Sáng kiến kinh nghiệm phương pháp sử dụng tranh minh hoạ trong dạy học bộ môn Ngữ văn 6

Gi¸o viªn : TrÇn Trung Qu©n §¬n vÞ : Tr­êng THCS t©y yªn S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Ph­¬ng ph¸p sö dông tranh minh ho¹ trong d¹y häc bé m«n ng÷ v¨n 6 PhÇn I . Môc ®Ých vµ c¬ së cña ®Ò tµi Lý do chän ®Ò tµi “Văn học là nhân học” .Văn học có vai trò rất quan trọng trong đời sống và trong sự phát triển tư duy của con người. Là một môn học thuộc nhóm khoa học xã hội, môn văn có tầm quan trọng trong việc giáo dục quan điểm ,tư tưởng ,tình cảm cho học sinh. Đồng thời cũng là môn học thuộc nhóm công cụ, môn văn còn thể hiện rõ mối quan hệ với các môn học khác. Học tốt môn văn sẽ tác động tích cực tới các môn học khác và ngược lại, các môn học khác cũng góp phần học tốt môn văn .Điều đó đặt ra yêu cầu tăng cường tính thực hành, giảm lí thuyết, gắn học với hành, gắn kiến thức với thực tiễn hết sức phong phú, sinh động của cuộc sống. Do vậy, tôi lựa chọn đề tài “ Phương pháp sử dụng tranh minh họa trong dạy học bộ môn ngữ văn 6”. 2. Môc ®Ých. §Ó n©ng cao chÊt l­îng d¹y vµ häc ®ßi hái ng­êi gi¸o viªn ph¶i sö dông thµnh th¹o c¸c ph­¬ng tiÖn d¹y häc, c¸c ph­¬ng tiÖn d¹y häc võa lµ nguån cung cÊp tri thøc võa lµ ph­¬ng tiÖn minh ho¹ cho bµi häc, võa lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó thùc hiÖn c¸c thao t¸c cña qu¸ tr×nh d¹y häc, lµ nguån kiÕn thøc khi nã ®­îc dïng ®Ó khai th¸c kiÕn thøc, lµ ph­¬ng tiÖn minh ho¹ khi nã chØ ®­îc sö dông ®Ó lµm râ néi dung ®· ®­îc th«ng b¸o tr­íc ®ã. V× vËy t«i mèn tr×nh bµy vÊn ®Ò vÒ c¸ch sö dông mét lo¹i ph­¬ng tiÖn d¹y häc "tranh minh ho¹" sao cho ®¹t hiÖu qu¶ tèi ­u nhÊt. 3. Ph¹m vi nghiªn cøu ViÖc sö dông tranh minh ho¹ nh»m t¸c ®éng vµo viÖc d¹y häc sinh líp 6 tr­êng THCS T©y Yªn. 4. C¬ së lý luËn §Þnh h­íng ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ë tr­êng phæ th«ng theo LuËt gi¸o dôc (1998) lµ: - Ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®éng s¸ng t¹o ë häc sinh. - Båi d­ìng ph­¬ng ph¸p tù häc. - RÌn luyÖn kü n¨ng vËn dông kiÕn thøc vµo thùc tiÔn. - T¸c ®éng ®Õn t×nh c¶m, ®em l¹i niÒm vui, høng thó häc tËp cho häc sinh. Bèn ®Þnh h­íng nµy cã liªn quan chÆt chÏ, trong ®ã ®Þnh h­íng ®Çu tiªn lµ c¨n b¶n. §Ó häc sinh lÜnh héi ®­îc tri thøc mét c¸ch tèt nhÊt cÇn h­íng häc sinh vµo "ho¹t ®éng tÝch cùc". Tøc lµ häc sinh ph¶i ®­îc trùc tiÕp t×m hiÓu, kh¸m