Bài giảng Chiếu cầu hiền- Ngô Thì Nhậm

Ngày Soạn: Ngày Giảng: Lớp giảng: Tiết : Chiếu cầu hiền Ngô Thì Nhậm Phần Chuẩn bị I, Mục tiêu bài học 1, Kiến thức: Gúp HS hiểu được chủ trương chiến lược của vua Quang Trung trong việc tậm hợp trí thức. 2. Kĩ năng: Nhận thức đúng đắn vai trò trách nhiệm của người tri thức đôid vơis công cuộc xây dựng đất nước. 3. Thái độ. Nghệ thuật thuyết phục trong bài Chiếu và cảm xúc của người viết II. Cách thức tiến hành. GV hướng dẫn hs đọc áng tạo, trao đổi thảo luận, trả lời câu hỏi, gợi tìm. III, Phương tiện thực hiện. SGK + SGV + Giáo án; Tư liệu tham khảo khác. Tiến trình dạy học Kiểm tra bài cũ. II. Giới thiệu bài mới Hướng dẫn của GV và hoạt động của HS Yêu cầu cần đạt HS đọc SGK (?) Phần tiểu dẫn trình bày nội dung gì? HS ĐọC sgk (?)Chiếu cầu hiền ra đời trong hoàn cảnh nào và có mục đích gì? (?) bài chiếu chia làm mấy phần? Nội dung của từng phần? (?) xác định chủ đề của bài chiếu? HS đọc đoạn một SGK (?) Tác giả đặt ra vấn đề gì trong đoạn một? (?) Em có nhận xét gì? - Thái độ của nho sĩ Bắc Hà - khi Nguyễn Huệ đem quân ra Bắc Hà diệt Trịnh Và tấm lòng của Quang Trung HS đọc đoạn 2 SGK (?) Đối Tượng của bài chiếu là ai? Thái độ của họ như thế nào? Tác giả đã đưa ra thái độ ấy bằng cách nào? em có nhận xét gì? (?) thái độ và tấm lòng của vua Quang Trung được thể hiện như thế nào? Em có nhận xét gì? HS đọc đoạn ba – SGK (?) Em hãy tìm những biện pháp cầu hiền của vua Quang Trung? (?) Em có nhận xét gì về nội dung cầu hiền của vua Quang Trung? (?) theo em “Chiếu cầu hiền” thuộc thể loại nào của văn xuôi? (?) các luận điểm đưa ra là gì? Lập luận ra sao? Có đủ thuyết phục đối tượng không? (?) Qua bài chiếu, anh chị hãy nêu nhân xét về vua Quang Trung? I. Tìm hiểu chung. 1. Tiểu dẫn. - Giởi thiệu vài nét về Ngô Thì Nhậm và bài Chiếu cầu hiền. + Ngô Thì Nhậm (1746 - 1803), người làng Tả Thanh Oai (tức làng Tó)Thuộc huyện Thanh Oai (nay thuộc Huện Thanh Trì , hà Nội). Năm 1775 đỗ tiến sĩ (29 tuổi) Từng được chúa Trịnh giao cho chức Đốc đồng trấn Kinh Bắc (1788). + Khi nhà Lê – trịnh sụp đổ, Ngô Thì Nhậm theo phong trào Sơn Tây, được vủa Quang Trung phong làm Lại Bộ Tả thị lang, sau thăng chức Binh Bộ Thương Thư, có nhiều đóng góp cho triều đại tây Sơn. Nhiều văn kiện, giấy tờ quan trọng của tây Sơn do ông soạn thảo. Chiếu cầu hiền do Ngô Thì Nhậm viết theo lệnh của Quang Trung. 2. Văn Bản a, Hoàn cảnh và mục đich sáng tác. - Chếu cầu hiền được viết vào khoảng 1788 và 1789 khi tập đoàn Lê – Trịnh hòan toàn tan rã. Một số sĩ phu, trí thức của triều đại cũ, kẻ thì ở ẩn giữ lòng chung quân của một bề tôi, kẻ thì tự vẫn, người thì hoang mang chưa tin vào tân triều. Chiếu cầu hiền ra đời trong hoàn cảnh ấy. Bài chiếu nhằm mục đích thuyết phục đội ngũ trí thức trong làng quan lại của triều đại cũ ra cộng tác điểm đúng đắn, tấm lòng yêu nước thương dân của người đứng đầu