Bài giảng môn học Địa lý lớp 9 - Tiết 1 - Bài 1: Cộng đồng các dân tộc Việt Nam (Tiết 40)

Tiết: 1 Bài: 1 Cộng đồng các dân tộc việt nam I - Mục đích yêu cầu 1.Giúp học sinh biết được nước ta có 54 dân tộc. Trong đó dân tộc Kinh chiếm số lượng lớn nhất, các dân tộc luôn đoàn kết trong quá trình xây dựng và bảo vệ tổ quốc. 2. Trình bày được đặc điểm phân bố các dân tộc ở nước ta. 3. Rèn kỹ năng xác định trên bản đồ một số dân tộc ít người, các vùng phân bố chính trong lãnh thổ. II - Chuẩn bị - Bản đồ dân cư Việt Nam. - Bộ tranh ảnh các dân tộc Việt Nam. III - Tiến trình lên lớp A - ổn định tổ chức: B - Kiểm tra bài cũ: C - Bài mới: Hoạt động của thầy Hoạt động của trò I/ Các dân tộc ở Việt Nam GV treo bộ tranh ảnh các dân tộc Việt Nam ? Theo hiểu biết của em thì hiên nay ở nước ta có bao nhiêu dân tộc? ? Quan sát biểu đồ 1.1 hãy nhận xét về tỉ lệ giữa các dân tộc? - Dân tộc nào có số lượng nhiều nhất - Các dân tộc khác như thế nào ? Đặc điểm thường thấy của dân tộc Kinh? (Qua bộ tranh ảnh) ? Hãy kể tên một số dân tộc khác mà em biết? ? Các dân tộc khác có đặc điểm sống như thế nào? + Quan sát hình 1.2 (Lớp học vùng cao) em có nhận xét gì về đời sống vật chất và sinh hoạt tinh thần của họ? ? ý kiến trong sách giáo khoa: cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài cũng là người Việt Nam - Em thấy như thế nào? (Có đúng không)? Vì sao? - Trên lãnh thổ nước ta hiện nay có 54 dân tộc khác nhau cùng sinh sống gắn bó. Mỗi dân tộc có những nét văn hoá riêng tạo nên sự đa dạng trong bản sắc văn hoá Việt Nam. - Dân tộc Kinh chiếm 86.2% dân số, là dân tộc có tỉ lệ đông nhất. Các dân tộc khác chỉ chiếm 13.8% - Đây là dân tộc có nhiều kinh nghiệm trong việc thâm canh lúa nước, các ngành nghề thủ công, lực lượng đông đảo nhất trong nền kinh tế. - HS - SGK/4 - Khó khăn - Họ có quê hương Việt Nam, là những người Việt Nam nhưng dù ở xa quê hương họ vẫn yêu tổ quốc, hướng về tổ quốc, đóng góp vào công cuộc xây dựng tổ quốc. II/ Phân bố các dân tộc + GV treo bản đồ dân tộc Việt Nam - Giải thích phần chú giải ? Dựa vào bản đồ và vốn hiểu biết của en hãy chỉ ra những vùng sinh sống chủ yếu của các dân tộc? + GV treo tranh vẽ về dân tộc Kinh ? Nhận xét về đặc điểm và trang phục? ? Đặc điểm kinh tế và các hình thức quần cư? ? Chỉ ra các khu vực phân bố chủ yếu? Của những dân tộc nào khác? ? Nhận xét về số lượng, tỉ lệ dân cư và đời sống, sản xuất? ? Qua một số tranh ảnh các dân tộc em có nhận xét gì về nét văn hoá và đời sống của họ? - Vùng đồng bằng duyên hải: Kinh, Chăm, Khơ me.... - Vùng núi, cao nguyên: Các dân tộc ít người khác 1. Dân tộc Kinh - Vùng đồng bằng Sông Hồng, ĐB sông Cưủ Long, duyên hải Trung Bộ, các khu vực khác.... - Không màu me, đơn giản, ít hoa văn, áo dài truyền thống - Các hoạt động sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ.... - Sống theo đơn vị Làng, xóm, thôn.... 2. Các dân tộc ít người - Khu Đông bắc Bắc bộ: Tày, Nùng, Sán Chỉ, Sán Chay, Hà Nhì.... - Khu Tây Bắc Bắc bộ: Thái, Mường, Dao, Mông.... - Trường Sơn: Ê đê, Ba na, Gia lai, Cơ ho..... - Nam Trung bộ: Chăm..... - Tây Nam bộ: Khơ me.... + Mặc dù chỉ chiếm 13.8% dân