Đề tài Dạy một bài thực hành khái niệm và công thức hoá học

Dạy một bài thực hành khái niệm và công thức hoá học ******************************************************************************************************************************** A.đặt vấn đề Trong chương trình hoá học lớp 8 kỳ II, sau khi các em học về các khái niệm thế nào là dung dịch, dung dịch bão hoà, dung dịch chưa bảo hoà, mà khi tiến hành bất cứ một khái niệm nào có sử dụng đến dung dịch các em cần phải nắm được lượng chất tan có trong dung dịch đó. Do vậy các em cần hiểu được khái niện về nồng độ dung dịch, có nhiều cách biểu diễn về nồng độ dung dịch, nhưng căn bản để sử dụng mãi sau này và trong chương trình lớp 8 và cả ở phổ thông trung học đó là hai loại nồng độ dung dịch: Nồng độ phần trăm Nồng độ mol/l Chính vì vậy giáo viên phải cung cấp đầy đủ những kiến thức cần thiết cơ bản để làm nền tảng cho học sinh đẻ giải quyết các vấn đề mấu chốt trong các bài tập sau này Muốn đạt được mục đích trên giáo viên phải suy nghĩ đổi mới các phương pháp dạy học cho phù hợp với sự phát triển khoa học hiện nay. Bằng phương pháp dạy học mới hướng học sinh thành chủ thể tự suy nghĩ giành lấy kiến thức dưới sự chỉ đạo của giáo viên I.Vị trí giảng dạy Bài này nằm trong chương trình hoá học lớp 8 (học kỳ II) thuộc chương VI “dung dịch và nồng độ dung dịch” Tầm quan trọng của bài Bài này là kiến thức nền tảng cho học sinh tiếp thu và biết cách làm bài tập, biết cách tiến hành các thí nghiệm và kết quả của các thí nghiệm các phương trình hoá học sau này. Vì muốn cho axít tác dụng với bazơ học sinh phải nắm được nồng độ của mỗi chất hoặc muốn biết được sản phẩm thu được là bao nhiêu lít khí, bao nhiêu gam chất rắn, chất lỏng…ta phải nắm được nồng độ của các chất tham gia. đây là bài tiêu đề chiếm vị trí khá quan trọng sau khi học về dung dịch, hiện tượng nhiệt hoà tan, tinh thể ngậm nước, các kiến thức về hoá học mà các em đã được học ở đầu năm lớp 8, vì vậy tôi chọn bài này để nghiên cứu 1.Cơ sở tâm lý của học sinh ở lớp 8 đa số các em học sinh đang ở độ tuổi 14 đã có trí tuệ tương đối hoàn thiện, có kỷ năng thực hiện các thí nghiệm và có các kiến thức bộ môn toán, lý, sinh hổ trợ 2.Thực tiễn Các em muốn được học các kiến thức về hoá học, muốn khám phá tiến tới khoa học của nhân loại, muốn tự mình giành lại được những kiến thức đó Được đặt các câu hỏi gợi mở, được tiến hành các thí nghiệm và được đưa ra các bài tập ở phiếu học tập giúp các em phát triển tư duy tốt hơn, nắm được kiến thức tốt hơn II. Phạm vi bài dạy Bài “nồng độ dung dịch”được xếp vào tiết 62- 63 của chương trình hoá học 8, là một bài quan trọng và nền tảng cho sự nghiệp hoá học của các em tiếp thu kiến thức sắp tới B giải quyết vấn đề I. Lý luận chung Dạy bộ môn hoá học 8 là dạy cho các em băm được các khái niệm, định luật hoá học, dạy các kiến thức về tính chất hoá học chung của một số chất vô cơ từ đó các em biết áp dụng để gải thích thực tế có liên quan, dạy cho các em biết cách giải bài tập cơ bản như: Tính theo công thức hoá học, phương trình hoá học, nồng độ phần trăm, nồng độ mol/l Là một bài vừa trang bị khái niệm về nồng độ dung dịch, vừa trang bị cho các em cách tính nồng độ dung dịch ra phần trăn hay theo mol/l để xác định chính