ph¸ vÊn ®Ò. Mçi vÊn ®Ò ®­îc lµm s¸ng tá sÏ më ra nh÷ng ch©n trêi míi vÒ sù s¸ng t¹o. Bé m«n Ng÷ v¨n 6 ®ang trªn con ®­êng ®æi míi còng ph¶i tu©n theo quy luËt ®ã. D¹y häc theo ph­¬ng ph¸p ®æi míi ph¶i thùc sù lÊy "häc sinh lµm trung t©m", coi ho¹t ®éng cña häc sinh lµ mét ho¹t ®éng cã ý nghÜa thiÕt thùc nhÊt trong viÖc d¹y vµ häc. Häc sinh ®­îc ho¹t ®éng d­íi sù h­íng dÉn cña gi¸o viªn. §Ó lÜnh héi tri thøc häc sinh cã thÓ ®äc, ph©n tÝch v¨n b¶n th«ng qua ho¹t ®éng chØ ®¹o cña gi¸o viªn. Bªn c¹nh ®ã häc sinh ®­îc më réng, kh¾c s©u kiÕn thøc b»ng c¸c ph­¬ng tiÖn d¹y häc vµ gi¸o viªn sö dông: m¸y chiÕu, tranh ¶nh, biÓu b¶ng, phiÕu th¶o luËn... Gi÷a v¨n b¶n, ph­¬ng tiÖn d¹y häc víi häc sinh cã t¸c ®éng qua l¹i víi nhau t¹o m«i liªn hÖ chÆt chÏ, hoµn chØnh, thèng nhÊt (häc sinh lµ ng­êi kh¸m ph¸, t×m hiÓu; v¨n b¶n lµ c¸nh cöa; ph­¬ng tiÖn d¹y häc lµ ch×a kho¸). 5. C¬ së Thùc tiÓn Trong nh÷ng n¨m qua, t«i lµ gi¸o viªn trùc tiÕp gi¶ng d¹y bé m«n Ng÷ v¨n 6 tr­êng THCS T©y Yªn. B¶n th©n t«i lu«n cè g¾ng ph¸t huy tÝnh tù gi¸c, tÝch cùc ë häc sinh theo tinh thÇn ®æi míi. Mét ph­¬ng ph¸p mµ t«i ®· vµ ®ang sö dông nh»m n©ng cao nhiÖm vô d¹y häc, ®ã lµ viÖc t¨ng c­êng sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn d¹y häc trong bé m«n Ng÷ v¨n 6. Víi tinh thÇn "b¸m s¸t s¸ch gi¸o khoa, lÊy s¸ch gi¸o khoa lµ ph­¬ng tiÖn d¹y häc c¬ b¶n", t«i ®· cè g¾ng ph¸t huy tèi ®a ph­¬ng tiÖn d¹y häc nµy. Ngoµi ra Bé Gi¸o dôc - §µo t¹o còng ®· hç trî thªm mét sè bøc tranh, cßn c¸c ph­¬ng tiÖn d¹y häc kh¸c nh­: PhiÕu th¶o luËn, s¬ ®å, biÓu b¶ng... tù gi¸o viªn chuÈn bÞ. §Ó cã ®­îc c¸c ph­¬ng tiÖn d¹y häc bæ sung buéc gi¸o viªn ph¶i tù s¸ng chÕ (vÝ dô m¸y chiÕu ®­îc thay thÕ b»ng b¶ng phô, giÊy khæ to, vÏ thªm mét sè bøc tranh minh ho¹,...). Tõ c¬ së lý luËn vµ c¬ së thùc tiÔn nªu trªn khiÕn t«i chän viÕt s¸ng kiÕn "Ph­¬ng ph¸p sö dông tranh minh ho¹ trong d¹y häc bé m«n Ng÷ v¨n 6". 6. §èi t­îng, nhiÖm vô Ngµy nay ph­¬ng tiÖn d¹y häc cã mét vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc d¹y häc, ®Æc biÖt khi mµ c«ng nghÖ th«ng tin ®ang ph¸t triÓn víi tèc ®é m¹nh vµ øng dông hÕt søc réng r·i. Tranh minh ho¹ kh«ng chØ dõng l¹i ë møc ®é minh ho¹ mµ ®· trë thµnh c«ng cô nhËn thøc. V× vËy t«i chän nghiªn cøu c¸ch sö dông tranh minh ho¹ trong d¹y häc Ng÷ v¨n 6. PhÇn II. ThuËn lîi vµ khã kh¨n ThuËn lîi Nhµ tr­êng ®· ®­îc trang bÞ thiÕt bÞ d¹y häc