Bài giảng môn học Địa lý lớp 12 - Tiết 40 - Bài 36: Vấn đề phát triển công nghiệp chế biến nông, lâm, thuỷ sản

Tiết 40 - Bài 36 VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP CHẾ BIẾN NÔNG, LÂM, THUỶ SẢN ********************** I/ Mục tiêu của bài học: Sau bài học, học sinh cần: 1/ Về kiến thức Hiểu được cơ cấu ngành công nghiệp chế biến nông, lâm, thuỷ sản nói chung và từng phân ngành nói riêng (chế biến lương thực – thực phẩm, chế biến gỗ và lâm sản). Nắm vững được đặc điểm, cơ sở nguyên liệu và tình hình sản xuất, phân bố của mỗi phân ngành. 2/ Về kỹ năng Xác định được trên bản đồ các vùng nguyên liệu chính, các trung tâm công nghiệp chế biến và giải thích. Xây dựng và phân tích các biểu đồ về công nghiệp chế biến nông, lâm, thuỷ sản của nước ta. 3/ Về thái độ Có nhận thức đúng về vấn đề khai thác và bảo vệ, sử dụng hiệu quả các nguồn tài nguyên thiên nhiên của đất nước. II/ Đồ dùng dạy học Bản đồ giáo khoa treo tường Việt Nam – nông nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ sản. Bản đồ giáo khoa treo tường Công nghiệp Việt Nam. Atlat Địa lý Việt Nam, lược đồ trong SGK phóng to (nếu thiếu phương tiện dạy học). Biểu đồ, bảng số liệu có liên quan. Tranh, ảnh, băng hình về công nghiệp chế biến nông, lâm, thuỷ sản. III/ Phương pháp dạy học Động não. Thảo luận nhóm. Chỉ bản đồ. IV/ Tiến trình dạy học 1/ Oån định lớp, kiểm tra bài cũ: (4 phút) Câu hỏi: Dựa vào Bản đồ Công nghiệp năng lượng Việt Nam, lược đồ trong bài học nêu nhận xét về sự phân bố ngành công nghiệp năng lượng? Trả lời: 2/ Bài mới ( 33 phút) * Mở bài (1 phút): GV gọi một HS nhắc lại khái niệm và kể tên một số ngành công nghiệp trọng điểm, sau đó sử dụng lược đồ các trung tâm công nghiệp Việt Nam hoặc trang 17 Atlat Địa lý Việt Nam phần công nghiệp chế biến để đánh giá vị trí vai trò của ngành công nghiệp chế biến nông, lâm, thuỷ sản nước ta, giới thiệu vào bài học mới * Hoạt động bài mới ( 32 phút) Thời lượng Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung 8 phút 8 phút 10 phút 6 phút Hoạt động 1 (cá nhân): Cơ cấu ngành công nghiệp. - Cho HS kể tên một số ngành công nghiệp chế biến nông lâm thuỷ sản (GV cho xem tranh, ảnh, băng hình). - Sau khi HS đưa ra tương đối đủ một số ngành quan trọng, HS phải nhận xét được: Cơ cấu ngành công nghiệp chế biến nông, lâm, thuỷ sản đa dạng, đồng thời liên hệ với các ngành công nghiệp có ở địa phương. - GV bổ sung và yêu cầu HS sắp xếp các ngành trên thành nhóm thích hợp, hoặc hoàn thành sơ đồ cơ cấu các ngành công nghiệp chế biến nông, lâm, thuỷ sản. (sơ đồ minh hoạ) Hoạt động 2: (nhóm) Công nghiệp chế biến nông, lâm, thuỷ sản. * Học sinh dựa vào SGK - bài 36, Atlat Địa lý Việt Nam các trang 13, 14, 15, 16, hoàn thành phiếu học tập. * GV chia lớp thành 4 nhóm thảo luận, thời gian 6 phút, cụ thể như sau: + Nhóm 1: CN chế biến sản phẩm trồng trọt. + Nhóm 2: CN chế biến sản phẩm chăn nuôi. + Nhóm 3: CN chế biến sản phẩm thuỷ, hải sản. + Nhóm 4: CN chế biến gỗ và lâm sản khác. * Nội dung thảo luận chính: + Phân tích các điều kiện thuận lợi chính ảnh hưởng đến sự phát triển của ngành. + Cơ cấu ngành. + Tốc độ tăng trưởng (nhanh, chậm, giai đoạn). + Sản lượng, chất lượng. + Sự phân bố và giải thích nguyên nhân của sự phân bố đó. + Kể tên một số trung tâm CNCB chính. * Tuỳ theo khả năng của HS, mà GV có thể hướng dẫn làm mẫu đối với ngành công nghiệp xay xát. * Gọi đại diện từng nhóm lên trình bày kết quả làm việc của nhóm mình, có kết hợp chỉ bản đồ, các nhóm khác chú ý theo