Giáo án Ngữ văn 6 - Tiết 111: Lòng yêu nước

Tiết 111 Lòng yêu nước I. Kết quả cần đạt: 1. Làm cho HS hiểu được tư tưởng cơ bản của bài văn : Lòng yêu nước bắt nguồn từ lòng yêu những gì gần gũi , thân thuộc nhất của quê hương . Lòng yêu nước trở thành chủ nghĩa anh hùng trong chiến tranh boả vệ Tổ Quốc . 2. HS hiểu được nét đặc sắc của bài tuỳ bút chính luận : Kết hợp hài hoà giữa chính luận và trữ tình . 3. Tích hợp với tiếng Việt ở khái niệm câu trần thuật đơn và câu trần thuật đơn có từ là . Tích hợp với phân môn tập làm văn ở thể loại bút ký chính luận – trữ tình , ở nghệ thuật lập luận diễn dịch , tổng phân hợp. 4. Luyện kĩ năng : Lập luận , viết câu II. Các bước lên lớp : 1. Kiểm tra bài cũ: Chọn đọc diễn cảm hoặc đọc thuộc lòng đoạn văn em thích nhất trong văn bản Cây tre VN . Vì sao em thích đoạn văn đó ? Văn bản cây tre Việt Nam thuộc thể loại gì ? Nhận xét của em về nhạc điệu của bài văn ? B.Bài mới: Nhà thơ Đỗ Trung Quân đã từng viết trong mộ bài thơ được phổ nhạc rất quen thuộc :Quê hương mỗi người chỉ một …. Mỗi con người khi sinh ra đề có một quê hương và yêu quê hương đất nước vốn là một tình cảm tự nhiên của con người . Nhất là khi đất nước có chiến tranh , bị kẻ thù xâm lược và tàn phá , tinh thần áy lại trỗi dậy hết sức mạnh mẽ và trở thành sức mạnh chiến đấu . Hôm nay , cô và các em sẽ đến với một bài viết của một nhà văn Nga trong những năm tháng gay go nhất của cuộc chiến tranh thế giới thứ hai để hiểu được tấm lòng yêu nước của người dân Nga , hiểu đau là sức mạnh giúp họ vượt lên tất của để chiến đấu và chiến tháng phát xít Đức xâm lược . 2. Tiến trình tổ chức hoạt động : Hoạt động 1 : Hướng dẫn tìm hiểu chung về văn bản Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Ghi bảng *Trong phần chú thích * cho ta biết gì về tác giả Ê-ren-bua và hoàn cảnh ra đời của bài ký ? - T ác giả : nhà văn , nhà báo Nga nổi tiếng . - Văn bản trích từ bài bút ký – chính luận Thử lửa , viết tháng 6/ 1942 , giai đoạn gay go , quyết liệt nhất của cuộc chiến tranh chống phát xít Đức , boả vệ Tổ Quốc Xô Viết của nhân dân các dân tộc Liên Xô ( cũ ) . Bài báo được nhà văn Thép Mới dịch ra tiếng Việt năm 1954. I.-Chú thích 1.Giới thiệu chung: -Tác giả : Ê-ren-bua , nhà văn , nhà báo Nga. - Tác Phẩm : 1942 , chiến tranh chống phát xít Đức. * Nội dung lớn t rong văn bản là gì ? Cảm nghĩ ấy được bộc lộ ở hai ý cơ bản : Biểu hiện cụ thể của lòng yêu nước và Sức mạnh của lòng yêu nước .Em hãy xác định hai phần của văn bản theo nội dung như thế ? - Cảm nghĩ về lòng yêu nước . + Đoạn 1 : từ đầu ….” Trở nên lòng yêu tổ quốc” +Đoạn 2 : Còn lại. *Phần nội dung nào đem lại cho em những nhận thức sâu sắc về lòng yêu nước Nội dung 1 : vì ta nhận ra lòng yêu nước từ những cái rất giản dị hàng ngày . * Vậy , tư tưởng của văn bản Lòng yêu nước được khái quát trong câu văn nòng cốt nào ? Lòng yêu nhà , yêu làng xóm , yêu miền quê trở nên lòng yêu tổ quốc . * Là văn bản thuộc thể ký ; từ việc cảm nhậncác văn bản đã học có chung thể loại , em hãy nói xem văn bản này sử dụng phương thức biểu đạt nào ? -Tự sự , miêu tả , biểu cảm . - Biểu cảm là chủ yếu . 