phï hîp víi néi dung ch­¬ng tr×nh. Häc sinh ®· lµm quen víi ph­¬ng ph¸p míi tiÕn bé, ®a d¹ng phï hîp víi nhËn thøc cña häc sinh. C¬ së vËt chÊt ngµy ®­îc c¶i thiÖn t¹o ®iÒu kiÖn kh«ng nhá cho viÖc d¹y vµ häc. Gi¸o viªn chuÈn vµ trªn chuÈn ®· n¾m b¾t kÞp thêi víi c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc tiÕn bé. Sù phèi hîp gi÷a gi¸o viªn bé m«n vµ gi¸o viªn chñ nhiÖm nhÞp nhµng còng t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó häc sinh tiÕp thu kiÕn thøc tèt h¬n. Khã Kh¨n T©y Yªn lµ mét x· nghÌo kh«ng thuéc x· 135 ®­îc sù ­u tiªn moi mÆt cña chÝnh phñ. PhÇn lín häc sinh n»m trong kªnh r¹ch ®­êng x¸ xa x«I ®i l¹i khã kh¨n, ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña ®¹i bé phËn nh©n d©n sèng b»ng nghÒ n«ng nghiÖp vµ ng­ nghiÖp phô thuéc vµo thiªn nhiªn nªn kinh tÕ gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. ChÊt l­îng ®Çu vµo thÊp lµm ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn kh¶ n¨ng tiÕp thu kiÕn thøc cña häc sinh. Nh©n thøc cña phô huynh häc sinh cßn h¹n chÕ Ýt quan t©m ®Õn con em. PhÇn lín thiÕt bÞ cßn kÐm chÊt l­îng còng lµm gi¶m tÝnh hiÖu qu¶ cña giê d¹y. PhÇn III. Nh÷ng Kinh nghiªm vµ kÕt qu¶ ®¹t ®­îc 1. §Æc §iÓm Bé m«n Ng÷ v¨n 6 cã ®Æc thï riªng, nã kh¸c víi c¸c bé m«n kh¸c ë chç: Häc sinh c¶m nhËn v¨n b¶n chñ yÕu b»ng ng«n tõ trong v¨n b¶n. Tranh minh häa chØ lµ mét ph­¬ng tiÖn hç trî cho qu¸ tr×nh tiÕp nhËn v¨n b¶n ë häc sinh. Tuy nhiªn, tranh minh ho¹ còng rÊt cÇn thiÕt ®èi víi viÖc gi¶ng d¹y. Nã gãp phÇn t¹o nªn sù høng thó häc tËp ë häc sinh vµ gióp cho häc sinh tiÕp thu tri thøc mét c¸ch nhÑ nhµng h¬n. 2. Thùc tr¹ng N¨m häc 2008-2009 t«i lµ gi¸o viªn trùc tiÕp gi¶ng d¹y bé m«n Ng÷ v¨n 6 tr­êng THCS T©y Yªn . Míi b­íc ®Çu lµm quen víi ph­¬ng ph¸p míi, t«i ®· cè g¾ng nh­ng cßn nhiÒu h¹n chÕ trong viÖc sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn d¹y häc. Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o cã cÊp cho nhµ tr­êng mét sè bøc tranh minh ho¹. Cßn l¹i nh÷ng ph­¬ng tiÖn kh¸c th× tù gi¸o viªn chuÈn bÞ. ViÖc sö dông tranh minh ho¹ cña t«i trong c¸c tiÕt d¹y míi chØ dõng l¹i ë viÖc quan s¸t t¹o t©m thÕ høng thó häc tËp ë häc sinh, h¬n n÷a mét sè tiÕt d¹y kh«ng cã tranh riªng mµ chØ cã tranh trong s¸ch gi¸o khoa. Qua mét n¨m häc, t«i nhËn thÊy häc sinh ch­a c¶m nhËn ®­îc s©u s¾c v¨n b¶n th«ng qua tranh minh ho¹ mµ chØ c¶m nhËn ®­îc chñ yÕu