Bài giảng Tiết 1,2 bài tập ôn tập đầu năm

Tiết 1,2 ôn tập đầu năm Mục tiêu bài học Củng cố kiến thức: Củng cố cho HS kiến thức về ngtử, ngtố hoá học, hoá trị của 1 ngtố, định luật bảo toàn khối lượng, mol, tỉ khối của chất khí, dung dịch, sự phân loại chất vô cơ và các kiến thức cơ bản về bảng HTTH. Rèn luyện kĩ năng cho HS : - Vận dụng kiến thức để giải một số bài tập về: ngtử, hoá trị, định luật bảo toàn khối lượng, mol , tỉ khối, dung dịch và bảng HTTH. Chuẩn bị: GV: Hệ thống kiến thức cơ bản; Hệ thống câu hỏi và bài tập; các phiếu học tập. HS: Học nắm vững kiến thức cơ bản trong chương trình THCS. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC: HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY HOẠT ĐỘNG CỦA TRÒ Hoạt động 1: Nguyên tử là gì ? gồm mấy phần ? do các loại hạt nào tạo ra ? đặc điểm của mỗi loại hạt ? - Sau khi gọi HS trả lời, GV gọi HS khác nhận xét. - GV bổ sung, chuẩn hoá kiến thức và nhấn mạnh để HS khắc sâu kiến thức. Hoạt động 2: Nguyên tố hoá học là gì ? Các nguyên tử của cùng một nguyên tố có đặc điểm gì chung ? - Sau khi gọi HS trả lời, GV gọi HS khác nhận xét. - GV bổ sung, chuẩn hoá kiến thức và nhấn mạnh để HS khắc sâu kiến thức. Hoạt động 3: Hoá trị là gì ? Hoá trị được xác định theo qui tắc nào ? Hoạt động 4: Nêu nội dung định luật bảo toàn khối lượng ? ứng dụng của định luật bảo toàn khối lượng ? Hoạt động 5: MOL là gì ? Thế nào là khối lượng mol phtử (ngtử) ? Hoạt động 6: Nêu KN tỉ khối của chất khí và ứng dụng ? Hoạt động 7: Nêu KN về dd ? Độ tan ? Trình bày những yếu tố ảnh hưởng đến độ tan ? Nồng độ dd là gì ? Có mấy loại nồng độ , nêu và viết biểu thức của mỗi loại ? - Sau khi gọi HS trả lời, GV gọi HS khác nhận xét. - GV bổ sung, chuẩn hoá kiến thức và nhấn mạnh để HS khắc sâu kiến thức. Hoạt động 8: Dựa theo t/c hoá học, người ta chia hợp chất vô cơ thành những loại nào ? Hoạt động 9: Thế nào là ô nguyên tố ? Chu kì ? Nhóm? Nêu đặc điểm chung của các nguyên tố trong một chu kì, trong một nhóm ? Hoạt dộng 10: GV chuẩn một số bài tập Phù hợp để củng cố. Bài 1: Hãy xác định hoá trị của N, C trong các chất sau: a) NH3 , N2O , N2O5 , NO2 , N2O4 . b) CH4 , CO2 , Na2CO3 , C2H4 , CO . Bài 2: Khi đốt cháy hoàn toàn 6,0g một hiđrocacbon thì thu được 17,6g CO2. Tính khối lượng của H2O thu được và thể tích không khí (đktc) cần dùng. Biết rằng oxi chiếm 20% thể tích không khí. Bài 3: a) tính khối lượng của 11,2 lít khí CO2 (đktc) ? b) tính số nguyên tử chứa trong 16,8g Fe? Bài 4: Sắp xếp theo thứ tự tăng dần tỉ khối hơi của các khí sau so với Hiđro: O2 ; N2 ; H2S ; SO2 ; CH4 ; NH3 . A. Kiến thức cơ bản cần ôn tập 1. Nguyên tử - Trả lời câu hỏi theo yêu cầu của GV. 2. Nguyên tố hoá học - Trả lời theo yêu cầu của GV. Hoá trị của nguyên tố HS nêu được KN về hoá trị, qui tắc xác định hoá trị. Định luật bảo toàn khối lượng Phát biểu được ĐL bảo toàn khối lượng. Nêu được ứng dụng chủ yếu của định luật. Mol Nêu được KN mol là gì ? Nêu được KN khối lượng mol phtử (ngtử) Nêu được các công thức liên hệ giữa số mol với khối lượng, thể tích(khí), vơi số hạt