số và sống dải rác ở các vùng núi cao nguyên trung du từ bắc vào nam nhưng là một phần không thể thiếu của cộng đồng dân tộc Việt Nam, góp phần tạo nên sự đa dạng trong bản sắc văn hóa Việt Nam. - Họ sống chủ yếu nhờ vào khai thác nương rẫy, lâm sản, trồng cây ăn quả và nghề rừng.... - Những bộ trang phục sặc sỡ và những nét cách điệu về hoa văn và màu sắc là đặc trưng của mỗi dân tộc. Cảnh rừng núi, các hoạt động sản xuất gắn với vùng núi và cao nguyên có nhiều tiềm năng về khoáng sản và lâm sản cũng như là những vùng trọng yếu về an ninh quốc phòng. - Khó khăn: đời sống vật chất và tinh thần còn nhiều khó khăn cần được giúp đỡ và cải thiện thông qua các chủ trương chính sách như 135, 327.... D - Củng cố: 1. Ngày nay phân bố các dân tộc có những thay đổi như thế nào? Cho ví dụ? E - Hướng dẫn học bài: 1. Sưu tầm tranh ảnh về các dân tộc. 2. Làm bài tập trong SGK. ------------------------------------------------ Tiết: 2 Bài: 2 Dân số và sự tăng dân số I - Mục đích yêu cầu 1. Giúp học sinh biết được dân số nước ta vào năn 2002 là 78 triệu người (Có thể thêm các số liệu mới). Hiểu và trình bày được tình hình gia tăng dân số, nguyên nhân và hệ quả 2. Xu thế chuyển dịch dân số và sự thay đổi cơ cấu dân số 3. Rèn kỹ năng phân tích biểu đồ và thống kê dân số II - Chuẩn bị - Biểu đồ biến đổi dân số - Một số tranh minh họa cho hậu quả của bùng nổ dân số III - Tiến trình lên lớp A - ổn định tổ chức: B - Kiểm tra bài cũ: Qua bản đồ em hãy nhận xét về sự phân bố các dân tộc ở nước ta? C - Bài mới Hoạt động của thầy Hoạt động của trò I. Số dân ? Theo thống kê, hiện nay nước ta có bao nhiêu triệu người? ? Với số lượng ấy em có nhận xét gì? ? Kể tên một số nước có dân số đông trên thế giới? - Năm 2002 dân số nước ta là 79.7 triệu người. - Với một diện tích chỉ hơn 330.000km2 (đứng thứ 58 trên thế giới) nhưng dân số nước ta lại quá đông, xếp thứ 14 trên thế giới, gây ra nhứng khó khăn cho nền kinh tế và đời sống - HS tìm: Trung Quốc, Ân Độ, Nhật Bản, Mý, Nga, Bra-xin, Ni-giê-ri-a, Băng-la-đét.... II. Gia tăng dân số GV treo biểu đồ biến đổi dân số của nước ta giai đoạn 1954 - 2003 ? Nhận xét tình hình tăng dân số của nước ta? (Làm phép tính trung binh tăng dân số từ 1954 - 2003, tỉ lệ tăng tự nhiên tăng giảm như thế nào) ? Sự ổn định thể hiện như thế nào? ? Cho biết một số nguyên nhân và hậu quả của sự gia tăng dân số? Quan sát bảng 2.1: Nhận xét tỉ lệ gia tăng tự nhiên giữa các vùng? ? Xác định các vùng miền có tỉ lệ gia tăng tự nhiên cao và thấp? - Giải thích lý do vì sao có sự khác biệt như vậy? - Nước ta bắt đầu bước vào giai đoạn bùng nổ dân số từ nửa sau thế kỷ 20, từ 23.8 triệu chỉ trong 50 năm đến năm 2003 dân số nước ta đã là gần 80 triệu. Trung bình mỗi năm tăng hơn 1,1 triệu người. Tuy nhiên những giai đoạn sau này đang có xu thế giảm dần đi đến ổn định. - Tỉ lệ gia tăng tự nhiên giảm nhanh trong giai đoạn 1989 - 2003, hiện ổn định ở mức 1.4%/năm. - Tỉ suất sinh thấp và tỉ lệ gia tăng tự nhiên giảm là do những cố gắng về y tế, tuyên truyền trong hơn 30 năm qua. + Nguyên nhân: - Số người trong độ tuổi sinh đẻ nhiều - Tỉ lệ tử giảm - Còn tồn tại những