tõ ng«n tõ cña v¨n b¶n. Hay nãi c¸ch kh¸c, kªnh h×nh ch­a ®­îc khai th¸c triÖt ®Ó. 3. C¸c biÖn ph¸p sö dông tranh minh ho¹ 3.1. Gi¸o viªn ph¶i cã sù chuÈn bÞ §Ó tiÕt d¹y ®¹t ®­îc môc tiªu gi¸o dôc t­ t­ëng, t×nh c¶m tèt ®Ñp cho häc sinh ®ßi hái ng­êi gi¸o viªn ph¶i cã sù chuÈn bÞ kü cµng, chu ®¸o. §èi víi viÖc sö dông tranh minh ho¹, gi¸o viªn ph¶i biÕt râ Bé Gi¸o dôc - §µo t¹o cã cÊp tranh cho v¨n b¶n ®ã kh«ng, trong SGK cã h×nh vÏ kh«ng. NÕu cã th× gi¸o viªn cã thÓ sö dông, nÕu kh«ng tù gi¸o viªn ph¶i thuª hoÆc tù vÏ thªm tranh minh ho¹. Gi¶ sö ph¶i vÏ thªm tranh minh ho¹ cho bµi d¹y th× yªu cÇu bøc tranh ph¶i cã néi dung phï hîp, cã ý nghÜa gi¸o viªn cao. Tr¸nh t×nh tr¹ng tranh kh«ng ®óng víi chñ ®Ò bµi gi¶ng, g©y tri gi¸c t¶n m¹n ë häc sinh trong khi sö dông hoÆc lµm cho häc sinh khã hiÓu. Nh­ vËy sù chuÈn bÞ cña gi¸o viªn lµ rÊt cÇn thiÕt tr­íc khi lªn líp gi¶ng d¹y. VÝ dô: Khi d¹y v¨n b¶n "Treo biÓn" chóng ta còng cã thÓ vÏ mét bøc tranh minh ho¹ nãi vÒ néi dung cña c¸i biÓn trong tõng lÇn thay ®æi. 3.2. CÇn sö dông tranh ®óng thêi ®iÓm (®óng lóc, ®óng chç) ViÖc sö dông tranh cÇn kÕt hîp linh ho¹t víi hÖ thèng c©u hái. Còng cã thÓ ®­a ngay ra lóc ban ®Çu ®Ó t¹o t©m thÕ høng thó ë häc sinh. Trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch v¨n b¶n cÇn ®­a tranh minh ho¹ ®Ó bæ sung, kh¾c s©u kiÕn thøc. Nh­ng cÇn l­u ý tr¸nh ®­a tranh liªn tôc lµm cho häc sinh tri thøc t¶n m¹n. Khi ®­a tranh cho häc sinh tr¶ lêi ý cÇn khai th¸c xong cÇn cÊt tranh ngay. Còng cã thÓ ®­a tranh khi ®· ph©n tÝch ®Çy ®ñ néi dung, ý nghÜa v¨n b¶n ®Ó häc sinh më réng, liªn hÖ kiÕn thøc. VÝ dô: Khi d¹y tiÕt 31 bµi 8, v¨n b¶n: "C©y bót thÇn" t«i ®· nhê mét ng­êi b¹n d¹y mü thuËt phãng to 2 bøc tranh trong s¸ch gi¸o khoa. Khi b­íc vµo ph©n tÝch v¨n b¶n, t«i cho häc sinh quan s¸t 2 bøc tranh ®Ó t¹o sù tß mß, høng thó häc tËp ë häc sinh. §Õn néi dung ph©n tÝch "M· l­¬ng vÏ cho ng­êi nghÌo". T«i treo bøc tranh thø nhÊt cho häc sinh quan s¸t råi nªu c©u hái. - Gi¸o viªn: Em h·y cho biÕt M· L­¬ng ®ang vÏ nh÷ng g× cho ng­êi nghÌo? - Häc sinh: VÏ cµy, cuèc, ®Ìn, x« móc n­íc... - Gi¸o viªn: T¹i sao M· L­¬ng kh«ng vÏ nh÷ng vËt quý nh­: vµng, b¹c, ®¸ quý...? - Häc sinh: V× cuèc, cµy,... lµ nh÷ng c«ng cô lao ®éng t¹o ra cña c¶i, vËt chÊt. §Õn néi dung thø 2 "M· L­¬ng vÏ cho ®Þa chñ". T«i cÊt bøc tranh thø nhÊt, treo bøc tranh thø hai ®Ó häc sinh quan