đất nước. b, Bố cục. Bài chiều được chia làm 3 đoạn. - Từ đầu đến “......Sinh ra người hiền vậy” tác giả đưa ra mối quan hệ giữa người hiến tài và thiên tử. - Tiếp đó đến “.... chính quyền buổi ban đầu của trấm hay sao?” Thái độ của nho sĩ Bắc Hà trước việc Nguuyễn Huệ đem quân ra Bắc diệt Trịnh và tấm lòng khiêm nhường nhưng cương quyết trong việc cầu hiền. - Còn lại, COn đường cầu hiền của Nguyênc Huệ. c, Chủ đề. Tác giả khẳng đinh mối quan hệ người tài và thiên tử, nêu rõ tình trạng thái độ của nho sĩ Bắc Hà trước sự kiện Nguyễn Huệ kéo quan ra Bắc diệt Trịnh đồng thời nêu rõ tấm lòng rộng mở đón chào người hiền ra giúp nước. II. Đọc – hiểu văn bản. 1, mối quan hệ của người hiền và thiên tử. - Đoạn một, tác giả đặt ra vấn đề. + Mối quan hệ giữa người hiền và thiên tử. Bằng cách sử dụng câu nói của Khổng Tử ( lấy ý) từ sách luận ngữ. Người hiền cũng nhưsao trên trời. Sao tất phải chầu về Bắc thần ( chỏm sao Bắc đẩu). Sa Bắc thần là hình ảnh của thiên tử (nhà vua). các quần thần như các vì sao khác chầu về. Nói một cách khác người hiền phải quy thuận về với nhà vua. + Người hiền vì thế không nên giấu mình ẩn tiếng, không để đời dùng thì không đúng với ý trời và phụ lòng người. Phần mở đầu ngắn gọn, cách nói có hình ảnh, tâc giả đã đưa ra luận đề mà bất cứ người hiền tài nào cũng không thể phủ nhận được. Lời lẽ ý tứ hết sức thuyết phục khi tác giả đứng trên quyền lợi của dân tộc, của đất nươc. Đặc biệt lời dẫn của Khổng Tử. * Thái độ của nho sĩ Bắc Hà - khi Nguyễn Huệ đem quân ra Bắc Hà diệt Trịnh Và tấm lòng của Quang Trung - Đối tượng của bài chiếu là các nho sĩ Bắc Hà, quan lại trong triều Lê – Trịnh. - thái độ của họ lúc ấy được tác giả nêu rất rõ: + Cố chấp vì một chữ trung với triều đại cũ mà đi ở ẩn. + Người ở lại trong triều thì im lặng như những con ngựa bắt xếp hàng làm nghi trượng. + Các quan lại cấp dưới làm việc cầm chừng. +Có người tự vẫn ra bể vào sông. Đó là thái độ thực tế của nho sĩ Bắc Hà. Tác giả đưa ra những sự kiện trên đây bằng cách vừa lấy ý từ kinh dịch: “Người hiền ở ẩn cố giữ tiết tháo như da bò bền” vừa dùng hình ảnh “Người ở triều dường không dám nói năng như hàng trượng mã”. Đối với các quan lại, người giúp việc không mang hết sức mình thì dùng hình ảnh: “Đánh mõ giữ cửa” ( Như tên gác cổng đánh mõ cầm canh). Có kẻ tự vẫn ra sông vào bể. Các sự việc đưa ra đều mang tính âne dụ. Tuy không nói tên người cũng đủ để giới nho sĩ, quan lại Bắc Hà đủ giật mình nếu còn trung thành với đât nước, dân tộc, trong tâm lí của nhà nho sĩ Bắc Hà có một số coi thường Quang Trungkhông biết nghi lễ, chữ thánh hiền, việc dùng hình ảnh trong tứ thư, ngũ kinh có tác động không nhỏ. Mong đợi người hiền tài: “Nay trẫm đang ghế chiếu lắng nghe, ngày đêm mong mỏi những người học rộng , tài cao chưa thầy có ai tìm đến” - Nguyễn Huệ rất thành tâm, chân thực: “Hay trẫm là người ít đức không xứng để