Giảng văn Câu cá mùa thu

Giảng văn Câu cá mùa thu ( Thu điếu) Nguyễn Khuyến A.Mục tiêu bài học: Giúp HS: Cảm nhận được vẻ đẹp của cảnh thu điển hình cho mùa thu làng cảnh nông thôn Việt Nam vùng đồng bằng Bắc bộ. Vẻ đẹp tâm hồn thi nhân:Tâm trạng thời thế, lòng yêu thiên nhiên, yêu quê hương, đất nước. Nghệ thuật thơ Nguyễn Khuyến: Nghệ thuật tả cảnh, tả tình; cách gieo vần,nghệ thuật sử dụng từ ngữ. B.Chuẩn bị của thầy và trò: GV: Thiết kế bài soạn. Tư liệu về thơ Nguyễn Khuyến, Nguyễn Khuyến con người. HS: Soạn bài theo hướng dẫn sgk. C.Phương pháp tiến hành. Pp gợi mở,pp bình,giải thích,phát vấn. D.Tiến Trình Thực Hiện. 1.Ổn định lớp. 2.Hỏi bài cũ và dẫn vào bài mới. Câu hỏi: Em hãy đọc lại bài thơ “Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến? 3.Bài mới. Họat động của GV và HS Nội dung cần đạt * Hoạt động 1: GV yêu cầu hs đọc tiểu dẫn. Em hãy dựa vào sgk trình bày về vài nét về con người của nhà thơ Nguyễn Khuyến? HS xem sgk trả lời. Em hãy nêu đặc điểm chính về sự nghiệp của nhà thơ? Hs trả lời. GV lấy dẫn chứng một số bài thơ về đề tài trào phúng và làng cảnh quê hương. Bằng sự hiểu biết của mình và dựa vào sgk em hãy cho biết xuất xứ của Chùm thơ thu? * Hoạt động 2. GV yêu cầu hs đọc bài thơ. GV đọc mẫu và hướng dẫn cách đọc. Gv định hướng cho hs tìm bố cục bài thơ. Em hãy cho biết những cảnh vật mà Tác giả nhắc đến trong bài thơ? GV định hướng. Màu sắc cảnh vật có gì đặc biệt? GV liên hệ với bài Thu Vịnh và Thu Ẩm. “Cái thú vị…của bài Thu điếu ở các điệu xanh: xanh ao, xanh bờ, xanh sóng, xanh tre, xanh trời, xanh bèo, có một màu vàng đâm ngang của chiếc lá thu rơi” (Xuân Diệu). Em hãy nhận xét về đường nét chuyển động của cảnh vật trong bài thơ? HS dựa vào sgk trả lời. GV bình thêm. Điểm nhìn của tác giả có gì đặc biệt? GV liên hệ với điểm nhìn trong hai bài thơ Thu Vịnh và Thu Ẩm. Tâm trạng của tác giả được thể hiện qua những từ ngữ và hình ảnh nào? Hs dựa vào 2 câu thơ cuối trả lời. GV gợi mở cho hs. Em nhận xét gì về “dáng ngồi câu “ cua tác giả? HS tự suy luận trả lời. Em còn nhận thấy trong bài thơ những chi tiết nào thể hiện sự lo lắng cho vận mệnh của đất nước của tác giả? Hs tìm trong sgk. Bài thơ “Câu cá mùa thu”nhưng tác giả có chú tâm vào việc đi câu hay không? Em có nhận xét gì về bút pháp nghệ thuật tác giả sử dụng? GV gợi mở. Hs phát hiện. * Hoạt động 3. Em hãy nêu tóm tắt về nội dung tác phẩm? GV nhấn mạnh lại. I.Tiểu dẫn. 1.Tác giả. * Con người. - Nguyễn Khuyến (1835- 1909).Tên Nguyễn Thắng.Làng Và – Yên Đổ - Bình Lục – Hà Nam. - Đỗ đầu 3 kì thi “Tam Nguyên Yên Đổ”.10 năm làm quan còn chủ yếu sống ở quê hương. - Gia đình nhà nho nghèo,là người có tài,yêu quê hương đất nước,có cốt cách thanh cao,không chịu hợp tác với pháp. * Sự nghiệp. - Sáng tác chủ yếu chữ hán và chữ nôm (800 bài thơ). - Đề tài: + Trào phúng → Châm biếm đả kích chế độ thực dân pháp. + Làng cảnh Việt Nam → Miêu tả bức tranh thu của làng quê nói chung và vùng đồng bằng Bắc Bộ nói riêng. 