Tài liệu Hướng dẫn thực hành thí nghiệm với thiết bị cảm biến Addestation

LỜI NÓI ĐẦU “Học luôn đi đôi với hành” – câu nói này được xem như một quan điểm hoàn toàn đúng đắn của ngành giáo dục, trên bất cứ một đất nước nào. Tuy nhiên, việc áp dụng quan điểm này vào hệ thống giáo dục của mỗi nước, mỗi khu vực lại không đồng nhất. Ngày nay với sự bùng nổ mạnh mẽ của công nghệ thông tin, các nước có nền giáo dục tiên tiến đã nhanh chóng ứng dụng thiết bị công nghệ hiện đại vào giảng dạy và dần dần nó đã trở thành xu hướng tất yếu. Mô hình này không chỉ biến những tiết học đậm chất lý thuyết thành những buổi thực hành lý thú, giúp các em học sinh tiếp thu bài học một cách dễ dàng hơn mà còn góp phần nâng cao kỹ năng sư phạm cho giáo viên. Mặt khác, tại các nước có nền giáo dục đang phát triển, việc đi theo lối mòn trong giảng dạy vẫn luôn tiếp diễn, ngày này qua ngày khác. Những tiết học dường như nặng nề hơn với một mớ lý thuyết dài dằng dặc, ít thực hành mà chưa chắc các em học sinh đã hiểu hết ý nghĩa của bài học. Theo kịp công nghệ cũng như đổi mới phương pháp dạy và học là nhiệm vụ hàng đầu của ngành giáo dục các nước này để không bị tụt hậu so với các nước tiên tiến khác. Thiết bị cảm biến Addestation của Singapore được khơi nguồn từ mục đích như vậy. Áp dụng một cách linh hoạt, sáng tạo thiết bị cảm biến vào giảng dạy sẽ cung cấp cho học sinh góc nhìn trực quan, sinh động hơn về kiến thức trong sách vở và cuộc sống xung quanh. Cuốn sách hướng dẫn mà các thầy cô đang cầm trên tay sẽ bao gồm các bài thí nghiệm tiêu biểu áp dụng thiết bị cảm biến. Tuy nhiên, giới hạn phạm vi một quyển sách không cho phép chúng tôi trình bày hết tất cả các bài thí nghiệm trong chương trình. Thiết bị sử dụng có hiệu quả, học sinh có tiếp thu bài tốt hơn hay không còn là nhờ tính sáng tạo và áp dụng linh hoạt của các thầy cô trong quá trình giảng dạy. Chúng tôi rất mong nhận được nhiều hơn nữa những phản hồi, những bài thí nghiệm lý thú, sinh động từ phía các thầy cô. Sự đóng góp quý báu của các thầy cô là động lực rất lớn để chúng tôi có thể hoàn thiện sản phẩm hơn nữa nhằm nâng cao chất lượng giáo dục của Việt Nam. Xin chân thành cảm ơn quý thầy cô. Trân trọng! MỤC LỤC 1. Giới thiệu về thiết bị cảm biến Addestation ................................................................. 1 PHẦN I. Bài thí nghiệm trong chương trình SGK hiện hành 2. Các lĩnh vực chủ yếu của khoa học tự nhiên ............................................................... 6 3. Giới thiệu một số thiết bị đo .............................................................................................. 9 4. Đo nhiệt độ ............................................................................................................................. 12 5. Tính chất và sự chuyển thể của chất ............................................................................ 16 6. Thành phần không khí ........................................................................................................ 19 7. Tính dẫn nhiệt của một số vật liệu ................................................................................ 21 8. Các yếu tố ảnh hưởng đến lượng chất rắn hòa tan trong nước ......................... 26 9. Các bước làm sữa chua ...................................................................................................... 29 10. Lực và biểu diễn lực ............................................................................................................ 31 11. Phép đo lực ............................................................................................................................. 35 12. Lực ma sát .............................................................................................................................. 39 13. Sử dụng các công cụ đo .................................................................................................... 45 14. Đo tốc độ ................................................................................................................................. 