vi mô, nồng độ. Tỉ khối của chất khí. Nêu được KN và vận dụng để làm gì ? Dung dịch Trả lời cụ thể từng ý trong câu hỏi. Sự phân loại chất vô cơ. Trình bày được 4 loại hợp chất vô cơ: oxit, axit, bazơ và muối. Bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học. Nêu được: ô ngtố, chu kì, nhóm. Đặc điểm chung của các ngtố trong chu kì và trong nhóm. Bài tập: HD giải: hoá trị lần lượt là: 3, 1, 5, 4, 4. b) Riêng trong CO , C có hoá trị 2, còn lại đều hoá trị 4. Chương 1 NGUYÊN TỬ Bài 1(tiết 3) THÀNH PHẦN NGUYÊN TỬ (Sách giáo khoa hoá học 10 nâng cao) MỤC TIÊU BÀI HỌC: Học sinh biết: Đơn vị khối lượng, kích thước của nguyên tử. Kí hiệu, khối lượng và điện tích của e, p, n. Học sinh hiểu: Nguyên tử là phần tử nhỏ nhất của nguyên tố. Nguyên tử có cấu tạo phức tạp. Nguyên tử có cấu tạo rỗng. CHUẨN BỊ: Giáo viên: Tranh ảnh về một số nhà bác học nghiên cứu, phát hiện thành phần của nguyên tử. Sơ đồ tóm tắt thí nghiệm tìm ra tia âm cực. Mô hình thí nghiệm khám phá hạt nhân nguyên tử. Phiếu học tập. Học sinh: Đọc SGK lớp 8, phần cấu tạo nguyên tử. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC: Tổ chức ổn định lớp Kiểm tra sĩ số Bài mới: HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY HOẠT ĐỘNG CỦA TRÒ Hoạt động 1: vào bài Hoạt động 2: Sự tìm ra electron GV sử dụng tranh vẽ phóng to hình 1.1 và hình 1.2(SGK), mô tả thí nghiệm của Tôm – xơn và nêu câu hỏi: Hiện tượng tia âm cực bị lệch về cực dương chứng tỏ điều gì ? GV thông báo kết quả thực nghiệm. Hoạt động 3: Nghiên cứu sự tìm ra nhạt nhân nguyên tử. GV sử dụng hình 1.3 SGK và mô tả TN, yêu cầu HS nêu lên nhận xét ? Hoạt động 4: Nghiên cứu cấu tạo của hạt nhâm mguyên tử ? GV yêu cầu HS đọc SGK và trả lời vào phiếu học tập ? Gv hướng dẫn HS rút ra kết luận: Hoạt động 5: GV phát phiếu học tập có nội dung câu hỏi yêu cầu HS trả lời được đường kính của e, p, hạt nhân và của nguyên tử ? Hoạt động 6: Khối lượng của nguyên tử tính theo ĐVKLNT (u) -Yêu cầu: Hiểu được u là gì ? Có giá trị bằng bao nhiêu ? Hoạt động 7: Củng cố bài. Hs làm các bài tập 1,2,3 SKG. thành phần cấu tạo của nguyên tử Electron Sự tìm ra electron Tia âm cực gồm chùm hạt mang điện tích âm, và mỗi hạt có khối lượng gọi là hạt electron. Kí hiệu: e Khối lượng và điện tích của e. me= 9,1094.10-31 kg qe = -1,602.10-19 C Sự tìm ra hạt nhân nguyên tử. Nguyên tử có cấu tạo rỗng. ở tâm nguyên tử là hạt nhân mang điện tích dương. Cấu tạo hạt nhân nguyên tử. Sự tìm ra proton. Hạt proton, kí hiệu p mp= 1,6726.10-27 kg qp = + 1,602.10-19 C Sự tìm ra nơtron Hạt nơtron, kí hiệu n mn= 1,6748.10-27 kg qn = 0 Kết luận: Hạt nhân nằm ở tâm của nguyên tử, gồm các hạt p và n. Vỏ nguyên tử gồm các e mang điện tích âm c/đ xung quanh hạt nhân. Khối lượng của nguyên tử tập trung hầu hết ở hạt nhân; khối lượng của các e là không đáng kể so với khối lượng của cả nguyên tử. Kích thước và khối lượng của nguyên tử. Kích thước. Dùng đơn vị nanomét (nm) hay Angxtron (Ao) để xđ kích thước nguyên tử. 1nm = 10-9 m; 1Ao = 10-10 m Hay 1Ao = 10-1 m. Nguyên tử có kích thước nhỏ nhất là H: rH = 0,053 nm. Đường kính hạt nhân cỡ 10-5 nm. …………… của e, p cỡ 10-8 nm. Khối lượng nguyên tử. Đơn vị KLNT (u): Qui ước: 1u = mC , trong đó mC12 =19,9265.10-27 kg. Suy ra 1u= 1,6605.10-27 kg. Dễ thấy mp mn 1u Bài 2 (tiết 4) HẠT NHÂN NGUYẤN TỪ - NGUYẤN TỐ HOÁ HỌC (Sỏch giỏo khoa Hoỏ học 10 nừng cao) A- MỤC TIấU BÀI HỌC: 1) Kiến thức Hiểu được: - Sự liên quan giữa diện tách hạt nhân, số p và số e, số khối và số đơn vị diện tách hạt nhân và nơtron. - Khỏi niệm nguyờn tố hoỏ học. + Số hiệu nguyên tử (Z) bằng số đơn vị diện tích hạt nhừn và bằng số electron cỳ trong nguyờn tử. + Kớ hiệu nguyờn tử: X. X là kớ hiệu hoỏ học của nguyờn tố, số khối (A) là tổng số hạt proton và số hạt nơtron. - Sự liên quan giữa diện tích hạt nhân, số p và số e, số khối và số đơn vị diện tích hạt nhân và nơtron. - Khỏi niệm nguyờn tố hoá học. + Số hiệu nguyờn tử (Z) bằng số đơn vị diện tớch hạt nhừn và bằng số electron cỳ trong nguyờn tử. + Kớ hiệu nguyờn tử: X. X là kớ hiệu hoỏ học của nguyờn tố, số khối (A) là tổng số hạt proton và số hạt nơtron. 2) Kĩ năng - Xỏc định được số electron, số proton khi biết kớ hiệu nguyờn tử và số khối của nguyờn tử và ngược lại. B- CHUẨN BỊ HS: nắm vững đặc điểm cỏc hạt cấu tạo nguyờn tử GV: Cỏc phiếu học tập C- TIẾN TRÈNH GIẢNG DẠY HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY HOẠT ĐỘNG CỦA TRề Hoạt động 1: *Phiếu học tập số 1 Nguyờn tử được cấu tạo bởi cỏc loại hạt cơ bản nào? Hóy nờu đặc tớnh của cỏc hạt cấu tạo nờn nguyờn tử? Từ đú rỳt ra kết luận điện tớch của hạt nhừn do điện tớch của loại hạt nào quyết định? *GV: cho VD: Nguyờn tử nitơ cú 7 electron ở lớp vỏ, cho biết điện tớch hạt nhừn, số proton của nguyờn tử nitơ ? Hoạt động 2: *Đọc SGK và cho biết số khối của hạt nhừn là gỡ? *GV cho VD. Phiếu học tập số 2 1- Hạt nhừn của nguyờn tử cỏc bon cỳ 6 proton và 6 nơton; Hạt nhừn nguyờn tử nhụm cú 13 nơtron và 14 proton. Hóy xỏc định số khối của nguyờn tử cacbon và của nguyờn tử nhụm ? 2- Số khối của nguyờn tử Na là 23. Biết rằng hạt nhừn của nguyờn tử Na cỳ 12 nơtron. Hóy cho biết số đơn vị điện tớch hạt nhừn, số điện tớch hạt nhừn và số electron của nguyờn tử Na? 3 - Lớp vỏ của nguyờn tử lưu huỳnh cú 16 electron. Biết số khối của nú bằng 32. Hóy tớnh số proton, số nơtron của nguyờn tử đú ? Em cú nhận xột gỡ về nguyờn tử khối tớnh theo theo đvC và số khối của hạt nhừn? giải thớch? Hoạt động 3: *Đọc SGK, cho biết nguyờn tố hoỏ học là gỡ? Tất cỏc cỏc nguyờn tử của cựng một nguyờn tố hoỏ học đều cú cựng số proton và số electron. VD cỏc nguyờn tử cú cựng điện tớch hạt nhừn là 8 đều thuộc nguyờn tố O và chỳng đều cú 8 proton và electron. *Húy phừn biệt khỏi nhiệm nguyờn tử và nguyờn tố ? Hoạt động 4: *Hóy đọc SGK và cho biết số hiệu nguyờn tử là gỡ? Số hiệu nguyờn tử cho biết điều gỡ? *GV lấy thờm VD Số hiệu nguyờn tử của sắt là 26. Nguyờn tố Fe đứng thứ 26 trong bảng tuần hoàn, cỳ 26 proton trong hạt nhừn, cỳ 26 electron trong vỏ của nguyờn tử, cỳ số đơn vị điện tớch hạt nhừn là 26. Hoạt động 5: *Đọc SGK và giải thớch kớ hiệu nguyờn tử Vỡ số điện tớch hạt nhừn Z và số