Giải pháp nâng cao chất lượng đổi mới phương pháp dạy học

"Bồi dưỡng đội ngũ" giảI pháp nâng cao chất lượng đổi mới phương pháp dạy học I/ Đặt vấn đề: Sự nghiệp giáo dục thế hệ trẻ được Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm. Trong những năm qua, ngành giáo dục đã và đang tích cực thực hiện công cuộc đổi mới toàn diện về chương trình và sách giáo khoa. Mỗi một người thầy giáo phải tích cực tự bồi dưỡng đề nâng cao kĩ năng sư phạm nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới. Bậc Trung học cơ sở là một bộ phận hết sức quan trọng trong quá trình thực hiện nhiệm vụ này, bởi đây là bậc học mang tính bản lề về kiến thức, nhận thức cho học sinh sau này để các em học lên Trung học phổ thông và các trường chuyên nghiệp. Để thực hiện thành công sự nghiệp đổi mới giáo dục phổ thông, công tác bồi dưỡng đội ngũ là rất quan trọng. Đây là một giải pháp thiết thực nhất nhằm nâng cao chất lượng dạy học của giáo viên và kết quả học tập của học sinh. Bồi dưỡng đội ngũ là cái gốc của đổi mới phương pháp dạy học. Việc bồi dưỡng cho đội ngũ tốt sẽ giúp cho giáo viên đủ điều kiện để thực hiện đổi mới phương pháp. Đây là yêu cầu quan trọng và bức xúc của toàn ngành giáo dục và là yêu cầu cần thiết đối với mỗi cán bộ quản lý ở trường Trung học cơ sở. Nói đến bồi dưỡng đội ngũ là một phạm vi rất rộng đòi hỏi ở người quản lý giáo dục cần có một tâm huyết nghề nghiệp, nắm chắc “cái thần” của sự đổi mới để từ đó lập kế hoạch bồi dưỡng giúp cho đội ngũ một cách thường xuyên để người đứng lớp chắt lọc, điều chỉnh và vững vàng trong đổi mới phương pháp dạy học. Trong bài viết này, tôi sẽ đề cập đến 2 vấn đề trọng tâm trong hoạt động bồi dưỡng, đó là: bồi dưỡng cho đội ngũ về phương pháp dạy học và đổi mới cách kiểm tra đánh giá học sinh. II/ Thực trạng đội ngũ: Trường Trung học cơ sở Mỹ Thủy có 13 lớp với trên 500 học sinh từ khối 6 đến khối 9. Trong những năm đầu thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa, nhiều giáo viên thực sự lúng túng trong phương pháp dạy học theo hướng đổi mới. Cùng với phương hướng bồi dưỡng chung của Sở giáo dục, Phòng giáo dục và công tác bồi dưỡng thường xuyên, nhà trường tiến hành khảo sát điều tra tình hình đội ngũ phục vụ cho yêu cầu đổi mới chương trình, sách giáo khoa. Sau 4 năm thực hiện chương trình, sách giáo khoa mới cùng với phương pháp mới đã được bồi dưỡng, đầu năm học 2005-2006 nhà trường tiếp tục khảo sát thực tế từng đối tượng giáo viên theo bộ môn để nắm bắt yêu cầu đối với từng cá nhân. Trọng tâm của đợt khảo sát này là phương pháp dạy học phục vụ yêu cầu đổi mới chương trình, sách giáo khoa. Kết quả chất lượng đội ngũ ở một số môn được điều tra và đánh giá như sau: Môn dạy Số giáo viên được điều tra theo môn Số giao viên nắm bắt và thực hiện khá chắc chắn phương pháp dạy học mới Số giáo viên có tiếp cận phưong pháp mới nhưng chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới Ngữ văn Toán Hóa học Sinh vật Địa lí Công nghệ 6 5 2 5 2 2 4 3 1 3 1 1 2 2 1 2 1 1 Điểm hạn chế của đa số giáo viên chưa đáp ứng yêu cầu dạy học theo phương pháp mới trong các môn trên đó là phương pháp dạy học mới và đổi mới