Sáng kiến kinh nghiệm Rèn kĩ năng đọc và chỉ bản đồ cho học sinh Lớp 7,8

PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO TP TUY HÒA TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ BÌNH NGỌC Sáng kiến kinh nghiệm: RÈN KĨ NĂNG ĐỌC VÀ CHỈ BẢN ĐỒ CHO HỌC SINH PHẦN HAI: HỌC SINH LỚP 7 & 8 Error! Bookmark not defined. Người thực hiện: DƯƠNG QUANG HƯNG Giáo viên : Địa lí NĂM HỌC: 2006-2007 RÈN KỸ NĂNG ĐỌC VÀ CHỈ BẢN ĐỒ CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ PHẦN HỌC SINH LỚP 7 & 8 — ] – A. Đặt vấn đề: 1. Cơ sở lí luận : Địa lí là một môn học tổng hợp. Nó kết hợp chặt chẽ giữa các môn học tự nhiên và các môn học xã hội. Bởi vậy muốn học được tốt và muốn hiểu biết và giải thích được các sự vật và hiện tượng địa lí một cách thành thạo học sinh cần xét trong mối quan hệ biện chứng giữa các yếu tố tự nhiên và xã hội, tự nhiên với tự nhiên, xã hội với xã hội... Một trong những phương pháp học tập tốt môn học địa lí là biết đọc bản đồ , lược đồ , sơ đồ... Đọc bản đồ, sơ đồ không phải thuần tuý là các em đọc được các kênh chữ, kênh hình ...mà các em phải hiểu biết chúng trong mối tương quan gắn bó chặt chẽ với nhau. Ví dụ : Địa hình của đồng bằng trung tâm Châu Mĩ như một máng nghiêng khổng lồ, theo hướng Tây Bắc- Đông Nam nên sự xâm nhập của các khối khí từ Bắc xuống Nam cũng như từ Nam lên Bắc sâu sắc hơn, làm cho sự phân hoá thực vật càng phong phú theo. Xuất phát từ cơ sở lí luận trên để học sinh học được tốt môn Địa lí ngoài việc nâng cao và bồi đắp không ngừng vốn kiến thức về tự nhiên và xã hội, đặc bịêt là vốn kiến thức Địa lí thì các em cần rèn luyện cách đọc bản đồ, lược đồ một cách thành thạo. Đây là một kỉ năng cơ bản nhất của môn học Địa lí, đồng thời sẽ giúp cho các nem học tốt môn Địa lí. Ngoài ra từ sự hiểu biết đó học sinh cần rèn luyện cách chỉ bản đồ cho đúng yêu cầu, thể hiện sự hoàn hảo và chuẩn mực khi trình bày cho người khác hiểu và nắm bắt được vấn đề mình muốn trình bày. 2. Cơ sở lý luận thực tiễn: Trên cơ sở các em được lĩnh hội và rèn luyện một cách có hệ thống và khoa học những kiến thức và kĩ năng trong chương trình Địa lí lớp 6. Ở lớp nầy tập trung với những khái niệm cơ bản nhất về bản đồ và các thành phần tự nhiên nên đa phần các em chỉ được tìm hiểu và nắm bắt những vấn đề chung nhất của Địa lí Tự nhiên đại cương. Về kĩ năng đọc và chỉ bản đồ các em chưa được tiếp xúc và rèn luyện nhiều bởi nội dung chương trình ít liên quan đến những bản đồ và lược đồ .Đặc biệt là những lược đồ và bản đồ Địa lí tự nhiên và Địa lí kinh tế xã hội của các khu vực và trên thế giới. Do vậy trong chương trình Địa lí lớp 7 & 8 chủ yếu là nghiên cứu Địa lí kinh tế thế giới , khu vực và Địa lí tự nhiên Việt Nam nên các em có điều kiện để tiếp xúc với bản đồ , lược đồ nhiều Tuy vậy , do bước đầu mới tiếp xúc , những kiến thức về bản đồ đã mai một, với tâm lí lúng túng và nhiều em có cảm giác sợ khi phải học với bản đồ nên đã hạn chế rất lớn về kĩ năng đọc và chỉ bản đồ cho các em học sinh lớp 7 & 8. Xác định được BẢN ĐỒ với vai trò rất lới trong việc cung cấp kiến thức về Địa lí cho các em. Đọc và chỉ bản đồ tốt các em dễ dàng nắm bắt kiến thức và chắc chắn sẽ học được tốt môn học và có niềm đam mê môn học. Do vậy trong quá trình dạy học bản thân đã chủ động tạo nhiều cơ hội nhất cho các em được làm việc cùng bản đồ, đồng thời hình thành kĩ năng chỉ bản đồ và trình bày kiến thức mình nắm bắt một cách đúng đắn và hiệu quả nhất Từ thực tế với những thuận lợi đáng kể về sách giáo khoa và trang thiết bị Địa lí khá đầy đủ , phong phú và khoa học. Tuy nhiên kích cở còn qúa nhỏ và sơ lược, chưa đồng bộ và thống nhất với sách giáo khoa phần nào tạo khó khăn cho học sinh nắm bắt và báo cáo bằng bản đồ , đặc biệt còn nhiều học sinh đang ở mức độ yếu và trung bình trong lĩnh vực đọc và chỉ bản đồ của chương trình Địa lí lớp 7. Bởi vậy trong năm học này nhằm củng cố và phát huy các kỉ năng về bản đồ bản thân tiếp tục chú trọng rèn luyện kĩ năng đọc và chỉ bản đồ cho chủ yếu là học sinh lớp 7 và lớp 8. B. Biện pháp thực hiện: 1. Tích luỹ kiến thức: Giáo viên thường xuyên nhắc nhở các em cần học bài soạn bài đầy đủ, cần thờng xuyên tiếp xúc với sách giáo khoa, bản đồ, lược đồ nhằm tích luỹ kiến thức địa lí. Vì không có kiến thức cần thiết thì các khó lòng nắm bắt được các sự vật, hiện tượng địa lí một cách rạch ròi chứ chưa nói đến cách đọc bản đồ, lược đồ để tìm kiến thức. Mặt khác giáo viên cần trang bị cho các em kiến thức địa lí kinh tế tổng hợp, đặc biệt mối quan hệ biện chứng giữa vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên, điêù kiện xã hội để hiểu sự phát triển kinh tế của một lãnh thổ nào đó.