Bài soạn môn Địa lý 11 - Bài 5: Một số vấn đề của châu lục

Bài 5 MỘT SỐ VẤN ĐỀ CỦA CHÂU LỤC Tiết 5 Một số vấn đề của Châu Phi Ngày soạn: Ngày giảng: I. MỤC TIÊU Sau bài học HS cần: 1. Kiến thức - Biết được Châu Phi khá giàu khoáng sản, song có nhiều khó khăn do khí hậu khô nóng. - Dân số tăng nhanh, nguồn lao động khá lớn song chất lượng cuộc sống thấp - Kinh tế tuy có khởi săc song cơ bản phát triển chậm 2. kỹ năng Phân tích lược đồ, bảng số liệu và thông tin để nhận biết các vấn đề của Châu Phi. II. THIẾT BỊ DẠY HỌC - Bản đồ tự nhiên Châu Phi. - Bản đồ kinh tế chung Châu Phi. - Bản đồ phân bố dân cư của Châu Phi - Tranh ảnh về cảnh quan và con người, 1 số hoạt động tiêu biểu của người Châu Phi (nếu có) III. TIẾN TRÌNH BÀI GIẢNG 1. Ổn định tổ chức 2. Kiểm tra bài cũ: Không 3. Bài mới HĐ1: Tìm hiểu về 1 số vấn đề tự nhiên của Châu Phi. ? Quan sát bản đồ tự nhiên và hình 5.1 trong SGK, hãy: Nêu đặc điểm khí hậu và cảnh quan của Châu Phi? - Với diện tích 30,3 triệu km2, nằm cả trên 2 bán cầu, gần như cân xứng qua xích đạo; 75% lãnh thổ nằm trong phạm vi 2 đường chí tuyến nên lục địa Phi nằm chủ yếu ở vĩ độ thấp + Dài B-N: 8000 km + Rộng Đ-T : 7500 km - Độ cao TB là 750 m => Châu Phi có dạng hình khối - Nhiệt độ TB năm luôn > 200C, lượng bức xạ Mặt trời từ 100-120 Kcal/cm2/năm - Lượng mưa không lớn + 40% diện tích có lượng mưa < 200 mm + Vùng có lượng mưa > 1000 mm chỉ chiếm 1/3 diện tích. => Đây là điều kiện không thuận lợi cho sự phát triển KT- XH của Châu Phi * Châu phi khá giàu có về các loại khoáng sản: Kim cương, dầu mỏ, khí tự nhiên, vàng, sắt, mangan, đồng, chì, kẽm + Dầu mỏ: LiBi, Nigiêria, Angiêri + Than đá: CH Nam Phi, Dimbabuê . Tuy nhiên, quá trình khai thác của con người nhất là hơn 4 thế kỉ bị thực dân Châu Âu thống trị, Châu Phi bị cướp bóc cả về con người và về tài nguyên => Tài nguyên đang bị cạn kiệt dần, nhất là khoáng sản và rừng. - Rừng bị khai thác quá mức để lấy gỗ, chất đốt và mở rộng diện tích canh tác -> làm cho đất đai của nhiều KV bị hoang hóa, nhất là ven các hoang mạc, bán hoang mạc. - Khoáng sản là nguồn lợi nhuận cao cho các công ty nước ngoài => KL: Tài nguyên cạn kiệt và môi trường bị tàn phá. Chính vì thế Châu Phi cần có những biện pháp để bảo vệ tài nguyên và môi trường. ? Dựa vào bảng 5.1, so sánh và nhận xét về các chỉ số dân số của Châu Phi so với nhóm nước phát triển, nhóm nước đang phát triển và TG? - Châu Phi dẫn đầu TG cả về tỉ lệ sinh, tử và tỉ lệ gia tăng dân số - Tỉ suất sinh thô: Gấp 1,18 lần TG - Tỉ suất tử thô: Gấp 1,7 lần TG - Gia tăng tự nhiên: Gấp 1,9 lần TG - Tuổi thọ TB: nhỏ nhất (Gia tăng dân số nhanh nhất là ở các nước thuộc KV Trung Phi: Camơrun, Cônggô, Ăngôla) ? Sự gia tăng dân số quá nhanh như vậy gây nên những bất lợi gì cho sự phát triển KT- XH của Châu Phi? => Áp lực về giải quyết việc làm, chất lượng cuộc sống, bảo vệ môi trường, kìm hãm sự phát triển kinh tế ? Ngoài việc gia tăng dân số quá nhanh, về dân cư XH ở Châu Phi còn thể hiện ở các mặt nổi cộm nào? - Tuổi thọ TB: 52 tuổi (TG