trong kiểm tra, đánh giá học sinh. Nguyên nhân của việc chậm đổi mới trên có thể bắt nguồn từ 1 trong hai khả năng sau: một là, do năng lực; hai là, do giáo viên chưa ý thức được ý nghĩa của đổi mới phương pháp. Trường là đơn vị có đội ngũ giáo viên tuổi trên 50 đông: 9/ 26 giáo viên. Số giáo viên này đã nhiều năm tiếp xúc với phương pháp dạy học cũ, nếp dạy cũ đã hằn sâu trong thao tác, trong ý thức. Khi được tiếp xúc làm quen với phương pháp mới, họ đã cố gắng nhưng sự chuyển biến chậm; chậm trong thao tác, trong phương pháp, trong tổ chức hoạt động học tập của học sinh… Sự bảo thủ của một số giáo viên có “tên tuổi”. Trong những năm thực hiện cải cách giáo dục, họ là trụ cột chuyên môn của trường nhưng khi tiếp xúc với phương pháp mới trong chương trình thay sách, họ chuyển biến không kịp với yêu cầu tiết dạy theo nội dung mới. Một số giáo viên trẻ mới ra trường không được học bồi dưỡng thay sách tập trung, chỉ được bồi dưỡng ở trường, học đồng nghiệp, không được mở rộng nên chất lượng dạy học theo phương pháp mới còn hạn chế. Trước bức xúc của sự nghiệp đổi mới giáo dục, sự phát triển toàn ngành nói chung và của đơn vị nói riêng, chúng tôi đã nhận thấy vai trò của công tác đội ngũ là rất quan trọng và không thể thiếu trong hoạt động thường xuyên của nhà trường. Có bồi dưỡng đội ngũ thì số giáo viên chưa chắc chắn phương pháp dạy học mới có thể nâng cao tay nghề trong thực hiện yêu cầu bộ môn nói riêng và chất lượng dạy học nói chung. Vì vậy, năm học 2006-2007, chúng tôi tiếp tục đưa công tác bồi dưỡng làm nhiệm vụ trọng tâm xuyên suốt trong hoạt động cuả nhà trường. III/ GiảI pháp thực hiện: Xác định nội dung bồi dưỡng cho đội ngũ: Bồi dưỡng đội ngũ là yêu cầu hết sức quan trọng trong công tác chỉ đạo của người cán bộ quản lý trường học. Nội dung bồi dưỡng đội ngũ rất phong phú. Song, qua khảo sát, chúng tôi nhận thấy điểm yếu ở một số giáo viên là đổi mới phương pháp dạy học và đổi mới kiểm tra đánh giá học sinhchưa được thành thạo sau nhiều năm thực hiện chương trình sách giáo khoa mới. Vì vậy, trong phương hướng bồi dưỡng đội ngũ, chúng tôi hướng vào hai nội dung trọng tâm trong năm học 2006-2007 là: - Bồi dưỡng về đổi mới dạy học. - Bồi dưỡng về đổi mới kiểm tra đánh giá học sinh. Sau khi thống nhất nội dung bồi dưỡng trong đội ngũ quàn lí, chúng tôi tiến hành chọn các hình thức bồi dưỡng phù hợp cho giai đoạn này. Các hình thức bồi dưỡng: 2.1.Tự bồi dưỡng cá nhân: Để đội ngũ có hướng tự bồi dưỡng có chất lượng, chúng tôi thường xuyên hướng dẫn giáo viên phương pháp tự bồi dưỡng cá nhân thông qua sinh hoạt tổ chuyên môn: - Thông qua chương trình bồi dưỡng thường xuyên của từng môn, giáo viên tự nghiên cứu thực hiện đổi mới phương pháp cho bộ môn mình đảm nhận. Vận dụng những nội dung được bồi dưỡng trong những năm học thay sách từ lớp 6 đên lớp 9 để tự điều chỉnh phương pháp dạy học của mình phù hợp với yêu cầu đổi mới. - Tự đúc rút kinh nghiệm sau mỗi tiết dạy để dạy tốt hơn yêu cầu của bộ môn. - Tự chủ động dự giờ đồng nghiệp để học thao tác tổ chức hoạt động sư phạm lên lớp cho học sinh, tổ chức trao đổi nhóm, thực hiện trên phiếu, cách thức sử dụng thiết