieän caûm quan cuûa mình veà söï nhoû nhoi, voâ nghóa, ñôn coâi cuûa söï soáng moät kieáp ngöôøi tröôùc vuõ truï, thieân nhieân voâ taän. YÙ nghóa aáy döôøng nhö thaám vaøo trong töøng chöõ moät cuûa doøng thô. Chöõ “moät” gôïi leân soá ít, chöõ “caønh” laøm neân caûm giaùc nhoû beù. Vaø nhö theá, con ngöôøi döôøng nhö ñang laïc loái, bô vô , ngô ngaùc tröôùc nhöõng doøng nöôùc cuûa con soâng lôùn ôû trong hieän thöïc, cuõng laø tröôùc con soâng cuûa noãi buoàn ôû loøng ngöôøi. Noãi buoàn veà söï nhoû nhoi, coâ ñôn cuûa moät kieáp ngöôøi, khaùc hoaøn toaøn vôùi noãi buoàn cuûa Xuaân Dieäu trong “Ñaây muøa thu tôùi “.
Ñeán khoå thô thöù hai thì khoâng gian ñaõ khoâng coøn chæ giôùi haïn trong phaïm vi moät maët soâng. Lô thô coàn nhoû gioù ñìu hiu, Ñaâu tieáng laøng xa vaõn chôï chieàu. Naéng xuoáng, trôøi leân, saâu choùt voùt, Soâng daøi, trôøi roäng, beán coâ lieâu. Böùc tranh “Traøng giang” giôø ñaây ñaõ coù theâm hình aûnh nhöõng chieác “coàn” cuûa nhöõng laøng xoùm ôû beân soâng. Vì theá hai caâu thô ñaàu phaûng phaát caûm giaùc man maùc, nheï nhaøng maø saâu kín veà moät queâ höông. Huy Caän ñaõ voâ tình phaùc ra moät caûnh saéc raát quen thuoäc veà moät mieàn queâ nöôùc Vieät : bôø soâng hoaëc giöõa loøng soâng coù nhöõng coàn ñaát nhoû, xa xa ven soâng coù nhöõng aâm thanh xao xaùc cuûa moät xoùm laøng. Nhöng ñoù khoâng phaûi laø taát caû yù nghóa cuûa caâu thô. Khoâng theå khoâng chuù yù raèng Huy Caän muoán nhöõng chieác coàn trong thô phaûi laø “coàn nhoû” vaø phaûi thöa thôùt, lô thô. Coàn phaûi vaäy ñeå maët soâng caøng trôû neân roäng lôùn. Gioù thì “ñìu hiu” caøng laøm cho doøng traøng giang theâm tónh laëng. Vaø Huy Caän cuõng ñaõ töøng noùi hai chöõ “ñìu hiu “aáy ñaõ ñöôïc möôïn trong hai chöõ cuûa “Chinh phuï ngaâm” : Non Kyø quaïnh queõ traêng treo Beán Phì gioù thoåi ñìu hiu maáy goø. Moät ngoïn gioù thoåi ñìu hiu ôû nôi ñaõ töøng laø baõi chieán tröôøng ñaãm maùu, moái lieân töôûng aáy laøm ngoïn gioù treân soâng cuûa nhaø thô laïi caøng theâm buoàn baõ, haét hiu. Caâu thô thöù ba ñaõ vaúng leân aâm thanh cuûa söï soáng, nhöng aâm thanh aáy cuõng nhoû nhoi, yeáu ôùt, coâ quaïnh. Ñaâu tieáng laøng xa vaõn chôï chieàu Caûm giaùc aáy döôøng nhö thaám vaøo töøng chöõ moät trong caâu. Caâu thô laøm gôïi nhôù ñeán moät “phieân chôï chieàu” ñaõ “vaõn” cuûa moät “laøng xa”. Caûm giaùc ñeán vôùi nhaø thô vaø ngöôøi ñoïc thô thoâng qua moät giaùc quan mô hoà - thính giaùc, maø khoâng phaûi qua hình aûnh. Söï mô hoà aáy laïi ñöôïc nhaân leân qua chöõ “ñaâu” ôû ñaàu caâu, caøng khieán cho aâm thanh aáy nhö coù nhö khoâng, nhö hö nhö thöïc. Nhöng thöïc nhaát vaãn chæ laø söï im laëng bao truøm leân doøng chaûy traøng giang. Ñeán caâu thô thöù ba thì khoâng gian ñöôïc môû ra theo moät chieàu khaùc, chieàu cao qua hình aûnh cuûa naéng vaø baàu trôøi : Naéng xuoáng, trôøi leân, saâu choùt voùt. Hai hình aûnh aáy cuõng ñöôïc ñaët trong nhöõng chuyeån ñoäng traùi chieàu – “leân” vaø “xuoáng”, trong caûm giaùc veà moät söï chia reõ. Naéng xuoáng vaø trôøi leân, ñeå laïi moät khoaûng troáng thaêm thaúm môû ra, laøm neân caûm giaùc maø Huy Caän ñaõ dieãn taû baèng moät söï keát hôïp töø ñoäc ñaùo – “ saâu choùt voùt ”. Cuïm töø naøy taïo caûm giaùc thaêm thaúm veà baàu trôøi vaø maët nöôùc. Khoâng chæ theá, phaûi coù chöõ “saâu” ñeå khoâng gian ñöôïc nhuoäm trong gam maøu, gam caûm xuùc buoàn, traàm laéng. Vaø khoå thô thöù hai cuûa baøi thô ñöôïc kheùp laïi trong moät caâu thô gaàn nhaát vôùi caâu ñeà töø khi ôû ñaây laïi xuaát hieän hình aûnh cuûa “soâng daøi, trôøi roäng”. Soâng daøi, trôøi roäng, beán coâ lieâu. Nhöng beân caïnh hình aûnh aáy, Huy Caän ñaõ ñaët beân caïnh moät hình aûnh “beán coâ lieâu”. Beán aáy cuõng ñaïi dieän cho con ngöôøi, cho söï soáng vì soâng seõ khoâng coù nôi naøo laø beán neáu khoâng coù sinh hoaït cuûa con ngöôøi nôi beán aáy. Vì vaäy hình aûnh “beán coâ lieâu” vôùi aâm höôûng man maùc cuûa hai chöõ “coâ lieâu” aáy, moät laàn nöõa laïi gôïi ra moät noãi buoàn nhaân theá, noãi buoàn veà söï soáng quaù nhoû nhoi, raát höõu haïn trong thieân nhieân, maø vuï truï thì cöù môû ra maõi ñeán voâ taän, voâ cuøng.
Chuùng ta baét gaëp moät söï bieán chuyeån ôû ñaàu khoå ba : Beøo daït veà ñaâu haøng noái haøng, Meânh moâng khoâng moät chuyeán ñoø ngang. Khoâng caàu gôïi chuùt nieàm thaân maät, Laëng leõ bôø xanh tieáp baõi vaøng. Hình nhö coù caùi gì ñoâng ñuùc hôn leân, söï chuyeån ñoäng döôøng nhö cuõng ñaõ nhanh hôn, maïnh meõ hôn. Chuùng ta nhaän ra ñieàu aáy qua töø “daït” ngay ôû caâu thô ñaàu tieân. Caûm giaùc ñoâng ñuùc cuõng theå hieän