khối A được coi là những số đặc trưng cơ bản nhất của nguyờn tử nên để kí hiệu nguyên tử, người ta thường đạt kí hiệu cỏc chỉ số đặc trưng ở bờn trỏi kớ hiệu nguyờn tố X với số khối A ở phớa trờn, số đơn vị điện tớch hạt nhừn Z ở phớa dưới. I- Hạt nhừn nguyờn tử 1. Điện tớch hạt nhừn Nếu nguyờn tử cỳ Z proton, thỡ số đơn vị điện tớch hạt nhừn là Z, điện tớch hạt nhừn là Z+. VD: Nguyờn tử C cú 6 proton, số đơn vị điện tớch hạt nhừn của nguyờn tử C là 6, điện tớch hạt nhừn là 6+. Vỏ electron của nguyờn tử cỳ 6 eletrton. Số đơn vị điện tớch hạt nhừn = số p = số e = Z. HS: Làm bài tập vào vở. 2. Số khối (kớ hiệu là A) Số khối của hạt nhừn bằng tổng số proton (Z) và số nơtron (N) A = Z + N VD: Hạt nhừn của nguyờn tử C cỳ 6 proton. Vậy nguyờn tử C cỳ: A = 6 + 6 Þ A = 12 Hạt nhừn của nguyờn tử Al của 13 proton và 14 nơtron. Vậy nguyờn tử Al cú: A = 13 + 14 Þ A = 27 - Coi số nguyờn tử khối tớnh theo đv C xấp xỉ số khối của hạt nhừn. * Số diện tớch hạt nhừn Z cỳ số khối A được coi là những số đặc trưng của nguyờn tử hạt của hạt nhừn. (Dựa vào những số này ta biết được cấu tạo nguyờn tử). II- Nguyờn tố hoỏ học 1. Định nghĩa Nguyờn tố hoỏ học là những nguyờn tử cú cựng điện tớch hạt nhừn. - Những nguyờn tử của cựng một nguyờn tố thỡ cỳ TCHH giống nhau. - Núi nguyờn tử là núi đến một loại hạt vi mụ gồm cỏc hạt nhừn và lớp vỏ, cũn nỳi nguyờn tố là nỳi đến tập hợp cỏc nguyờn tử cú cựng điện tớch hạt nhừn như nhau. 2. Số hiệu nguyờn tử - Số đơn vị điện tớch hạt nhừn của một nguyờn tố được gọi là số hiệu nguyờn tử của nguyờn tố đú. Vậy: Số hiệu nguyờn tử cho biết: -Số proton trong hạt nhừn nguyờn tử. - Số đơn vị điện tớch hạt nhừn nguyờn tử. - Số electron trong nguyờn tử. - Số thứ tự của nguyờn tố trong BTH. 3. Kớ hiệu nguyờn tử Kớ hiệu nguyờn tử X VD: Na nguyờn tử natri cú số khối là 23, số đơn vị điện tớch hạt nhừn là 11. D- Cñng cè dÆn dß KiÕn thøc cÇn n¾m ®­îc: - Sù liªn quan gi÷a ®iÖn tÝch h¹t nh©n víi sè proton vµ sè electron. - C¸ch tÝnh sè khèi cña h¹t nh©n - Kh¸i niÖm nguyªn tè ho¸ häc. - Mèi liªn hÖ gi÷a sè p, sè ®¬n vÞ ®iÖn tÝch h¹t nh©n vµ sè electron trong mét nguyªn tö. Ho¹t ®éng 6: Cñng cè bµi b»ng c©u hái vµ bµi tËp d­íi ®©y: - H·y cho biÕt mèi liªn hÖ gi÷a proton, sè ®¬n vÞ ®iÖn tÝch h¹t nh©n vµ sè electron trong mét nguyªn tö. Gi¶i thÝch vµ cho vÝ dô. - HS ch÷a bµi 2.4 (SGK) BTVN: 3,5 (SGK); 1.18 ®Õn 1.24 (SBT) ………………………………………………………………………………… Bµi 3 (tiÕt 5) §ång vÞ . nguyªn tö khèi vµ nguyªn tö khèi trung b×nh (S¸ch gi¸o khoa Ho¸ häc 10 n©ng cao) A- môc tiªu bµi häc: 1) KiÕn thøc BiÕt ®­îc - Kh¸i niÖm ®ång vÞ, nguyªn tö khèi vµ nguyªn tö khèi trung b×nh cña mét nguyªn tè - C¸ch x¸c ®Þnh nguyªn tö khèi trung b×nh. 2) KÜ n¨ng Gi¶i ®­îc bµi tËp: tÝnh nguyªn tö khèi trung b×nh cña nguyªn tè cã nhiÒu ®ång vÞ. TÝnh tû lÖ % khèi mçi ®ång vÞ vµ mét sè bµi tËp kh¸c liªn quan. B- ChuÈn bÞ cña GV Tranh vÏ c¸c ®ång vÞ cña hi®ro, c¸c phiÕu häc tËp. C- KiÓm tra bµi cò 1- §Þnh nghÜa nguyªn tè ho¸ häc. H·y ph©n biÖt kh¸i niÖm nguyªn tö vµ nguyªn tè. V× sao sè ®iÖn tÝch h¹t nh©n Z vµ sè khèi A ®­îc coi lµ nh÷ng sè ®Æc tr­ng cña nguyªn tö hay cña h¹t nh©n ? 