bị dạy học, cách ra đề kiểm tra có tỷ lệ dề trắc nghiệm - tự luận… 2.2 Bồi dưỡng theo đơn vị tập thể: 2.2.1. Bồi dưỡng theo nhóm chuyên môn: - Để nâng cao chất lượng đồng đều của các giáo viên trong đổi mới phương pháp cho các bộ môn có giáo viên chưa chắc chắn về phương pháp nêu trên, chúng tôi tiến hành thành lập các nhóm bộ môn theo chỉ đạo: + Nhóm Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý. + Nhóm Toán, Lý, Công nghệ. + Nhóm Hóa, Sinh. Nhóm trưởng các nhóm bộ môn là những giáo viên nắm chắc phương pháp dạy học mới. Trong các buổi sinh hoạt chuyên môn, hoạt động nhóm bộ môn được chú trọng nhiều nhất để: + Thao giảng theo nhóm chuyên môn. + Rút kinh nghiệm theo nhóm chuyên môn theo chuyên đề: Đổi mới phương pháp dạy học bộ môn và đổi mới cách ra đề, kiểm tra đánh giá học sinh. Lãnh đạo trường được phân công chỉ đạo trực tiếp các nhóm bộ môn sẽ trực tiếp bồi dưỡng cho đội ngũ sau khi thao giảng dự giờ về các nội dung triển khai theo chuyên đề. Với cách thức bồi dưỡng tại chỗ này, người dạy và người dự gìơ sẽ nhớ lâu, vận dụng nhanh vào các tiết dạy sau. 2.2.2. Bồi dưỡng giáo viên thông qua sinh hoạt hoạt chuyên môn liên trường: Sinh hoạt chuyên môn liên trường là hoạt động thường xuyên được diễn ra trong từng năm học, nhất là trong các năm học thực hiện chương trình, sách giáo khoa mới. Hoạt động này nhằm giúp cho đội ngũ nắm chắc hơn về phương pháp dạy học bộ môn, được mở rộng trong nhiều trường của cụm, được góp ý xây dựng nhiều ý kiến bổ sung cho phương pháp dạy học. Trong sinh hoạt chuyên môn liên trường, chúng tôi cũng tham mưu cho cụm tổ chức thao giảng rít kinh nghiệm và hội thảo theo từng chuyên đề. Song, chuyên đề được quan tâm nhiều nhất vẫn là đổi mới phương pháp dạy học và đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá học sinh được thực hiện nhiều lần trong các năm học. *Với đổi mới phương pháp dạy học tập trung vào các nội dung: - Sử dụng thiết bị dạy học cho từng bộ môn. - Tổ chức hoạt động học tập học sinh. * Với đổi mới kiểm tra đánh giá học sinh tập trung vào các nội dung: - Đổi mới nội dung đề ra: đảm bảo tính trọng tâm của chương trình và tỷ lệ trắc nghiệm-tự luận/ đề ra. - Hình thức ra đề: Nhiều đề/ môn. Vì vậy, để bồi dưỡng đội ngũ có hiệu quả thông qua sinh hoạt chuyên môn liên trường, ở đơn vị chúng tôicó bước chuẩn bị rất kỹ qua các công đoạn sau: 1-Chọn giáo viên dạy chuyên đề: - Giáo viên dạy chuyên đề lần 1 là những giáo viên đã nắm chắc phương pháp đổi mới dạy thể hiện chuyên đề để giáo viên trong nhóm dự tự rút kinh nghiệm bổ sung cho mình. - Giáo viên dạy lần 2 trở đI là những giáo viên chưa chắc chắn phương pháp mới. Với những giáo viên dạy lần 2, đối tượng này phải được quan tâm và điều chỉnh từ nội dung kiến thức đến phương pháp tổ chức, sử dụng thiết bị… - Nhóm bộ môn trong trường dự giờ, góp ý, xây dựng, thiết kế phương pháp tổ chứchọc sinh từng phần cho có hiệu quả. - Giáo viên tự điều chỉnh và thể hiện cho giáo viên toàn cụm dự. Hội thảo sau thao giảng: Các nhóm bộ môn trực tiếp rút ra những cái đã đổi mới trong phương pháp và những cái chưa được đổi mới và còn thiên về phương pháp dạy học cũ. Qua góp ý xây dựng sau dạy thử nghiệm, giáo viên tự hiểu được về sự khác nhau trong phương pháp dạy học mới và phương pháp dạy học truyền thống. 3-Tiếp thu ý kiến chỉ đạo của Hội đồng chuyên môn: Cứ sau mỗi đợt sinh hoạt chuyên môn liên trường là một lần đội ngũ được bồi dưỡng một cách hữu ích về đổi mới phương pháp dạy học, đồng thời tháo gỡ được vướng mắc trong chuyên môn. Hoạt động bồi dưỡng giúp giáo viên củng cố lại những vấn đề cốt lõi của việc đổi mới, đồng thời khắc sâu, làm rõ thêm bản chất của đổi mới phương pháp. Vì vậy, sinh hoạt chuyên môn liên trường là niềm háo hức, chờ đợi của tất cả đội ngũ giáo viên trường Mỹ Thủy nói riêng và giáo viên Lệ Thủy nói chung. * Về đổi mới hình thức kiểm tra đánh giá học sinh: Theo yêu cầu chung của ngành giáo dục và yêu cầu của đơn vị, mỗi một giáo viên đồng thời với đổi mới phương pháp dạy học phải gắn liền với đổi mới kiểm tra đánh giá học sinh bởi đây là hai vấn đề có tính thống nhất liên quan với nhau trong quá trình dạy học. Vì vây, chúng tôi đã bồi dưỡng cho giáo viên trong hoạt động này về các nội dung cơ bản: - Xác định nội dung kiểm tra đánh giá: + Đúng trọng tâm mỗi chương, mỗi phần. + Đề ra phải sát đối tượng học sinh, có kiến thức phân loại học sinh theo từng đối tượng. - Đổi mới hình thức kiểm tra: + Không chỉ nhất nhất phải kiểm tra bằng câu hỏi nêu ra đầu giờ thì mới gọi là kiểm tra mà phải linh hoạt trong công tác kiểm tra. Kiểm tra mọi khi, mọi lúc trong tiết học để HS luôn luôn huy động vốn kiến thức đã có kết hợp với cách thức tổ chức hoạt động tốt của thầy giáo nhằm khơI sự tò mò hứng thú của các em khi tìm hiểu kiến thức và rèn kĩ năng. + Tổ chức kiểm tra đánh giá kết qả học tập của học sinh một cách nghiêm túc. Ngoài trách nhiệm thưc hiện cuộc vận động “hai không” giúp giáo viên đánh giá đúng thực chất tiếp thu kiến thức của học sinh thông qua phương pháp dạy học của giáo viên, qua đó tự đánh giá khả năng đổi mới của chính mình để tăng cường bồi dưỡng tay nghề vững vàng hơn trong đổi mới phưong pháp dạy học. 3- Tổ chức rút kinh nghiệm: 3.1. Sau khi nắm chắc chương trình dạy học bộ môn, được quản lý bồi dưỡng thường xuyên về phương pháp dạy học thông qua khâu bồi dưỡng tại chỗ, bồi dưỡng theo nhóm tổ chuyên môn, qua hoạt động chuyên môn liên trường, hàng tháng mỗi cá nhân, tổ, quản lý trường phải tự rút ra kết luận bằng văn bản theo các yêu cầu: - Những việc đã làm được trong đổi mới phương pháp dạy học: + Những điểm cá nhân đạt được theo yêu cầu của phương pháp mới. + Những khó khăn trong cách tổ chức hoạt động học tập của học sinh. + Những nét mới trong tổ chức sử dụng thiết bị. - Những điểm chưa làm được. - Nguyên nhân. - Kiến nghị, đề xuất Từng nhóm bộ môn rút ra nhận định chung của nhóm. Từng tổ chuyên môn tổng hợp ý kiến và có kết luận cơ bản, có trách nhiệm đề xuất với quản lý về những tình huống nảy sinh trong thực hiện đổi mới phương pháp và đổi mới khâu kiểm tra đánh giá HS. Từ đó, quản lý tiếp tục có hướng bồi dưỡng cho đội ngũ trong tháng hoặc đợt tiếp theo. Công tác kiểm tra của cán bộ quản lí: Coi trọng công tác bồi dưỡng đội ngũ, cán bộ quản lý trường đã xác định việc kiểm tra đội ngũ là