48 15. Thiết bị bắn tốc độ ............................................................................................................... 51 16. Môi trường truyền âm ......................................................................................................... 55 17. Độ to của âm ......................................................................................................................... 59 18. Độ cao của âm....................................................................................................................... 61 19. Phản xạ âm ............................................................................................................................. 65 20. Chống ô nhiễm tiếng ồn .................................................................................................... 69 21. Thu năng lượng từ ánh sáng ............................................................................................ 73 22. Tính chất của nam châm ................................................................................................... 76 23. Từ trường sinh ra bởi dòng điện trong dây dẫn ....................................................... 78 24. Chế tạo nam châm điện ..................................................................................................... 82 25. Sự tạo thành khí oxygen trong quá trình quang hợp ............................................. 85 26. Ảnh hưởng của ánh sáng, nhiệt độ đến quang hợp ................................................ 88 27. Khí carbon dioxide cần cho quang hợp ........................................................................ 91 28. Hô hấp tế bào ở thực vật .................................................................................................. 94 29. Trao đổi khí ở thực vật ....................................................................................................... 98 30. Trao đổi khí ở động vật .................................................................................................... 105 31. Quá trình thoát hơi nước ở lá cây ................................................................................ 108 32. Sự đổ mồ hôi ........................................................................................................................ 115 33. Quan sát, mô tả sự sinh trưởng và phát triển của một số sinh vật ............... 121 34. Xác định nhiệt độ, độ trong và độ pH của nước nuôi thủy sản ........................ 124 35. Môi trường sống của cá .................................................................................................... 127 36. Áp suất ................................................................................................................................... 130 37. Lực đẩy Acsimet .................................................................................................................. 132 38. Nhiệt năng. Cách làm thay đổi nhiệt năng ............................................................... 134 39. Bức xạ nhiệt ......................................................................................................................... 137 40. Tìm hiểu hoạt động của enzim trong nước bọt ....................................................... 140 41. Thân nhiệt ............................................................................................................................. 143 42. Định luật Ôm ........................................................................................................................ 145 43. Đoạn mạch nối tiếp ........................................................................................................... 148 44. Đoạn mạch song song ...................................................................................................... 152 45. Xác định công suất điện của dòng điện ..................................................................... 