quan niệm phong kiến. - Nhận thức về vấn đề dân số còn chưa cao. + Hậu quả: - Bình quân lương thực giảm, đói nghèo. - Kinh tế chậm phát triển. - Khó khăn trong giải quyết việc làm. - Mất trật tự an ninh. - Cạn kiệt tài nguyên và ô nhiễm môi trường + Không giống nhau: Thành thị thấp, nông thôn cao. - Các vùng núi và cao nguyên tỉ lệ gia tăng tự nhiên cao hơn đồng bằng. -> Do nhận thức và công tác tuyên truyền về dân số chưa cao. III. Cơ cấu dân số Quan sát bảng số liệu 2.2 GV đưa ra những thuật ngữ: Tuổi dưới tuổi lao động, tuổi lao động và trên tuổi lao động ? Theo dõi sự thay đổi tỉ lệ các nhóm tuổi qua các giai đọan từ 1979 - 1999, Em có nhận xét gì? ? Thể hiện tình hình tăng dân số như thế nào? ? Theo dõi sự thay đổi về tỉ lệ của giới tính., em có nhận xét gì? ? Nêu nguyên nhân dẫn tới sự khác biệt ấy? ? Những đặc điểm ấy có ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển kinh tế xã hội? 1. Cơ cấu theo nhóm tuổi. + Nhóm tuổi 0 - 14 giảm dần. + Nhóm tuổi 15 - 59 tăng nhanh. + Nhóm tuổi trên 60 tăng nhưng chậm. -> Nước ta có dân số trẻ, khó khăn cho công tác y tế giáo dục. - Tỉ lệ sinh đang giảm dần. 2. Cơ cấu về giới. - Nam giới ít hơn nữ giới, tuy nhiên sự chênh lệch về giới thay đổi theo hướng giảm dần từ 3% vào năm 1979 xuống còn 1.6% năm 1999. - Do chiến tranh và do đặc điểm giới tính. - Sự thay đổi cũng ảnh hưởng từ những luồng nhập cư (di chuyển nguồn lao động đến những khu công nghiệp và đô thị từ các vùng nông thôn). - HS trình bày D - Củng cố: 1. Trình bày gia tăng dân số nước ta? 2. Kết cấu dân số theo độ tuổi nước ta thay đổi như thế nào? 3. Kết cấu dân số theo độ tuổi có thuận lợi và khó khăn gì cho phát triển KT – XH? E - Hướng dẫn học bài: Bài tập 3/10. Vẽ biểu đồ và tính tỉ lệ gia tăng tự nhiên giai đoạn 1979 - 1999 (Vẽ biểu đồ hình cột hoặc đồ thị) ---------------------------------------- Tiết: 3 Bài: 3 Phân bố dân cư và các loại hình quần cư I - Mục đích yêu cầu 1. Giúp học sinh hiểu và trình bày đặc điểm về mật độ dân số và phân bố dân cư, các loại hình quần cư (hình thức, tổ chức, sản xuất và đời sống) 2. Rèn kỹ năng phân tích lược đồ phân bố dân cư và đô thị ở Viêt Nam II - Chuẩn bị - Lược đồ phân bố dân cư và đô thị Việt Nam - Tranh ảnh minh họa cho các loại hình quần cư - Thống kê mật độ dân số III - Tiến trình lên lớp A - ổn định tổ chức: B - Kiểm tra bài cũ: ? Phân tích những nguyên nhân và hậu quả của sự gia tăng dân số quá nhanh? C - Bài mới Hoạt động của thầy Hoạt động của trò I. Mật độ dân số và phân bố dân cư ? Khái niệm, cách tính mật độ dân số? ? So sánh về số dân và diện tích của nước ta? ? Nêu diễn biến của nó? GV đưa một số thống kê về mật độ dân số trung bình của thế giới, của Châu Âu, châu á, châu Mỹ ..... ? Nhận xét và đánh giá về mật độ phân bố dân cư của nước ta? GV treo bản đồ phân bố dân cư - Giải thích chú giải ? Tìm ra những khu vực có mật độ dân số đông, mật độ dân số thấp? ? Theo em nguyên nhân nào dẫn đến sự khác biệt ấy? - Mật độ dân số là thuật ngữ chỉ đặc điểm dân số ở mỗi địa phương, khu vực địa lý nhất định. Tính bằng: Tổng số dân Tổng diện tích đơn vị Người/Km2 - Việt Nam đứng thứ 58 về