Bài soạn Hình học 9 Tiết 58 - Vũ Mạnh Tiến

NS: 31/03/2008 NG: 04/04/2008(9C-9B) Tiết 58 Chương IV Hình trụ – hình nón – hình cầu Đ1. Hình trụ – diện tích xung quanh và thể tích của hình trụ 1. Mục tiêu 1.1.Kiến thức: HS được nhớ lại và khắc sâu các khái niệm về hình trụ (đáy của hình trụ, trục, mặt xung quanh, đường sinh, độ dài đường cao, mặt cắt khi nó song song với trục hoặc song song với đáy) 1.2.Kĩ năng: Nắm chắc và biết xử dụng công thức tính diện tích xung quanh, diện tích toàn phần và thể tích của hình trụ. 1.3.Thái độ: 2. Chuẩn bị của GV và HS GV : – Thiết bị quay hình chữ nhật ABCD để tạo nên hình trụ, một số vật có dạng hình trụ – hai củ cải (hoặc củ cà rốt) có dạng hình trụ một dao nhỏ để tạo mặt cắt của hình trụ. – Cốc thuỷ tinh đựng nước, ống nghiệm hở hai đầu dạng hình trụ (20 ống) để làm – Tranh vẽ hình 73, hình 75, hình 77, 78 SGK và tranh vẽ hình lăng trụ đều. – Bảng phụ hoặc giấy trong (đèn chiếu) vẽ hình 79, 81 – kẻ bảng bài tập 5 Tr 111 SGK. – Thước thẳng, phấn màu, bút viết bảng, máy tính bỏ túi. HS : – Mỗi bàn HS mang một vật hình trụ, một cốc hình trụ đựng nước, một băng giấy hình chữ nhật 10cm.4cm, hồ dán. – Thước kẻ, bút chì, máy tính bỏ túi. 3. Phương pháp: - Nêu và giải quyết vấn đề, Phân tích, tổng hợp, giảng giải, - GV hướng dẫn, tổ chức các hoạt động cho HS tham gia theo nhóm hoặc theo từng cá nhân. 4. Tiến trình dạy học 4.1. ổn định tổ chức:Kiểm tra sĩ số 4.2. Kiểm tra bài cũ: Giới thiệu chương IV *Hoạt động 1: giới thiệu về chương iv (3 phút) GV : ở lớp 8 ta đã biết một số khái niệm cơ bản của hình học không gian, ta đã được học về hình lăng trụ đứng, hình chóp đều. ở những hình đó, các mặt của nó đều là một phần của mặt phẳng. – Trong chương IV này, chúng ta sẽ được học về hình trụ, hình nón, hình cầu là những hình không gian có những mặt là mặt cong. – Để học tốt chương này, cần tăng cường quan sát thực tế, nhận xét hình dạng các vật thể quanh ta, làm một số thực nghiệm đơn giản và ứng dụng những kiến thức đã học vào thực tế. Bài hôm nay là “Hình trụ – Diện tích xung quanh và thể tích của hình trụ”. *Hoạt động 2: GV: đưa hình 73 lên giới thiệu với HS : khi quay hình chữ nhật ABCD một vòng quanh cạnh CD cố định, ta được một hình trụ. HS : nghe GV trình bày và quan sát trên hình vẽ. 1. Hình trụ GV giới thiệu – cách tạo nên hai đáy của hình trụ, đặc điểm của đáy – cách tạo nên mặt xung quanh của hình trụ. – đường sinh, chiều cao, trục của hình trụ. Sau đó GV thực hành quay hình chữ nhật ABCD quanh trục CD cố định bằng thiết bị. HS quan sát GV thực hành. – GV yêu cầu HS đọc Tr 107 SGK Một HS đọc to SGK Tr 107. – GV cho HS GV yêu cầu 2 bàn HS trình bày Từng bàn HS quan sát vật hình trụ mang theo và cho biết đâu là đáy, đâu là mặt xung quanh, đâu là đường sinh của hình trụ đó. – GV cho HS làm bài tập 1 Tr 110 SGK. HS lên điền vào dấu “…” Bán kính đáy : r Đường kính đáy : d = 2r Chiều cao : h *Hoạt động 3 GV hỏi (yêu cầu HS tự nghĩ) HS suy nghĩ, trả lời. 2. Cắt hình trụ bởi một mặt phẳng ? Khi cắt hình trụ bởi một mặt phẳng song song với đáy thì mặt cắt là hình gì ? – Khi cắt hình trụ bởi một mặt phẳng song song với đáy thì mặt cắt là hình