khaù roõ trong ba chöõ “haøng noái haøng”. Nhöng söï ñoâng ñuùc ôû ñaây laïi chæ laø cuûa nhöõng caùnh beøo, hình aûnh töø laâu ñaõ töôïng tröng cho nhöõng kieáp phuø sinh, cho cuoäc soáng khoâng yù nghóa. Hình aûnh “beøo daït” aáy cuõng ñaõ töø laâu duøng ñeå noùi veà soá phaän cuûa nhöõng kieáp ngöôøi khoâng coù khaû naêng töï laøm chuû cuoäc ñôøi mình. Vaø caûm giaùc voâ ñònh aáy ñöôïc Huy Caän nhaán theâm moät laàn nöõa baèng hai chöõ “veà ñaâu”. Nhöng caâu thô thöù nhaát khoâng chæ laø hình aûnh cuûa nhöõng kieáp ngöôøi voâ ñònh maø töøng haøng beøo troâi daït aáy döôøng nhö coøn ñeå taêng theâm caûm giaùc troáng khoâng ôû nhöõng caâu sau. Bôûi ngöôøi ñoïc seõ coù caûm töôûng khi beøo ñaõ daït heát roài, nhìn laïi maët traøng giang, con ngöôøi seõ caûm thaáy hoaøn toaøn trô troïi vôùi nhöõng chöõ “khoâng” noái tieáp nhau cöù doäi leân maõi trong caâu thöù hai vaø thöù ba : Meânh moâng khoâng moät chuyeán ñoø ngang. Khoâng caàu gôïi chuùt nieàm thaân maät. Chöõ “khoâng ñoø” ñöôïc hieäp aâm vôùi chöõ “meânh moâng” ôû tröôùc, chöõ “khoâng caàu” laïi ñöôïc laùy aâm vôùi caâu treân, ñaët ôû ngay ñaàu caâu, khieán cho caûm giaùc trô troïi theå hieän roõ nhaát ôû khoå thöù ba naøy. Khoâng coù con ñoø ñaäu. khoâng coù caû moät chieác caàu tónh laëng, voâ tri. Khoâng coù caû moät chuùt boùng daùng con ngöôøi maø thoâng thöôøng ngöôøi ta coù theå möôøng töôïng ra qua hình aûnh con ñoø.Nhö vaäy hình aûnh “ñoø” ñöôïc ñaët tröôùc vì ñoäng hôn. Nhöng ñeán chöõ “chuùt nieàm thaân maät” thì hình aûnh con ñoø vaø caây caàu khoâng chæ laø nhöõng hình aûnh thöïc maø coøn laø caûm giaùc veà cuoäc ñôøi vaéng tình ngöôøi. Cuoäc ñôøi quaù meânh moâng, moät chuùt nieàm thaân maät ñeå noái hai bôø cuõng khoâng theå naøo tìm ra, duø “thaân maät” ñaõ laø möùc ñoä tình caûm thaáp nhaát trong nhöõng möùc ñoä tình caûm. Vaø caûm giaùc cuûa nhaø thô laïi trôû veà vôùi chieàu daøi vaø chieàu roäng trong caâu ñeà töø, khi nhaø thô vieát caâu thô cuoái : Laëng leõ bôø xanh tieáp baõi vaøng. Caûm giaùc veà “khoâng” gaëp laïi ôû “laëng leõ”, khoâng hình, khoâng caû tieáng. Caâu thô gôïi cho ngöôøi ñoïc caûm nhaän veà doøng chaûy qua heát bôø xanh laïi ñeán baõi vaøng, nhöng tuyeät ñoái aâm thaàm. Chuùng ta laïi nhaän ra theâm ôû ñaây moät noãi buoàn soâng nöôùc.
