Bài giảng môn học Vật lý lớp 9 - Bài 40 : Hiện tượng khúc xạ ánh sáng (tiếp)

Bài 40 : Hiện tượng khúc xạ ánh sáng I Mục tiêu 1 Nhận biết được hiện tượng khúc xạ ánh sáng Mô tả được thí nghiệm quan sát đường truyền của tia sáng từ không khí vào nước và ngược lại Phân biệt được hiện tượng khúc xạ với hiện tượng phản xạ ánh sáng Vận dụng được kiến thức đã học để giải thích một số hiện tượng đơn giản do sự đổi hướng của tia sáng khi truyền qua mặt phân cách giữa hai môi trường gây nên 2 Rèn luyện tinh thần hợp tác tốt trong nhóm II Chuẩn bị Đối với học sinh - Một bình thuỷ tinh - Một bình chứa nước sạch - Một ca múc nước - Một miếng gỗ phẳng , mềm có thể cắm được đinh ghim - 3 chiếc đinh ghim Đối với Giáo viên - Một bình thuỷ tinh trong suốt hình chữ nhật đựng nước - Một miếng gỗ phẳng để làm hứng tia sáng - Một nguồn sáng có thể tạo được chùm sáng hẹp III Hoạt động dạy học 1 Kiểm tra bài cũ 2 Giảng bài mới Hoạt động 1: Ôn lại kiến thức có liên quan đến bài mới Hoạt động của học sinh - Hs đọc SGK – tiến hành TN theo hướng dẫn của giáo viên - Hs : Trong môi trường trong suốt và đồng tính ánh sáng truyền theo đường thẳng - Hs có thể trả lời hai phương án : áùnh sáng truyền theo đường thẳng áùnh sáng không truyền theo đường thẳng Trợ giúp của Giáo viên - Gv yêu cầu các nhóm đọc phần mở bài trong SGK – Các nhóm tiến hành TN và nhận xét - Cho hs nhắc lại định luật truyền thẳng ánh sáng - Vậy trong môi trường trong suốt nhưng không đồng tính ánh sáng truyền đi như thế nào ? - Lưu ý hs : Khi ánh sáng truyền từ không khí vào nước là trong môi trường không đồng tính - Vậy để trả lời chính xác câu hỏi này chúng ta vào bài : Hiện tượng khúc xạ ánh sáng Hoạt động 2 : Tìm hiểu sự khúc xạ ánh sáng từ không khí sang nước Hoạt động của học sinh - Hs đọc SGK phần I .1 , phát biểu ý kiến a,b,c - Hs : tuân theo định luật truyền thẳng ánh sáng - Từng hs quan sát h 40.2 sgk để rút ra nhận xét - Không – Vì ánh sáng truyền từ không khí vào nước là trong môi trường trong suốt nhưng không đồng tính - Hs : đường truyền ánh sáng bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường - Hs : định nghĩa hiện tượng khúc xạ ánh sáng : Hiện tượng tia sáng tuyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng - Quan sát hình vẽ của gv , cá nhân trả lời câu hỏi của gv - Mục đích TN : Quan sát đường truyền của một tia sáng từ không khí sang nước - Các bước tiến hành TN : B1: Nhúng thẳng đứng 1 phần của miếng gỗ phẳng vào nước B2 : Chiếu tia sáng là là trên mặt miếng gỗ tới mặt phân cách PQ tại điểm tới I - Nhóm thảo luận trả lời C1 - Tia khúc xạnằm trong mặt phẳng tới - Hs xác định góc tới và góc khúc xạ trên hình vẽ - Hs : góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới - Hs nêu phương án TN : Thay đổi hướng của tia tới , quan sát tia khúc xạ , độ lớn góc tới , góc khúc xạ - Hs nêu kết luận : Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới , góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới - Đại diện nhóm trả lời câu C3 Trợ giúp của Giáo viên - Cho hs đọc phần I .1 SGK – nêu nhận xét - Đặt câu hỏi : ánh sáng truyền trong không khí và