diện tích, dân số đứng thứ 14 -> không tương xứng, mật độ dân cư cao. - Mật độ dân số nước ta tăng dần cùng với sự gia tăng dân số. + Năm 1999: 195 người/km2 + Năm 2003 246 người/km2 -> Cao hơn 5 lần trung bình của thế giới và cao hơn trung bình của nhiều quốc gia, nhiều châu lục. + Những vùng có mật độ trung bình trên 1000 người/km2 là: đồng bằng sông Hồng, Miền đông Nam bộ + Những vùng có mật độ dân số thấp là: Tây bắc, Tây nguyên, Trường sơn bắc... - Nguyên nhân: Những vùng đồng bằng có điều kiện sống thuận lợi hơn: đi lại dễ dàng, sản xuất phát triển, đời sống văn hóa cao.... - Vùng núi đi lại khó khăn, đời sống khó khăn - Sự chênh lệch giữa thành thị và nông thôn phản ánh đặc trưng sản xuất của kinh tế nước ta chủ yếu là nông nghiệp. II. Các loại hình quần cư ? Giải thích thuật ngữ "Quần cư"? ? Đặc trưng của loại hình này? ? Nêu những thay đổi ở quê em mà em biết trong loại hình quần cư nông thôn? ? Đặc trưng của loại hình quần cư thành thị? ? Sự khác biệt giữa hai loại hình quần cư là gì? - HS giải thích 1. Quần cư nông thôn - Sống ở nông thôn, hoạt động trong các ngành nông lâm ngư nghiệp. - Sống tập trung thành các điểm dân cư: làng, xóm, thôn, bản, buôn, sóc.... - Sự thay đổi cơ cấu kinh tế đang làm cho bộ mặt nông thôn thay đổi: Nhiều cơ sở dịch vụ, tiểu thủ công nghiệp.... ra đời, đời sống thay đổi, quan hệ cũng thay đổi... 2. Quần cư thành thị - Mật độ dân số cao. Kiểu nhà ống san sát, chung cư cao tầng.... - Hoạt động kinh tế chủ yếu: Công nghiệp, thương mại, dịch vụ, khoa học kỹ thuật.... - Là những trung tâm văn hóa, kinh tế chính trị của mỗi địa phương. - HS III. Đô thị hóa Quan sát bảng số liệu ? Nhận xét sự thay đổi của tỉ lệ dân số thành thị ở nước ta? ? Điều đó phản ánh quá trình đô thị hóa như thế nào? Đặc trưng của quá trình này ở nước ta? - Số dân thành thị tăng lên: Từ 1985 đến 2003 là 11,3 triệu lên 21 triệu người. Tỉ lệ tăng lên 25.8% (2003) - Quá trình đô thị hóa ở nước ta đang diễn ra nhưng không thực sự nhanh do nền kinh tế chuyển hướng chậm và quá trình công nghiệp hóa chậm - Mở rộng các đô thị, lối sống thành thị đã và đang ảnh hưởng đến các vùng nông thôn ngoại thành và vùng nông thôn thuần túy. D - Củng cố: 1. Tìm đọc tên một số khu vực tập trung đông dân của nước ta? 2. Nêu những điểm khác nhau giữa quần cư nông thôn và quần cư thành thị? E - Hướng dẫn học bài: Bài tập 3/14 nhận xét về sự thay đổi mật độ dân số của các vùng. --------------------------------------------- Tiết: 4 Bài: 4 Lao động và việc làm chất lượng cuộc sống I - Mục đích yêu cầu 1. Giúp học sinh hiểu và trình bày được đặc điểm của người la động và việc sử dụng lao động ở nước ta. 2. Biết sơ lược về chất lượng cuộc sống, nhận xét và đánh giá qua các số liệu, biểu đồ, bản đồ. II - Chuẩn bị - Biểu đồ cơ cấu lao động. - Bảng thống kê sử dụng lao động. III - Tiến trình lên lớp A - ổn định tổ chức: B - Kiểm tra bài cũ: So sánh sự khác nhau giữ hai hình thức quần cư nông thôn và thành thị? C - Bài mới Hoạt động của thầy Hoạt động của trò I. Nguồn lao động và sử dụng lao động. ? Từ những số liệu về số dân và tỉ lệ độ tuổi lao động ở các bài học trước, em