Lôùp lôùp maây cao ñuøn nuùi baïc. Chim nghieâng caùnh nhoû :boùng chieàu sa. Loøng queâ dôïn dôïn vôøi con nöôùc, Khoâng khoùi hoaøng hoân cuõng nhôù nhaø. Coù theå noùi raèng ñaây laø khoå thô duy nhaát maø moãi caâu thô ñeàu gôïi ra lieân töôûng veà moät caâu thô Ñöôøng. Cuõng khoâng coù khoå thô naøo trong “Traøng giang” laïi veõ ra tröôùc maét ngöôøi ñoïc hình aûnh trôøi chieàu treân soâng nöôùc roõ raøng vaø gôïi caûm nhö ôû khoå boán naøy. Caâu thô thöù nhaát ñem ñeán cho ta caûm giaùc cuûa moät thieân nhieân vöøa quen thuoäc laïi vöøa lôùn lao, kì vó. Lôùp lôùp maây cao ñuøn nuùi baïc. Chæ baûy chöõ thoâi maø caâu thô ñaõ môû ra tröôùc maét ngöôøi ñoïc moät böùc tranh maø ôû ñoù nhöõng laøn maây döôøng nhö ñöôïc ñuøn, ñaåy töø nôi maø baàu trôøi tieáp lieàn cuøng maët nöôùc, cöù chaát ngaát maõi leân phía cuûa trôøi cao thaønh hình gioáng nhö ngoïn nuùi, nhöng laïi laø nuùi baïc. Nhöõng ñaùm maây kia ñang phaûn quang nhöõng tia naéng cuûa trôøi chieàu, nhôø vaäy maø aùnh leân, loaù leân, hình thaønh moät khoaûng khoâng gian lôùn roäng, gôïi neân caûm giaùc trong saùng hieám coù ôû baøi thô. Vaãn nhìn leân baàu trôøi aáy, ôû hai caâu tieáp theo, nhaø thô ñieåm leân böùc tranh baàu trôøi treân doøng traøng giang hình aûnh moät caùnh chim, moät hình aûnh raát ñaëc tröng cho buoåi chieàu taø. Chim nghieâng caùnh nhoû : boùng chieàu sa. Nhöng caùnh chim aáy khoâng khoûi laøm cho nhöõng ngöôøi yeâu thô nhôù ñeán moät caâu thô cuûa Vöông Boät : Laïc haø döõ coâ loä teà phi ( taïm dòch nghóa : raùng chieàu ñang sa xuoáng vôùi con coø leû loi cuøng bay ). Song caùnh chim chieàu trong thô Huy Caän khoâng bình thaûn nhö theá thì nhaø thô noùi ñeán “chim nghieâng caùnh nhoû”. Chi tieát aáy ñuû laøm ngöôøi ñoïc nhaän ra boùng chieàu ñang buoâng xuoáng. Boùng chieàu voán voâ hình döôøng nhö giôø ñaây coù theå ñöôïc nhìn thaáy nhö trong caûm giaùc veà moät vaät theå höõu hình. Nhaø thô ñaõ höõu hình hoaù caùi voâ hình. Vaø nhö vaäy chæ baèng hai caâu maø nhaø thô ñem laïi cho ngöôøi ñoïc nhöõng xuùc caûm thaân thöông, quen thuoäc cuûa queâ höông, ñaát nöôùc, ñeå roài töø caûnh queâ trong hai caâu ñaàu maø noùi ñeán tình queâ, ñeán noãi nhôù queâ nhaø trong hai caâu thô cuoái. Noãi nhôù meânh moâng nhö laø nhöõng laøn soùng ñang dôïn treân maët soâng vaø traûi ra theo con nöôùc veà phía xa vôøi. Loøng queâ dôïn dôïn vôøi con nöôùc. “Vôøi” ñöôïc hieåu theo nghóa laø troâng maõi veà phía xa. Vì vaäy ôû caâu thô thöù ba naøy, nhaø thô ñang nhìn maõi ra xa, taám loøng cuõng cöù lan theo maët nöôùc ra xa, vaø cuõng rung rinh theo doøng nöôùc nhö theá.Caâu thô ñaõ möôïn hình aûnh soùng nöôùc traøng giang maø noùi veà noãi nhôù. Noãi nhôù aáy saâu naëng, thöôøng tröïc trong loøng nhaân vaät tröõ tình maø khoâng caàn ñöôïc gôïi ra baèng moät laøn khoùi hoaøng hoân naøo nhö trong thô Thoâi Hieäu : Yeân giang ba thöôïng söû nhaân saàu (Treân soâng khoùi soùng cho buoàn loøng ai ) Vaø nhö