Bài giảng Ngữ văn 7 - Tiết 70, Bài 19: Rút gọn câu

TIẾT 70: CÂU RÚT GỌN KHỞI ĐỘNG ?Hãy xác định chủ ngữ, vị ngữ trong những câu sau: a) Anh trai tôi / học luôn đi đôi với hành. CN VN b) Ngày mai, em / về quê ngoại thăm ông bà. TN CN VN c) Uống nước nhớ nguồn.-> Vắng chủ ngữ VN Tiết 70: RÚT GỌN CÂU I . THẾ NÀO LÀ RÚT GỌN CÂU? Ví dụ1 : Cấu tạo của hai câu sau có gì khác nhau? a) Học ăn, học nói, học gói, học mở. (Tục ngữ) b) Chúng ta học ăn, học nói, học gói, học mở Ví dụ 2: Trong những câu in đậm dưới đây, thành phần nào của câu được bỏ? Vì sao? a. Hai ba người đuổi theo nó.Rồi ba bốn người, sáu bảy người Nguyễn Công Hoan b.Bao giờ cậu đi Hà Nội - Ngày mai. Xét ví dụ 1: a/ Học ăn, học nói, học gói, học mở. (Tục ngữ) V Khôi phục chủ ngữ: Tôi; Chúng tôi; Mọi người; ... b/ Chúng ta / học ăn, học nói, học gói, học mở. C V -Câu a: Lược bỏ chủ ngữ - Câu b: Có chủ ngữ Xét ví dụ 2: a/ Hai ba người đuổi theo nó. Rồi ba bốn người, sáu bảy người. (Nguyễn Công Hoan) Lược bỏ vị ngữ b/ - Bao giờ cậu đi Hà Nội? - Ngày mai. Lược bỏ cả chủ ngữ, vị ngữ Ví dụ 2: a)Hai ba người đuổi theo nó. Rồi ba bốn người, sáu bảy người. (Nguyễn Công Hoan) Rồi ba bốn người, sáu bảy người đuổi theo nó. b) - Bao giờ cậu đi Hà Nội ? - Ngày mai. Ngày mai, tôi đi Hà Nội Ghi nhớ: - Câu rút gọn là câu đã được lược bỏ 1 số thành phần của câu, nhưng người đọc, người nghe vẫn hiểu. - Làm cho câu gọn hơn, nhưng vẫn đảm bảo lượng thông tin truyền đạt. - Làm cho câu gọn hơn, thông tin nhanh, tránh lặp những từ ngữ đã xuất hiện trong câu đứng trước; ngụ ý hành động, đặc điểm nói trong câu là của chung mọi người (lược bỏ chủ ngữ). II – CÁCH DÙNG CÂU RÚT GỌN: Ví dụ 1: Những câu in đậm dưới đây thiếu thành phần nào? Có nên rút gọn như vậy không? Vì sao? Sáng chủ nhật trường em tổ chức cắm trại. Sân trường thật đông vui.Chạy loăng quăng. Nhảy dây. Chơi kéo co. Ví dụ 2: Cần thêm những từ ngữ nào vào câu rút gọn (in đậm) dưới đây để thể hiện thái độ lễ phép? - Mẹ ơi! Hôm nay con được điểm 10 - Con ngoan quá! Bài nào được điểm 10 thế? - Bài kiểm tra toán. Xét ví dụ: Sáng chủ nhật, trường em tổ chức cắm trại. Sân trường thật đông vui. Chạy loăng quăng. Nhảy dây. Chơi kéo co. Thiếu chủ ngữ. Không nên rút gọn vì gây sự khó hiểu và câu sai ngữ pháp. Xét ví dụ: - Mẹ ơi, hôm nay con được một điểm 10. - Con ngoan quá! Bài nào được điểm 10 thế? - Bài kiểm tra toán. Không nên rút gọn vì trả lời như vậy là thiếu lễ phép, nói cộc lốc. Ghi nhớ: Khi rút gọn câu, cần chú ý: - Không làm cho người nghe, người đọc hiểu sai hoặc hiểu không đầy đủ nội dung câu nói; - Không biến câu nói thành một câu cộc lốc, khiếm nhã. III. LUYỆN TẬP Bài tập 1: Trong các câu tục ngữ sau, câu nào là câu rút gọn? Rút gọn như vậy để làm gì? a) Người ta là hoa đất C N VN b) Ăn quả nhớ kẻ trồng cây VN c) Nuôi lợn ăn cơm nằm, nuôi tằm ăn cơm đứng. VN d) Tấc đất tấc vàng. VN Gợi ý: b, Chúng ta ăn quả nhớ kẻ trồng cây. → Rút gọn CN c, Người nuôi lợn ăn cơm nằm, người nuôi tằm ăn cơm đứng. → Rút gọn CN d, Chúng ta nên nhớ rằng tấc đất tấc vàng. → Rút gọn CN- VN Mục đích: - Làm cho câu gọn hơn, cô đọng, súc tích hơn. - Ngụ ý là lời khuyên chung mọi