Sáng kiến kinh nghiệm: Viết nhật kí lớp học

Sáng kiến kinh nghiệm : Viết nhật kí lớp học Người thực hiện : Nguyễn Thị Huỳnh Mai 1 PHẦN MỞ ĐẦU I. Bối cảnh của đề tài Nhật kí được viết tại lớp 12A4 của trường THPT Sương Nguyệt Anh. Thực hiện trong năm học 2009 – 2010. Hiện tại đề tài đã được triển khai hết tháng thứ năm của năm học. II. Lý do chọn đề tài Là một giáo viên dạy học Ngữ văn, tôi rất tâm đắc với quan điểm nghệ thuật của nhà văn Nguyễn Tuân: mỗi nhân vật trong trang viết của ông dù là ai họ cũng phải là người nghệ sĩ trong nghề nghiệp của mình. Quan điểm này giúp cho tôi suy nghĩ sâu hơn về nghề dạy học: Người giáo viên không chỉ có nhiệm vụ đứng trên bục giảng để truyền thụ tri thức mà còn phải đảm nhiệm vai trò của một người thân trong gia đình như người chị, người mẹ, người anh...sẵn sàng chia sẻ với các em trong mọi hoàn cảnh, đó là công tác chủ nhiệm. Đây là một công việc rất khó, nó đòi hỏi chúng ta phải có nghệ thuật (tức là có sự hiểu biết về tâm lí, biết ứng xử trước các tình huống sư phạm vốn muôn màu muôn vẻ của học sinh phổ thông…). Nhiều năm liền trong vai trò giáo viên chủ nhiệm, tôi nhận thấy mình còn rất hạn chế trong việc nắm bắt tâm lí của học sinh, việc giúp lớp chủ nhiệm học tốt, việc tư vấn hướng nghiệp. Chính vì thế, tôi luôn mong muốn mình phải làm một điều gì đó nhằm khắc phục điểm yếu của mình. Và tôi đã nảy ra ý tưởng, tiến hành thực hiện trong năm học này, là cho học sinh ghi nhật kí về lớp học. III. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu: Đề tài này áp dụng cho giáo viên và học sinh trong lớp chủ nhiệm (ở các khối lớp trong trường trung học phổ thông vùng sâu, vùng xa, học sinh không có điều kiện tiếp xúc thường xuyên với Internet). IV. Mục đích nghiên cứu Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer ( Sáng kiến kinh nghiệm : Viết nhật kí lớp học Người thực hiện : Nguyễn Thị Huỳnh Mai 2 Tiến hành thực hiện đề tài này, bản thân tôi mong muốn mình sẽ hiểu biết nhiều hơn đời sống tâm lí của học sinh trong lớp chủ nhiệm; nắm bắt được những nguyện vọng, hiểu được những khó khăn mà các em gặp phải trong quá trình học tập để có những giải pháp kịp thời nhằm động viên, giúp đỡ và giáo dục các em. Thông qua quyển nhật kí, học sinh cũng sẽ hiểu hơn những suy nghĩ, nguyện vọng mà giáo viên muốn gửi tới các em. Ngoài ra, các em còn có cơ hội để trau dồi kĩ năng viết văn của mình. V. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu Việc ghi nhật kí không phải là một điều mới mẻ đối với học sinh, nhất là học sinh phổ thông. Tuy nhiên, điểm khác biệt giữa nhật kí lớp học với lưu bút của học sinh là các em phải ghi lại những khó khăn mà các em gặp phải trong học trong học tập, bày tỏ những nguyện vọng của các em đối với giáo viên bộ môn, chủ nhiệm, với tập thể lớp để lớp học tập tiến bộ hơn. Các em cũng sẽ nói về những dự định nghề nghiệp trong tương lai… Nói tóm lại, theo quan điểm của tôi, việc ghi nhật kí lớp học như là mở ra một cánh cửa để giáo viên chủ nhiệm (kể cả giáo viên bộ môn) và học sinh đến gần nhau hơn. Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer ( Sáng kiến kinh nghiệm : Viết nhật kí lớp học Người thực hiện : Nguyễn Thị Huỳnh Mai 3 PHẦN NỘI DUNG I. Cơ sở lý luận Trong hoạt động giáo dục, dù ở bất kì cấp học nào, nhu cầu giao tiếp giữa học sinh và giáo viên luôn là một điều bắt buộc phải có. Ta gọi chung đó là Giao tiếp sư phạm, tức là sự tiếp xúc, trao đổi giữa giáo viên và học sinh, sử dụng các phương tiện ngôn ngữ và phi ngôn ngữ nhằm thực hiện các nhiệm vụ giảng dạy – giáo dục có hiệu quả. Trong đề tài của mình, tôi chỉ nói đến hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ và đặc biệt chú trọng đến dạng tồn tại là dạng viết. So với nói, dạng viết có những ưu thế rất riêng, đó là sự chính chắn trong suy nghĩ, trong việc lựa chọn ngôn từ, và điều quan trọng nhất là khi viết con người sẽ thành thật hơn với chính mình, với những điều mà lúc bình thường, chúng ta không bao giờ dám bày tỏ trước đám đông. Hiểu được điều này, là một giáo viên chủ nhiệm, tôi đã lựa chọn hình thức giao tiếp với học sinh của mình bằng cách yêu cầu các em ghi nhật kí lớp học. Thông qua “việc ghi chép hằng ngày” các em có thể bày tỏ với giáo viên chủ nhiệm rất nhiều điều mà lúc bình thường, trước một tập thể các em không có điều kiện để nói và giáo viên không có đủ thời gian tìm hiểu. Có một thực tế đã chứng minh cho hiệu quả của việc ghi nhật kí, Bác Hồ của chúng ta, trong những năm tháng bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam, đã viết Nhật kí trong tù. Thông qua quyển nhật kí (tác phẩm) này, chúng ta đã thấy được bức chân dung tinh thần của một người chiến sĩ cách mạng vĩ đại. Hiển nhiên, những trang nhật kí của tuổi học trò sẽ không tránh khỏi sự ngô nghê, nhưng tôi cho rằng nó là những lời tâm sự quý báu. Thông qua hình thức giao Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer ( Sáng kiến kinh nghiệm : Viết nhật kí lớp học Người thực hiện : Nguyễn Thị Huỳnh Mai 4 tiếp này, tôi tin mình sẽ hiểu các em hơn và làm tốt hơn vai trò của một giáo viên chủ nhiệm. II. Thực trạng của vấn đề. 1. Thuận lợi : - Về phía giáo viên chủ nhiệm: Bản thân là giáo viên dạy văn nên tôi không gặp khó khăn trong việc chuyển tải những yêu cầu, nguyện vọng của mình vào trong quyển nhật kí để các em nắm bắt và thực hiện. - Về phía học sinh : Phần lớn các em rất hào hứng với việc ghi nhật kí về lớp học. Đây là lớp của những học sinh có học lực từ trung bình trở lên nên các em không quá vất vả trong việc lựa chọn ngôn từ để ghi lại những điều mình suy nghĩ. Một số em tỏ ra rất dạn dĩ và rất chân thật trong cảm xúc của mình. Thậm chí, có những học sinh vốn rất nhút nhát, “sợ đám đông” vẫn viết được những trang cảm động để giáo viên chủ nhiệm và tập thể thấu hiểu về mình. 2. Khó khăn: - Về phía giáo viên chủ nhiệm: Đây là lần đầu tiên ý tưởng viết nhật kí về lớp học được thực hiện nên giáo viên còn lúng túng trong việc triển khai những chủ đề cụ thể của từng tháng để học sinh thực hiện (chủ đề bắt buộc của từng tháng, tuy nhiên học sinh vẫn được phép viết về những gì mình bức xúc, những tâm tư, nguyện vọng của bản thân). Giáo viên chưa đưa vào quyển nhật kí những lời khuyên về đạo đức, các kĩ năng sống nên tính phong phú, đa dạng của nhật kí chưa cao. Giáo viên cũng chưa có giải pháp để tất cả mọi học sinh đều ghi nhật kí (trong lớp, đến thời điểm hiện tại, có 3 học sinh không ghi vào nhật kí). - Một khó khăn nữa chính là việc nắm bắt thông tin của giáo viên chủ nhiệm về lớp và giữa các thành viên trong lớp không nhanh chóng, tức thì, vì thế tính thời sự của quyển nhật kí không cao. Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer ( Sáng kiến kinh nghiệm : Viết nhật kí lớp học Người thực hiện : Nguyễn Thị Huỳnh Mai 5 - Về phía học sinh : Khó khăn lớn nhất đối với các em chính là quỹ thời gian rất hạn hẹp. Do phải đầu tư cho việc học và thi tốt nghiệp, Cao đẳng, Đại học nên tiến độ thực hiện đề tài ở các em chậm nhiều hơn so với dự kiến của giáo viên. Các em có xu hướng nghiêng về cảm xúc cá nhân. Thậm chí, có một vài học sinh không chịu “nói” và “nói” rất ít. III. Các biện pháp tiến hành để giải quyết vấn đề Bước 1: Mở đầu. Giáo viên sẽ là người đầu tiên đặt bút ghi vào quyển nhật kí và nói rõ lí do vì sao mình yêu cầu học sinh làm công việc này cũng như học sinh sẽ ghi những gì vào trong quyển nhật kí của lớp. Bước 2: Giao việc cho học sinh. Nhật kí sẽ do các học sinh ghi theo thứ tự tên trong sổ điểm. Theo dự kiến, mỗi tuần sẽ có 5 học sinh đảm nhiệm. Bước 3: Thu nhật kí. Ngày thứ 7 của tuần, giáo viên yêu cầu học sinh giao lại nhật kí để đọc và nắm bắt thông tin về lớp. Bước 4: Điều chỉnh. Do không có nhiều thời gian, giáo viên không áp đặt số lượng học sinh phải viết nhật kí trong tuần; chỉ yêu cầu trong tuần phải có một vài trang nhật kí được viết. Khi viết xong các thành viên sẽ giao cho lớp trưởng quản lí, các thành viên chỉ được mượn về nhà 1 ngày, sau đó phải gửi lại cho lớp trưởng. Bước 5: Phản hồi thông tin. Sau một thời gian đọc, trước những yêu cầu chính đáng của các em đối với giáo viên bộ môn, giáo viên chủ nhiệm sẽ gặp gỡ, trao đổi và trả lời trực tiếp với các em trên lớp. Với những học sinh gặp khó khăn trong học tập, giáo viên sẽ gặp riêng Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer ( Sáng kiến kinh nghiệm : Viết nhật kí lớp học Người thực hiện : Nguyễn Thị Huỳnh Mai 6 và tìm hiểu thêm tâm tư, nguyện vọng để động viên, giúp đỡ các em. Các vấn đề khác giáo viên sẽ trình bày trong nhật kí để cả lớp cùng đọc, nắm bắt và thực hiện. VI. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm. Thông qua việc ghi nhật kí, bản thân tôi nhận thấy giữa giáo viên chủ nhiệm và học sinh trong lớp thấu hiểu về nhau rất nhiều. Nhờ nó, tôi đã kịp thời động viên, tạo cho các em niềm tin, nghị lực. Tôi là “chỗ dựa” cho các em và ngược lại. Đây là một điều mà các năm học trước, trong vai trò giáo viên chủ nhiệm, tôi chưa làm được. Tôi “tồn tại” trong quyển nhật kí như là người mẹ, người chị, người cô. Các thành viên trong lớp như là một đại gia đình. Sau đây là những kết quả cụ thể mà giáo viên chủ nhiệm và học sinh đã thu được trong quá trình ghi nhật kí. - Về phía giáo viên chủ nhiệm : Giải quyết thoả đáng những nguyện vọng của học sinh đối với giáo viên bộ môn Toán, Hoá, Sử. Hiểu và động viên kịp thời những học sinh có biểu hiện sa sút