Tài liệu tham khảo: Chữ người tử tù

Tham kh¶o 1.. Giá trị tư tưởng và nghệ thuật của đoạn văn tả cảnh ông Huấn Cao “cho chữ” trong nhà giam (truyện ngắn”Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân). Vì sao tác giả cho đó là “một cảnh tượng xưa nay chưa từng có”? * Gợi ý chi tiết 1/ Nguyễn Tuân trước Cách mạng tháng Tám là một nhà văn duy mĩ. Ông yêu đến say đắm cái đẹp, ngợi ca cái đẹp, tôn thờ cái đẹp. Theo ông mĩ là đỉnh cao của nhân cách con người. Ông săn lùng cái đẹp không tiếc công sức. Ông miêu tả cái đẹp bằng kho ngôn ngữ giàu có của riêng ông. Nhưng nhân vật hiện lên trong tác phẩm của Nguyễn Tuân phải là hiện thân của cái đẹp. Đó là những con người tài hoa hoạt động trong những hoàn cảnh, môi trường đặc biệt, phi thường. Ông phát hiện, miêu tả cái đẹp bên ngoài và bên trong của nhân vật. Trong cái đẹp của ông bao gồm cái CHÂN và THIỆN. Ông còn kết hợp MĨ với DŨNG. Truyện ngắn “Chữ người tử tù” (1939) trong tập “Vang bóng một thời” là áng văn hay nhất, tiêu biểu nhất của Nguyễn Tuân. Giá trị tư tưởng và dụng công nghệ thuật của Nguyễn Tuân được thể hiện chủ yếu trong đoạn văn tả “một cảnh tượng xưa nay chưa từng có”, cảnh tượng một người tử tù cho chữ một viên quản ngục. 2/a. Ông Huấn Cao trong truyện “Chữ người tử tù” là một nho sĩ tài hoa của một thời đã qua nay chỉ còn “vang bóng”. Nguyễn Tuân đã dựa vào nguyên mẫu nhà thơ, nhà giáo, một lãnh tụ của khởi nghĩa nông dân là Cao Bá Quát, một người hết sức tài hoa và dũng khí phi thường để sáng tạo ra nhân vật Huấn Cao (Cao là họ, Huấn là dạy) Cao Bá Quát trước khi thành lãnh tụ nông dân cũng là thầy giáo. Nguyễn Tuân đã đưa vào hai tính cách nổi bật của nguyên mẫu để xây dựng nhân vật Huấn Cao. Cao Bá Quát người viết chữ đẹp nổi tiếng và khí phách lừng lẫy. Xây dựng nhân vật Huấn Cao, Nguyễn Tuân vừa thể hiện lý tưởng thẩm mỹ của ông lại vừa thoả mãn tinh thần nổi loạn của ông đối với xã hội đen tối tàn bạo lúc bấy giờ. b. Truyện có hai nhân vật chính, một là ông Huấn Cao có tài viết chữ đẹp, một nữa là viên quản ngục say mê chữ đẹp của Huấn quyết tìm mọi cách để “xin chữ” treo trong nhà. Lão coi chữ Huấn Cao như báu vật. Họ đã gặp nhau trong một tình huống oái oăm là nhà ngục. Người có tài viết chữ đẹp lại là một tên “đại nghịch” cầm đầu cuộc khởi nghĩa nông dân (triều đình gọi là nổi loạn, “giặc” đang bị bắt giam chờ ngày thụ hình. Con người mê chữ đẹp của ông Huấn Cao lại là một tên quản ngục đại diện cho cái trật tự xã hội ấy. Trên bình diện nghệ thuật họ là tri âm tri kỉ, trên bình diện xã hội họ ở hai vị trí đối lập. Tình huống của truyện có tính kịch. Từ tình huống đầy kịch tính ấy, tính cách của hai nhân vật được bộc lộ và tư tưởng chủ đề của truyện được thể hiện một cách sâu sắc. Nguyễn Tuân thích xây dựng nhân vật trong tình huống phi thường. Một viên quản ngục, tay sai đắc lực cho bộ máy thống trị lại tha thiết xin chữ một tội phạm. Còn Huấn Cao là một bậc anh hùng, một nghệ sĩ đâu có dễ dàng cho chữ một kẻ tiểu nhân đang làm nghề tàn ác, lừa lọc. Vậy mà việc cho chữ trong ngục đã diễn ra. Huấn Cao nói: “Ta nhất sinh không vì vàng bạc hay quyền thế mà phải ép mình viết câu đối bao giờ”. Huấn Cao coi thường tiền bạc và uy quyền, nhưng Huấn Cao vui lòng cho chữ viên quản ngục vì con người sống giữa chốn bùn nhơ này, nơi người ta chỉ biết sống bằng tàn nhẫn, bằng lừa lọc lại có kẻ biết trọng người có nghĩa khí, biết tôn quí cái đẹp của chữ nghĩa. “Ta cảm cái tấm lòng biệt nhỡn liên tài của các người. Nào ta có biết đâu một người như thầy quản đây mà lại có những sở thích cao quí như vậy”. Viên quản ngục cũng không dễ gì nhận được chữ của Huấn Cao. Hắn đã bị nghi ngờ, bị đuổi. Có lần hắn mon men vào ngục định làm quen và biệt đãi Huấn Cao để xin chữ thì lại bị Huấn Cao cự tuyệt:”Người hỏi ta muốn gì? Ta chỉ muốn có một điều, là nhà ngươi đừng đặt chân vào đây”. Về sau hiểu được tấm lòng của viên quản ngục, ông đã nói một lời sâu sắc và cảm động “Thiếu chút nữa ta đã phụ một tấm lòng trong thiên hạ”. Coi khinh cường quyền và tiền bạc. Huấn Cao chỉ trọng những tấm lòng biết quí cái đẹp, cái tài, có sở thích cao quí. Những con người ấy theo Huấn Cao là còn giữ được “thiên lương”. Ông khuyên viên quản ngục bỏ cái nghề nhơ bẩn của mình đi “ở đây khó giữ được thiên lương cho lành vững và rồi cũng đến nhem nhuốc mất cả đời lương thiện đi”. c. Huấn Cao còn đẹp ở khí phách. Ông là một người tử tù gần đến ngày tử hình vẫn giữ được tư thế hiên ngang, đúng là khí phách của anh hùng Cao Bá Quát. Đêm hôm ấy, lúc trại giam tỉnh Sơn Chỉ còn tiến mõ vọng canh, “một cảnh tượng xưa nay chưa từng có” đã bày ra. Trong một buồng tối chật hẹp, ẩm ướt, đầy màng nhện, đất bừa bãi phân chuột, phân gián, tác giả cố ý miêu tả bằng cách tương phản giữa tính cách cao quí của Huấn Cao với