156 46. Tác dụng của dòng điện .................................................................................................. 159 47. Cảm ứng từ và gia tốc của vật rơi tự do ................................................................... 161 48. Máy biến thế......................................................................................................................... 166 49. Tính chất hóa học của oxit và axit .............................................................................. 171 50. Tính chất hóa học của bazơ và muối .......................................................................... 176 51. Dãy hoạt động hóa học của kim loại .......................................................................... 179 52. Axit Axetic ............................................................................................................................. 181 PHẦN II. Bài thí nghiệm nâng cao 53. Khảo sát tính dẫn nhiệt, độ dẫn nhiệt của một số vật liệu ................................ 184 54. Nhiệt năng. Cách làm thay đổi nhiệt năng ............................................................... 188 55. Bức xạ nhiệt ......................................................................................................................... 191 56. Phương trình cân bằng nhiệt ......................................................................................... 194 57. Dòng điện .............................................................................................................................. 197 58. Nguồn điện ............................................................................................................................ 202 59. Các mạch điện đơn giản .................................................................................................. 203 60. Đo cường độ dòng điện và hiệu điện thế .................................................................. 207 61. Dòng điện và điện trở ....................................................................................................... 210 62. Tác dụng quang và nhiệt của dòng điện xoay chiều ............................................ 213 63. Cổng logic cơ bản – AND, OR, NAND, NOR, NOT .................................................. 216 64. Lực từ tác dụng lên dây dẫn mang dòng điện ........................................................ 220 65. Định luật Lenz ...................................................................................................................... 222 66. Nồng độ của dung dịch .................................................................................................... 227 67. Tốc độ phản ứng và chất xúc tác ................................................................................. 233 68. Axit–Bazơ–pH–Oxit–Muối ................................................................................................ 238 69. Chuẩn độ axit mạnh – bazơ mạnh .............................................................................. 244 70. Phản ứng hóa học .............................................................................................................. 251 71. Sự hòa tan ............................................................................................................................ 257 72. Oxy – Không khí ................................................................................................................. 262 73. Chuyển hóa năng lượng trong tế bào ......................................................................... 264 74. Quang hợp............................................................................................................................. 269 75. Hô hấp tế bào ...................................................................................................................... 273 76. Trao đổi nước và chất dinh dưỡng trong cơ thể sinh vật .................................... 