Tiết 11: Văn học sử khái quát nhật ký trong tù Hồ Chí Minh

Ngµy so¹n: Ngµy gi¶ng: TiÕt 11, V¨n häc sö Kh¸i qu¸t NhËt ký trong tï Hå ChÝ Minh A. PhÇn chuÈn bÞ I. Yªu cÇu bµi d¹y 1. Gióp HS: - HiÓu ®­îc nh÷ng ND c¬ b¶n vµ nh÷ng ®Æc s¾c chñ yÕu vÒ h×nh thøc thÓ hiÖn, phong c¸ch NT cña ''NKTT''- > ®Ó tõ ®ã cã ph­¬ng h­íng ®óng ®¾n PT nh÷ng bµi th¬ rót ra tõ tËp th¬ ®­îc chän gi¶ng. 2. GDHS : lßng kÝnh träng- yªu Ng, yªu v¨n Ng. II. ChuÈn bÞ - GV: §äc tµi liÖu, SGK, SGV, So¹n gi¸o ¸n. - HS : T×m tµi liÖu liªn quan ®Õn ''NKTT''. B. PhÇn thÓ hiÖn trªn líp: * æn ®Þnh tæ chøc I. KiÓm tra bµi cò: (4’) 1. C©u hái: Nªu kh¸i qu¸t ND truyÖn ng¾n ''Vi hµnh'' cña NAQ? 2. §¸p ¸n: + Ch©n dung tªn vua K§ bï nh×n. + ¢m m­u lõa g¹t cña TDP + T×nh c¶m yªu n­íc thÊm thÝa, lßng nhiÖt huyÕt t×m ®­êng cøu n­íc. II. D¹y bµi míi * Lêi vµo bµi: (1’) TËp th¬ ''NKTT'' ®­îc chñ tÞch HCM s¸ng t¸c khi Ng­êi bÞ chÝnh quyÒn TGT giam cÇm trong nhµ tï TQ vµo n¨m 1942-1943. Ng viÕt tËp th¬ nµy d­êng nh­ kh«ng cã ý lµm NT, l­u danh hËu thÕ mµ chØ cèt ®Ó ng©m ngîi cho khu©y kháa trong nh÷ng th¸ng ngµy “mÊt tù do”. Tuy vËy, NKTT ®· trë thµnh 1 TP lín cã gi¸ trÞ nhiÒu mÆt trong lÞch sö VHVN cËn hiÖn ®¹i. Nã cã søc hÊp dÉn l©u bÒn víi nhiÒu thÕ hÖ ng­êi ®äc ë c¶ trong n­íc vµ ngoµi n­íc. §Ó n¾m ®­îc c¸c gi¸ trÞ tinh thÇn B¸c göi g¾m trong t¸c phÈm còng nh­ gi¸ trÞ cña tËp th¬, ta vµo bµi: I. Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: (8’) ? TËp th¬ ra ®êi trong hoµn c¶nh nµo? - LÇn ®Çu tiªn sau 30 n¨m ®i kh¾p bèn biÓn n¨m ch©u t×m ®­êng cøu n­íc, ngµy 28. 2. 1941 cô NAQ vÒ n­íc vµ ®Õn hang P¾cbã. Th¸ng 5. 1941 héi nghÞ TW §¶ng CSVN ®­îc triÖu tËp, råi mÆt trËn ViÖt Minh ®­îc thµnh lËp. - Th¸ng 8. 1942 (B¸c cã tªn lµ HCM ) lªn ®­êng sang Trung Quèc, “Nh©n danh ®¹i biÓu VN, t×m ®Õn Trung Hoa ®Ó héi ®µm”. Bän T­ëng Giíi Th¹ch vu cho Ng­êi lµm gi¸n ®iÖp, råi b¾t bá tï. - Ngôc trung nhËt ký (NKTT ) ®­îc ra ®êi trong thêi gian tõ 29. 8. 1942 ®Õn 10. 9. 