cái dơ dáy, bẩn thỉu của nhà tù, một hình ảnh thu nhỏ của xã hội bấy giờ. Vẻ đẹp rực rỡ của Huấn Cao hiện lên trong đêm viết chữ cho viên quản ngục. Chính trong tình tiết này, cái Mĩ và cái Dũng hoà hợp dưới ánh đuốc đỏ rực của một bó đuốc tẩm dầu, một người tù cổ đeo gông, chân vướng xiềng đang giậm tô nét chữ trên tấm lụa trắng tinh căng trên mảnh ván. Người tù viết xong một chữ, viên quản ngục lại vội khúm núm cất những đồng tiền kẽm đánh ô chữ trên phiến lục óng. Hình ảnh người tử tù trở nên lồng lộng. Viên quản ngục và viên thư lại trở nên bé nhỏ, bị động, khúm núm trước người tử tù” .Nhưng với cách suy tưởng sâu xa hơn,chúng ta có thể hiểu được sự vĩ đại của viên quản ngục.Ta có thể ví rằng viên quản ngục là một vì vua anh minh và Huấn Cao là một tướng tài.Vua giỏi phải biết dùng tướng tài. d. Vì sao Nguyễn Tuân lại nói đây là “một cảnh tượng xưa nay chưa từng có?” Cảnh tượng này quả là lạ lùng, chưa từng có vì trò chơi chữ nghĩa thanh tao có phần đài các lại không diễn ra trong thư phòng, thư sảnh, mà lại diễn ra nơi ngục tối chật hẹp, bẩn thỉu, hôi hám. Cảnh tượng lạ lùng chưa từng có bởi vì người nghệ sĩ có tài viết chữ đẹp lại trổ tài trong khi cổ mang gông, chân đeo xiềng và sáng mai ra pháp trường. Cảnh tượng lạ lùng chưa từng thấy là hình ảnh tên tử tù cho chữ thì nổi bật lên uy nghi lồng lộng, còn viên quản ngục và thư lại, những kẻ đại diện cho trật tự xã hội đương thời thì lại khúm núm run run. Điều đó cho thấy rằng trong nhà tù tăm tối, hiện thân cho cái ác, cái tàn bạo đó không phải cái ác, cái xấu đang thống trị mà chính là cái Đẹp, cái Dũng, cái Thiện, cái cao cả đang làm chủ. Với cảnh cho chữ này, cái nhà ngục tăm tối đã đổ sụp, bởi vì không còn kẻ phạm tội tử tù, không còn quản ngục và thư lại, chỉ có người nghệ sĩ tài hoa đang sáng tạo cái đẹp trước đôi mắt ngưỡng mộ sùng kính của những kẻ liên tài, tất cả đều thấm đẫm ánh sáng thuần khiết của cái đẹp, cái đẹp của thiên lương và khí phách. Cũng với cảnh này, người tử tù đang đi vào cõi bất tử. Sáng mai ông sẽ bị tử hình, nhưng những nét chữ vuông vắn, tươi đẹp hiện lên cái hoài bão tung hoành cả một đời của ông trên lụa bạch sẽ còn đó. Và nhất là lời khuyên của ông đối với tên quản ngục có thể coi là lời di huấn của ông về đạo lí làm người trong thời đại nhiễu nhương đó. Quan niệm của Nguyễn Tuân là cái ĐẸP gắn liền với cái THIỆN. Người say mê cái