một giải pháp không thể thiếu trong quá trình quản lý. Thông qua kiêm tra nội bộ để phát hiện ra những nhân tố mới, sự tiến bộ hoặc chậm tiến của giáo viên trong vận dụng phương pháp dạy học mới và đổi mới cách kiểm tra đánh giá học sinh. Kiểm tra để làm tốt công tác bồi dưỡng đội ngũ. Sau kiểm tra, chúng tôi rút ra kết luận để từ đó tìm giải pháp tối ưu nhất bồi dưỡng cho đội ngũ trong giai đoạn tiếp theo. IV/ Kết quả đạt được và bài học kinh nghiệm: Sau một quá trinh kiên trì, bền bỉ chỉ đạo và thực hiện công tác bồi dưỡng cán bộ tại đơn vị, giáo viên của trường đã tự tin hơn trong thực hiện phương pháp mới. Đến cuối năm học 2006-2007, số giáo viên bị xếp loại chưa đổi mới về phương pháp dạy học và đổi mới cách kiểm tra đánh giá học sinh còn rất ít: 1/ 26 giáo viên xếp loại trung bình về năng lực chuyên môn. Đây là sự cố gắng, nổ lực rất lớn của đội ngũ giáo viên và sự kiên trì bồi dưỡng cho đội ngũ của cán bộ quản lý trường. Bởi chúng tôi đã xác định rằng công tác bồi dưỡng đội ngũ là khâu đột phá của giáo dục, quyết định sự thành công hay thất bại, phát triển hay đi lùi của một nhà trường. Vì vậy, vào đầu từng năm học, chúng tôi đã có kế hoạch cụ thể và bồi dưỡng đội ngũ ngay trong tháng 8 và xuyên suốt từng năm học một cách tích cực. Là công việc thường xuyên của quản lý nhà trường, từng tháng, từng đợt, chúng tôi đều đặt ra mục tiêu cụ thể cho công tác bồi dưỡng; cuối tháng, cuối đợt chúng tôi tổ chức cho đội ngũ rút ra nhận xét, bài học kinh nghiệm cho mình. Tổ chuyên môn có trách nhiệm tổng hợp để thông qua hội thảo cuối kỳ. Qua đó, lãnh đạo trường giúp cho đội ngũ tháo gỡ những khó khăn trong nội dung kiến thức, phương pháp dạy học, trong tổ chức kiểm tra đánh giá học sinh. Công tác bồi dưỡng đội ngũ ở trường Trung học cơ sở Mỹ Thủy trở thành việc làm thường xuyên có nề nếp trong suốt 5 năm thực hiện công tác sách giáo khoa mới. Vì thế, không khí sư phạm trong nhà trường luôn luôn sôi động, cuốn hút sự say mê, tìm tòi của người dạy và tạo hứng thú lôicuốn học sinh trong quá trình học. Kết quả bồi dưỡng đội ngũ thể hiện rõ rệt qua các hội thi giáo viên dạy giỏi cấp huyện, cấp tỉnh trong những năm qua. V/ Kết luận: Công cuộc đổi mới giáo dục phổ thông đòi hỏi tất cả mỗi thành viên trong ngành giáo dục phải biết suy nghĩ về công việc của mình đang làm phải biết mình cần làm gì để tham gia quá trình đổi mới đó. Từ đó, nâng cao vai trò, trách nhiệm của mình trong việc thường xuyên đổi mới phương pháp dạy học. Việc bồi dưỡng đội ngũ là điều cần thiết nhưng không thể một sớm một chiều mà đạt được. Người quản lý giáo dục cần phải biết cách tổt chức, phân chia công việc một cách thích hợp để bồi dưỡng cho đội ngũ, phải biét đội ngũ cần bồi dưỡng những gì và chọn cách thức nội dung bồi dưỡng như thế nào cho có hiệu quả. Điều đó còn cần vào sự tận tâm của người quản lí và sự chịu khó kiên trì của đội ngũ để phương pháp mới được vận dụng một cách thuần thục cho tất cả giáo viên nhằm nâng cao chất lượng giáo dục trong năm học này và những năm tới của trường THCS Mỹ Thủy nói riêng và của ngành giáo dục nói chung. Mỹ Thủy, tháng 5 năm 2008 Người thực hiện Võ Thị Loan