277 77. Sinh trưởng và phát triển của sinh vật ...................................................................... 283 78. Hô hấp động vật ................................................................................................................. 287 79. Xác định độ pH của đất .................................................................................................... 291 80. Xử lý hạt giống bằng nước ấm ...................................................................................... 294 81. Đánh giá chất lượng thức ăn vật nuôi ........................................................................ 296 82. Làm đất ươm cây rừng ..................................................................................................... 300 PHẦN III. Bài thí nghiệm STEM 83. Xử lý độ đục và màu của mẫu nước thải .................................................................. 304 84. Năng lượng gió .................................................................................................................... 310 85. Hệ sinh thái .......................................................................................................................... 315 86. Tách và tinh chế ................................................................................................................. 322 87. Ngôi nhà cách âm .............................................................................................................. 326 88. Một số lưu ý khi sử dụng và bảo quản thiết bị cảm biến Addestation .......... 331 PHỤ LỤC TRA CỨU BÀI HỌC LỚP 6 Bài học áp dụng STT Tên bài thí nghiệm Bộ Kết nối tri Trang Bộ Chân trời thức với cuộc Bộ Cánh diều sáng tạo sống Môn Khoa học tự nhiên Các lĩnh vực chủ yếu 2 Bài 2_Trang 8 6 của khoa học tự nhiên Giới thiệu một số thiết 3 Bài 3_Trang 11 9 bị đo Bài 8_Trang 24 4 Đo nhiệt độ Bài 7_Trang 31 Bài 4_Trang 26 12 Bài 9_Trang 28 Tính chất và sự chuyển 5 Bài 8_Trang 35 Bài 10_Trang 30 Bài 6_Trang 33 16 thể của chất 6 Thành phần không khí Bài 10_Trang 48 Bài 11_Trang 36 Bài 7_Trang 37 19 Tính dẫn nhiệt của một 7 Bài 11_Trang 54 Bài 12_Trang 42 21 số vật liệu Các yếu tố ảnh hưởng 8 đến lượng chất rắn Bài 15_Trang 71 Bài 16_Trang 56 Bài 10_Trang 55 26 hòa tan trong nước 9 Các bước làm sữa chua Bài 26_Trang 117 Bài 28_Trang 96 Bài 16_Trang 92 29 Bài 26_Trang 10 Lực và biểu diễn lực Bài 35_Trang 157 Bài 41_Trang 147 31 137 Bài 29_Trang 11 Phép đo lực Bài 39_Trang 168 35 149 Bài 44_Trang 157 Bài 28_Trang 12 Lực ma sát Bài 40_Trang 172 39 142 Bài 45_Trang 160 LỚP 7 Bài học áp dụng STT Tên bài thí nghiệm Bộ Kết nối tri Trang Bộ Chân trời thức với cuộc Bộ Cánh diều sáng tạo sống Môn Khoa học tự nhiên Bài mở 13 Sử dụng các công cụ đo Bài 1_Trang 6 Bài 1_Trang 6 45 đầu_Trang 4 14 Đo tốc độ Bài 10_Trang 59 Bài 9_Trang 49 Bài 7_Trang 47 48 15 Thiết bị bắn tốc độ Bài 11_Trang 62 Bài 10_Trang 53 Bài 7_Trang 47 51 16 Môi trường truyền âm Bài 12_Trang 65 Bài 12_Trang 60 Bài 9_Trang 54 55 17 Độ to của âm Bài 13_Trang 70 Bài 13_Trang 64 Bài 10_Trang 58 59 18 Độ cao của âm Bài 13_Trang 70 Bài 13_Trang 64 Bài 10_Trang 58 61 19 Phản xạ âm Bài 14_Trang 74 Bài 14_Trang 68 Bài 11_Trang 62 65 Chống ô nhiễm tiếng 20 Bài 14_Trang 74 Bài 14_Trang 68 Bài 11_Trang 62 69 ồn Thu năng lượng từ ánh 21 Bài 15_Trang 78 Bài 15_Trang 72 73 sáng Tính chất của nam 22 Bài 18_Trang 90 Bài 18_Trang 86 Bài 14_Trang 76 76 châm Từ trường sinh ra bởi 23 dòng điện trong dây Bài 19_Trang 94 Bài 19_Trang 90 Bài 15_Trang 79 78 dẫn Chế tạo nam châm 24 Bài 21_Trang 102 Bài 20_Trang 96 Bài 15_Trang 79 82 điện Sự tạo thành khí 25 oxygen trong quá trình Bài 24_Trang 114 Bài 24_Trang 108 85 quang hợp Ảnh hưởng của ánh 26 sáng, nhiệt độ đến Bài 19_Trang 93 88 quang hợp Khí carbon dioxide cần 27 Bài 19_Trang 93 91 cho quang hợp Hô hấp tế bào ở thực Bài 21_Trang 28 Bài 26_Trang 121 Bài 27_Trang 116 94 vật 101 Bài 23_Trang 29 Trao đổi khí ở thực vật Bài 27_Trang 123 Bài 28_Trang 119 98 107 Bài 23_Trang 30 Trao đổi