có đánh giá gì về lực lượng lao động ở nước ta? ? Nêu một vài đặc điểm của người lao động Việt Nam? GV treo biểu đồ cơ cấu lao động ? Nhận xét về cơ cấu lao động giữa thành thị và nông thôn? nguyên nhân nào dẫn đến tình hình ấy? ? Chất lượng lao động ở nước ta có đặc điểm gì? ? Chúng ta đã có các biện pháp gì để nâng cao chất lượng lao động? GV đưa thêm các số liệu khác về trình độ văn hóa, chuyên môn của lao động nước ta (SGV/18) Quan sát biểu đồ và cơ cấu sử dụng lao động qua các năm 1989 - 2003 ? Nhận xét về cơ cấu sử dụng lao động? ? Đánh giá như thế nào về cơ cấu kinh tế và sử dụng lao động? 1. Nguồn lao động. - Dân số nước ta có khoảng 80 triệu người (2004) trong đó tỉ lệ người trong độ tuổi lao động là khoảng 58.4% vì thế nước ta có lực lượng lao động dồi dào với hơn 40 triệu lao động. - Nhiều kinh nghiệm, tiếp thu KHKT nhanh, thông minh, sáng tạo, cần cù. - Do đặc điểm của nền kinh tế thiên về nông nghiệp và phân bố dân cư không đồng đều nên lao động tập trung chủ yếu ở nông thôn, thành thị ít lao động. - Hạn chế của lao động nước ta: trình độ chuyên môn chưa cao, chủ yếu là lao động phổ thông không qua đào tạo nghề, ít được tiếp thu KHKT, sức khỏe yếu.... - Cần mở rộng quy mô đào tạo, mở rộng các trường dạy nghề và THCN, đào tạo lao động hợp tác quốc tế 2. Sử dụng lao động - Lao động trong các ngành nông - lâm - ngư nghiệp đang giảm dần. Lao động trong công nghiệp và xây dựng đang tăng nhưng tăng nhanh nhất là lao động trong ngành dịch vụ. -> Thể hiện sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế và quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa nền kinh tế đang diễn ra nhanh. II. Vấn đề việc làm ? Nêu những thuận lợi và khó khăn từ đặc điểm nguồn lao động dồi dào? ? Vì vậy ở nước ta đang xảy ra tình trạng gì? - Thuận lợi khi xây dựng cơ cấu kinh tế và mở rộng quy mô sản xuất, giá nhân công rẻ... - Khó khăn: Vấn đề giải quyết việc làm khó khăn vì nền kinh tế nước ta còn chậm phát triển, mỗi năm yêu cầu phải có thêm 1 triệu việc làm cho 1 triệu người đến tuổi lao động. - Thời gian lao động ít nhất là ở khu vực nông thôn: đạt 77,7%. - Tỉ lệ thất nghiệp ở khu vực thành thị cao: đạt khoảng 6%. III. Chất lượng cuộc sống GV gọi học sinh đọc và nêu cảm nhận về hình ảnh 4.3 ? Nhận xét về những tiến bộ trong việc cải tạo, nâng cao chất lượng cuộc sống ở nước ta? - Đảng và nhà nước đã và đang có sự quan tâm đến đời sống và cải thiện đời sống cho nhân dân bằng nhiều chính sách mới: Xóa đói giảm nghèo, cho vay vốn phát triển sản xuất, quỹ ủng hộ người nghèo... + Trước cách mạng tháng 8 và trong chiến tranh: đói nghèo, bệnh tật, thu nhập thấp, mù chữ. + Ngày nay: Sau 20 năm đổi mới bộ mặt đời sống đã có nhiều thay đổi, người biết chữ đạt 90.3%, tuổi thọ bình quân đạt 67.5t (Nam) và 74t (Nữ), thu nhập trung bình đạt trên 400 USD/ năm, chiều cao thể trọng đều tăng... D - Củng cố: 1. Tại sao giải quyết việc làm là vấn đề gay gắt ở nước ta? 2. Nêu một số thành thựu đã đạt được trong việc nâng cao chất lượng cuộc sống? E - Hướng dẫn học bài: bài tập 3/17 Cơ cấu sử dụng lao động giữa thành thị và nông thôn (Vẽ biểu đồ, nhận