là 67 tuổi), trong đó Tây Phi và Đông Phi - Chỉ số phát triển con người HDI của Châu Phi thấp hơn nhiều so với TG VD: - HDI trung bình thế giới là 0,741 - Châu Phi: + Trên 0,7 (Angiêri, Tuynidi, Capve) + 0,5-0,7 (13 quốc gia) + Dưới 0,5 (28 quốc gia) - Châu Phi có 54 quốc gia - Tổng số dân (năm 2005) là 906 triệu người (chiếm 14 % dân số TG), tuy nhiên chiếm 2/3 tổng số người nhiễm HIV trên thế giới (64%) tương đương 24,5 triệu người. Tới nay đã có 22,9 triệu người chết vì AIDS (chiếm 91% số người chết vì AIDS của thế giới) - Có 20% số người sốt rét thuộc Châu Phi - Có 314 triệu người đói nghèo (2004) * Cuộc xung đột ở Bờ Biền Ngà (Côtđivoa)- Năm 2002 làm 12000 người chết, 1 triệu người phải dời bỏ nhà cửa; Xung đột ở CHDC Cônggô chết 3 triệu người => Gây ra sự bất ổn về chính trị, XH, kinh tế Việc phân định ranh giới QG, trình độ quản lí và trình độ dân trílà nguyên nhân làm cho mâu thuẫn, xung đột sắc tộc, chiến tranh biên giới * Các nước ở Châu Phi đã nhận được sự giúp đỡ của nhiều tổ chức TG (trong đó có Việt Nam) * Trong khi diện tích = 22% thế giới, dân số = 14% thế giới * “Nước kém phát triển”: Có thu nhập BQ đầu người < 725 USD/năm. Thu nhập chủ yếu từ nông, lâm, ngư nghiệp, năng suất lao động thấp, phân phối thu nhập không đồng đều, tiền tiết kiệm và đầu tư ít, cơ cấu hạ tầng kém * Bảng 5.2 (trang 22): Tốc độ tăng trưởng GDP của 1 số nước. + Nam Phi: 3,7 % (2004) + Côngô: 4,0% * Mức tăng trưởng không đều, tăng giảm thất thường => Song đã gần bắt kịp tỉ lệ tăng trưởng của TG. I. Một số vấn đề về tự nhiên - Phần lớn lãnh thổ Châu Phi là hoang mạc và xavan, khí hậu khô nóng mang tính chất lục địa gay gắt. - Khoáng sản và rừng đang bị khai thác quá mức làm cạn kiệt tài nguyên, hủy hoại môi trường - Giải pháp: + Khai thác hợp lí tài nguyên thiên nhiên + Phát triển thủy lợi II. Một số vấn đề về dân cư và XH - Châu Phi dẫn đầu TG về tỉ suất sinh thô, tỉ suất tử thô và tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên. - Tuổi thọ TB của người dân thấp, chỉ đạt 52 tuổi. - Trình độ dân trí thấp, nhiều hủ tục chưa được xóa bỏ, tình trạng nghèo đói còn phổ biến. - Bệnh tật đe dọa thường xuyên (HIV, sốt rét) - Các cuộc xung đột sắc tộc thường xuyên diễn ra. III. Một số vấn đề về kinh tế 1. Nền kinh tế của Châu Phi hiện nay còn rất nghèo nàn và lạc hậu - Châu Phi chỉ đóng góp 1,9 % GDP toàn cầu (2004) - Châu Phi có 34/54 quốc gia thuộc loại kém phát triển trên TG - Đa số các nước có mức tăng trưởng kinh tế thấp 2. Gần đây, nền kinh tế Châu Phi đang phát triển theo chiều hướng tích cực: Trong thập niên vừa qua, tỉ lệ tăng trưởng GDP của Châu Phi tương đối cao. IV. CỦNG CỐ 1. Các nước Châu Phi cần có biện pháp gì để khắc phục khó khăn trong quá trình khai thác, bảo vệ tự nhiên? 2. Dựa vào bảng số liệu: Tỉ lệ dân số các châu lục trên TG qua 1 số năm. Hãy: vẽ biểu đồ và nhận xét về sự thay đổi tỉ lệ dân số Châu Phi so với các châu lục. 3. Hãy phân tích những tác động của các vấn đề dân cư – XH Châu Phi tới sự phát triển kinh tế của châu lục này?