1943 (TÊt c¶ lµ 378 ngµy) gåm 133 bµi ®­îc s¸ng t¸c trªn con ®­êng l­u ly gian khæ, ch»ng chÐo, quanh co tõ T©y Nam lªn §«ng B¾c tØnh Qu¶ng T©y, h¬n 30 nhµ tï x· vµ huyÖn. - §©y lµ tËp nhËt ký viÕt b»ng th¬, kÓ l¹i sù thËt Ng­êi ph¶i chøng kiÕn vµ còng lµ nçi niÒm riªng t­ cña Ng­êi khi ph¶i chÞu oan khuÊt nµy. II. N«i dung tËp “NhËt ký trong tï” (14’) ? TËp “NKTT” næi bËt lªn mÊy néi dung , ®ã lµ ND g×? * TËp "NKTT " cã 2 néi dung : - Sù thËt vÒ nhµ tï vµ XHTQ nh÷ng n¨m 1942-1943. - Ch©n dung tinh thÇn tù ho¹ cña HCM trong 13 th¸ng ë tï ( ND chÝnh) Ta sÏ ®i cô thÓ vµo néi dung thø 2, bëi ë néi dung nµy còng sÏ phÇn nµo t¸i hiÖn néi dung mét. ? Bøc ch©n dung tinh thÇn tù ho¹ cña HCM trong nh÷ng ngµy bÞ giam cÇm trong nhµ lao TGT ®­îc thÓ hiÖn NTN? GV b×nh 1 bµi trong sè ®ã. - Tinh thÇn bÊt khuÊt kiªn c­êng: '' Th©n thÓ t¹i ngôc trung Tinh thÇn t¹i ngôc ngo¹i'' ( Th©n thÓ ë trong lao, tinh thÇn ë ngoµi lao) §©y lµ 2 c©u th¬ më ®Çu, xem nh­ lêi ®Ò tõ cña tËp th¬ ''NKTT'' - T©m hån mÒm m¹i tinh tÕ, hÕt søc nh¹y c¶m víi mäi biÕn th¸i cña thiªn nhiªn vµ lßng ng­êi. VD: ChiÒu tèi, Ng¾m tr¨ng, Ng­êi b¹n tï thæi s¸o, Gi¶i ®i sím, Míi ra tï tËp leo nói… - Phong th¸i ung dung tù t¹i. VD: Qóa tr­a, Trªn ®­êng, Gi÷a ®­êng ®¸p thuyÒn ®i Ung Ninh. - Nãng lßng sèt ruét, kh¾c kho¶i ngãng vÒ tù do, mßn mái nh×n vÒ Tæ quèc. VD: Bèn th¸ng råi, M­a l©u, TiÕc ngµy giê, Kh«ng ngñ ®­îc, èm nÆng… - L¹c quan tin t­ëng lu«n lu«n h­íng vÒ b×nh minh vµ mÆt trêi hång. VD: Buæi sím, Gi¶i ®i sím, N¾ng sím, C¶nh buæi sím, Trêi höng. - Tr»n träc lo ©u, kh«ng bao giê ngu«i nçi ®au lín c¶ DT vµ nh©n lo¹i, nhiÒu ®ªm 1 m×nh ®èi diÖn ®µm t©m víi vÇng tr¨ng l¹nh. Chó ý: Cã nh÷ng bµi th¬ thÓ hiÖn trong cïng 1 h×nh t­îng nhiÒu ph­¬ng diÖn kh¸c nhau cña t©m hån t¸c gi¶. §ã th­êng lµ nh÷ng bµi th¬ võa cã chÊt chiÕn sÜ võa cã chÊt thi sÜ, võa cã chÊt thÐp võa chøa chan nh©n t×nh. ( ChiÒu tèi, Ng¾m tr¨ng, Ng­êi b¹n tï thæi s¸o, Gi¶i ®i sím, Míi ra tï tËp leo nói...) III. Gi¸ trÞ vÒ NT: (15’) 1. Bót ph¸p cæ ®iÓn kÕt hîp hµi hoµ víi tinh thÇn hiÖn ®¹i ? Mµu s¾c cæ ®iÓn trong bót ph¸p NT cña tËp th¬ ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm nµo? ? H·y nªu nh÷ng biÓu hiÖn cña tinh thÇn hiÖn ®¹i..? * Bót ph¸p cæ ®iÓn: - Giµu c¶m høng vÒ vÎ ®Ñp cña th.nhiªn (®óng