s¸t. - Gi¸o viªn: M· L­¬ng ®ang vÏ nh÷ng g×? C¶nh t­îng M· L­¬ng vÏ ra sao? - Häc sinh: M· L­¬ng vÏ thuyÒn biÓn cho vua ®i ch¬i. Trªn biÓn sãng cuån cuén lµm thuyÒn cña vua bÞ chao ®¶o. TiÕp theo t«i trao c¶ 2 bøc tranh cho häc sinh vµ nªu yªu cÇu häc sinh th¶o luËn. - Gi¸o viªn: Em h·y so s¸nh vµ cho biÕt th¸i ®é cña M· L­¬ng ®èi víi ng­êi nghÌo, ®èi víi bän ®Þa chñ? Qua ®ã cho ta biÕt g× vÒ phÈm chÊt cña M· L­¬ng? - Häc sinh: + Bøc tranh thø nhÊt: M· L­¬ng rÊt vui, h¹nh phóc khi vÏ cho ng­êi nghÌo. + Bøc tranh thø hai: M· L­¬ng c¨m giËn bän thèng trÞ, ®ang ra tay trõng trÞ bän chóng. Þ PhÈm chÊt cña M· L­¬ng: M· l­¬ng lµ ng­êi th«ng minh, yªu quý ng­êi nghÌo, c¨m ghÐt bän thèng trÞ tham lam, ®éc ¸c. - Gi¸o viªn: Em h·y cho biÕt t×nh c¶m cña em ®èi víi M· L­¬ng? - Häc sinh: Kh©m phôc, yªu quý. - Gi¸o viªn: Qua nh©n vËt M· L­¬ng em rót ra bµi häc g× cho m×nh? - Häc sinh: Ph¶i ch¨m chØ cè g¾ng häc tËp tèt ®Ó trë thµnh ng­êi c«ng d©n tèt cña x· héi. 4. KÕt qu¶ Trong n¨m häc 2008-2009 víi viÖc ¸p dông c¸ch sö dông tranh minh ho¹ nh­ trªn, t«i ®· thÊy cã sù kh¸c biÖt trong nhËn thøc ë häc sinh. - Sè häc sinh høng thó häc tËp: 95%. - Sè häc sinh t×m ra ®­îc phÈm chÊt cña M· L­¬ng: 85%. - Sè häc sinh rót ra ®­îc bµi häc cho b¶n th©n: 98%. Trªn ®©y lµ mét kÕt qu¶ kh¶ quan trong qu¸ tr×nh thö nghiÖm cña b¶n th©n t«i. 5. KÕt luËn Qua c¸c tiÕt d¹y t«i nhËn thÊy viÖc sö dông tranh minh ho¹ muèn ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ tèi ­u cÇn ph¶i cã sù linh ho¹t trong qu¸ tr×nh sö dông. Tuú tõng v¨n b¶n mµ ta ¸p dông cho ®óng lóc, ®óng chç. ViÖc sö dông tranh minh ho¹ sÏ t¹o t©m thÕ häc tËp høng thó ë häc sinh, t¹o cho tiÕt d¹y sinh ®éng, kh«ng cßn nhµm ch¸n. §ång thêi gióp häc sinh c¶m nhËn s©u s¾c h¬n vÒ v¨n b¶n. ViÖc sö dông tranh minh ho¹ lµ c¶ mét qu¸ tr×nh t×m tßi, s¸ng t¹o, chuÈn bÞ chu ®¸o cña b¶n th©n ng­êi gi¸o viªn. Lµ mét gi¸o viªn nªn cÇn häc hái nhiÒu h¬n ë ®ång nghiÖp, v× vËy t«i rÊt mong ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña Ban chØ ®¹o vµ c¸c b¹n ®ång nghiÖp. PhÇn Iv. KÕt luËn chung vµ ®Ò xuÊt KẾT LUẬN CHUNG Có lẽ trong nhà trường không có môn khoa học nào có thể thay thế được môn văn .