xác các chất tham gia và sản phẩm tạo thành. Vì vậy việc quan trọng là xác định nồng độ dung dịch II. Đi vào bài cụ thể Tiết 62: Nồng độ dung dịch I. Mục đích yêu cầu a.Kiến thức Học sinh hiểu được nồng độ khái niệm dung dịch, nồng độ phần trăm Nắm vững cách tính nồng độ phần trăm, lượng chất tan, lượng dung môi cần lấy để pha chế dung dịch theo nồng độ đã cho Phát triển tư duy, so sánh suy đoán, phân tích cho học sinh Rèn luyện kỹ năng tính toán, suy diễn trả lời câu hỏi trong phiếu học tập Giáo dục ý thức trật tự, phát triển xây dung bài, tự giác trả lời II.Chuẩn bị Phiếu học tập Bảng phụ viết một số bài tập Một số kiến thức về mối liên hệ giữa số mol, khối lượng phân tử III.Hoạt động trên lớp 1.ổn định 2.Kiểm tra ? Thế nào là dung dịch, dung dịch bảo hoà, dung dịch chưa bảo hoà ? Chữa bài tập số 3 SGK Bài mới *Các hoạt động của giáo viên và học sinh Hoạt động 1: Nồng độ dung dịch là gì? Giáo viên nêu vấn đề: có 2 cốc đựng nước như nhau Cốc 1: Cho 2 thìa đường Cốc 2: Cho 1 thìa đường ? Cốc nước nào ngọt hơn? hay nói cách khác là nồng độ đường trong cốc nào lớn hơn 1.Học sinh làm bài tập Có 2 lọ đựng dung dịch NaNO3 Lọ 1: Có 200 ml dung dịch trong đó có 100 g NaNO3 Lọ 2: Có 200 ml dung dịch trong đó có 90 g NaNO3 ? Vậy lượng chất tan có trong 2 lọ khác nhau như thế nào? hay nồng độ NaNO3 trong lọ nào lớn hơn Qua đó rút ra định nghĩa Giáo viên nhận xét bổ sung định nghĩa Định nghĩa: lượng chất tan chứa trong một lượng hoặc thể tích xác định dung dịch gọi là nồng độ dung dịch giáo vien thông báo: Thường biểu diễn nồng độ dung dịch bằng hai cách: Nồng độ phần trăm và nồng độ mol/l Hoạt động 2: nồng độ phần trăm 1.Học sinh làm bài tập giáo viên phát cho mỗi bàn một phiếu học tập các em tự suy nghĩ và thảo, làm với mỗi bài tập khác nhau Bàn 1 và bàn 5: Pha 50 g NaNO3 vào 250 g nước, tính xem 100g dung dịch đó có bao nhiêu gam NaNO3 Bàn 3 và bàn 7: Pha 20 g H2SO4 vào 380 g nước, tính xem 100g dung dịch đó có bao nhiêu gam H2SO4 Bà 4 và bàn 8: Pha 1 g muối ăn vào 90 g nước, tính xem 100g dung dịch đó có bao nhiêu gam muối ăn 2. Học sinh thảo luận ? Vậy nồng độ phần trăm là gì Giáo viên nhận xét rút ra định nghĩa Định nghĩa: Số gam chất tan chứa trong 100 gam dung dịch gọi là nồng độ phần trăm của dung dịch Ví dụ: Dung dịch muối ăn có nồng độ 5% có nghĩa là trong 100 gam dung dịch có 5 gam muối ăn và có 95 gam nước Giáo viên: Để hiểu được nồng độ phần trăm của dung dịch ta hãy giải các bài toán sau: Bài toán 1: Hoà tan 50 g NaNO3 vào 450 H2O. Tính nồng độ phần trăm của dung dịch thu được Giáo viên: Cho các em đọc kỹ đầu bài, suy nghĩ thảo luận Hỏi: đầu bài cho biết gì, tìm gì Giáo viên: trên cơ sở bài trong sách giáo khoa nêu, giáo viên chỉ gợi ý dẫn dắc cho cho học sinh Hướng dẫn giải: Bước 1: hãy xác định khối lượng của dung dịch Bước 2: Tính nồng độ phần trăm Khối lượng của dung dịch là: 450 + 50 = 500(g) Trong 500 g dung dịch có 50 g chất tan Trong 100 g dung dịch có X g chất tan X = (100 x 50) : 500 = 10 (g) Vậy dung dịch này có nồng độ là 10% 2.Bài toán 2: ở 200C độ tan của muối ăn là 36g. Tính nồng độ phần tăm của dung dịch bảo hoà ở nhiệt độ đó Giáo viên: Cho học sinh nghiên cứu kỹ đầu bài, tự suy nghĩo và thảo luận Hỏi? Đầu bài cho biết gì? tìm gì Giáo viên