dõi, kết hợp SGK, phát hiện những thông tin còn thiếu hoặc chưa chính xác để bổ sung. * GV phản hồi thông tin dựa theo phiếu học tập đã hoàn thành và được phóng to treo lên bảng. * GV liên hệ với thực tế địa phương để giáo dục hướng nghiệp cho HS. * Cho HS phát biểu ý kiến đánh giá về kết quả thảo luận của từng nhóm, GV biểu dương động viên nhóm làm việc tốt 1/ CN chế biến sản phẩm trồng trọt. - Tốc độ phát triển nhanh. Nhờ có nguồn nguyên liệu phong phú, đa dạng từ ngành trồng trọt. Nguồn lao động dồi dào. Thị trường tiêu thụ rộng cả trong và ngoài nước. - Gồm: + Ngành xay xát phát triển nhanh, phân bố rộng trên cả nước. + Ngành đường mía hình thành từ lâu, đang phát triển nhanh. + Chế biến chè, cà phê, thuốc lá phát triển mạnh. + Ngành rượu bia, nước giải khát phát triển nhanh. - Phân bố rộng khắp nhưng tập trung ở Thành phố Hồ Chí Minh, Đồng bằng sông Hồng, Đồng bằng sông Cửu Long. (dẫn chứng) 2/ CN chế biến sản phẩm chăn nuôi. - Có thế mạnh phát triển nhờ an ninh lương thực đã được khẳng định. Thị trường tiêu thụ trong và ngoài nước, tăng nhanh về số lượng và chất lượng. - Chưa thực sự phát triển nhanh. Cơ cấu ngành khá đa dạng, gồm ngành chế biến sữa, sản xuất thịt hộp. - Tập trung tại các đô thị lớn và địa phương có ngành chăn nuôi bò như Đức Trọng, Mộc Châu, Ba Vì (DC) 3/ CN chế biến sản phẩm thuỷ, hải sản. - Có nguồn nguyên liệu phong phú. Thị trường tiêu thụ rộng trong và ngoài nước. Cơ sở chế biến ngày càng hoàn thiện. - Phát triển nhanh, thuận lợi. Chất lượng tăng nhanh. Gồm các ngành: + Sản xuất nước mắm. + Đông lạnh tôm, cá. + Đóng hộp thuỷ hải sản. + Làm muối. - Phân bố ở các tỉnh có biển, có nhiều diện tích mặt nước nuôi trồng thuỷ sản, các đô thị lớn có thị trường tiêu thụ rộng lớn, cơ sở chế biến phát triển. (DC) 4/ CN chế biến gỗ và lâm sản khác. - Có nguồn tài nguyên lâm nghiệp đa dạng. Cơ sở chế biến ngày càng được hoàn thiện. - Cơ cấu ngành khá đa dạng. Chất lượng sản phẩm ngày càng cao. Gồm: + Cưa xẻ, chế biến gỗ. + Đồ gỗ. + Bột giấy. + Diêm. + Mây, tre đan. - Tập trung ở Tây Nguyên, Bắc Trung Bộ. (DC) V/ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ (5 phút) Dựa vào hai trang 15 và 17 Atlat Địa lý Việt Nam, kiến thức đã học nhận xét về sự phân bố ngành công nghiệp chế biến thuỷ sản ở nước ta? Giải thích vì sao có sự phân bố như vậy. Gợi ý: HS phải nhận thấy được các cơ sở chế biến thuỷ sản phân bố ở những nơi gần vùng cung cấp nguyên liệu, thị trường tiêu thụ, có cơ sở hạ tầng tốt VI/ HOẠT ĐỘNG NỐI TIẾP (3 phút) Cho HS nhận xét xem với bảng số liệu có ở trang 152, để thể hiện tốc độ tăng trưởng của một số sản phẩm công nghiệp chế biến, phải vẽ biểu đồ dạng gì? Vì sao? Cách vẽ. Sau đó yêu cầu HS về nhà hoàn thành bài tập. à Để so sánh tốc độ tăng truởng, vẽ biểu đồ dạng đường, 5 đường, một trục tỉ lệ. Làm các bài tập trong SGK. Vẽ trước các biểu đồ có ở trong bài 37 SGK, phóng to vào giấy A0. Sưu tầm tranh, ảnh, tư liệu, số liệu về ngành công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng. PHỤ LỤC 1 Học sinh dựa vào những tranh, ảnh, SGK, kiến thức của bản thân, hoàn thành sơ đồ cơ cấu ngành công nghiệp chế biến nông, lâm, thuỷ sản theo mẫu sau: THÔNG TIN PHẢN HỒI PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 CN CB sản phẩm từ trồng trọt CN chế biến nông, lâm, thuỷ sản CN CB sản phẩm từ chăn nuôi CN CB thuỷ, hải sản CN đường mía CN CB chè cà phê thuốc lá CN rượu bia nước giải khát CN CB rau quả hộp dầu ăn CN CB sữa CN CB thịt hộp CN đông lạnh cá tôm CN