xét) -------------------------------------- Tiết: 5 Bài: 5 Thực hành phân tích và so sánh tháp dân số năm 1989 và 1999 I - Mục đích yêu cầu 1. Giúp học sinh biết cách phân tích, so sánh tháp dân số. Tìm được sự thay đổi cơ cấu dân số theo độ tuổi. 2. Xác lập mối quan hệ giữa tăng dân số và cơ cấu dân số. II - Chuẩn bị III - Tiến trình lên lớp A - ổn định tổ chức: B - Kiểm tra bài cũ: Nêu đặc điểm của nguồn lao động và việc sử dụng lao động ở nước ta? C - Bài mới Hoạt động của thầy Hoạt động của trò ? Nêu những hiểu biết của em về tháp dân số? - GV nói thêm về tháp dân số ? So sánh hình dạng của tháp (giữa năm 1989 - 1999)? ? Cơ cấu dân số phân theo độ tuổi? ? Tỉ lệ dân số phụ thuộc? ? Nhận xét về tất cả những sự thay đổi ấy? ? Giải thích nguyên nhân? ? Trình bày những ảnh hưởng của sự thay đổi cơ cấu dân số đến đời sống kinh tế xã hội? 1. Quan sát và phân tích tháp dân số * Hiểu biết về tháp dân số. - Tháp dân số là một dạng biểu đồ thể hiện cơ cấu dân số phân theo độ tuổi, giới tính, tỉ lệ giữa nam và nữ, số lượng dân số. - Mỗi khoảng cách là 5 tuổi, chia 2 bên (nam và nữ). Hàng đứng là độ tuổi, hàng ngang là số dân (tỉ lệ) và giới tính. * Tháp dân số có hình chân rộng, đỉnh nhọn vào năm 1989, đến năm 1999 chân tháp nhỏ hơn. - Thể hiện tỉ lệ dân số độ tuổi trẻ nhiều hơn. - Tỉ lệ dân số phụ thuộc ít hơn số người trong độ tuổi lao động. + Nhóm dưới tuổi lao động (0 - 14) chiếm 39% giảm xuống còn 33.5% (1999). + Nhóm tuổi lao động (15 - 59) chiếm 53.8% tăng lên 58.4%. + Nhóm trên tuổi lao động từ 7.2% tăng lên 8.1%. 2. Sự thay đổi dân số theo độ tuổi. - Độ tuổi dưới tuổi lao động giảm chỉ còn 33.5% do tỉ lệ gia tăng tự nhiên giảm. - Độ tuổi lao động và trên tuổi tăng cho thấy xu thế ổn định của dân số trong thời gian qua và trong cả những năm tới. Nước ta đã qua giai đoạn bùng nổ dân số. 3. Thuận lợi và khó khăn. + Thuận lợi: - Số người ngoài tuổi lao động ít hơn số người trong độ tuổi lao động, tỉ lệ người phụ thuộc ít. Năng suất và sản phẩm nhiều. - tuổi dưới lao động ít góp phần giảm sức ép của giáo dục và y tế. + Khó khăn: Vấn đề việc làm cho số lao động dôi ra. D - Củng cố: Trình bày những ảnh hưởng của sự thay đổi cơ cấu dân số đến đời sống kinh tế xã hội? E - Hướng dẫn học bài: Làm bài tập và chuẩn bị bài mới. ----------------------------------------- Tiết: 6 Bài: 6 Sự phát triển nền kinh tế việt nam I - Mục đích yêu cầu 1 Giúp học sinh có những hiểu biết về qua trình phát triển của nền kinh tế Việt Nam. Hiểu được xu thế chuyển dịch cơ cấu kinh tế, những khó khăn và thách thức. 2 Rèn kỹ năng phân tích biểu đồ, đọc bản đồ, vẽ biểu đồ hình tròn và nêu nhận xét. II - Chuẩn bị - Bản đồ hành chính Việt Nam. - Một số hình ảnh phản ánh thành tựu kinh tế xã hội. III - Tiến trình lên lớp A - ổn định tổ chức: B - Kiểm tra bài cũ: C - Bài mới Hoạt động của thầy Hoạt động của trò I. Nền kinh tế nước ta trước thời kì đổi mới. ? Nêu những đặc điểm của nền kinh tế nước ta qua các giai đoạn lịch sử? GV treo một số tranh ảnh + Tranh ảnh phản ánh về đời sống, sản xuất, KHKT, kinh tế.... -> Đặc trưng là những khó khăn của giai đoạn trước để lại. Xây dựng lại toàn bộ cơ sở vật