2- Cã bao nhiªu proton, n¬tron trong c¸c h¹t nh©n nguyªn tö sau. 11H; 12H; 13H; 816H; 817H; 818H. Cã nhËn xÐt g× vÒ sè proton, sè n¬tron trong c¸c h¹t trong h¹t nh©n nguyªn tö cña cïng mét nguyªn tè ? D - TiÕn tr×nh gi¶ng d¹y Ho¹t ®éng cña thÇy Ho¹t ®éng cña trß Ho¹t ®éng 1: §äc SGK vµ nªu §N ®ång vÞ ? GV th«ng b¸o: HÇu hÕt c¸c nguyªn tè ho¸ häc lµ hçn hîp cña nhiÒu ®ång vÞ. ChØ cã mét sè nguyªn tè nh­ AL, F… kh«ng cã ®ång vÞ. Ngoµi kho¶ng 300 ®ång vÞ tån t¹i trong tù nhiªn, ng­êi ta cßn ®iÒu chÕ ®­îc kho¶ng 1000 ®ång vÞ nh©n t¹o. * GV l­u ý: C¸c ®ång vÞ cña mét nguyªn tè cã t/c hh gièng nhau nh­ng t/c vËt lÝ cã thÓ kh¸c nhau. VD ®ång vÞ 1737Cl cã tØ khèi lín, cã nhiÖt ®é nßng ch¶y, nhiÖt ®é s«i cao h¬n ®ång vÞ 1735Cl. * GV cho VD: phiÕu häc tËp sè 1 Cho c¸c nguyªn tö cã kÝ hiÖu sau: 510A; 2964B; 511C; 3684D; 2654E; 47109G; 2963H; 47106I; 1940K; 1840L TÝnh sè proton, sè n¬tron, sè electron, vµ sè khèi cña mçi nguyªn tö. C¸c nguyªn tö nµo lµ ®ång vÞ cña nhau? Ho¹t ®éng 2: GV; Nguyªn tö X cã khèi l­îng 40 u ® nÆng gÊp bao nhiªu lÇn ®¬n vÞ khèi l­îng nguyªn tö? HS: 40 lÇn GV: Gäi 40 lµ nguyªn tö khèi cña X. Ho¹t ®éng 3: Hs nghiªn cøu SGK t×m hiÓu nguyªn tö khèi trung b×nh ? GV cho VD: - Nguyªn tè Cl cã 2 ®ång vÞ 35Cl vµ 37Cl víi % sè nguyªn tö lÇn l­ît lµ 75,77% vµ 24,23%. TÝnh nguyªn tö khèi trung b×nh cña nguyªn tè Cl ? I. §ång vÞ §ång vÞ lµ nh÷ng nguyªn tö cã cïng sè proton nh­ng kh¸c nhau vÒ sè n¬tron, do ®ã sè khèi A kh¸c nhau. VD: Nguyªn tè clo cã hai ®ång vÞ lµ 1735Cl; 1737Cl chóng ®Òu cã 17 proton trong h¹t nh©n nguyªn tö, cã 17 electron ë vá electron cña nguyªn tö nh­ng sè n¬tron lÇn l­ît lµ 18 vµ 20. VD: Nghiªn cøu SGK vÒ c¸c dång vÞ cña Hi®ro. - HS lµm bµi tËp vµo vë, sau ®ã tr¶ lêi theo y/c cña GV. II. Nguyªn tö khèi vµ nguyªn tö khèi trung b×nh 1. Nguyªn tö khèi - Nguyªn tö khèi cña mét nguyªn tö cho biÕt nguyªn tö ®ã nÆng gÊp bao nhiªu lÇn ®¬n vÞ khèi l­îng nguyªn tö. - Cã thÓ coi nguyªn tö khèi xÊp xØ sè khèi cña h¹t nh©n. 2. Nguyªn tö khèi trung b×nh Nguyªn tö khèi trung b×nh cña mét nguyªn tè ho¸ häc lµ nguyªn tö khèi trung b×nh cña hçn hîp c¸c ®ång vÞ, cã tÝnh ®Õn cña tØ lÖ % sè nguyªn tö cña mçi ®ång vÞ. C«ng thøc tÝnh : = Trong ®ã: nguyªn tö khèi trung b×nh. A, B lµ nguyªn tö khèi mçi ®ång vÞ a, b lµ tØ lÖ % sè nguyªn tö mçi ®ång vÞ (a+b = 100%). ¸p dông c«ng thøc tÝnh nguyªn tö khèi trung b×nh ta cã: Cl = »35,5 E - cñng cè dÆn dß Ho¹t ®éng 3: PhiÕu häc tËp sè 2 cã ba bµi tËp: 1. TÝnh nguyªn tö khèi trung b×nh cña Ni biÕt r»ng trong tù nhiªn c¸c ®ång vÞ cña Ni tån t¹i theo tØ lÖ: 2858Ni 2860Ni 2861Ni 2862Ni 67,76% 26,16% 2,42% 3,66% §¸p sè: 58,74 (®v C) 2. Khèi l­îng nguyªn tö cña Bo lµ 10,812. Mçi khi cã 94 nguyªn tö 510Bo th× cã bao nhiªu nguyªn tö 511B §¸p sè: 406 nguyªn tö 511B 3. Bµi 4 SGK BTVN: 1, 2, 3, 5 (SGK) vµ 1.25 ®Õn 1.34 (SBT). Bµi 4 (tiÕt 6) Sù chuyÓn ®éng cña electron trong nguyªn tö - obitan nguyªn tö (S¸ch gi¸o khoa Ho¸ häc 10 n©ng cao) a. cHUÈN KIÕN THøC Vµ KÜ N¡NG 1) KiÕn thøc BiÕt ®­îc: - M« h×nh nguyªn tö cña Bo, R¬-d¬-pho. - M« h×nh hiÖn ®¹i vÒ sù chuyÓn ®éng cña electron trong nguyªn tö(trong nguyªn tö, c¸c e c/® xung quanh h¹t nh©n kh«ng tu©n theo mét quÜ ®¹o x¸c ®Þnh). - Obitan nguyªn tö, h×nh d¹ng c¸c obitan nguyªn tö s, px, py, pz. 2)KÜ n¨ng - Tr×nh bµy ®­îc h×nh d¹ng cña c¸c obitan nguyªn tö s, p vµ ®Þnh h­íng cña chóng trong kh«ng gian. B. ChuÈn bÞ GV: 1. ChuÈn bÞ tranh vÏ mÉu hµnh tinh nguyªn tö cña R¬-d¬-pho vµ Bo. 2. Obitan nguyªn tö hi®ro. 3. H×nh ¶nh c¸c obitan s,p, d (nÕu cã ®iÒu kiÖn sö dông phÇn mÒm tr×nh diÔn). C. KiÓm tra bµi cò 1. HS1 ch÷a bµi 5 SGK. D. TiÕn tr×nh gi¶ng d¹y Ho¹t ®éng cña thÇy Ho¹t ®éng cña trß Ho¹t ®éng 1: GV treo s¬ ®å mÉu hµnh tinh nguyªn tö cña R¬-d¬-pho vµ Bo vµ cho HS nghiªn cøu SGK ®Ó ph©n tÝch Ho¹t ®éng 2: * GV dïng tranh ®¸m m©y electron cña nguyªn hi®ro, gióp HS t­ëng t­îng ra h×nh ¶nh x¸c suÊt t×m thÊy electron. §èi víi nguyªn tö hi®ro, mËt ®é x¸c suÊt cã mÆt electron lín nhÊt ë vïng gÇn h¹t nh©n (biÓu diÔn b»ng nh÷ng dÊu chÊm dµy ®Æc), cã mÆt e nhá dÇn (dÊu chÊm th­a dÇn). Ng­êi ta x¸c ®Þnh ®­îc kho¶ng kh«ng gian electron chuyÓn ®éng xung quanh h¹t nh©n nguyªn tö hi®ro lµ mét khèi cÇu (cßn gäi lµ ®¸m m©y electron h×nh cÇu) cã b¸n kÝnh kho¶ng 0,053nm, trong ®ã x¸c suÊt cã mÆt electron kho¶ng 90%. §èi víi nh÷ng nguyªn tö nhiÒu electron, sù chuyÓn ®éng cña c¸c electron t¹o thµnh nh÷ng kho¶ng kh«ng gian cã h×nh d¹ng kh¸c nhau m©y electron kh¸c nhau. L­u ý: Nãi ®¸m m©y electron nh­ng kh«ng ph¶i do nhiÒu electron t¹o thµnh, mµ ®ã lµ nh÷ng vÞ trÝ cña mét electron. "Nãi ®óng h¬n ®ã ph¶i lµ: ®¸m m©y x¸c suÊt cã mÆt electron". Ho¹t ®éng 3: * GV: Electron cã thÓ cã mÆt ë kh¾p n¬i trong kh«ng gian nguyªn tö nh­ng kh¶ n¨ng ®ã kh«ng ®ång ®Òu. Ch¼ng h¹n ®èi víi nguyªn tö hi®ro, kh¶ n¨ng cã mÆt electron kho¶ng 90%. Ngoµi khu vùc nµy, gÇn hoÆc xa h¹t nh©n h¬n, electron còng cã thÓ xuÊt hiÖn nh­ng víi x¸c suÊt thÊp h¬n nhiÒu. Ta cã thÓ hiÓu: TËp hîp tÊt c¶ nh÷ng ®iÓm mµ t¹i ®ã x¸c suÊt t×m thÊy electron lín nhÊt lµ h×nh ¶nh obitan nguyªn tö. * HS ®äc §N obitan nguyªn tö trong SGK * GV biÓu diÔn c¸c obitan nguyªn tö mét c¸ch ®¬n gi¶n. * VD: ng­êi ta nãi h×nh d¹ng obitan nguyªn tö hi®ro lµ mét khèi cÇu cã ®­êng kÝnh kho¶ng 0,1nm nghÜa lµ g×? Ho¹t ®éng 4 * GV treo tranh vÏ h×nh ¶nh c¸c obitan s, p, d. H·y nhËn xÐt h×nh ¶nh obitan nguyªn tö hi®ro. * GV ph©n tÝch: Dùa trªn sù kh¸c nhau vÒ tr¹ng th¸i cña electron trong nguyªn tö, ng­êi ta ph©n lo¹i thµnh c¸c obitan s, p, d vµ obitan f. Ho¹t ®éng 5: Dùa vµo tranh vÏ, GV ph©n tÝch h×nh ¶nh c¸c obitan. I. Sù chuyÓn ®éng cña electron trong nguyªn tö 1. M« h×nh hµnh tinh nguyªn tö - Cho r»ng trong nguyªn tö electron chuyÓn ®éng trªn nh÷ng quy ®¹o trßn hay bÇu dôc x¸c ®Þnh xung quanh h¹t nh©n. - Kh«ng ph¶n ¸nh ®óng tr¹ng th¸i chuyÓn ®éng cña electron trong nguyªn tö nªn kh«ng gi¶i thÝch ®­îc nhiÒu tÝnh chÊt kh¸c cña nguyªn tö. 2. M« h×nh hiÖn ®¹i vÒ sù chuyÓn ®éng cña electron trong nguyªn tö , obitan nguyªn tö. a) Sù chuyÓn ®éng cña electron trong nguyªn tö. - Trong nguyªn tö, c¸c electron chuyÓn ®éng rÊt nhanh xung quanh hËt nh©n kh«ng theo mét quü ®¹o x¸c ®Þnh. - Ng­êi ta chØ nãi ®Õn x¸c suÊt cã mÆt electron t¹i mét thêi ®iÓm quan s¸t ®­îc trong kh«ng gian cña nguyªn tö. NÕu ta xÐt x¸c suÊt cã mÆt cña electron trong mét ®¬n vÞ thÓ tÝch (V rÊt nhá) th× gi¸ trÞ x¸c suÊt thu ®­îc gäi lµ mËt ®é x¸c suÊt cã mÆt electron. b) Obitan nguyªn tö (KÝ hiÖu lµ AO) - Obitan nguyªn tö lµ khu vùc kh«ng gian xung quanh h¹t nh©n mµ t¹i ®ã x¸c suÊt cã mÆt (x¸c suÊt t×m thÊy) electron kho¶ng 90%. - KÝ hiÖu lµ : AO - §Ó thuËn tiÖn, biÓu diÔn obitan nguyªn tö b»ng mét ®­êng cong nÐt liÒn. HS tr¶ lêi VD. II - H×nh d¹ng obitan nguyªn tö C¸c AO gåm s, p, d, f Obitan s: H×nh cÇu, t©m lµ h¹t nh©n nguyªn tö. Obitan p: gåm 3 obitan px, py, pz cã d¹ng h×nh sè 8 næi. Mçi obitan cã sù ®Þnh h­íng kh¸c nhau trong kh«ng gian: px ®Þnh h­íng theo trôc x Py………………………y Pz………………………z Obitan d, f: cã h×nh d¹ng phøc t¹p. E. Cñng cè dÆn dß Ho¹t ®éng 6: Cñng cè b»ng bµi tËp 1, 2. 3 (SGK trang 19) BTVN 1.35 §Õn 1.38 (SBT); HS kh¸ lµm thªm bµi 1.39. …………………………………………………………………………………… Bµi 5 (tiÕt 7,8) luyÖn tËp vÒ: Thµnh phÇn cÊu t¹o cña nguyªn tö. Khèi l­îng cña nguyªn tö. Obitan nguyªn tö. tiªu bµi môc häc Cñng cè kiÕn thøc: §Æc tÝnh cña c¸c h¹t cÊu t¹o nguyªn tö. C¸c ®¹i l­îng ®ùc tr­ng cho nguyªn tö. AO vµ h×nh d¹ng cña mét sè AO. RÌn kÜ n¨ng: VËn dông c¸c kiÕn thøc vÒ thµnh phÇn nguyªn tö, ®® cña c¸c h¹t cÊu t¹o nªn nguyªn tö ®Ó gi¶i c¸c bµi tËp ho¸ häc c¬ b¶n. Gi¶i bµi tËp ®ång vÞ, nguyªn tö khãi vµ nguyªn tö khèi TB. VÏ ®­îc h×nh d¹ng ®¬n gi¶n cña c¸c AO s vµ AO p. ChuÈn bÞ: GV: C¸c phiÕu häc tËp, s¬ ®å c©m… HS: §äc kÜ lÝ thuyÕt, lµm bµi tËp ra vë BT. Tæ chøc ho¹t ®éng d¹y häc: Ho¹t ®éng cña thÇy Ho¹t ®éng cña trß Ho¹t ®éng 1: Chia HS thµnh nhiÒu nhãm nhá, c¸c em kiÓm tra lÉn nhau vÒ sù chuÈn bÞ trong nhãm. Nhãm tr­ëng b¸o c¸o t×nh h×nh chuÈn bÞ bµi ë nhµ. - GV nhËn xÐt, ph¸t hiÖn nh÷ng bµi tËp khã HS ch­a lµm ®­îc, hoÆc lµm sai ®Ó cã kÕ ho¹ch ch÷a chung cho c¶ líp. Ho¹t ®éng 2: Sö dông phiÕu häc tËp, s¬ ®å c©m ®Ó cñng cè, kh¾c s©u kiÕn thøc träng t©m ®· häc ? Ho¹t ®éng 3: Y/cÇu HS lªn b¶ng gi¶i mét sè bµi tËp tiªu biÓu. * Gv h­íng dÉn thªm ®Ó HS lµm BT nÕu cÇn thiÕt. 1) KiÓm tra sù chuÈn bÞ ë nhµ cña HS: 2) Cñng cè lÝ thuyÕt: - Lµm BT, tr¶ lêi c©u hái trong phiÕu häc tËp, s¬ ®å c©m ®Ó kh¾c s©u kiÕn thøc. 3) RÌn kÜ n¨ng vËn dông lÝ thuyÕt ®Ó gi¶i BT. - Hs lªn b¶ng gi¶i BT trong SGK, SBT theo sù lùa chän cña GV. Bµi 6 (tiÕt 9) Líp vµ ph©n líp electron (S¸ch gi¸o khoa Ho¸ häc 10 n©ng cao) a. môc tªu bµi häc: 1) KiÕn thøc BiÕt ®­îc: Kh¸i niÖm líp, ph©n líp electron vµ sè obitan trong mçi líp vµ mçi ph©n líp. Sù kh¸c nhau gi÷a c¸c AO trong cïng mét ph©n líp. 2) KÜ n¨ng - X¸c ®Þnh ®­îc thø tù c¸c líp electron trong nguyªn tö, sè obitan trong mçi líp, mçi ph©n líp. B. ChuÈn bÞ GV: Tranh vÏ h×nh d¹ng c¸c obitan s, p. HS: ¤n bµi sù chuyÓn ®éng cña electron trong nguyªn tö. C. KiÓm tra bµi cò ThÕ nµo lµ obitan nguyªn tö? Tr×nh bµy h×nh d¹ng cña c¸c obitan nguyªn tö s, p vµ nªu râ sù ®Þnh h­íng kh¸c nhau cña chóng trong kh«ng