Bài soạn Vật lý lớp 10 - Tiết 37: Nguyên tắc thông tin liên lạc bằng sóng vô tuyến

Ngày soạn: 09/01/2009 Ngày dạy : 11/01/2009 Tiết 37. NGUYÊN TẮC THÔNG TIN LIÊN LẠC BẰNG SÓNG VÔ TUYẾN I. Mục tiêu: 1. Kiến thức: - Nêu được những nguyên tắc cơ bản của việc thông tin liên lạc bằng sóng vô tuyến. - Vẽ được sơ đồ khối của một máy phát và một máy thu sóng vô tuyến đơn giản. - Nêu rõ được chức năng của mỗi khối trong sơ đồ của một máy phát và một máy thu sóng vô tuyến đơn giản. 2. Kĩ năng: Hiểu thêm các mạch điện tử của các thiết bị liên lạc II. Chuẩn bị: 1. Giáo viên: 2. Học viên : Ôn tập bài sóng điện từ. III. Tiến trình lên lớp. 1. Ổn định tổ chức (1 phút ) 2. Kiểm tra bài cũ. ( 4 phút ) - Thế nào là sóng điện từ? Sóng điện từ có mấy tính chẩt? đó là những tính chất nào? 3. Đặt vấn đề. (1 phút ) Làm thế nào có thể dùng sóng điện từ để truyền các thông tin về lời ca tiếng hát của một ca sĩ, về hình ảnh và màu sắc của một cảnh thiên nhiên từ nơi này đến nơi khác trên Trái Đất? 4. Bài mới. Hoạt động 1 ( 15 phút ): Tìm hiểu nguyên tắc chung của việc thông tin liên lạc bằng sóng vô tuyến Trợ giúp của giáo viên Hoạt động của học viên Nội dung - Ta chỉ xét chủ yếu sự truyền thanh vô tuyến. - Tại sao phải dùng các sóng ngắn? - Hãy nêu tên các sóng này và cho biết khoảng tần số của chúng? - Âm nghe được có tần số từ 16Hz đến 20kHz. Sóng mang có tần số từ 500kHz đến 900MHz ® làm thế nào để sóng mang truyền tải được thông tin có tần số âm. E t - Sóng mang đã được biến điệu sẽ truyền từ đài phát ® máy thu. (Đồ thị E(t) của sóng mang chưa bị biến điệu) E t (Đồ thị E(t) của sóng âm tần) E t (Đồ thị E(t) của sóng mang đã được biến điệu về biên độ) - Nó ít bị không khí hấp thụ. Mặt khác, nó phản xạ tốt trên mặt đất và tầng điện li, nên có thể truyền đi xa. + Dài: l = 103m, f = 3.105Hz. + Trung: l = 102m, f = 3.106Hz (3MHz). + Ngắn: l = 101m, f = 3.107Hz (30MHz). + Cực ngắn: vài mét, f = 3.108Hz (300MHz). - HV ghi nhận cách biến điện các sóng mang. - Trong cách biến điệu biên độ, người ta làm cho biên độ của sóng mang biến thiên theo thời gian với tần số bằng tần số của sóng âm. - Cách biến điệu biên độ được dùng trong việc truyền thanh bằng các sóng dài, trung và ngắn. I. Nguyên tắc chung của việc thông tin liên lạc bằng sóng vô tuyến 1. Phải dùng các sóng vô tuyến có bước sóng ngắn nằm trong vùng các dải sóng vô tuyến. - Những sóng vô tuyến dùng để tải các thông tin gọi là các sóng mang. Đó là các sóng điện từ cao tần có bước sóng từ vài m đến vài trăm m. 2. Phải biến điệu các sóng mang. - Dùng micrô để biến dao động âm thành dao động điện: sóng âm tần. - Dùng mạch biến điệu để “trộn” sóng âm tần với sóng mang: biến điện sóng điện từ. 3. Ở nơi thu, dùng mạch tách sóng để tách sóng âm tần ra khỏi sóng cao tần để đưa ra loa. 4. Khi tín hiệu thu được có cường độ nhỏ, ta phải khuyếch đại chúng bằng các mạch khuyếch đại. Hoạt động 2 (15 phút ): Tìm hiểu sơ đồ khối của một máy phát thanh vô tuyến đơn giản Trợ giúp của giáo viên Hoạt động của học viên Nội dung - Y/c HV đọc Sgk và cho biết sơ đồ khối của một máy phát thanh vô tuyến đơn giản. - Hãy nêu tên các bộ phận trong sơ đồ khối (5)? - Hãy trình bày tác dụng của mỗi bộ phận trong sơ đồ khối (5)? (1): Tạo ra dao động điện từ âm tần. (2): Phát sóng điện từ có tần số cao (cỡ MHz). (3): Trộn dao động điện từ cao tần với dao động điện từ âm tần. (4): Khuyếch đại dao động điện từ cao tần đã được biến điệu. (5): Tạo ra điện từ trường cao tần lan truyền trong không gian. - HV đọc Sgk và thảo luận để đưa ra sơ đồ khối. (1): Micrô. (2): Mạch phát sóng điện từ cao tần. (3): Mạch biến điệu. (4): Mạch khuyếch đại. (5): Anten phát. II. Sơ đồ khối của một máy phát thanh vô tuyến đơn giản 2 1 3 4 5 Hoạt động 3 ( 8 phút ): Tìm hiểu sơ đồ khối của một máy thu thanh đơn giản Trợ giúp của giáo viên Hoạt động của học viên Nội dung - Y/c HV đọc Sgk và cho biết sơ đồ khối của một máy thu thanh vô tuyến đơn giản. - Hãy nêu tên các bộ phận trong sơ đồ khối (5)? - Hãy trình bày tác dụng của mỗi bộ phận trong sơ đồ khối (5)? (1): Thu sóng điện từ cao tần biến điệu. (2): Khuyếch đại dao động điện từ cao tần từ anten gởi tới. (3): Tách dao động điện từ âm tần ra khỏi dao động điện từ cao tần. (4): Khuyếch đại dao động điện từ âm tần từ mạch tách sóng gởi đến. (5): Biến dao động điện thành dao động âm. - HV đọc Sgk và thảo luận để đưa ra sơ đồ khối. (1): Anten thu. (2): Mạch khuyếch đại dao động điện từ cao tần. (3): Mạch tách sóng. (4): Mạch khuyếch đại dao động điện từ âm tần. (5): Loa. III. Sơ đồ khối của một máy thu thanh đơn giản 1 2 3 4 5 Hoạt động 3 (1 phút ): Củng cố và dặn dò. - Trong thông tin liên lạc bằng sóng vô tuyến, ta phải dùng các sóng điện từ cao tần. Muốn cho các sóng mang cao tần tải được tín hiệu âm tần thì phải biến điệu chúng. - Có nhiều cách biến điệu sóng cao tần. - Sơ đồ khối của máy phát thanh vô tuyến đơn giản gồm: mircô, bộ phát sóng cao tần, mạch biến điệu, mạch khuếch đại và anten. - Sơ đồ khối của một máy thu thanh đơn giản gồm: anten, mạch khuếch đại dao động điện từ cao tần, mạch tách sóng, mạch khuếch đại dao động điện từ âm tần và loa. - GBT SGK - Xem trước bài mới