trong học tập (không thuộc bài, nói chuyện riêng) và những học sinh có dấu hiệu “trầm cảm”, chán nản không muốn học. Bày tỏ được quan điểm, mong muốn của mình để học sinh nắm bắt, thực hiện. Thu hẹp được khoảng cách tâm lí giữa giáo viên và học sinh, tạo được niềm tin của lớp và đã trả lời tư vấn hướng nghiệp cho 25 học sinh thông qua thư trao đổi. - Về phía học sinh: (Dựa trên phiếu khảo sát 42 học sinh của lớp 12A4 vào ngày 25/03/2010) Câu 1). Theo bạn, việc ghi Nhật kí lớp học có giúp cho giáo viên chủ nhiệm và các thành viên trong lớp thêm hiểu biết về nhau? Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer ( Sáng kiến kinh nghiệm : Viết nhật kí lớp học Người thực hiện : Nguyễn Thị Huỳnh Mai 7 a. có b. không c. ý kiến khác 78.6 % 4.8% 16.6% Câu 2). Những nguyện vọng, tâm sự mà bạn gửi gắm vào Nhật kí có được giáo viên chủ nhiệm, các thành viên của lớp quan tâm, thực hiện không? a. có b. không c. có nhưng rất ít 54.8% 4.8% 40.4% Câu 3). Nhật kí lớp học đã giúp ích được gì cho bạn trong năm học qua? “Khi buồn, tôi cần có một người bạn và Nhật kí là người bạn thân để tôi thổ lộ, tâm tình, chia sẻ và đồng cảm với nhau. Cảm ơn cô, cảm ơn những bạn 12a4 thân yêu. Sau này, tôi sẽ nhớ mãi những kỉ niệm đẹp về mái nhà này.” “Trong năm học qua, nhờ viết Nhật kí mình hiểu hơn tâm tư, suy nghĩ của các bạn và kể cả những suy nghĩ của cô dành cho lớp.” Câu 4). Theo bạn có nên tiếp tục viết nhật kí và phổ biến hình thức này rộng rãi không? Theo kết quả khảo sát, 92.8 % học sinh trong lớp đều cho rằng nên tiếp tục viết và phổ biến hình thức này rộng rãi. “Theo tôi, nên tiếp tục phổ biến hình thức này rộng rãi hơn để cô trò có thể hiểu nhau nhiều hơn.” “Cần tiếp tục phổ biến để các bạn tong lớp hiểu nhau hơn và giáo viên chủ nhiệm hiểu được những khó khăn trong học tập của học trò mình.” Câu 5). Những khó khăn mà bạn gặp phải khi viết Nhật kí? Qua kết quả khảo sát, khó khăn của các em chia thành các dạng: (trừ những học sinh cảm thấy mình không gặp khó khăn gì (19.1%)). Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer ( Sáng kiến kinh nghiệm : Viết nhật kí lớp học Người thực hiện : Nguyễn Thị Huỳnh Mai 8 -Không có thời gian vì việc học chính khoá, học thêm quá nhiều: (9.5%). -Vốn từ không nhiều để có thể viết thật hay, lạ, lôi cuốn và gây xúc động: (9.5%). - Có quá nhiều điều để nói: (20.5%). - không biết nói gì: (20%). - Sợ nói thật thì thầy cô, bạn bè sẽ buồn: (19%). - Sợ mọi người không hiểu mình: (2.4%). Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer ( Sáng kiến kinh nghiệm : Viết nhật kí lớp học Người thực hiện : Nguyễn Thị Huỳnh Mai 9 PHẦN KẾT LUẬN I. Những bài học kinh nghiệm Nếu đề tài tiếp tục triển khai được trong các năm học tới, tôi nghĩ mình sẽ giới hạn một số chủ đề cho học sinh viết trong từng tháng. Đặc biệt, giáo viên sẽ sưu tầm những câu chuyện về lối sống đạo đức, những câu nói có tính chất giáo dục để tác động sâu hơn nhận thức của các em. Hằng tháng, giáo viên sẽ tổng kết và phát thưởng cho những bài viết tốt. II. Ý nghĩa của sáng kiến kinh nghiệm Chủ nhiệm là một công việc khó khăn vì đối tượng của người giáo