chất kĩ thuật và hạ tầng. - HS thảo luận + Trước cách mạng tháng 8: Nền kinh tế nước ta là nền kinh tế phụ thuộc vào đế quốc, lạc hậu, đói nghèo. Chủ yếu là nông nghiệp với năng suất thấp. + Từ 1945 đến 1954: Thực hiện cải cách ruộng đất, phát triển nông nghiệp và công nghiệp (còn ít và nghèo nàn). + Từ 1954 đến 1975: Đất nước bị chia cắt. Miền bắc phát triển kinh tế XHCN, miền Nam phụ thuộc vào nền kinh tế TBCN, tập trung ở các đô thị lớn. + Sau 1975: Đất nước thống nhất đi lên XHCN, thực hiện CNH - HĐH và mở cửa nền kinh tế, cơ cấu kinh tế và thành phanà kinh tế đã có nhiều thay đổi. II. Nền kinh tế nước ta trong thời kì đổi mới. ? Thời gian của qua trình đổi mới? GV treo biểu đồ của qua trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ câu GDP giai đoạn 1991 - 2002 GV giải thích một số kí hiệu của biểu đồ ? Nhận xét sự thay đổi cơ cấu GDP của các ngành kinh tế trong giai đoạn này? ? Điều đó thể hiện đặc điểm gì của nền kinh tế nước ta? ? Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế được thể hiện như thế nào? GV treo bản đồ hành chính ? Quan sát và nhận xét, đọc tên các vùng kinh tế trọng điểm? ? Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo lãnh thổ nhằm mục đích gì? ? Kể tên các vùng kinh tế khác, các vùng kinh tế giáp biên và không giáp biên? HS đọc + Thảo luận rút ra những thuận lợi và khó khăn, thách thức của nền kinh tế khi phát triển kinh tế trong giai đoạn hiện nay? Bài tập 2: Vẽ biểu đồ cơ cấu GDP theo thành phần kinh tế - Biểu đồ tròn (Số liệu tính theo tỉ lệ %) - Quá trình đổi mới được thực hiện từ 1986 đến nay 1. Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế - GDP của ngành Nông - Lân - Ngư nghiệp giảm dần. - Công nghiệp - Xây dựng và dịch vụ tăng lên. Khu vực dịch vụ đã chiến tỉ trọng khá cao nhưng vẫn còn ẩn chứa nhiều biến động. - Cho thấy quá trình tăng trưởng của nền kinh tế đặc biệt là xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở nước ta đang diễn ra nhanh. Chú trọng xây dựng nền kinh tế về cơ bản là công nghiệp và giảm dần tỉ trọng của nông lâm ngư nghiệp. - Thành phần kinh tế được mở rộng: Quốc doanh, tập thể, tư nhân, liên doanh - liên kết đang phát triển mạnh mẽ. Giảm dần sự phụ thuộc vào kinh tế nhà nước. Tuy nhien những ngành kinh tế trọng điểm và quan trọng như: điện, Bưu chính viến thông.... vẫn là sự quản lý của nhà nước (đòi hỏi cần phá bỏ độc quyền khi xây dựng nền kinh tế hợp tác quốc tế và ra nhập các tổ chức kinh tế quốc tế, toàn cầu hóa...) - Hiện nay chúng ta đã có 7 vùng kinh tế trong đó có các vùng kinh tế trọng điểm: vùng kinh tế trọng điểm phía bắc, vùng trọng điểm miền, vùng kinh tế trọng điểm phía nam. - Khai thác và tận dụng tối đa các nguồn lợi từ thiên nhiên vào sản xuất đảy mạnh chuyên môn hóa tạo năng suất cao trong lao động và sản xuất. - HS: 2. Những thành tựu và thách thức + Thuận lợi: - Tăng trưởng kinh tế vững chắc trên 7%/năm - Cơ cấu kinh tế đang chuyển dịch theo hướng có lợi cho quá trình CNH - HĐH. - Hình thành các ngành công nghiệp trọng điểm: Đàu khí, điện, chế biến, sản xuất hàng tiêu dùng. - Phát triển nền sản xuất hướng ra xuất khẩu và thu hút