Bài giảng môn học Địa lý lớp 9 - Tiết 19: Vùng trung du và miền núi bắc bộ

Ngày soạn: 15/10/2010. Ngày giảng:23/10/2010 IV. SỰ PHÂN HOÁ LÃNH THỔ Tiết 19. VÙNG TRUNG DU VÀ MIỀN NÚI BẮC BỘ I. Mục tiêu bài học: - Sau bài học, học sinh cần. 1. Kiến thức: - Hiểu được vị trí địa lí, một số thế mạnh và khó khăn của các điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên. - Hiểu sâu hơn sự khác biệt giữa hai tiểu vùng Tây Bắc và Đông Bắc. Đánh giá trình độ phát triển giữa hai tiểu vùng, tầm quan trọng của các giải pháp bảo vệ môi trường, phát triển kinh tế xã hội. 2. Kĩ năng: - Xác định được vị trí của vùng, Vị trí một số tài nguyên thiên nhiên quan trọng. - Rèn luyên kĩ năng phân tích và giải thích được một số chỉ tiêu phát triển dân cư và xã hội. II. Các phương tiện dạy học cần thiết: - Lược đồ tự nhiên của vùng Trung Du và miền núi Bắc Bộ. - Bản đò hành chính Việt Nam. - Một số tranh ảnh về Trung Du và miền núi Bắc Bộ. III. Tiến trình thực hiện bài mới: 1. Kiểm tra bài cũ: - Kết hợp trong quá trình giảng bài mới. 2. Bài mới: - Trung du và miền núi Bắc Bộ là vùng lãnh thổ rộng lớn phía bắc đất nước với thế mạnh về vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên để phát triển kinh tế. Giữa hai tiểu vùng Đông Bắc và Tây Bắc có sự trênh lệch đáng kể về một số chỉ tiêu phát triển dân cư xã hội. GV: ChiÕu l­îc ®å c¸c vïng kinh tÕ n­íc ta. ? Quan s¸t l­îc ®å cho biÕt l·nh thæ VN ph©n ho¸ thµnh mÊy vïng ®ã lµ nh÷ng vïng nµo? GV:ChiÕu l­¬c ®å vïng TDMNBB - GV: Hướng dẫn hs quan sát lược đồ tự nhiên vùng Trung Du và miền núi Bắc Bộ. ? Hãy trình bày trên bản đồ vị trí giới hạn của vùng Trung Du và miền núi Bắc Bộ? - HS: Thực hiện trên bản đồ tr×nh chiÕu. Miền nằm ở phía bắc có đường ranh giới bắc giáp Trung Quốc, tây giáp Lào, nam giáp đồng bằng Sông Hồng, Bắc Trung Bộ, đông giáp vịnh bắc bộ. ? Cho biết diện tích của vùng, các tỉnh thành nằm trong vùng? - HS: Diện tích = 100 965 km2, chiếm 30,7% diện tích cả nước. Gồm 15 tỉnh thành. ? NÕu c« kh¼ng ®Þnh vïng TDMNBB chØ lµ phÇn ®Êt liÒn réng lín th× lêi kh¼ng ®Þnh ®ã ®óng hay sai,v× sao? GV kÕt luËn ? Hãy nêu ý nghĩa về vị trí của vùng? - HS: Vùng có ý nghĩa quan trọng về mặt vị trí có điều kiện thuận lợi và là cầu nối giữa nức ta với Trung Quốc, Thuận lợi trong giao lưu kinh tế với Lào, Bắc Trung Bộ và đồng bằng Sông Hồng. - GV: Xác định đường bờ biển trên bản đò từ Móng Cái đến Quảng Yên và vùng biển phía đông và đông nam là vùng rất giàu tiềm năng phát triển. - GV: Các điều kiện tự nhiên cần tìm hiểu đó là địa hình và khí hậu. Hướng dẫn học sinh dựa vào thang màu xác định đặc điểm địa hình của vùng trên bản đồ. ? Trình bày đặc điểm địa hình của vùng trên bản đồ tự nhiên? - HS: Trình bày trên bản đồ + Tây Bắc địa hình núi cao, bị chia cắt mạnh. + Đông Bắc địa hình núi trung bình. + Dải đất chuyển tiếp giữa đồng bằng và vùng núi là Trung Du Bắc Bộ. ? Thế mạnh phát triển kinh tế của vùng như thế nào? ? QS b¶ng 17.1 h·y so s¸nh khÝ hËu tiÓu vïng §B vµ TB? -Gièng nhau: NhiÖt ®íi Èm cã mïa ®«ng l¹nh -Kh¸c: Mïa ®«ng ë TB Ýt l¹nh h¬n ? QS l­îc ®å kÓ tªn c¸c con s«ng lín cña vïng? S«ng ngßi cã gi¸ trÞ vÒ mÆt nµo? (ThÕ m¹nh vÒ thuû ®iÖn) ? Qs L­îc ®å kÓ tªn c¸c lo¹i kho¸ng s¶n vµ nhËn xÐt chung vÒ KS cña vïng? (Giµu ks nhÊt n­íc) ?KÓ tªn c¸c v­ên quèc gia. NhËn xÐt chung vÒ tµi nguyªn sinh v©t cña vïng? GV: ChiÕu mét sè bøc tranh vÒ vÞnh H¹ Long , Sa Pa.. ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ tiÒm n¨ng du lÞch cña vïng? ? VËy ®iÒu kiÑn tù nhiªn vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn cña vïng TDMNBB cã nh÷ng thuËn lîi khã kh¨n g× ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ? ( Khã kh¨n: Thêi tiÕt thất thường, khoáng sản có trữ lượng nhỏ, tình trạng chặt phá rừng diễn ra bừa bãi làm chất lượng môi trường ngày càng giảm sút). GV ChiÕu b¶ng sè liÖu vÒ d©n sè ? Nêu số dân của vùng Trung Du và miền núi Bắc Bộ? ? Cho biết thành phần dân tộc và địa bàn cư trú của các dân tộc đó? - HS: Là địa bàn cư trú của các dân tộc ít người như Thái, Mường, Mông, Dao.. (Tây Bắc). Tày, Nùng, Dao, Mông ..(Đông bắc). - Gv: ChiÕu h×nh 17.2 vµ mét sè bøc tranh vÒ canh t¸c trªn ®Êt dèc - GV: Hướng dẫn hs quan sát H 17.2 SGK. ? Nhận xét hình thức canh tác nông nghiệp của các dân tộc ít người trong vùng? - HS: Người dân có nhiều kinh nghiệm trong canh tác ở vùng đất dốc (Làm ruộng bậc thang, lâm nghiệp, chăn nuôi gia súc, trồng cây công nghiệp, cây dược liệu) GV: ChiÕu b¶ng 17.2. - GV: Hãy đọc và phân tích bảng 17.2 SGK. ? Nhận xét trình độ phát triển dân cư xã hội giữa hai tiểu vùng. Giữa vùng so với cả nước? → Trình độ phát triển dân cư xã hội của tiểu vùng Đông bắc cao hơn so với tiểu vùng Tây Bắc. Trình độ phát triển dân cư xã hội của vùng so với c¶ n­íc - GV: Nhờ những thành tựu của công cuộc đổi mới đời sống của các dân tộc vùng Trung Du và Miên Núi Bắc Bộ ngày càng được cải thiện. I. Vị trí địa lí và giới hạn lãnh thổ. - Là vùng lãnh thổ phía bắc. Diện tích = 100 965 km2, chiếm 30,7% diện tích cả nước. Gồm phÇn ®©t liÒn vµ phÇn biÓn. -ý nghÜa: ThuËn tiÖn trong giao l­u víi c¸c vïng trong n­¬c vµ c¸c n­¬c II. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên. §Þa h×nh: T©y b¾c: Nói cao, ®Þa h×nh hiÓm trë §«ng b¾c: Nói TB, nói thÊp - KhÝ hËu: NhiÖt ®íi Èm cã mïa ®«ng l¹nh -S«ng ngßi: Cã nhiÒu s«ng lín cã gi¸ trÞ vÒ thuû ®iÖn - Kho¸ng s¶n: RÊt phong phó - Sinh vËt: Phong phó vµ da d¹ng - Du lÞch cã tiªm n¨ng lín III. Đặc điểm dân cư xã hội. - Số dân 11,5tr ng (2002). - Là địa bàn cư trú xen kẽ của các dân tộc ít người và người kinh. - Trình độ phát triển dân cư xã hội của vùng Trung Du và miền núi Bắc Bộ thấp hơn so với trình độ phát triển của cả nước. Trong đó Đông Bắc có trình độ phát triển cao hơn so với Tây Bắc. IV. Đánh giá: PHIẾU HỌC TẬP - Hãy khoanh tròn các ý đúng trong những câu dưới đây. 1. Vị trí giới hạn của vùng Trung Du và Miền Núi Bắc Bộ a. Là vùng lãnh thổ phía bắc, diện tích 100.965 km2 chiếm 30,7% diện tích cả nước. b. Lãnh thổ của vùng gồm 11 tỉnh thành phố. c. Gồm phần đất liền rộng lớn và vùng biển giàu tiềm năng ở hướng đông nam. d. Tất cả các ý trên đều sai. 2. Đặc điểm tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên. a. Tây Bắc địa hình thấp, có mùa đông lạnh, khai thác khoáng sản và phát triển nhiệt điện. b. Đông Bắc địa hình núi thấp, khai thác khoảng sản, phát triển nhiệt điện. c. Tây Bắc địa hình núi cao, khí hậu có mùa đông ít lạnh hơn, phát triển thuỷ điện chăn nuôi gia súc lớn. d. Tất cả các ý trên đều đúng. V. Hướng dẫn học sinh học và làm bài ở nhà. - Học và trả lời bài theo câu hỏi SGK. - Làm bài tập 1 SGK. Làm bài tập trong tập bản đồ thực hành. - Chuẩn bị trước bài 18 “ Vùng Trung Du và Miền Núi Bắc Bộ ”.