Đẹp trước hết phải là người có thiên lương. Cái Đẹp của Nguyễn Tuân còn gắn với cái DŨNG. Hiện thân của cái đẹp là hình tượng Huấn Cao đó, khí phách lừng lẫy đã sáng rực cả trong đêm cho chữ trong nhà tù. Bên cạnh hình tượng Huấn Cao lồng lộng, ta còn thấy một tấm lòng trong thiên hạ. Trong đêm cho chữ, hình ảnh viên quản ngục cũng cảm động. Đó là thanh âm trong trẻo chen vào giữa một bản đàn mà nhạc luật đều hỗn loạn xô bồ. Cái tư thế khúm núm, giọng nói nghẹn ngào, cái cúi đầu xin bái lĩnh và cử chỉ run run bưng chậu mực không phải là sự quy luỵ hèn hạ mà là thái độ chân thành khiến ta có cảm tình với con người đáng thương này.Nhưng nếu không có người cai ngục biết trân trọng tài năng,thì Huấn Cao cũng chỉ làmột Huấn Cao tử tù. e. Đoạn truyện ông Huấn Cao cho chữ là đoạn văn hay nhất trong truyện ngắn”Chữ người tử tù”. Bút pháp điêu luyện, sắc sảo khi dựng người, dựng cảnh, chi tiết nào cũng gợi cảm, gây ấn tượng. Ngôn ngữ Nguyễn Tuân biến hoá, sáng tạo, có hồn, có nhịp điệu dư ba. Một không khí cổ kính trang nghiêm đầy xúc động, có phần bi tráng toát lên trong đoạn văn. 3/ “Chữ người tử tù” không còn là “chữ” nữa, không chỉ là Mĩ mà thôi, mà “những nét chữ tươi tắn nói lên những hoài bão tung hoành của một đời người”. Đây là sự chiến thắng của cái ĐẸP, cái CAO THƯỢNG, đối với sự phàm tục nhơ bẩn, cũng là sự chiến thắng của tinh thần bất khuất trước thái độ cam chịu nô lệ. Sự hòa hợp giữa Mĩ và Dũng trong hình tượng Huấn Cao là đỉnh cao nhân cách theo lí tưởng thẩm mĩ của Nguyễn Tuân, theo triết lí Duy Mĩ của Nguyễn Tuân. NguyƠn Tu©n ®· lµm sèng l¹i c¶ mét thêi vang bãng trong t©m thøc mçi ng­êi ViƯt Nam, dùng lªn c¶ mét viƯn b¶o tµng c¸i ®Đp. Víi NguyƠn Tu©n c¸i ®Đp ®­ỵc n©ng lªn nh­ mét t«n gi¸o, «ng nh×n mäi vËt d­íi gãc ®é thÈm mÜ, n©ng mäi viƯc nªn tÇm nghƯ thuËt: nghƯ thuËt uèng trµ, nghƯ thuËt lµm lång ®Ìn, nghƯ thuËt viÕt ch÷... Gi÷a thÕ giíi cđa mét thêi vang bãng, Ch÷ ng­êi tư tï nỉi lªn nh­ mét di tÝch cỉ kh«ng chØ quý mµ cßn cã nh÷ng nÐt míi mỴ ®éc ®¸o. NvËt HuÊn Cao x­a nay vÉn ®­ỵc xÕp trong “tuýp” nvËt tµi hoa cđa Vang bãng mét thêi cïng víi thÇy B¸t lª (ChÐm treo nghµnh), cơ S¸u (Nh÷ng chiÕc Êm ®Êt), cơ Phđ (Th¶ th¬), cơ Êm (ChÐn trµ s­¬ng)... nh­ng «ng ch¼ng nh÷ng lµ mét nho sÜ tµi hoa cã tµi viÕt ch÷ ®Đp mµ cßn lµ mét trang anh hïng nghÜa sÜ, tuy chÝ lín kh«ng thµnh, s¾p ph¶i r¬i ®Çu nh­ng vÉn hiªn ngang