CB đóng hộp cá tôm CN CB gỗ CN sản xuất nước mắm CN Sản xuất muối ăn CN CB lâm sản CN CB Gỗ, Lâm sản CN xay xát PHỤ LỤC 2 Học sinh dựa vào SGK - bài 36, Atlat Địa lý Việt Nam các trang 13, 14, 15, 16, hoàn thành phiếu học tập. Lớp chia thành 4 nhóm thảo luận, thời gian 6 phút, cụ thể như sau: + Nhóm 1: CN chế biến sản phẩm trồng trọt. + Nhóm 2: CN chế biến sản phẩm chăn nuôi. + Nhóm 3: CN chế biến sản phẩm thuỷ, hải sản. + Nhóm 4: CN chế biến gỗ và lâm sản khác. Ngành CN . Điều kiện phát triển Tình hình phát triển Phân bố sản xuất Thông tin phản hồi phiếu học tập a Ngành CN chế biến sản phẩm trồng trọt. Điều kiện phát triển Tình hình phát triển Phân bố sản xuất CN xay xát - Sản lượng lương thực dồi dào và liên tục tăng. - Nhu cầu lớn trong nước và xuất khẩu. Phát triển mạnh, tốc độ tăng nhanh. - Khá rộng rãi trên cả nước. - Tập trung ở Thành phố Hồ Chí Minh, Đồng bằng sông Hồng, Đồng bằng sông Cửu Long. CN đường mía Nguồn nguyên liệu dồi dào, hàng năm đạt khoảng 15 triệu tấn mía cây. - Sản lượng đường mía tăng nhanh, năm 1990 đạt 2,7 vạn tấn, năm 2005 tăng lên 1,1 triệu tấn. - Cần cân đối giữa vùng nguyên liệu với cơ sở chế biến gắn với cơ chế thị trường. Gần vùng nguyên liệu, cơ sở chế biến (Thanh Hoá, Quảng Ngãi, Bình Dương, Long An..). CN Chế biến chè, cà phê, thuốc lá phát triển mạnh. - Nguồn nguyên liệu sẵn có, chủ yếu tập trung ở Trung du miền núi Bắc bộ và Tây Nguyên - Nhu cầu lớn và ngày càng tăng. - Phát triển mạnh. - Phụ thuộc vào sự biến động của thị trường. - Chè tập trung ở Trung du miền núi Bắc bộ, Tây Nguyên. - Cà phê: Tây Nguyên (Đắc Lắc) Đông Nam Bộ. CN Ngành rượu bia, nước giải khát - Nguồn nguyên liệu dồi dào. - Thị trường tiêu thụ rộng lớn. Phát triển nhanh. - Phân bố rộng. - Tập trung ở các đô thị lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh Thông tin phản hồi phiếu học tập b CN chế biến sản phẩm chăn nuôi. Điều kiện phát triển Tình hình phát triển Phân bố sản xuất - An ninh lương thực đã được khẳng định. - Thị trường tiêu thụ mở rộng. - Cơ sở nguyên liệu còn hạn chế. - Gồm ngành chế biến sữa, sản xuất thịt hộp. - Chưa thực sự phát triển nhanh mạnh, còn ở vị trí thứ yếu so với trồng trọt. - Đang được chú trọng đầu tư. Tập trung tại các đô thị lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và những địa phương có ngành chăn nuôi bò như Đức Trọng, Mộc Châu, Ba Vì Thông tin phản hồi phiếu học tập c CN chế biến thuỷ, hải sản. Ngành CN. Điều kiện phát triển Tình hình phát triển Phân bố sản xuất SX nước mắm -Nguồn nguyên liệu phong phú. - Thị trường tiêu thụ rộng, kể cả cho xuất khẩu. - Phát triển nhanh từ rất sớm. - Sản lượng 190 – 200 triệu lít. - Khá rộng rãi trên cả nước. - Nước mắm Cát Hải ( Hải Phòng), Phan Thiết (Bình Thuận), Phú Quốc (Kiên Giang) nổi tiếng. CN chế biến tôm đông lạnh. - Nguồn nguyên liệu phong phú cả đánh bắt và nuôi trồng. - Thị trường tiêu thụ rộng lớn. Mới nhưng phát triển nhanh. Nam Trung Bộ, đồng bằng sông Cửu Long. CN chế biến & đóng hộp thuỷ sản Nguồn nguyên liệu phong phú cả đánh bắt và nuôi trồng. Phát triển chậm. Hải Phòng, TP. Hồ Chí Minh Thông tin phản hồi phiếu học tập d CN chế biến gỗ và lâm sản khác. Điều kiện phát triển Tình hình phát triển Phân bố sản xuất - Nguồn tài nguyên lâm nghiệp đa dạng. - Cơ sở chế biến ngày càng được hoàn thiện. - Cơ cấu ngành khá đa dạng. - Chất lượng sản phẩm ngày càng cao. - Gồm: + Cưa xẻ, chế biến gỗ. + Đồ gỗ. + Bột giấy. + Diêm. + Mây, tre đan.. Tập trung ở Tây Nguyên, Bắc Trung Bộ. (dẫn chứng)