Đây là những kiến thức rất cần thiết và trọng tâm của chương trình địa lí lớp 7 (Chủ yếu tìm hiểu địa lí kinh tế thế giới và khu vực). 2. Rèn kĩ năng: Trong những giờ lên lớp cần gọi từ 3 -5 em lên chỉ bản đồ, phân tích về vị trí, hình thái, đặc điểmcủa từng đối tượng trong mối quan hệ biện chứng của chúng để các em hình thành cách học trên bản đồ ( ở lớp) và đối chiếu ở lược đồ trong sách giáo khoa để tìm ra kiến thức và lĩnh hội kiến thức từng giờ học. Trong từng lúc như vậy cần tập cho học sinh bên dưới nhận xét . bổ sung điều chỉnh những thao tác sai. Chưa phù hợp nhằm củng cố và phát huy tính hoạt động cho học sinh.Đối với những học sinh khá giỏi giáo viên có thể cho các em trình bày một vấn đề nào đó thông qua bản đồ trước lớp nhằm nâng cao kĩ năng đọc và chỉ bản đồ cho học sinh, thông qua các hoạt động như giải quyết các bài thực hành, câu hỏi củng cố hay câu hỏi kiểm tra bài cũVí dụ câu hỏi “Vì sao ở Nam Phi khí hậu lại dịu mát hơn ở Bắc Phi ?”.Đối với câu hỏi này nếu các em dựa vào bản đồ để trả lời thì không phải là khó. Đặc trưng của môn học địa lí nhằm giải quyết các câu hỏi : ở đâu ? như thế nào ? tại sao ở đó? Thì vai trò của lược đồ, bản đồ rất lớn, đồng thời rèn luyện được cách báo cáo trình bày trên bản đồ thông qua thao tác chỉ chính xác các đối tượng địa lí trong khu vực. Phần ở nhà : Đây là phần các em tự rèn luyện và học tập không có sự bảo ban của người thầy nên giáo viên thường hướng dẫn kĩ càng các bài tập và công việc để các em có thể tự tìm hiểu kiến thức qua các lược đồ để củng cố kiến thức mới vừa học và chuẩn bị kiến thức mới hôm sau. Chương trình địa lí lớp 7 đa phần trang bị cho các em những kiến thức địa lí kinh tế thế giới thông qua các hoạt động sản xuất của con người .Do vậy cac em được làm quen với các bản đồ, lược đồ từ tự nhiên, xã hội, kinh tế của từng khu vực cụ thể . Đây là lớp hình thành khá đầy đủ những kiến thức về bản đồ cho các em. Rèn luyện tốt các thao tác chuẩn mực về đọc và chỉ bản đồ sẽ giúp cho các em học tốt và có niềm yêu thích môn học trong chương trình địa lí lớp 7 & 8 cũng như các lớp sau này. C. Kết quả: Qua hai năm thực hiện đề tài , tôi nhận thấy về kĩ năng đọc và chỉ bản đồ của các em đã có nhiều tiến bộ đáng kể. Thể hiện qua các thao tác khá chuẩn khi chỉ các đối tượng địa lí từ kí hiệu điểm, đường, diện.Học sinh đã biết tìm kiến thức qua phân tích các sự vật, hiện tượng trong mối quan hệ biện chứng, như từ vị trí địa lí để suy xét về đặc điểm khí hậu, cảnh quan hay giao lưu hội nhập với các nước trên thế giới và khu vực Đa số các em đã học với bản đồ nhiều hơn, mạnh dạn khi tiếp xúc với bản đồ, lược đồ đánh mất đi phần nào cảm giác sợ khi học với bản đồ. D. Bài học kinh nghiệm Giáo viên cần tạo không khí nhẹ nhàng, thoải mái trong giờ học để từ đó các em có niềm yêu thích môn học. Thường xuyên theo dõi, bảo ban, uốn nắn kịp thời những sai sót của học sinh, đồng thời động viên, khen thưởng những tiến bộ vươn lên trong học tập. Cần đặt nhiều câu hỏi kích thích tính tò mò của học sinh và tạo nhiều cơ hội để các em được làm việc nhiều với bản đồ và lược đồ. Sự học là một nổ lực không ngừng. Rèn luyện được kĩ năng này không phải một sớm một chiều là được mà đòi tính kiên trì, bền bỉ trong ý thức vươn lên trong học tập Trên đây là một số suy nghĩ và biện pháp chỉ mang tính lí luận nhiều hơn vì thực tiễn giảng dạy mới chỉ hai năm thực hiện đề tài nên để đánh giá hết tính hiệu quả của nó nhất là việc hình thành được kĩ năng kĩ xảo về đọc và chỉ bản đồ cho học sinh chắc sau một vài năm nữa sẽ chính xác hơn. Do vậy bản thân còn phải tiếp tục hoàn chỉnh đề tài này và rất mong nhiều đóng góp chân thành cuả đồng nghiệp. TP. Tuy Hòa, ngày 15 tháng 5 năm 2007 Người thực hiện Dương Quang Hưng.