nh­ t¸c gi¶ nãi ''Thiªn ¸i thiªn nhiªn mÜ” ( Thiªn gia thi) - Thiªn nhiªn ®­îc c¶m nhËn theo 1 quan ®iÓm riªng vµ thÓ hiÖn theo 1 bót ph¸p riªng. + Nh×n th.nhiªn tõ cao, xa nh­ muèn bao qu¸t c¶ vò trô (§¨ng cao, §¨ng s¬n, Th­îng l©u…) + ThÓ hiÖn thiªn nhiªn nh­ 1 chñ thÓ; ChØ dïng vµi nÐt chÊm ph¸ nh­ muèn ghi l¹i linh hån t¹o vËt (Míi ra tï tËp leo nói) - Nh©n vËt tr÷ t×nh cã phong th¸i ung dung, nhµn t¶n vµ cã quan hÖ hßa hîp víi thiªn nhiªn, coi ®ã lµ ng b¹n t©m t×nh, tri kØ. (§i ®­êng, Trªn ®­êng...) * Tinh thÇn hiÖn ®¹i: - H×nh t­îng th.nhiªn cã søc sèng linh ho¹t, kh«ng tÜnh lÆng mµ th­êng ho¹t ®éng kháe kho¾n, h­íng vÒ sù sèng vµ ¸nh s¸ng. (Gi¶i ®i sím, Trêi höng) - Trong quan hÖ hoµ hîp víi th.nhiªn vµ nh©n vËt tr÷ t×nh: Chñ thÓ lµ con ng- 1 nh.vËt hµnh ®éng, lµm chñ t×nh thÕ, lµm chñ th.nhiªn (§i ®­êng , Gi¶i ®i sím) - Tinh thÇn d©n chñ thÓ hiÖn s©u s¾c ë : + §Ò tµi (gi¶n dÞ ) + T­ t­ëng (h­íng vÒ cuéc sèng b×nh dÞ, sinh ho¹t cña nh©n d©n) + Nh©n vËt tr÷ t×nh (khiªm tèn, hßa hîp víi mäi ng) + HÖ thèng ­íc lÖ t­îng tr­ng ( vÝ víi c¸i r¨ng, c¸i gËy, con gµ, cét c©y sè, h¹t g¹o…) + ë ng«n tõ, giäng ®iÖu (kh«ng thÝch cao giäng lªn g©n, kh«ng ­a ®¹i ng«n tr¸ng ng÷ hay giäng kiªu ng¹o d¹y ®êi.) Nh×n chung, giäng th¬ HCM lµ: hån nhiªn, tho¶i m¸i, b×nh dÞ cña 1 nhµ CM ch©n chÝnh lu«n lu«n t×m thÊy lÏ sèng vµ søc m¹nh cña m×nh ë chç g¾n bã m¸u thÞt víi nh÷ng con ng cïng khæ nhÊt cña nh©n lo¹i cÇn lao. 2. ThÓ th¬: tø tuyÖt cæ ®iÓn PhÇn lín th¬ “NKTT” cña B¸c ®Òu viÕt b»ng ch÷ H¸n, thÓ th¬ tø tuyÖt cæ ®iÓn. ? Cã ®­îc ®iÓm lîi thÕ t¸c dông g×? - Hµm sóc: ý t¹i ng«n ngo¹i - KÕt cÊu chÆt chÏ, dïng bót ph¸p gîi nhiÒu h¬n lµ thuËt t¶. - H×nh t­îng ®a diÖn, ng«n ng÷ ®a nghÜa (cã ch÷ nh·n tù) -> Khi PT c¸c bµi th¬ trong tËp th¬ cÇn n¾m ®­îc c¸c ®Æc ®iÓm trªn. * Cñng cè: (2’) ? Nªu gi¸ trÞ næi bËt vÒ NT? §¸p: - Bót ph¸p cæ ®iÓn kÕt hîp hµi hoµ víi tinh thÇn hiÖn ®¹i (cô thÓ) - ThÓ th¬ tø tuyÖt cæ ®iÓn. III. H­íng dÉn häc vµ lµm bµi (1’) 1. Bµi cò: - N¾m ch¾c néi dung bµi häc. - PT 1 sè bµi th¬ trong tËp th¬ ®Ó c/minh cho ND ®· häc. 2. Bµi míi: - So¹n bµi ''Mé'' (ChiÒu tèi- HCM. )