khí ở động vật Bài 27_Trang 123 Bài 28_Trang 119 105 107 Bài 29_Trang 131 Bài 30_Trang 127 Quá trình thoát hơi Bài 25_Trang 31 108 nước ở lá cây 115 Bài 31_Trang 143 Bài 32_Trang 136 Bài 26_Trang 32 Sự đổ mồ hôi Bài 30_Trang 137 Bài 31_Trang 131 115 122 Quan sát, mô tả sự sinh trưởng và phát 33 Bài 38_Trang 156 121 triển của một số sinh vật Môn Công nghệ Xác định nhiệt độ, độ 34 trong và độ pH của Bài 15_Trang 73 124 nước nuôi thủy sản Môi trường sống của 35 Bài 13_Trang 67 127 cá LỚP 8 STT Tên bài thí nghiệm Bài học áp dụng Trang Môn Vật lí 12 Lực ma sát Bài 6_Trang 21 39 36 Áp suất Bài 7_Trang 25 130 Bài 10_Trang 36 37 Lực đẩy Acsimet 132 Bài 11_Trang 40 Nhiệt năng. Cách làm thay 38 Bài 21_Trang 74 134 đổi nhiệt năng Tính dẫn nhiệt của một số 7 Bài 22_Trang 77 21 vật liệu 39 Bức xạ nhiệt Bài 23_Trang 80 137 Môn Hóa học Bài 2_Trang 7 Tính chất và sự chuyển thể 5 16 của chất Bài 3_Trang 12 6 Thành phần không khí Bài 28_Trang 95 19 Môn Sinh học Tìm hiểu hoạt động của 40 Bài 26_Trang 84 140 enzim trong nước bọt 41 Thân nhiệt Bài 33_Trang 105 143 LỚP 9 STT Tên bài thí nghiệm Bài học áp dụng Trang Môn Vật lí 42 Định luật Ôm Bài 2_Trang 6 145 43 Đoạn mạch nối tiếp Bài 4_Trang 10 148 44 Đoạn mạch song song Bài 5_Trang 13 152 Xác định công suất điện của 45 Bài 12_Trang 34 156 dòng điện 46 Tác dụng của dòng điện Bài 22_Trang 61 159 Cảm ứng từ và gia tốc của 47 Bài 31_Trang 84 161 vật rơi tự do 48 Máy biến thế Bài 37_Trang 98 166 Môn Hóa học Tính chất hóa học của oxit 49 Bài 6_Trang 22 171 và axit Tính chất hóa học của bazơ 50 Bài 14_Trang 44 176 và muối Dãy hoạt động hóa học của 51 Bài 17_Trang 52 179 kim loại 52 Axit Axetic Bài 45_Trang 140 181 PHẦN NÂNG CAO STT Tên bài thí nghiệm Áp dụng 53 Khảo sát tính dẫn nhiệt, độ dẫn nhiệt của một số vật liệu 54 Nhiệt năng. Cách làm thay đổi nhiệt năng 55 Bức xạ nhiệt 56 Phương trình cân bằng nhiệt 57 Dòng điện 58 Nguồn điện 59 Các mạch điện đơn giản Môn Vật lí 60 Đo cường độ dòng điện và hiệu điện thế 61 Dòng điện và điện trở 62 Tác dụng quang và nhiệt của dòng điện xoay chiều 63 Cổng Logic cơ bản – AND, OR, NAND, NOR, NOT 64 Lực từ tác dụng lên dây dẫn mang dòng điện 65 Định luật Lenz 66 Nồng độ của dung dịch 67 Tốc độ phản ứng và chất xúc tác 68 Axit–Bazơ–pH–Oxit–Muối Môn Hóa học 69 Chuẩn độ axit mạnh – bazơ mạnh 70 Phản ứng hóa học 71 Sự hòa tan 72 Oxy- không khí 73 Chuyển hóa năng lượng trong tế bào 74 Quang hợp 75 Hô hấp tế bào Môn Sinh học 76 Trao đổi nước và chất dinh dưỡng trong cơ thể sinh vật 77 Sinh trưởng và phát triển của sinh vật 78 Hô hấp động vật 79 Xác định độ pH của đất 80 Xử lý hạt giống bằng nước ấm Môn Công nghệ 81 Đánh giá chất lượng thức ăn vật nuôi 82 Làm đất ươm cây rừng STEM STT Tên bài thí nghiệm Áp dụng 83 Xử lý độ đục và màu của mẫu nước thải 84 Năng lượng gió 85 Hệ sinh thái Chủ đề STEM 86 Tách và tinh chế 87 Ngôi nhà cách âm Một số lưu ý khi sử dụng và bảo quản thiết bị cảm biến 88 Addestation Hướng dẫn thực hành BÀI MỞ ĐẦU Giới thiệu về thiết bị cảm biến Addestation Mục đích o Nhận diện được các thiết bị. o Thực hành các bước kết nối cảm biến với aMixer MGA. Các thiết bị cảm biến Thiết bị thu nhận, hiển thị Cảm biến nhiệt độ Cảm biến lực và xử lí dữ liệu (aMixer MGA) Cảm biến áp suất khí Cảm biến pH Cảm biến đo cường độ âm thanh Cảm biến độ ẩm Cảm biến khí CO2 Cảm biến khí Oxy Trang 1 Hướng dẫn thực hành Cảm biến đo lượng khí Oxi Cảm biến đo nồng độ mặn Cảm biến điện tâm đồ hòa tan trong nước Cảm biến điện thế Cảm biến dòng điện Cảm biến chuyển động Hộp đựng mẫu Bộ thí nghiệm tính dẫn Bộ thí nghiệm bức xạ nhiệt nhiệt Bộ thí nghiệm cảm ứng điện Bộ thí nghiệm điện Bộ thí nghiệm chuẩn độ từ dung dịch Bộ thí nghiệm quang hợp - hô hấp Trang 2 Hướng dẫn thực hành Kết nối cảm biến với aMixer MGA 1. Khởi động aMixer MGA bằng cách gạt công tắc on/off bên hông thiết bị (hình 1). Hình 1 Nút On/Off Chú ý: Sử dụng bút ở bên hông AMixer MGA Nút để thao tác dễ dàng hơn. On/Off 2. Kết nối cảm biến vào kênh của Cổng aMixer MGA bằng cách cắm đầu cáp CH4 