đầu tư + Khó khăn và thách thức: - Vượt qua nghéo nàn, lạc hậu. Rút ngắn khoảng cách đói nghèo giữa thành thị và nông thôn, giữa các tầng lớp trong xã hội. - Tài nguyên đang dần cạn kiệt vì khai thác quá mức. - Vấn đề việc làm, an ninh xã hội, y tế giáo dục ..... - Thách thức lớn khi tham gia hội nhập kinh tế quốc tế. D - Củng cố: 1. Nêu những đặc điểm của nền kinh tế nước ta qua các giai đoạn lịch sử? 2. Những thuận lợi và khó khăn, thách thức của nền kinh tế khi phát triển kinh tế trong giai đoạn hiện nay? E - Hướng dẫn học bài: Làm bài tập và chuẩn bị bài mới. ------------------------------------------------ Tiết: 7 Bài: 7 Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển và phân bố nông nghiệp I - Mục đích yêu cầu 1. Giúp học sinh nắm được vai trò của các nhân tố tự nhiên và KT - XH đối với quá trình phát triển và phân bố ngành nông nghiệp. 2. Có kỹ năng đánh giá giá trị của nền kinh tế, biết sơ đồ hóa các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố nông nghiệp Việt Nam. II - Chuẩn bị - Bản đồ địa lý tự nhiên Việt Nam. - Bản đồ khí hậu Việt Nam. - Bản đồ đất đai Việt Nam. III - Tiến trình lên lớp A - ổn định tổ chức: B - Kiểm tra bài cũ: Phân tích nhưng thành tựu và khó khăn thách thức của nền kinh tế nước ta trong giai đoạn mới? C - Bài mới Hoạt động của thầy Hoạt động của trò I. Các nhân tố tự nhiên ? Tại sao nông nghiệp lại là ngành kinh tế phụ thuộc vào các yếu tố tự nhiên? ? Gồm các yếu tố nào? ? Vị trí của yếu tố đất đai đối với ngành nông nghiệp? ? Nêu vài nét về đặc điểm đất đai ở nước ta? Đó là thuận lợi hay khó khăn? ? Nguyên nhân của nó? GV treo bản đồ khí hậu, giới thiệu và giải thích bản đồ ? Nhận xét về nguồn tài nguyên này ở nước ta? ? Lấy các ví dụ cụ thể về các loại cây trồng thích hợp? ? Khí hậu gây ra những khó khăn gì? ? Tại sao nước cũng là một nguồn tài nguyên đối với nông nghiệp? ? Đặc điểm của nguồn tài nguyên nước ở nước ta? ? Những hạn chế? ? Tài nguyên sinh vật ở nước ta có đặc điểm gì? ? Rút ra nhận xét gì về các nhân tố tự nhiên? - Đây là nhứng nhân tố quan trọng nhất. Do đặc trưng của ngành nông nghiệp không thể không dựa vào các yếu tố tự nhiên - Gồm: Đất đai, khí hậu, sông ngòi, động thực vật... 1. Tài nguyên đất - Vai trò vô cùng quan trọng vì nó là tư liệu sản xuất của nông nghiệp, thiếu đến sẽ không có ngành kinh tế này. - Nước ta có tổng diện tích đất canh tác khoảng 20 triệu ha. Gồm các loại đất như: + Đất phù sa: ở các đồng bằng và chủ yếu để sản xuất lúa nước và một số cây công nghiệp ngắn ngày. diện tích khoảng 3 triệu ha. + Đất Feralit có diện tích khoảng 16 triệu ha với nhiều loại khác nhau tập trung phân bố ở các vùng trung du, vùng núi và cao nguyên. Chủ yếu thích hợp với các loại cây công nghiệp. -> Đây là những thuận lợi rất lớn cho nông nghiệp ở nước ta. - Khó khăn là hiện tượng sói mòn đất và đốt nương làm rẫy gây thoái hóa đất. 2. Tài nguyên khí hậu. - Nước ta có khí hậu nhiệt đới gió mùa ẩm nhưng do vị trí và sự đa dạng về địa hình tạo nên các kiểu khí hậu đặc trưng khá phong phú thích hợp cho nhiều loại cây trồng khác nhau. VD: Khí hậu mùa đông lạnh ở Bắc bộ và Bắc trung bộ thích