gian. D. TiÕn tr×nh gi¶ng d¹y Ho¹t ®éng cña thÇy Ho¹t ®éng cña trß Ho¹t ®éng 1: * T¹i sao trong nguyªn tö,c¸c electron cã khu vùc ­u tiªn? HS nghiªn cøu SGK tr¶ lêi. *GV th«ng b¸o: Sè thø tù líp electron lµ nh÷ng sè nguyªn n = 1, 2, …, 7 hoÆc kÝ hiÖu lµ c¸c ch÷ c¸i in hoa K, L, ..., Q. GV l­u ý: C¸c electron líp ngoµi cïng hÇu nh­ quyÕt ®Þnh TCHH cña mét nguyªn tè. Ho¹t ®éng 2: * ThÕ nµo lµ mét líp electron? C¸c electron cã n¨ng l­îng nh­ thÕ nµo th× cïng mét ph©n líp? C¸c obitan nguyªn tö thuéc cïng mét ph©n líp cã ®Æc ®iÓm g× chung? * GV: Tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña tõng líp mµ mçi líp cã thÓ cã mét hay nhiÒu ph©n líp. C¸c electron trªn cïng mét ph©n líp cã n¸ng l­îng b»ng nhau. C¸c ph©n líp kÝ hiÖu b»ng ch÷ c¸i th­êng: s, p, d, f. Nh­ vËy, líp thø n cã n ph©n líp. Ho¹t ®éng 3: Trong mét ph©n líp, c¸c obitan cã cïng møc n¨ng l­îng, chØ kh¸c nhau sù ®Þnh h­íng trong kh«ng gian. Sè l­îng vµ h×nh d¹ng obitan phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña mçi ph©n líp electron. I. líp electron - Trong nguyªn tö c¸c electron ®­îc s¾p xÕp thµnh tõng líp, tõ trong ra ngoµi. - C¸c electron trªn cïng mét líp cã n¨ng l­îng xÊp xØ nhau. - Sè thø tù líp electron lµ nh÷ng sè nguyªn n = 1,2,…,7 hoÆc kÝ hiÖu c¸c ch÷ c¸i in hoa: n = 1 2 3 4 5 6 7 KÝ hiÖu K L M N O P Q - Líp K lµ líp gÇn h¹t nh©n nhÊt,c¸c electron líp nµy liªn kÕt víi h¹t nh©n chÆt chÏ nhÊt vµ cã møc n¨ng l­îng thÊp nhÊt. ii. pH¢N LíP electron - C¸c electron trªn cïng mét ph©n líp cã n¨ng l­îng b»ng nhau. - C¸c ph©n líp kÝ hiÖu b»ng ch÷ c¸i th­êng: s, p, d, f. Ta nãi ph©n líp s, ph©n líp p… Líp K (n=1) cã 1 ph©n líp. KÝ hiÖu 1s Líp L (n=2) cã 2 ph©n líp. KÝ hiÖu 2s, 2p Líp M (n=3) cã 3 ph©n lps: 3s, 3p, 3d Líp N (n=4) cã 1 ph©n líp: 4s, 4p, 4d vµ 4f. III. sè obitan nguyªn tö trong mét ph©n líp electron - Trong mét ph©n líp, c¸c obitan cã cïng møc n¨ng l­îng, chØ kh¸c nhau sù ®Þnh h­íng trong kh«ng gian. - Ph©n líp s: chØ cã 1 obitan s, cã ®èi xøng cÇu trong kh«ng gian. - Obitan s cã d¹ng khèi cÇu, kh«ng cã ph­¬ng ­u tiªn. - Obitan p cã d¹ng h×nh sè 8 næi, n»m däc theo c¸c trôc täa ®é, nhËn c¸c trôc to¹ ®é x, y, z lµm trôc ®èi xøng. Do ®ã obitan p cã 3 c¸ch ®Þnh h­íng trong kh«ng gian. Nh­ vËy ph©n líp p cã 3 obitan kÝ hiÖu lµ px, py, pz. Obitan d cã h×nh d¹ng phøc t¹p h¬n, cã 5 c¸ch ®Þnh h­íng nªn ph©n líp d cã 5 obitan. Ph©n líp f cã 7 obitan. Ho¹t ®éng 4 * Nh¾c l¹i sè ph©n líp trong mçi líp vµ sè obitan trong mçi ph©n líp ? * H·y tÝnh sè obitan trong c¸c líp K, L, M, N ? * H·y nªu kh¸i qu¸t sè obitan trong mét líp ? - Ph©n líp p: cã 3 obitan kÝ hiÖu lµ px, py, pz.Ph¹m ®Þnh h­íng theo c¸c trôc to¹ ®é x, y, z. - ph©n líp d: cã 5 obitan cßn ph©n líp f cã 7 obitan. C¸c obitan cña cïng mét ph©n líp ®Þnh h­íng kh¸c nhau trong kh«ng gian, nh­ng cã n¨ng l­îng b»ng nhau. IV. Sè obitan nguyªn tö trong mét líp electron - Líp K (n=1) cã 1 ph©n líp 1s: cã 1 obitan 1s. - Líp L (n=2) cã 2 ph©n líp 2s, 2p: cã tæng sè 4 AO (1AO 2s vµ 3AO 2p). - Líp M (n=3) cã 3 ph©n líp 3s, 3p, 3d: cã tæng sè 9AO(cã 1AO