bÊt khuÊt. Sù thèng nhÊt gi÷a c¸i Tµi vµ c¸i T©m, c¸i §Đp vµ c¸i Hïng ®· hiƯn nªn h×nh t­ỵng HuÊn Cao rùc rì, lång léng gi÷a chèn ngơc tï. Tµi hoa vµ khÝ ph¸ch cđa HuÊn Cao ®­ỵc giíi thiƯu gi¸n tiÕp ngay tõ khi nvËt ch­a xuÊt hiƯn. Ngay tõ ®©y NguyƠn Tu©n ®· t¹o cho HuÊn Cao sù kh¸c biƯt gi÷a c¸c nvËt tµi hoa th­êng gỈp trong Vang bãng mét thêi. NÕu c¸c nvËt kh¸c hiƯn lªn trong kh«ng gian gia ®×nh, kh«ng gian cđa nh÷ng cuéc ®èi Èm, th¶ th¬ - mét kh«ng gian hĐp, bao trïm bëi sù th­ëng thøc mét lo¹t h×nh nghƯ thuËt th× HuÊn Cao hiƯn lªn trong kh«ng gian x· héi – mét kh«ng gian réng t¹o nªn bëi danh tiÕng cđa sù nghiƯp tµi hoa vµ khÝ ph¸ch. NÕu c¸c nvËt kh¸c ®a phÇn chØ lµ ng­êi th­ëng thøc nghƯ thuËt, thùc hiƯn hµnh ®éng nghƯ thuËt nh­ mét lµ kÜ n¨ng, kÜ x¶o th× HuÊn Cao lµ ng­êi khai sinh ra c¸i ®Đp nghƯ thuËt xuÊt ph¸p tõ tÊm lßng, sù th¨ng hoa cđa c¶m xĩc, “nh÷ng nÐt vu«ng t­¬I t¾n nãi nªn nh÷ng c¸i hoµi b·o tung hoµnh cđa mét ®êi ng­êi”. HuÊn Cao kh«ng ph¶i lµ «ng ®å nho giµ an phËn thđ th­êng lÊy tĩ uèng trµ, th¶ th¬... ®Ĩ di d­ìng t©m hån, HuÊn Cao xuÊt hiƯn trong t×nh huçng truyƯn ®Ỉc biƯt: lµ thđ lÜnh cđa mét cuéc khëi nghÜa chèng l¹i triỊu ®×nh, bÞ b¾t vµ chuÈn bÞ chÞu ¸n tư h×nh. Gi÷a lao tï ng­êi thđ lÜnh Êy vÉn gi÷ ®­ỵc vỴ l¹nh lïng th¶n nhiªn, kh«ng chĩt lo l¾ng, sỵ h·i. Kh«ng nh÷ng thÕ HuÊn Cao cßn cã mét thiªn l­¬ng cao ®Đp, t©m hån HuÊn Cao cịng cã thĨ ®­ỵc coi lµ mét c¸i ®Đp gi÷a ®Êt trêi. H¼n v× cuéc sèng lÇm than cđa mu«n d©n mµ «ng mµ «ng ®· dÊy binh khëi nghÜa. Vµ trªn câi ®êi nµy ng­êi tri kØ cïng «ng cịng ph¶i cã mét tÊm lßng, bëi vËy HuÊn Cao rÊt träng tÊm lßng cđa ng­êi qu¶n ngơc, «ng c¶m c¸i tÊm lßng biƯt nhìn nh©n tµi vµ ©n hËn v× chĩt n÷a ®· phơ mét tÊm lßng trong thiªn h¹. Vµ chÝnh tÊm lßng cao quý Êy ®· lµm nªn phÇn hån treong nh÷ng con ch÷ vu«ng v¾n cđa HuÊn Cao. Bªn c¹nh HuÊn Cao, nvËt qu¶n ngơc cịng lµ mét nÐt míi l¹ trong Ch÷ ng­êi tư tï. NÕu nh­ c¸c c©u chuyƯn kh¸c cđa Vang bãng mét thêi ta chØ thÊy nỉi lªn mét nvËt chÝnh nh­ mét ng­êi thuyÕt minh, giíi thiƯu cïng ta nÐt nghƯ thuËt thanh toa nµo ®ã th× ®Õn Ch÷ ng­êi tư tï d­êng nh­ kh«ng ph¶i chØ cã mét mµ c¶ hai nvËt HuÊn Cao – Qu¶n ngơc cïng song hµnh c¹nh nhau thĨ hiƯn mét néi dung t­ t­ëng cđa t¸c phÈm. Vµ nÕu nh­ trong c¸c c©u chuyƯn kh¸c th­êng lÊy c¸i ®Đp nghƯ thuËt lµm chuÈn mùc ®Ĩ ph©n chia ng­êi tµi hoa – kỴ tÇm th­êng th× ®Õn