2. Chùm thơ Thu và bài thơ Thu Điếu. - Gồm 3 bài thơ : Thu Vịnh – Thu Ẩm – Thu Điếu. - Thể loại :Thất ngôn bát cú đường luật. - Miêu tả cảnh mùa thu → Thể hiện lòng yêu quê hương đất nước và tâm trạng u hoài trước thời cuộc của nhà thơ. II. Đọc – Hiểu. Đọc. Bố cục. Tìm hiểu bài thơ. Cảnh thu. Không khí mùa thu được gợi lên từ dịu nhẹ, thanh sơ của Cảnh vật : Ao thu, chiếc thuyền, ngõ trúc, trời thu, lá vàng → Đặc trưng của cảnh vùng Đồng bằng Bắc Bộ. Màu sắc : + Xanh trong của Ao thu. Xanh ngắt của Trời thu. Xanh biếc của sóng. + Vàng của Lá thu. → Sự kết hợp độc đáo giữa gam màu xanh chủ đạo và xen ngang là một chiếc lá vàng rơi tạo ra sự hoà sắc nhẹ nhàng. - Đường nét chuyển động : Sóng ↔ Khẽ gợn. Lá vàng ↔ Khẽ đưa Cá ↔ Đớp động. → Tất cả vận động nhẹ nhàng dường như không đủ để tạo ra âm thanh.Tiếng cá đớp động cuối bài thơ càng làm tăng thêm vẻ tĩnh mịch của cảnh vật. - Điểm nhìn : Gần - Cao - Xa - Gần. ↓ ↓ ↓ ↓ Thuyền câu-Tầng mây-Ngõ trúc-Thuyền câu → Tác giả nhìn theo nhiều chiều,nhiều nhiều hướng khác nhau. Tất cả được phác vẽ bằng vài nét chấm phá như bức tranh thuỷ mặc. => Cảnh thu thanh sơ, dịu nhẹ khoáng đạt, tĩnh lặng…Nét thu Việt Nam thể hiện rõ ở cảnh ao làng, cảnh bèo, thuyền câu, ngõ trúc.Nghệ thuật miêu tả sinh động kết hợp hài hoà giữa chất liệu quen thuộc của cổ thi với hình ảnh lấy từ cảnh sắc dân dã của làng quê Bắc bộ. b.Tình thu * Thể hiện qua bức tranh cảnh thu. - Nước “ lạnh lẽo” - Sóng “hơi gợn tí” - Lá vàng “khẽ đưa vèo” → Từ ngữ, hình ảnh gợi sự tĩnh lặng, u buồn trong tâm hồn thi sĩ. - Mây lơ lửng, ngõ vắng teo… → Gợi nỗi niềm cô đơn, trống vắng. * Thể hiện qua dáng ngồi câu cá. - Câu thơ cuối có 2cách hiểu:- không có cá. -cá đớp động đâu đó. - Ngồi “tựa gối ôm cần”câu: Dáng ngồi bất động cho thấy tác giả không chú ý vào việc đi câu mà đang chú ý đón nhận cảnh thu. - Cái dáng “vèo” của lá rất lạc lõng nhưng lại phù hợp với sự thay đổi nhanh chóng của thời thế. Đất nước nhanh chóng rơi vào tay giặc. - “ngõ trúc vắng” hay bóng dáng của người cứu nước vắng. → Bài thơ nói chuyện câu cá nhưng thực ra người đi câu không chú ý vào việc câu cá.mà ẩn sau đó là tâm sự thầm kín,kín đáo đến mức chỉ có thể cảm nhận sự thay đổi rất tinh tế qua từng nét vẽ về mùa thu. c. Bút pháp nghệ thuật. - Ngôn từ sử dụng giản dị ,trong sáng . - Tác giả sử dụng các từ láy “lơ lửng”, “tẻo teo”, “lạnh lẽo”. - Cách gieo vần hết sức tài tình “eo” thể hiện sự sag tạo tác giả. làm cho cảnh vật thu nhỏ lại. - Thể thơ “thất ngôn bát cú đường luật : tác giả lấy động tả tĩnh. III- Tổng Kết Qua bức tranh cảnh vật và tâm trạng…bài thơ cho thấy vẻ đẹp của cảnh thu (điển hình cho làng cảnh nông thôn Việt Nam) và vẻ đẹp tâm hồn thi nhân. IV- Củng Cố. - GV tóm tắt lại nội dung kiến thức và kiểm tra miệng tại chỗ để rèn cách diễn đạt các em.