theá, noãi nhôù, tình caûm queâ höông cöù lai laùng chaûy treân khaép beà maët cuûa khoå thô cuoái cuøng. Khoâng chæ vaäy, ngöôøi ñoïc coøn coù theå nhaän ra khoå thô thöù tö laø khoå duy nhaát maø moãi caâu thô ñeàu gôïi veà moät töù Ñöôøng thi quen thuoäc. Chính Huy Caän nhaän raèng chöõ “ñuøn” cuûa caâu thô thöù nhaát laø oâng hoïc töø baûn dòch “Thu höùng” cuûa Nguyeãn Coâng Tröù : Maët ñaát maây ñuøn cöûa aûi xa. Coøn caâu thô thöù hai laïi ñöôïc vieát döôùi aûnh höôûng cuûa nhöõng caâu thô Vöông Boät : Laïc haø döõ coâ loä teà phi. Vaø hai caâu thô cuoái cuøng khoâng khoûi laøm ngöôøi ñoïc nghó ñeán hai caâu trong “Hoaøng Haïc Laâu” (Thoâi Hieäu) Queâ höông khuaát boùng hoaøng hoân Treân soâng khoùi soùng cho buoàn loøng ai. Ñieàu ñoù coù nghóa laø ñeán khoå thô cuoái cuøng naøy, noãi buoàn cuûa thi nhaân khoâng chæ ñöôïc giaêng ra treân caùc chieàu cuûa khoâng gian nhö ba khoå tröôùc ñoù, maø noãi buoàn aáy coøn ñöôïc traûi daøi daèng daëc treân chieàu cuûa thôøi gian. Bôûi vì moãi caâu thô trong khoå ñeàu ñöôïc neo ñaäu vaøo nhöõng noãi buoàn döôøng nhö vónh haèng trong nhöõng caâu thô ñaõ ñöôïc vieát ra nghìn naêm tröôùc ñoù. Vaø nhôø coù khoå thô naøy maø moái saàu cuûa “Traøng giang” khoâng chæ laø “noãi saàu vaïn lyù” maø coøn laø “moái saàu vaïn kæ “. Caûm giaùc veà “moät chieác linh hoàn nhoû, mang mang thieân coå saàu “ ( Huy Caän ) ñöôïc theå hieän roõ ôû khoå thô naøy hôn baát kì khoå thô naøo khaùc. Vaø nhö theá, noãi buoàn vuõ truï caøng trôû neân hoaøn chænh hôn, noãi khaéc khoaûi khoâng giang caøng ñaày ñuû hôn. Keát thuùc khoå thô, noãi buoàn ñaày ñuû vaø troïn veïn ñöôïc môû ra treân ba chieàu khoâng gian vaø caû chieàu thôøi gian, khieán cho “Traøng giang” caøng theâm ñaäm ñaø phong vò Ñöôøng thi, höông vò thô coå ñieån ôû ngay khoå cuoái.
Tuy nhieân khoâng vì theá maø coù theå coi “Traøng giang” gioáng nhö laø nhöõng vaàn thô coå ñieån. Huy Caän vaãn cöù hieän dieän trong baøi thô nhö moät nhaø thô môùi, coù theå nhaän ra ñöôïc töø caûm giaùc bô vô, beù nhoû, moät taâm traïng raát phoå bieán cuûa moät “thôøi ñaïi thi ca”. Bôûi theá caùnh chim chieàu cuûa Huy Caän môùi yeáu ôùt, ñaùng thöông ñeán theá, bôûi ñoâi caùnh nhoû nhoi kia khoâng ñôõ noåi caû boùng chieàu nheï nhaøng, baûng laûng ñeán phaûi chao nghieâng. Noù khaùc nhieàu vôùi caùnh coø bình thaûn trong thô Vöông Boät. Chaát thô môùi aáy cuõng theå hieän trong nhöõng rung ñoäng tinh teá khoù naém baét trong caùch noùi “dôïn dôïn” ,laøm neân caûm giaùc mô hoà, lung linh khoâng roõ reät. Theâm vaøo ñoù, nhaø thô coøn töø choái nguyeân taéc “töùc caûnh sinh tình” voán ñaõ laø khuoân maãu trong thô coå. Tình khoâng caàn phaûi ñöôïc gôïi ra töø khoùi hoaøng hoân. Vaø vôùi taát caû nhöõng lyù do treân, khoå thô cuoái cuøng cuûa “Traøng giang” ñaõ ñaït ñeán nhöõng thaønh coâng coù yù nghóa veà caû hai phöông dieän : noäi dung caûm xuùc laãn hình thöùc vaên chöông.
File đính kèm:
Luyen thi Trang Giang.doc