Ch÷ ng­êi tư tï lÊy “tÊm lßng – thiªn l­¬ng” lµm chuÈn mùc soi chiÕu con ng­êi. Bëi vËy qu¶n ngơc lµ mét nh©n vËt l­ìng tÝnh nh­ng xÐt ®Õn cïng vÉn lµ mét con ng­êi ®Đp. Trong hoµn c¶nh ®Ị lao t¨m tèi, ng­êi ta vÉn sèng b»ng tµn nhÉn, b»ng lõa läc vµ thùc sù qu¶n ngơc ®· tõng cã lĩc trë thµnh mét thø hung thÇn bëi nh÷ng m¸nh khoÐ hµnh h¹ ®· trë thµnh th­êng lƯ. Nh­ng qu¶n ngơc l¹i cã mét thĩ ch¬i ch÷ thanh tao, cã tÊm lßng yªu c¸i ®Đp vµ biƯt nhìn nh©n tµi. Víi qu¶n ngơc, cã ®ù¬c ch÷ «ng HuÊn Cao mµ treo trong nhµ lµ cã mét vËt b¸u trªn ®êi vµ cịng v× träng tµi, träng khÝ ph¸ch cđa HuÊn Cao mµ qu¶n ngơc ®· bÊt chÊp sù nguy hiĨm cđa b¶n th©n m×nh ®Ĩ biƯt ®·i HuÊn Cao. ThËt lµ mét thanh ©m trong trỴo chen vµo gi÷a mét b¶n ®µn mµ nh¹c luËt ®Ịu hçn l¹on x« bå. Trong Ch÷ ng­êi tư tï, c¸c nh©n vËt cịng kh«ng ë tr¹ng th¸i ỉn ®Þnh vỊ tÝnh c¸ch, nh©n phÈm mµ cã mét sù l­u chuyĨn, biÕn ®ỉi tõ bªn trong. HuÊn Cao ®­ỵc x©y dùng b»ng bĩt ph¸p lÝ t­ëng ho¸ nh­ng thøc chÊt l¹i kh«ng ph¶i lµ mét “nh©n vËt lÝ t­ëng” chÝnh v× cã sù thay ®ỉi trong suy nghÜ, nhËn thøc. ë HuÊn Cao cịng cã sù ngé nhËn vµ thøc tØnh, cịng cã sù b¨n kho¨n ngê vùc vµ tØnh ngé. Ban ®Çu trong m¾t HuÊn Cao: qu¶n ngơc cịng ch¼ng kh¸c g× lị lÝnh b¹o ng­ỵc tõ x­a ®Õn nay ë chèn lao tï. §Õn khi biÕt ®­ỵc së nguyƯn cđa qu¶n ngơc th× míi cã sù thay ®ỉi lín trong th¸i ®é cđa HuÊn Cao. §ã chÝnh lµ gi©y phĩt tØnh ngé, gi©y phĩt nhËn ra “mét tÊmlßng trong thiªn h¹ gi÷a chèn lao tï”. Cßn qu¶n ngơc t¹i sao lµ mét tªn hung thÇn bçng trë thµnh mét con ng­êi ®Đp? Cã thĨ nãi trong con ng­êi qu¶n ngơc vÉn lu«n tån t¹i c¶ rång ph­ỵng vµ r¾n rÕt, thiªn thÇn vµ ¸c qủ. Tr­íc ®©y phÇn “con” tøc lµ r¾n rÕt vµ ¸c qủ cã phÇn tréi h¬n, bëi hoµn c¶nh ®Ị lao buéc qu¶n ngơc ph¶i sèng nh­ thÕ. §Õn khi gỈp HuÊn Cao d­êng nh­ hai phÇn trong con ng­êi qu¶n ngơc ®èi diƯn vµ ®Êu tranh víi nhau. NÕu qu¶n ngơc mét lÇn n÷a g¹t ®i thiªn l­¬ng cđa m×nh sèng ®ĩng víi chøc phËn, víi nh÷ng hoµn c¶nh s¾p ®Ỉt th× e qu¶n ngơc cịng sỴ trë thµnh mét kỴ tÇm th­êng vµ Ch÷ ng­êi tư tï cịng kh«ng hay ®Õn vËy. Sù thay ®ỉi trong qu¶n ngơc lµ sù kh¼ng ®Þnh cđa søc m¹nh, gi¸ trÞ cđa c¸i ®Đp vµ thiªn l­¬ng. C¸i ®Đp trong Ch÷ ng­êi tư tï cịng kh«ng gièng nh­ c¸c truyƯn kh¸c cđa Vang bãng mét thêi – chØ gãi gän trong mét thĩ ch¬i tao nh· ®· ®­ỵc n©ng lªn tÇm nghƯ thuËt mµ c¸i ®Đp ë ®©y ®· ®­ỵc më réng víi tÊt c¶ ý nghÜa cđa