những người ấy phò tá chăng? Hay là đương thời loạn lạc họ không thể phụng sự vương hầu”. Nhà vua rất khiêm nhường. - Nhà vua giãi bày tâm sự của mình: + Tình hình đất nước mới được tạo lập. + Kỉ cương còn nhiều thiều sót. +lại lo toan chuyện biên ải. + Dân chưa được hồi sức, lòng người chưa được thấm nhuần. + Làm nên nhà lớn không phải chỉ một cây gỗ, xây dựng nền thái bình không chie dựa vào mưu lược của kẻ sĩ. Những lời lẽ rất chân thành, de diết trông chờ đợi và mong mỏi. Người viết cũng như ban lệnh viết hoàn toàn xuất phát từ quyền lợi của nhân dân, ý thứcc trách nhiệm của chính mình. Một chủ trương chiến lược tập hợp trí thức xây dựng đát nước. 2. Con đường cầu hiền của vua Quang Trung. + Ban chiếu xuống để “Quan liêu lớn nhỏ,dân chúng trăn họ ai tài năng học thuật, mưu hay giúp ích cho đời đều được phép dâng thư tỏ bày công việc”. Lời cầu hiền mang tính dân chủ. + người nói được việc hay, bàn nhiều việc tốt thì nên “Bể dụng”. + Không trách cứ những người có lời lẽ “không dùng được”, những người viển vông. + Các quan lại được tiến cử những người có tài nghệ. + Với những người ở ẩn cho phép được dâng thư tự cử, chớ nghĩ là “Đem ngọc bán rao”. + Thời vận ngày nay là lúc thanh bình “chính lúc người hiền gặp hội gió mây” + Mục đích để “làm rạng rỡ chốn vương đình, một lòng cung kính để cùng hưởng phúc tôn vinh, như vậy tiến cử có 3 cách, tự mình dâng thư tỏ bày công việc, các quan tiến cử, dâng thư tự cử. Nội dung cầu hiền vừa cụ thể vừa tác động tới mọi đối tượng. đây cũng là thái độ người cầm đầu đất nước. Lời cầu hiền ấy mở rộng con đường để những bậc hiền tài tha hồ thi thố tài năng lo đời giúp nước. Vì an nguy xá tắc, một người nông dân áo vải cớ đào tự đứng lên dẹp mọi bất bằng đem lại thái bình cho dân cho nước. Thiết nghĩ lời cầu hiền rất tâm huyết, thể hiện tư tưởng tiến bộ nhất trong suốt các triều đại phong kiến Việt Nam kể cả trước và sau Nguyễn Huệ. -Đó là thể loại văn xuôi chính luận. - các luận điểm đưa ra lần lượt là: + Người hiền có mối quan hệ như thế nào với thiên tử. + Thái độ , hành động của văn sĩ, quan lại Bắc Hà như thế nào. + Thái độ của nhà vua ra sao. + Nhà vua nêu tình hình đất nướchiện tại. + Cầu hiền bằng nhiều cách. + Thành tâm kêu gọi người hiền tài. - Cách lập luận rất chặt chẽ. Lời văn ngắn gọn, đủ thuyết phục, vừa đề cao người hiền vừa châm biếm, vừa ràng buộc vừa mở con đường cho người hiền . - Quang trung là một vị vua có cái nhìn đúng đắn và xa rộng: + Biết trân trọng những kẻ sĩ, người hiền, biết hướng họ vào mục đích xây dựng quốc gia vững mạnh. - Quang Trung là vị vua hết lòng vì dân vì nước: + Lo củng cố cho xã tắc, chú ý tới muôn dân. + Lo giữ gìn đất nưcớ, chống giặc ngoại xâm. - Quang Trung là vị vua thể hiện tư tưởng dân chủ tiến bộ. + Phát hiện nhân tài bằng nhiều biện pháp . + không phân biệt quan lại hay thứ dân. + chân thành bày tỏ tấm lòng mình.