Đó là môn học vừa hình thành nhân cách vừa hình thành tâm hồn .Trong thời đại hiện nay ,khoa học kĩ thuật phát triển rất nhanh, môn văn sẽ giữ lại tâm hồn con người ,giữ lại những cảm giác nhân văn để con người tìm đến với con người ,trái tim hòa cùng nhịp đập trái tim .Sau khi nghiên cứu ,tham khảo sáng kiến kinh nghiệm này ,bản thân người dạy và người học sẽ có cái nhìn mới mẻ ,tích cực hơn về phương pháp dạy và đặc biệt là sử dụng tranh minh họa trong tiết dạy. Từ đó, rất hi vọng kết quả học văn của các em sẽ tốt hơn, các em sẽ yêu thích, ham mê môn văn hơn nữa. II. MỘT SỐ ĐỀ XUẤT ,KIẾN NGHỊ Đối với phụ huynh Quan tâm hơn đến việc học hành của con em mình ,đầu tư nhiều về thời gian cho con cái học tập ,không nên để cho các em phụ giúp nhiều công việc gia đình Hướng dẫn và tạo cho con thói quen đọc sách, chia sẻ tư vấn, định hướng, bồi dưỡng tâm hồn cho con để các em có nhiều thuận lợi trong việc bộc lộ và phát triển cảm xúc, tình cảm trong cuộc sống nói chung và trong việc làm văn biểu cảm nói riêng Phối hợp chặt chẽ, thường xuyên với giáo viên bộ môn văn để tìm hiểu, nắm bắt kịp thời tình hình học tập của con em mình Đối với phòng giáo dục Tổ chức hội thảo chuyên đề cho giáo viên bộ môn văn trong từng năm để giáo viên có dịp trao đổi kinh nghiệm, bàn luận tìm ra biện pháp tối ưu, tích cực nâng cao chất lượng dạy học môn văn Có kế hoạch tham mưu với cấp trên có chế độ đãi ngộ hợp lí đối với giáo viên giảng dạy phụ đạo thêm cho học sinh yếu kém môn văn Đầu tư trang thiết bị, dụng cụ trực quan, đặc biệt là đầu tư công nghệ thông tin để hỗ trợ cho giáo viên giảng dạy văn. Đối với địa phương Quản lí chặt chẽ các điểm kinh doanh internet và các điểm dịch vụ không lành mạnh, làm ảnh hưởng đến chất lượng học tập của học sinh. Quan tâm sát sao,hiệu quả đến chất lượng giáo dục ở địa phương ,đầu tư cơ sở vật chất kịp thời phục vụ cho việc dạy và học Môc lôc PhÇn I : môc ®Ých vµ c¬ SỞ cña ®Ò tµi LÝ do chän ®Ò tµi Môc ®Ých Ph¹m vi nghiªn cøu C¬ së lý luËn C¬ së thùc tiÔn §èi t­îng , nhiÖm vô PhÇn II : ThuËn lîi vµ khã kh¨n ThuËn lîi Khã kh¨n PhÇn Iii : Nh÷ng kinh nghiÖm vµ kÕt qu¶ ®¹t ®­îc §Æc ®iÓm Thùc tr¹ng C¸c biÖn ph¸p sö dông tranh minh häa KÕt qu¶ KÕt luËn PhÇn Iv : KÕt LuËn chung vµ ®Ò xuÊt KÕt luËn chung Mét sè ®Ò xuÊt, kiÕn nghÞ phßng gi¸o dôc huyÖn an biªn tr­êng tHCS T©y yªn. ..................@&?.................. S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Ph­¬ng ph¸p sö dông tranh minh ho¹ trong d¹y häc bé m«n ng÷ v¨n 6 Hä vµ tªn : TrÇn Trung Qu©n Tæ bé m«n : V¨n - GDCD Tr­êng : THCS T©y Yªn N¨m häc 2008 - 2009 **********