nã. TÊt c¶ ý nghÜa, néi dung t­ t­ëng cđa t¸c phÈm héi tơ trong c¶nh cho ch÷ - mét c¶nh t­ỵng x­a nay ch­a tõng cã. Th«ng th­êng cho ch÷ - hµnh ®éng ®Đp, thiªng liªng Êy – diƠn ra trong mét th­ phßng ®Đp ®Ï, ®Đp ®Ï sang trong nh­ trong nhiỊu truyƯn cđa Vang bãng mét thêi. VËy mµ Ch÷ ng­êi tư tï c¶nh cho ch÷ l¹i diƠn ra trong “mét buång tèi chËt hĐp, Èm ­ít, t­êng ®Çy m¹ng nhƯn, ®Êt bõa b·i ph©n chuét, ph©n gi¸n” gi÷a ®ªm khuya ë mét nhµ lao, ph¶i lÐn lĩt bÝ mËt, ®Ỉc biƯt ®©y cịng lµ gi©y phĩt cuèi ®êi cđa ng­êi cho ch÷. Nh÷ng con ch÷ nµy cã thĨ coi nh­ tuyƯt bĩt cđa mét ng­êi anh hïng tµi hoa. §ång thêi ta cịng thÊy sù ®¶o lén vÞ thÕ ghª ghím gi÷a c¸c nvËt. Trªn b×nh diƯn x· héi hä lµ nh÷ng ng­êi ®èi nghÞch nhau. Nh­ng giê ®©y c¸i ®Đp ®ang ngù trÞ, kỴ cã quyỊn hµnh th× kh«ng cã quyỊn uy, quyỊn uy thuéc vỊ ng­êi ®· bÞ t­íc hÕt mäi thø quyỊn; ng­êi lÏ ra kh«ng ph¶i sỵ l¹i khĩm nĩm; ng­êi lÏ ra ph¶i sỵ l¹i ®­êng hoµng, ®Ünh ®¹c dï cỉ ®eo g«ng ch©n v­íng xiỊng nh­ng vÉn hiƯn lªn lång léng. HuÊn Cao ®ang khai sinh ra c¸i ®Đp, tay dËm t« nÐt ch÷ trªn tÊm lơa tr¾ng tinh c¨ng nh­ m¹t v¸n. C¸i ®Đp ®­ỵc sinh ra trong chèn lao tï bÈn thØu, tèi t¨m nh­ng c¸i ®Đp ®· lµm s¸ng lªn t©m hån mçi con ng­êi. Cuéc gỈp gì gi÷a HuÊn Cao vµ qu¶n ngơc lµ cuéc gỈp gì gi÷a hai ng­êi tï trong hai kiĨu nhµ tï. HuÊn Cao bÞ cÇm tï vỊ nh©n th©n nh­ng t©m hån vµ khÝ ph¸ch vÉn to¶ s¸ng, nhµ tï thùc bÞ xo¸ nhoµ. Qu¶n ngơc lµ mét ng­êi tï trung th©n trong mét nhµ ngơc v« h×nh – nhµ ngơc do hoµn c¶nh sèng vµ chÝnh c¸i ¸c trong qu¶n ngơc t¹o ra. C¸i ®Đp c­u qu¶n ngơc ra khái nhµ tï cđa chÝnh m×nh. Vµ ng­êi qu¶n ngơc lÏ ra ph¶i gi¸o huÊn ph¹m nh©n th× giê ®©y trë thµnh ng­êi ®­ỵc gi¸o huÊn, tư tï lÏ ra ph¶i chÞu sù gi¸o huÊn th× giê ®©y ®ang gi¸o huÊn. Nhê HuÊn Cao qu¶n ngơc t×m l¹i ®­ỵc vỴ ®Đp cđa thiªn l­¬ng, tÊm lßng tri kØ ®­ỵc thÊu hiĨu vµ ®ãn nhËn, th¶ ­íc nguyƯn cã ®­ỵc ch÷ cđa HuÊn Cao, vµ nhê qu¶n ngơc trong nh÷ng ngµy cuèi cïng HuÊn Cao t×m ®­ỵc mét ng­êi tri kØ. Cuéc gỈp gì nµy thùc sù lµ mét cuéc h¹nh ngé. C¸i ®Đp ®· t¹o ra sù ®¶o lén vÞ thÕ gi÷a hai con ng­êi, hä kh«ng ph¶i sèng theo nh÷ng nguyªn t¾c, trËt tù x· héi mµ sèng ®ĩng víi l­¬ng t©m cđa chÝnh m×nh vµ cïng t«n thê c¸i ®Đp cđa cuéc ®êi. T¸c phÈm chÝnh lµ lêi ngỵi ca t«n vinh c¸i ®Đp. C¸i ®Đp sinh ra tõ sù hoµ quyƯn cđa c¸i t©m vµ c¸i tµi - ®ã lµ c¸i ®Đp vÜnh h»ng, cã thĨ c¶m ho¸ con ng­êi.