tròn. ? Khi cắt hình trụ bởi một mặt phẳng song song với trục DC thì mặt cắt là hình gì ? – Khi cắt hình trụ bởi một mặt phẳng song song với trục DC thì mặt cắt là hình chữ nhật. GV thực hiện cắt trực tiếp trên hai hình trụ (bằng củ cải hoặc cà rốt) để minh hoạ. Sau đó yêu cầu HS quan sát hình 75 SGK. – GV phát cho mỗi bàn HS một ống nghiệm hình trụ hở hai đầu, yêu cầu HS thực hiện HS thực hiện theo từng bàn, trả lời câu hỏi. Mặt nước trong cốc là hình tròn (cốc để thẳng). Mặt nước trong ống nghiệm (để nghiêng) không phải là hình tròn. GV có thể minh hoạ bằng cách cắt vát củ cà rốt hình trụ. *Hoạt động 4 GV đưa hình 77 SGK lên màn hình và giới thiệu diện tích xung quanh của hình trụ như SGK. 3. Diện tích xung quanh của hình trụ Sxq = 2prh. STP = 2prh + 2pr2 với r là bán kính đáy h là chiều cao hình trụ ? Hãy nêu cách tính diện tích xung quanh của hình trụ đã học ở Tiểu học HS : Muốn tính diện tích xung quanh của hình trụ ta lấy chu vi đáy nhân với chiều cao. – Cho biết bán kính đáy (r) và chiều cao của hình trụ (h) ở hình 77. HS: r = 5 (cm); h = 10 (cm) – áp dụng tính diện tích xung quanh của hình trụ. HS: Sxq = C.h = 2pr.h ằ 2.3,14.5.10 ằ 314 (cm2) GV giới thiệu : Diện tích toàn phần bằng diện tích xung quanh cộng với diện tích hai đáy. ? Hãy nêu công thức và áp dụng tính với hình 77. HS: STP = Sxq + 2Sđ = 2prh + 2pr2 ằ 314 + 2.3,14.52 ằ 314 + 157 ằ 471 (cm2) GV ghi lại công thức *Hoạt động 5 GV : Hãy nêu công thức tính thể tích hình trụ. HS : Muốn tính thể tích hình trụ ta lấy diện tích đáy nhân với chiều cao. 4. Thể tích hình trụ: – Giải thích công thức. V = Sđ.h = pr2h với r là bán kính đáy h là chiều cao hình trụ. áp dụng : tính thể tích của một hình trụ có bán kính đáy là 5cm, chiều cao của hình trụ là 11cm HS nêu cách tính : V = pr2h ằ 3,14.52.11 ằ 863,5 (cm3) GV yêu cầu HS đọc Ví dụ và bài giải trong SGK HS đọc Ví dụ SGK Ví dụ : Tr 78 SGK *Hoạt động 6 Bài 3 Tr 110 SGK Đưa về bài và hình vẽ lên bảng phụ Yêu cầu HS chỉ ra chiều cao và bán kính đáy của mỗi hình. HS lần lượt phát biểu 5. Luyện tập Bài 3 Tr 110 SGK h r Hình a 10cm 4cm Hình b 11cm 0,5cm Hình c 3cm 3,5cm Bài 4 Tr 110 SGK GV yêu cầu HS tóm tắt đề bài Bài 4 Tr 110 SGK r = 7cm Sxq = 352cm2 Tính h ? Giải – Tính h dựa vào công thức nào ? Sxq = 2prh ị h = h = (cm) Chọn (E) Bài 6 Tr 111 SGK HS đọc và tóm tắt đề bài Bài 6 Tr 111 SGK h = r Sxq = 314cm2 Tính r ? V ? GV : Hãy nêu cách tính bán kính đường tròn đáy. Giải Sxq = 2prh mà h = r ị Sxq = 2pr2 ị r2 = ị r = ằ 7,07 (cm) – Tính thể tích hình trụ. V = pr2h = p.50. ằ 1110,16 (cm3) Bài 5 Tr 111 SGK. GV chia lớp làm 2 phần. Nửa lớp hoạt động nhóm làm dòng 1. Nửa lớp hoạt động nhóm làm dòng 2. HS hoạt động theo nhóm (để kết quả chứa p) Đại diện hai nhóm lên điền kết quả. Bài 5 Tr 111 SGK. Hình r (cm) h(cm) C (cm) Sđ (cm2) Sxq (cm2) V (cm3) 1 10 2p p 20p 10p 5 4 10p 25p 40p 100p 4.5. Hướng dẫn về nhà – Nắm vững các khái niệm về hình trụ – Nắm chắc các công thức tính diện tích xung quanh, diện tích toàn phần, thể tích hình trụ và các công thức suy diễn của nó. – Bài tập về nhà số 7, 8, 9, 10 Tr 111, 112 SGK. số 1, 3 Tr 122 SBT. -Tiết sau luyện tập 5. Rút kinh nghiệm