của cảm biến vào 1 trong 4 cổng (CH1, CH2, CH3, CH4) bất kỳ của aMixer MGA (hình 2). Cổng CH1 Cổng CH3 Lẫy Vạch trắng Cổng CH2 Hình 2 3. Lựa chọn các chức năng trên 2 thanh công cụ ở phía dưới màn hình. Chỉ cần chạm nhẹ vào các biểu tượng trên màn hình và sử dụng chúng thành thạo để tối ưu hiệu quả sử dụng (hình 3). Hình 3 Trang 3 Hướng dẫn thực hành Chú ý: aMixer MGA sẽ bật chế độ chờ (tắt màn hình) sau khoảng 2 phút không sử dụng. Trong trường hợp này, hãy ấn nút trái hoặc phải trên aMixer MGA để thoát khỏi chế độ này. Lưu ý rằng không được tắt đi bật lại aMixer MGA. 4. Đặt đầu đo của cảm biến vào vị trí cần đo. Ấn phím trên thiết bị aMixer MGA để bắt đầu đo. Dữ liệu đo sẽ được liên tục hiển thị theo thời gian thực. 5. Ấn phím trên thiết bị aMixer MGA để dừng đo. 6. Phân tích kết quả: Ấn vào icon để phóng to đồ thị. Ấn tiếp icon và chọn một điểm bất kỳ trên đồ thị thu được. Ngay lập tức màn hình hiển thị thời gian và số liệu tại vị trí đó. 7. Người dùng có thể ấn phím để chuyển sang dạng đồng hồ kim và quan sát kết quả. 8. Nhấn vào biểu tượng để xóa các thông số. Trang 4 Hướng dẫn thực hành PHẦN I Bài thí nghiệm Chương trình Sách giáo khoa hiện hành Trang 5 Hướng dẫn thực hành BÀI THỰC Các lĩnh vực chủ yếu của HÀNH khoa học tự nhiên Mục đích o Thực hiện thí nghiệm sục khí carbon dioxide vào cốc chứa nước vôi trong. Thiế t bị - Dụng cụ ✓ Thiết bị thu nhận, hiển thị và xử lí dữ liệu (aMixer MGA) ✓ Cảm biến pH ✓ Cảm biến khí CO2 (0 đến 50.000ppm) ✓ Bình thủy tinh Hóa chất ✓ Nước vôi trong Tiến hành thí nghiệm 1. Kết nối cảm biến đo nồng độ khí CO2 vào kênh của aMixer MGA bằng cách cắm đầu cáp của cảm biến vào kênh tương ứng. Đợi đèn LED phía sau cảm biến khí CO2 khoảng 3-5 phút để đèn xanh sáng ổn định. 2. Cài đặt thời gian thu thập số liệu dừng sau 5 phút. 3. Gắn cảm biến khí CO2 vào miệng bình thủy tinh có chứa nước vôi trong (hình 1). Hình 1 4. Ấn nút trên thiết bị aMixer MGA để bắt đầu thu thập dữ liệu. Trang 6 Hướng dẫn thực hành 5. Sau 5 phút, quá trình thu thập dữ liệu sẽ tự động kết thúc. Nhấn vào biểu tượng để phóng to đồ thị. 6. Rút cảm biến đo nồng độ khí CO2 ra và đặt cảm biến pH vào (hình 2). 7. Tiếp tục thổi dư khí CO2 vào bình đựng nước vôi trong và Tiến hành thí nghiệm đo độ pH của dung dịch. Hình 2 8. Ấn nút trên thiết bị AMixer MGA để bắt đầu thu thập dữ liệu. 9. Ấn nút để dừng đo và ghi lại kết quả. Bảo quản thiết bị Thiết bị Các lưu ý khi bảo quản thiết bị Thiết bị thu nhận, Gạt công tắc On/Off bên hông thiết bị sang vị trí Off. Cất thiết xử lý và hiển thị dữ bị và các phụ kiện đi kèm vào hộp của thiết bị. liệu aMixer MGA Tiến hành thí nghiệm rửa cảm biến pH trong cốc nước sạch và nhẹ nhàng lau khô đầu cảm biến. Đặt đầu cảm biến vào lọ chứa dung dịch bảo quản. Cảm biến pH Thao tác với cảm biến rất nhẹ nhàng bởi đầu cảm biến rất dễ vỡ. Nước trong lọ dùng để bảo quản cảm biến pH khỏi bị khô dẫn đến hỏng hóc thiết bị. Lưu ý không được làm đổ nước trong lọ và không được đổ nước máy vào lọ. Tháo rời cảm biến khí CO2 ra khỏi thiết bị aMixer MGA. Cất Cảm biến khí CO2 cảm biến vào hộp bảo quản. Trang 7 Hướng dẫn thực hành Kết quả Bảng dữ liệu: Nồng độ khí CO2 (ppm) Hiện tượng Trước khi thổi khí CO2 Sau khi thổi khí CO2 Độ pH Hiện tượng Trước khi thổi khí CO2 Sau khi thổi khí CO2 Thí nghiệm khi sục khí carbon dioxide vào cốc chứa nước vôi trong thấy nước vôi trong bị đục màu và thay đổi độ pH. Thí nghiệm này thuộc lĩnh vực hóa học, nghiên cứu về chất và sự biến đổi của chúng. Các lĩnh vực khoa học tự nhiên bao gồm một số lĩnh vực chính như: Vật lí học, hóa học, sinh học, khoa học trái đất,... Vật lí nghiên cứu về vật chất, quy luật vận động, lực, năng lượng và sự biến đổi năng lượng. Hóa học nghiên cứu về chất và sự biến đổi của chúng. Sinh học hay sinh vật nghiên cứu về các vật sống, mối quan hệ giữa chúng với nhau và với môi trường. Khoa học Trái Đất nghiên cứu về Trái Đất và bầu khí quyển của nó. Thiên văn học nghiên cứu về quy luật vận động và biến đổi của các vật thể trên bầu trời. Trang 8