Bài giảng Môn Vật lý lớp 9 - Tuần 32 - Tiết 61 - Bài 53 : Sự phân tích ánh sáng trắng

Tuần : 32 Ngày soạn : 12/04/2013 Tiết : 61 Ngày dạy : 15/04/2013 Bài 53 : SỰ PHÂN TÍCH ÁNH SÁNG TRẮNG I.Mục tiêu: 1.Kiến thức : - Nêu được chùm ánh sáng trắng có chứa nhiều chùm ánh sáng màu khác nhau và mô tả được cách phân tích ánh sáng trắng thành các ánh sáng màu. 2. Kĩ năng : - Giải thích được một số hiện tượng bằng cách nêu được nguyên nhân là do có sự phân tích ánh sáng trắng. 3. Thái độ : - Nghiêm túc,chú ý nghe giảng. II. Chuẩn bị : 1. Giáo viên: - Nội dung kiến thức bài học - Các bài tập liên quan đến kiến thức. - 1 lăng kính tam giác đều ;một màn chắn trên khoét một khe hẹp ; 1 bộ các tấm lọc màu xanh, đỏ , nửa đỏ , nửa xanh . 2. Học sinh : - Đọc bài trước khi lên lớp. III.Tổ chức hoạt động dạy và học : 1. Ổn định lớp : Kiểm tra sĩ số vệ sinh lớp . 9A1……….. 9A2…………. 9A3………….. 9A4………….. 2. Kiểm tra bài cũ : Nêu kết luận về việc tạo ra ánh sáng màu bằng tấm lọc màu ? 3. Tiến trình: GV tổ chức các hoạt động Hoạt động của học sinh Kiến thức cần đạt Hoạt động 1 :Giới thiệu bài mới Như SGK - HS lắng nghe Hoạt động 2 : Tìm hiểu việc phân tích một chùm ánh sáng trắng bằng lăng kính : - Hướng dẫn hs đọc tài liệu và làm thí nghiệm 1 SGK ? - Quan sát cách bố trí TN . - Quan sát hiện tượng xảy ra . - Mô tả hình ảnh quan sát được . + Đặt câu hỏi định hướng sự quan sát và sự mộ tả của hs như : - Quan sát sự bố trí của các khe , của lăng kính và của mắt ? - Mô tả xem ánh sáng chiếu đến lăng kính là ánh sáng gì ? - Ánh sáng mà ta thấy được sau lăng kính là ánh sáng gì ? - Hướng dẫn hs làm TN 2a SGK - Nêu mục đích TN ( thấy được sự tách các dải màu riêng rẽ) - Hỏi về cách làm TN ( Dùng các tấm lọc màu để chắn chùm sáng ). Các tấm lọc màu có thể đặt trước mắt hoặc đặt sau khe hẹp ? - Yêu cầu hs nêu dự đoán ? - Cho hs quan sát , nêu kết quả kiểm tra dự đoán và ghi câu trả lời C2 vào vở chú ý khi dùng tấm lọc màu đỏ ta sẽ vẫn thấy một quang phổ liên tục màu nhờ nhờ , nhưng vạch đỏ thì sáng rõ . khi dùng các tấm lọc màu xanh thì thấy vạch màu xanh sáng rõ . Điều đáng chú ý là vị trí của vạch màu xanh lệch khỏi vị trí của vạch màu đỏ một cách rõ ràng - Hướng dẫn hs làm TN 2b SGK - Nêu mục đích của TN thấy rõ sự phân cách giữa dải màu đỏ và dải màu xanh . - Hỏi về cách làm TN ( dùng tấm lọc nữa đỏ , nữa xanh ) để quan sát được đồng thời vị trí của hai dải sáng màu đỏ và màu xanh ) ? - Yêu cầu hs quan sát và mô tả hiện tượng ( thấy hai vạch đỏ và vạch xanh tách rời nhau rõ rẹt ) ghi câu trả lời vào vở - Tổ chức cho hs thảo luận để trả lời C3và C4 ( các TN 2a ,2b SGK nhằm giải thích hiện tượng ở TN 1 . Hai TN này cho ta thấy : Sau lăng kính có hai chùm sáng xanh và đỏ tách rời nhau , truyền theo hai phương khác nhau ) ? -Đánh giá câu trả lời C3 , C4 ? - Tổ chức hợp thức hoá kết luận ., dù kết luận này được viết dưới dạng tương minh trong SGK , Nhưng cũng cần cho tập thể lớp chấp nhận gì? a) Đọc tài liệu để nắm được cách làm TN . b)Làm TN 1 SGK : quan sát khe sáng trắng qua lăng kính .Mô tả bằng lời và ghi vở hình ảnh quan sát được để trả lời cho C1 (Ánh sáng chiếu đến lăng kính là ánh sáng trắng ,sau lắng kính ta quan sát được là một chùm dải màu C1:Dải màu có nhiều màu sắc nằm cạnh nhau . ở bờ này là màu đỏ , rồi đến màu da cam , vàng ….. ở bờ kia là màu tím . c)Làm TN 2a SGK ( quan sáat các ánh sáng màu riêng rẽ trong dải màu cầu vòng ) theo tiến trình -Tìm hiểu mục đích TN -Dự đoán kết quả thu được nếu chắn chùm sáng bằng tắm lọc màu đỏ , lọc màu xanh . -Quan sát hiện tượng và kiểm tra dự đoán . -Ghi câu trả lời cho một phần C2 vào vở :Khi chắn khe k bằng tấm lọc màu đỏ ta thấy có vạch đỏ , bằng tấm lọc màu xanh thì ta thấy có vạch màu xanh ; hai vạch này không nằm cùng một chỗ . d) Làm TN 2b ( quan sát dải màu qua tấm lọc nửa trên đỏ , nửa dưới xanh )theo trình tự . -Tìm hiểu mục đích TN . -Nêu cách làm TN và dự đoán kết quả . -Quan sát hiện tượng và kiểm tra dự đoán . -Ghi câu trả lời của phần còn lại của C2 vào vở :Khi chắn khe k bằng tấm lọc màu nữa trên là màu đỏ , nữa dưới là màu xanh thì ta thấy cả hai vạch màu đỏ và màu xanh nằm lệch nhau . e)Trả lời C3, C4 . C3:Bản thân lăng kính là một khối chất trong suốt không màu , nên nó có thể đóng vai trò như tấm lọc màu được . Nếu lăng kính có tác dụng nhuộn màu cho tia sáng thì tại sao chỗ này chỉ nhuộm màu xanh , chỗ kia chỉ nhuộm màu đỏ ? Trong khi đó các vùng mà các tia sáng đi qua trong lăng kính có tính chất hoàn toàn giống nhau . I. Phân tích một chùm ánh sáng trắng bằng lăng kính : 1 ) Thí nghiệm 1: C1:Dải màu có nhiều màu sắc nằm cạnh nhau . ở bờ này là màu đỏ , rồi đến màu da cam , vàng ….. ở bờ kia là màu tím . 2 ) Thí nghiệm 2: C2 :Khi chắn khe k bằng tấm lọc màu đỏ ta thấy có vạch đỏ , bằng tấm lọc màu xanh thì ta thấy có vạch màu xanh ; hai vạch này không nằm cùng một chỗ . C3:Bản thân lăng kính là một khối chất trong suốt không màu , nên nó có thể đóng vai trò như tấm lọc màu được . Nếu lăng kính có tác dụng nhuộn màu cho tia sáng thì tại sao chỗ này chỉ nhuộm màu xanh , chỗ kia chỉ nhuộm màu đỏ ? Trong khi đó các vùng mà các tia sáng đi qua trong lăng kính có tính cấht hoàn toàn giống nhau . C4:Trước lăng kính ta chỉ được một dải sáng trắng . Sau lăng kính ta thu được nhiêù dải sáng màu . Như vậy lăng kính đã phân tích từ dải ánh sáng trắng nói trên ra nhiêù dải sáng màu , Nên ta nói TN 1 SGK là TN phân tích ánh sáng . 3 ) Kết luận : SGK Hoạt động 3: Tìm hiểu việc tách ánh sáng trắng bằng đĩa CD : - Hướng dẫn hs làm TN 3 SGK - Giới thiệu tác dụng phân tích ánh sáng của mặt ghi của đĩa CD và cách quan sát ánh đã được phân tích . - Y/c hs quan sát , thảo luận và trả lời C5, C6 ? - Uốn nắn câu trả lời của hs - Tổ chức hợp thức hoá kết luận a) Làm TN 3 SGK b) Trả lời C5 và ghi vào vở C5:Khi chiếu ánh sáng trắng màu mặt ghi của đĩa CD ta quan sát ánh sáng phản xạ , ta thấy nhìn theo phương này , theo hướng khác có ánh sáng màu khác . C6: -Ánh sáng chiếu đến đĩa CD là ánh sáng trắng - Tuy theo hướng nhìn ta có thể thấy ánh sáng từ đĩa CD đến mắt có màu này hay màu khác . - Trước khi đến đĩa CD , chùm sáng là chùm sáng trắng .sau khi phản xạ trên đĩa CD , ta thu được nhiều chùm sáng màu khác nhau , truyền theo cac phương khác nhau .Vậy TN với đĩa CD cũng là TN phân tích ánh sáng trắng II. Phân tích 1 chùm sáng trắng bằng sự phản xạ trên đĩa CD : 1) Thí nghiệm 3 : C5:Khi chiếu ánh sáng trắng màu mặt ghi của đĩa CD ta quan sát ánh sáng phản xạ , ta thấy nhìn theo phương này , theo hướng khác có ánh sáng màu khác . C6: -Anh sáng chiếu đến đĩa CD là ánh sáng trắng - Tuy theo hướng nhìn ta có thể thấy ánh sáng từ đĩa CD đến mắt có màu này hay màu khác . - Trước khi đến đĩa CD , chùm sáng là chùm sáng trắng .sau khi phản xạ trên đĩa CD , ta thu được nhiều chùm sáng màu khác nhau , truyền theo cac phương khác nhau .Vậy TN với đĩa CD cũng là TN phân tích ánh sáng trắng 2) Kết luận :SGK III. Kết luận chung : SGK Hoạt động 4 : Vận dụng - Yêu cầu hs trả lời C7; C8 ? Hướng dẫn HS trả lời. Gọi hs trả lời Gv nhận xét. C7: Chiếu áng sáng trắng qua tấm lọc màu đỏ ta được ánh sáng đỏ . Ta có thể coi như tấm lọc màu đỏ có tác dụng tách chùm sáng đỏ ra khỏi chùm sáng trắng . Nếu thay tấm lọc màu đỏ bằng tấm lọc màu xanh thì ta lại được ánh sáng xanh . cú như thế cho các tấm lọc màu khác , ta sẽ biết được trong chùm sáng trắng có chùm sáng nào ? Đây cũng là một cách tách chùm sáng trắng C8:Phần nước nằm giữa mặt gương và mặt nước tạo thành một lăng kính bằng nước . Xét một dải ánh sáng trắng hẹp phát ra từ từ mép của vạch đèn trên trán chiếu đến mặt nước . Dải sáng này khúc xạ vào nước , phản xạ trên gương , trở lại mặt nước , lại khúc xạ ra ngoài không khí và đi vào mắt của người quan sát . Dải sáng này coi như đi qua lăng kính nước nói trên , nên nó bị phân tích ra nhiều dải sáng màu sắc như cầu vông . Do đó khi nhìn vào phần gương ở trong nước ta sẽ không thấy vạch đen , mà thấy một dải nhiều màu C7: Chiếu áng sáng trắng qua tấm lọc màu đỏ ta được ánh sáng đỏ . Ta có thể coi như tấm lọc màu đỏ có tác dụng tách chùm sáng đỏ ra khỏi chùm sáng trắng . Nếu thay tấm lọc màu đỏ bằng tấm lọc màu xanh thì ta lại được ánh sáng xanh . cú như thế cho các tấm lọc màu khác , ta sẽ biết được trong chùm sáng trắng có chùm sáng nào ? Đây cũng là một cách tách chùm sáng trắng C8:Phần nước nằm giữa mặt gương và mặt nước tạo thành một lăng kính bằng nước . Xét một dải ánh sáng trắng hẹp phát ra từ từ mép của vạch đèn trên trán chiếu đến mặt nước . Dải sáng này khúc xạ vào nước , phản xạ trên gương , trở lại mặt nước , lại khúc xạ ra ngoài không khí và đi vào mắt của người quan sát . Dải sáng này coi như đi qua lăng kính nước nói trên , nên nó bị phân tích ra nhiều dải sáng màu sắc như cầu vông . Do đó khi nhìn vào phần gương ở trong nước ta sẽ không thấy vạch đen , mà thấy một dải nhiều màu IV. Củng cố : - Yêu cầu hs nhắc lại nội dung chính của bài trong phần ghi nhớ ? - Nêu cách phân tích ánh sáng trắng thành ánh sáng màu? V. Hướng dẫn về nhà : - Về nhà học thuộc phần ghi nhớ - Cho hs đọc phần có thể em chưa biết - Làm bài tập SBT - Xem trước bài 55 SGK