2.Đọc * Với một văn bản vừa có yếu tố tự sự vừa có yếu tố biểu cảm , khi đọc cần chú ý ngữ điệu ra sao ? - Vừa rắn rỏi , dứt khoát vừa tha thiết , xúc động . Giọng đọc cần rõ ràng . GV nhắc các em phát âm đúng các từ ngữ phiên âm tiếng Nga . HS đọc . Nhận xét , góp ý . Giải thích các từ khó :1 , 3, 9 Hoạt động 2 : Hướng dẫn tìm hiểu chi tiết văn bản Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Ghi bảng *Mở đầu đoạn văn bản là câu văn khái quát về lòng yêu nước .Đó là câu văn nào ? * Em hiểu gì về điều tác giả muốn nói trong câu văn đó ? * Lòng yêu nước vốn là một khái niệm trừu tượng , nhưng qua cách diễn đạt của nhà văn ,nói có khó hiểu hay không ? Tại sao ? HS đọc . -HS tự do trình bày cảm nhận của cá nhân .GV nhận xét , rút ra những điều cơ bản : + Yêu những cái gần gũi gắn bó hàng ngày . + Đó là biểu hiện cụ thể của lòng yêu nước Không khó hiểu mà dễ cảm nhận bởi đó là cách đặt vấn đề giản dị , cụ thể , thiết thực đối với mỗi người II.Tìm hiểu văn bản : 1.Cội nguồn của lòng yêu nước . + Cây trồng trước nhà + Phố nhỏ đổ ra sông. Vị chua mát của trái lê… * Lòng yêu nước vốn là một khái niệm nghe rất trừu tượng , đã được tác giả cụ thể bằng những gì rất gần gũi , quen thuộc gắn bó với ta trong cuộc sống hàng ngày , giản dị đến mức không ngờ , những thứ mà ta có thể cảm nhận thấy bằng giác quan . Câu văn khái quát mà không trừu tượng nên thấm thía , dễ hiểu . Vậy , Tại sao lòng yêu nước lại bắt nguồn từ những sự vật có vẻ như tầm thường ấy? Vì đó là những sự vật biểu hiện của sự sống đất nwowcs do bàn tay con người tạo ra . Chúng không chỉ quen thuộc mà còn góp phần đem lại niềm vui , hạnh phúc , là biểu hiện cụ thể của sự sống con người . => vật tầm thường bình dị , là biểu hiện rõ nhất của lòng yêu nước . * Khi chiến tranh xảy ra , sự mất còn của Tổ quốc đã khiến mỗi người dân Xô viết càng nhận ra vẻ đẹp của quê hương xứ sở . Nhà văn đã nhắc đến những vẻ đẹp cụ thể nào trong nỗi nhớ của nhân dân mọi miền đất nước ? + Người vùng Bắc : Cánh rừng bên sông cây mọc là là mặt nước , đêm tháng sáu sáng hồng , tiếng gọi đùa của các cô gái … + Người xứ U –crai-na : bóng thuỳ dương tư lự bên đường , cái bằng lặng của trưa hè vàng ánh , tiếng ong bay ….. + Người xứ Gru-di-a : khí trời của núi cao ,tảng đá sáng rực , dòng suối óng ánh bạc , vị mát của nước đóng băng,rượu vang rót trong túi bằng da dê , những lời thân ái giản dị và tiếng câu chào tạm biệt vọng lại ….. + Người thành Lê-nin – grat : Sương mù quê hương , dòng sông Ne-va đường bệ , những pho tượng chiến mã , mỗi căn nhà là một trang lịch sử …. + Người Mát –xcơ -va : Phố cũ chạy ngoằn ngoèo lan man như hoài niệm , tháp cổ , điện Krem-li… + Vùng bắc Nga + Xứ U-crai-na + Gru-di-a + Thành Le-nin-grat +Mat-xco-va =>từ miền bắc đến tây nam liên bang Xô Viết … * Nhận xét của em về cách chọn lọc và miêu tả của nhà văn về những cảnh đẹp đó ? - Đó đều là những cảnh đẹp tiêu biểu cho vẻ đẹp đặc sắc của mỗi vùng quê trên đất nước Xô Viết rộng lớn. - Đó đều là những gì thân thuộc nhất đối với sự sống của con người trên mỗi rùng đất Xô Viết , chúng gợi đến không chỉ vẻ đẹp thiên nhiên mà còn nói lên bề dỳ văn hoá, lịch sử … => Thân thuộc gắn bó . Là vẻ đẹp của thiên nhiên và vẻ đẹp của một bề dày văn hoá lịch sử . * Để tạo mối cảm xúc sâu sắc về nỗi nhớ da diết , nhà văn đã có cách diễn đạt ra sao ? Câu văn ?Biện pháp nghệ thuật ? Âm điệu ? Từ ngữ ? +Các câu văn dài hơi , gồm nhiều vế câu toạ một âm hưởng tha thiết , dồi dào cảm xúc . + Sử dụng biện pháp nghệ thuật liệt kê , nhân hoá , các từ ngữ giàu sức gợi cảm… *Tất cả những hình ảnh được nhắc đến trong đoạn văn giàu tính hồi tưởng kia là sự chọn lọc những gì đẹp đẽ , đáng tự hào từ miền cực Bắc đến vùng núi cao phía tây nam của nước Nga rộng lớn mênh mông và trù phú .Sự lựa chọn đó cho ta biết gì về tác giả ? - Ông là nhà văn có sự am hiểu sâu rộng và tình cảm tha thiết đối với đất nước của mình. Nói đến lòng yêu nước của nhân dân mọi miền cũng chính là đang bộc lộ tình cảm yêu nước của bản thân , niềm tự hào kiêu hãnh về vẻ đẹp trữ tình và giàu truyền thống văn hoá lịch sử của đất nước . *Đó là tình cảm của nhà văn và của nhân dân Nga .Còn đối với chúng ta , theo em , niềm tự hào về quê hương xứ sở có trong mỗi người Việt Nam chúng ta hay không ? Em hãy tìm và đọc những câu thơ hoặc những câu truyện nào thể hiện lòng yêu mến tự hào về quê hương của nhân dân VN? HS đọc các câu ca dao quen thuộc : + Anh đi anh nhớ quê nhà …. + Đường vô xứ nghệ quanh quanh… + Đồng Đăng có phố Kỳ Lừa …. + Việt Nam đất nước ta ơi… + Đẹp vô cùng Tổ quốc ta ơi… + Nghìn Việt Nam xanh muôn nghìn lá … * Như vậy , yêu nước và tự hào về quê hương là tình cảm rất tự nhiên và mộc mạc của mỗi con người dù sống trên bất kỳ vùng đất nào ? Vậy , từ những biểu hiện cụ thể , nhà văn đã khái quá lên một quy luật , một nhận xét như thế nào về lòng yêu nước ? * Em cảm nhận được điều gì sâu sắc trong câu văn khái quát này ? GV có thể liên hệ với cảm nhận về đất nước của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm … - Lòng yêu nhà , yêu làng xóm, yêu miền quê trở nên lòng yêu Tổ Quốc . - Câu văn đã nêu được một chân lý phổ biến và sâu sắc về lòng yêu nước . Lòng yêu nước thiêng liêng được nâng lên, hình thành từ lòng yêu nhà , yêu xóm , yêu quê hương bình thường , giản dị. + Lòng yêu nước là thứ tình cảm có thật , tự trong lòng người chứ không hề trừu tượng , hư vô hay mơ hồ chung chung . Bắt nguồn từ tình yêu đối với những sự vật bình thường , quen thuộc , từ tình cảm giản dị mộc mạc là tình yêu mái nhà , thôn xóm , quê hương , lòng yêu nước sẽ đựơc bộ lộ đầy đủ và mạnh mẽ nhất khi nào ? trong hoàn cảnh nào? HS đọc đoạn văn còn lại . - Khi đất nước lâm nguy , bị kẻ thù đe doạ xâm chiếm và tàn phá . - Đối với nhân dân Xô Viết , đó là trong cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại . 2.Sức mạnh của lòng yêu nước trong chiến tranh về quốc. -Trong chiến tranh vệ quốc vĩ đại . - Mất nước Nga thì ta còn sống làm gì nữa . *Tại sao , khi kẻ thù giơ tay khả ố động đến Tổ Quốc chúng ta thì ta mới hiểu lòng yêu nước của mình lớn đến nhường nào ? - Bởi đó là thời điểm con người nhận thức rõ nhất sự gắn bó máu thịt của số phận và cuộc sống cá nhân mình với vận mệnh sống còn của Tổ Quốc . Nhận thức được kẻ thù không phải chỉ là kẻ xâm lược đất đai mà còn là kẻ đã tàn phá những gì thân yêu , thân thuộc gần gũi nhất đối với mình . * Như vậy , lòng yêu nước là một giá trị tinh thần có thể nhìn thấy , cảm thấy một cách rõ rệt và sâu sắc . Theo em , lòng yêu nước của người dân Xô Viết có gì gần gũi đối với tinh thần yêu nước của nhân dân Việt Nam chúng ta , cụ thể trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ xâm lược? HS liên hệ bằng hiểu biết của các em . GV có thể bổ sung thêm : + Mọi người Việt Nam đều sẵn lòng yêu nước thương nhà , yêu xóm thôn , làng mạc. Nhà thơ CLV từng viết : Ôi TQ , ta yêu như máu thịt , Như mẹ , như cha , như vợ , như chồng … Còn Tố Hữu thì khẳng định: Ta sẵn sàng xé trái tim ta , Cho TQ và cho tất cả …. Hoạt động 3 : Hướng dẫn tìm hiểu ý nghĩa của văn Bản Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Ghi bảng *Từ việc tìm hiểu văn bản , em cảm nhận được điều gì quý báu về lòng yêu nước ? +Lòng yêu nước bắt đầu từ lòng yêu những gì bình thường nhất , yêu nhà , xóm thôn , quê hương chôn rau cắt rốn . + Lòng yêu nước càng được thể hiện mãnh liệt và nông cháy trong hoàn cảnh thử thách của chiến tranh. + Đó cũng là lòng yêu nước sâu sắc và chân thành của chính nhà văn . * Mặc dù là một bài báo song văn bản này có sức truyền cảm rất mạnh mẽ vì cách diễn đạt màng đậm tính nghệ thuật . Em hãy chỉ ra điều đó ? - Lời văn giàu hình ảnh . - Câu văn dài thấm đượm các xúc cảm , suy tư chân thành và tha thiết của tác giả đối với quê hương đất nước . * Vậy chúng ta rút ra được những ghi nhớ cần thiết nào về văn bản? Yêu nước từ một khái niệm trừu tượng đã được cảm nhận như một giá trị tinh thần mà mỗi chúng ta đều có , đều thấy . Đó là tình cảm chân thật , tha thiết đối với những gì gần gũi và thân thiết nhất . Bởi , như cách nói của nhà thơ NKĐ: Khi ta lớn lên đất nước đã có rồi …. Và Bác Hồ khẳng định : Lòng yêu nước là một thứ của quý , là một truyền thống quý báu của dân tộc , của nhân dân . Trong cuộc sống hôm nay , khi không còn chiến tranh không có nghĩa là tình cảm ấy không cần thiết nữa mà nó thể hiện một cách khác : đó là thái độ trân trọng , yêu mến và gắn bó đối với gia đình , là lòng mong mỏi được giữ gìn và xây dựng quê hương đất nước , là niềm kiêu hãnh về mọi nét đẹp bình dị của quê hương , của lich sử và văn hoá nước nhà và hết lòng bồi đắp vun giữ những nét đẹp vật chất và tinh thần ấy ở mỗi chúng ta , trong mỗi cá nhân các em . Bài văn thể hiện tình yêu nước tha thiết , sâu sắc của tác giả đối với quê hương đất nước . Ghi nhớ: Bài văn thể hiện tình yêu nước tha thiết , sâu sắc cảu tác giả và nhân dân Xô Viết trong hoàn cảnh thử thách gay gắt cảu cuộc chiến tranh Vệ Quốc . Đồng thời bài văn đã nói lên một chân lý…. *Luyện tập :Nếu cần nói đến vẻ đẹp của quê hương mình , em sẽ nói những gì . * Về nhà em viết những gì đã nói để thể hiện tình cảm yêu nước chân thành của mình . - Vẻ đẹp đặc trưng , tiêu biểu của HP.. - Khu phố , ngôi nhà gia đình em sinh sống… IV. Dặn dò : + Học thuộc một đoạn văn theo em là xúc động nhất . + Chuẩn bị bài Lao xao .