gợi ý: Dựa vào định nghĩa của nồng độ để giải quyết vấn đề Hướng dẫn giải: Bước 1: Tính khối lượng của dung dịch 100 g nước hoã tan 36 g muối ăn: Khối lượng của dung dịch: 100 + 36 = 136 g Bước 2: Tính nồng độ phần trăm Trong 136 g dung dịch có 36 g chất tan Trong 100 g dung dịch có Y g chất tan Y = (100 x 36): 136 = 26,47 (g) Vậy dung dịch bảo hoà của muối ăn ở 200C có nồng độ là 26,47% 3.Bài toán 3: Cần lấy bao nhiêu gam NaNO3 để khi hoà tan vào 800 g nước thì thu được dung dịch có nồng độ là 20% Học sinh suy nghĩ và nghiên cứu kỹ đầu bài, thảo luận ? Bài toán cho biết gì? Tính gì ? Bài này khác với bài trên như thế nào ? Theo em hiểu 20% nghĩa là như thế nào Hướng dẫn giải Bước 1: Gải thích 20 Trong đó 20% có nghĩa là trong 100 g dung dịch có 20 gam chất tan còn lài là 80 gam nước Bước 2: tính số gam chất tan có trong 800 gam nước Trong 20 g chất tan hoà tan vào 80 g nước Trong Z gam chất tan hoà tan vào 800g nước Z = (20 x 800):80 = 200 (g) Giáo viên: Qua 3 bài tập trên cho các em thảo luận và viết vào phiếu học tập, rút ra công thức chung tính nồng độ phần trăm C% = (mct : mdd) x 100% Trong đó: C% là nồng độ phần trăm (%) mct: là khói lượng chất tan (g) mdd: là khối lượng dung dịch(g) IV.Bài tập học sinh tự đánh giá và vận dụng kiến thức Tính số gam muối ăn và số gam nước cần phải lấy để pha chế thành a. 120 gam dung dịch nồng độ 5% b. 25 gam dung dịch nồng độ 0,5% V. Hướng dẫn hoạt động về nhà Về nhà các em làm bài tập số 3 sách giáo khoa Học thuộc định nghĩa nồng độ dung dịch, nồng độ phần trăm Tóm lại: Bằng các hình thức phát phiếu học tập tháo luận trên lớp tự l;àm các bài tập, rồi tự rút ra định nghĩa kết luận về công thức tổng quát. Cách tính nồng độ phần trăm và các em năm vững công thức, biết vận dụng công thức để làm bài tập C.kết thúc vấn đề Phương pháp chủ đạo học sinh là chủ đề tự giành lấy kiến thức, còn giáo viên chỉ đạo học sinh hoạt động theo một mục đích nhất định để các em tự tìm ra kiến thức Khi dạy hoá học theo phương pháp này ta thấy học sinh tự đi đến với kiến thức tự tìm tòi trong kiến thức và rút ra kết luận cho mình. Từ đó kiến thức đã là của các em, các em sẽ vận dụng kiến thức để giải các dạng bài tập khác nhau Dạy học theo phương pháp này thầy và trò làm việc song song, phát huy cao độ khả năng tư duy của học sinh, rèn cho học sinh ý thức tự học, tự lực cánh sinh, biết tìm tòi kiến thức mới D. ý kiến đề xuất Trong quá trình giảng dạy bộ môn hoá học tôi thấy rằng ngoài kiến thức các em đã nắm bắt trực tiếp ở lớp ra thì các kiến thức nâng cao có liên quan cần bố trí thời gian cho các em vào các tiết bồi dưỡng thêm nữa để có thời gian luyện tập và khắc sâu kiến thức hơn nữa Cần có thêm một số dụng cụ thực hành để bổ trợ trong các giờ thực hành và giờ dạy theo kiểu lý thuyết có thực hành Trên đây là một số ý kiến và kinh nghiệm của tôi trong qú trinh dạy học, tuy kiến thức và kinh nghiệm có hạn, vì vậy rất mong được sự góp ý chân thành của đồng nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn! Các tài liệu tham khảo: Sách giáo khoa hoá học lớp 8 – Nhà xuất bản giáo dục Sách bài tập hoá học lớp 8 – Nhà xuất bản giáo dục Sách giáo viên hoá học lớp 8 – Nhà xuất bản giáo dục Sách đổi mới phương pháp dạy học – Nhà xuất bản giáo dục