người (b,d). - Nói chung về mọi người (c). Bài tập 2 : Tìm câu rút gọn trong các đoạn sau. Cho biết thành phần nào được rút gọn. Hãy khôi phục thành phần đã được rút gọn. Cho biết vì sao trong thơ, ca dao thường có nhiều câu rút gọn như vậy. a) b) Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà, Đồn rằng quan tướng có danh, Cỏ cây chen lá đá chen hoa. Cưỡi ngựa một mình, chẳng phải vịn ai. Lom khom dưới núi tiều vài chú, Ban khen rằng : “Ấy mới tài”, Lác đác bên sông chợ mấy nhà. Ban cho cái áo với hai đồng tiền. Nhớ nước đau lòng con quốc quốc, Đánh giặc thì chạy trước tiên, Thương nhà mỏi miệng cái gia gia. Xông vào trận tiền cưỡi khố giặc ra (!) Dừng chân đứng lại trời non nước, Giặc sợ, giặc chạy về nhà Một mảnh tình riêng ta với ta. Trở về gọi mẹ mổ gà khao quân ! Bài tập 2 : Hãy tìm câu rút gọn trong các ví dụ dưới đây. Khôi phục những thành phần câu được rút gọn. Cho biết vì sao trong thơ, ca dao thường có nhiều câu rút gọn như vậy? a) Tôi Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà, Tôi thấy Cỏ cây chen lá đá, chen hoa. Tôi thấy Lom khom dưới núi, tiều vài chú, Tôi thấy Lác đác bên sông, chợ mấy nhà. Tôi như Con quốc đau lòng, nhớ nước, Tôi như Cái gia gia mỏi miệng, thương nhà. Tôi Dừng chân đứng lại, trời, non, nước, Tôi cảm thấy chỉ có Một mảnh tình riêng, ta với ta. (Bà Huyện Thanh Quan) Bài tập 3:Vì sao cậu bé và người khách trong câu chuyện dưới đây hiểu lầm nhau? Qua câu chuyện này, em rút ra được bài học gì về cách nói năng? Mất rồi Một người có việc đi xa, dặn con: - Ở nhà có ai hỏi thì bảo bố cháu vắng nhé! Sợ con mải chơi quên mất, ông ta viết mấy câu vào giấy, đưa cho con bảo: - Có ai hỏi thì cứ đưa giấy này. Đứa con cầm giấy bỏ vào túi áo. Cả ngày chẳng thấy ai hỏi. Tối đến, nó thắp đèn, lấy giấy ra xem, chẳng may để giấy cháy mất. Hôm sau có người khách lại chơi, hỏi: -Bố cháu có nhà không? Thằng bé ngẩn ngơ hồi lâu, sực nhớ ra, sờ vào túi không thấy giấy, liền nói: - Mất rồi Ông khách sửng sốt: - Mất bao giờ? - Thưa... Tối hôm qua - Sao mà mất nhanh thế? - Cháy ạ. (Truyện cười dân gian Việt Nam) *) Cậu bé và người khách hiểu lầm nhau, vì cậu bé khi trả lời với vị khách đã dùng ba câu rút gọn khiến cho vị khách hiểu sai ý nghĩa. => Qua câu chuyện này, chúng ta rút ra bài học: - Mất rồi: Ý cậu bé là tờ giấy mất. Phải cẩn thậnVị khi khách dùng hiểu là câubố cậu rút bé mất. gọn, vì dùng câu rút gọn không đúng có thể gây ra hiểu lầm. - Thưa tối hôm qua: Ý cậu bé là tờ giấy mất tối hôm qua. Vị khách hiểu là bố cậu bé mất tối hôm qua. - Cháy ạ.: Ý cậu bé là tờ giấy mất vì cháy. Người khách hiểu bố cậu bé mất vì cháy. Bài tập 4 THAM ĂN Có anh chàng phàm ăn tục uống, hễ ngồi vào mâm là chỉ gắp lấy gắp để, chẳng ngẩng mặt nhìn ai, cũng chẳng muốn chuyện trò gì. Một lần đi ăn cỗ ở nhà nọ, có ông khách thấy anh ta ăn uống lỗ mãng quá, bèn lân la gợi chuyện. Ông khách hỏi : -Chẳng hay ông là người ở đâu ta ? Anh chàng đáp : -Đây . Rồi cắm cúi ăn. -Thế ông được mấy cô, mấy cậu rồi ? - Mỗi. Nói xong, lại gắp lia gắp lịa. Ông khách hỏi tiếp : -Các cụ thân sinh ông chắc còn cả chứ ? Anh chàng vẫn không ngẩng đầu lên, bảo : - Tiệt !