chỉ truyền trong nước đã tuân theo định luật nào ? - Vậy khi ánh sáng truyền từ S đến mặt phân cách rồi đến K ( h 40.2 ) thì có tuân theo định luật truyền thẳng của ánh sáng không ?Tại sao? - N/xét đường truyền ánh sáng từ kh/ khí vào nước - Cho vài hs nhận xét câu trả lời của bạn - Gv: Hiện tượng vừa quan sát là hiện tượng khúc xạ ánh sáng . Vậy hiện tượng khúc xạ ánh sáng là gì ? - Cho vài hs nhắc lại định nghĩa htượng k/x/a/s - Cho hs ghi vào vở đn hiện tượng khúc xạ á/s - Gv vẽ h 40.2 yêu cầu hs xác định lại một số khái niệm đã học ở L7 - Cho hs đọc sgk nêu mục đích TN và các bước tiến hành TN - Yêu cầu hs thảo luận trả lời C1 - Gv : khi tia sáng truyền từ không khívào nước tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng nào ? - Cho hs xác định góc tới và góc khúc xạ trên hình vẽ - Gv: hãy so sánh góc tới và góc khúc xạ - Cho hs đọc câu C2 sgk :hãy đề xuất phương án để kiểm tra xem những nhận xét trên có còn đúng khi thay đổi góc tới không ? - Yêu cầu một số hs nhắc lại kết luận của h/t k/x/a/s và ghi vào vở - Yêu cầu cá nhân hs trả lời câu C3 Hoạt động 3 : Tìm hiểu sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ nước sang kh/khí Hoạt động của học sinh - Hs đọc sgk – thảo luận nhóm trả lời câu C4 - Phương án TN : Chiếu tia sáng từ nước sang không khí bằng cách đặt nguồn sáng ở đáy bình - Hs đọc sgk nêu các bước tiến hành TN kiểm tra dự đoán Trợ giúp của giáo viên - Cho 1 hs đọc câu C4 sgk – đề xuất phương án TN kiểm tra dự đoán - Hs bố trí thí nghiệm h 40.3 sgk - Có nghĩa : ánh sáng từ A phát ra đã bị B che khuất nên không đến được mắt - Khi bỏ B, C đi ta lại thấy A có nghĩa là ánh sáng từ A phát ra đã truyền qua nước và kh/ khí đến được mắt - Thảo luận nhóm câu C5 , cá nhân trả lời C6 - Thảo luận nhóm : tia khúc xạ nằn trong mặt phẳng tới ; góc khúc xạ lớn hơn góc tới -B1 : Cắm hai đinh ghim A, B - Đặt miếng gỗ thẳng đứng trong bình - Dùng ca múc nước từ từ đổ vào bình cho tới vạch phân cách - Hd hs cắm đinh ghim A sao cho tránh xảy ra hiện tượng phản xạ toàn phần - B2 : Tìm vị trí đặt mắt để nhìn thấy đ/ghim B che khuất đinh A ở trong nước - Đưa đinh ghim C tới vị trí sao cho nó che khuất đồng thời cả A và B - Mắt chỉ nhìn thấy đinh ghim B mà không nhìn thấy đinh A chứng tỏ điều gì ? - Giữ nguyên vị trí đặt mắt , nếu bỏ đinh B ,C đi thì có nhìn thấy đinh ghim A không ? tại sao ? -B3 : Nhấc miếng gỗ ra khỏi nước , dùng bút kẻ đường nối vị trí ba đinh ghim - Yêu cầu hs thảo luận nhóm câu C5 - Cá nhân hs trả lời câu C6 - Yêu cầu hs thảo luận nhóm rút ra kết luận về tia khúc xạ , góc khúc xạ khi ánh sáng truyền từ nước sang không khí - Cho hs ghi nhớ cuối vào vở Hoạt động 4 : Vận dụng Hoạt động của học sinh - Trả lời câu C7 ,C8 - Nhận xét câu trả lời của bạn Trợ giúp của giáo viên - Hướng dẫn hs làm việc cá nhân C7 , C8 - Cho hs nhận xét câu trả lời của bạn 3 Củng cố - Hiện tượng khúc xạ ánh sáng là gì ? - Nêu kết luận về hiện tượng khúc xạ ánh sáng khi ánh sáng truyền từ không khí vào nước và ngược lại 4 Dặn dò - Học bài - Làm bài tập trong SBT - Xem trước bài : Quan hệ giữa góc tới và góc khúc xạ 5 Rút kinh nghiệm