viên rất đa dạng, phức tạp. Tôi nghĩ, mỗi thầy cô giáo sẽ có những cách riêng để có thể làm tốt sự nghiệp trồng người. Riêng tôi, khi nảy sinh ra một ý tưởng là để “bước thêm một bước dài đến sự hiểu biết”. Lẽ tự nhiên, khi ta hiểu nhiều về ai đó ta sẽ thêm nặng lòng về họ. Hiểu biết nhiều về học sinh cũng thế. Nhưng theo tôi, chính sự hiểu biết đó giúp tôi làm tốt hơn vai trò của mình. III. Khả năng ứng dụng, triển khai Đề tài này cũng chỉ là một “con đường” trong vô vàn “con đường” mà giáo viên vạch ra cho mình trong công tác chủ nhiệm. Theo tôi, nó thú vị và đặc biệt có ý nghĩa khi ứng dụng vào những lớp học có học sinh cá biệt ở vùng sâu vùng xa, các em vốn rất ngại bày tỏ quan điểm của mình trước đám đông. IV. Những kiến nghị, đề xuất Khi mạng Internet được phổ biến rộng khắp, nhật kí sẽ không chép tay mà giáo viên sẽ tạo blog trên mạng để học sinh của lớp cùng viết, cùng trao đổi. Khi đó tính thời sự của đề tài sẽ có. Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer ( Sáng kiến kinh nghiệm : Viết nhật kí lớp học Người thực hiện : Nguyễn Thị Huỳnh Mai 10 TRÍCH DẪN NHẬT KÍ Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer ( Sáng kiến kinh nghiệm : Viết nhật kí lớp học Người thực hiện : Nguyễn Thị Huỳnh Mai 11 Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer ( Sáng kiến kinh nghiệm : Viết nhật kí lớp học Người thực hiện : Nguyễn Thị Huỳnh Mai 12 Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer ( Sáng kiến kinh nghiệm : Viết nhật kí lớp học Người thực hiện : Nguyễn Thị Huỳnh Mai 13 Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer ( Sáng kiến kinh nghiệm : Viết nhật kí lớp học Người thực hiện : Nguyễn Thị Huỳnh Mai 14 Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer ( Sáng kiến kinh nghiệm : Viết nhật kí lớp học Người thực hiện : Nguyễn Thị Huỳnh Mai 15 TRÍCH DẪN “THƯ” TƯ VẤN HƯỚNG NGHIỆP Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer ( Sáng kiến kinh nghiệm : Viết nhật kí lớp học Người thực hiện : Nguyễn Thị Huỳnh Mai 16 Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer ( Sáng kiến kinh nghiệm : Viết nhật kí lớp học Người thực hiện : Nguyễn Thị Huỳnh Mai 17 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. GS. Bùi Quang Tịnh, 2006, Từ điển tiếng Việt, Nhà xuất bản Từ điển Bách Khoa, trang 677. 2. Những đièu giáo viên chủ nhiệm cần biết ( sách tham khảo), 2009, Nhà xuất bản lao động, trang 6. Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer ( Sáng kiến kinh nghiệm : Viết nhật kí lớp học Người thực hiện : Nguyễn Thị Huỳnh Mai 18 PHỤ LỤC Trang PHẦN MỞ ĐẦU I. Bối cảnh của đề tài 1 II. Lý do chọn đề tài 1 III. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu 1 IV. Mục đích nghiên cứu 1 V. Điểm mới 2 PHẦN NỘI DUNG I. Cơ sở lý luận 3 II. Thực trạng của vấn đề 4 III. Các biện pháp đã tiến hành 5 IV. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm 6 PHẦN KẾT LUẬN I. Những bài học kinh nghiệm 9 II. Ý nghĩa của sáng kiến kinh nghiệm 9 III. Khả năng ứng dụng, triển khai 9 IV. Những kiến nghị, đề xuất 9 TRÍCH DẪN NHẬT KÍ 10 Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (