Giáo án Hóa học 12 - Bài 1 đến 18

Tiết: Ngày soạn: Bài 1 :ESTE I. Mục tiêu bài học Kiến thức - Nắm được công thức cấu tạo chung của este và một số dẫn xuất của axit cacboxylic. - Tính chất vật lý hoá học và ứng dụng của este. Kỹ năng - Viết CTCT, gọi tên este - Viết ptpư thuỷ phân este - Làm một số dạng toán liên quan đến tính chất điều chế este 3. Trọng tâm : Cấu tạo và t/c của este II. Chuẩn bị GV: Hệ thống câu hỏi, mẫu dầu ăn, mẫu dầu chuối để làm thí nghiệm trong SGK. III. Tiến trình lên lớp: Ổn định lớp Bài cũ: không Bài mới Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Hoạt động 1 ; Gv: So sánh CTCT của hai chất sau đây từ đó rút ra nhận xét về cấu tạo phân tử este. CH3 – CO- OH CH3- CO- OC2H5 Axit axetic Etyl axetat (este) - GV: phân tích cấu tạo của este - GV hỏi: R, R’ có thể có cấu tạo như thế nào? -GV: Giới thiệu một vài dẫn xuất khác của axit cacboxylic. R-CO-O-CO-R’ ; R- CO -X ; R - CO- NR1R2 Anhidrit axit Halogenua axit amit - Hoạt động 2 - GV h ỏi: nêu cách gọi tên este? - Hoạt động 3 - GV nhấn mạnh: mùi thơm, khả năng hoà tan nhiều chất hữu cơ - Hoạt động 4 - GV: Viết phản ứng theo chiều thuận - GV hỏi: khả năng phản ứng của sản phẩm trong cùng điều kiện? - GV: phân tích cách đóng khung trong phản ứng trên - GV: Viết ptpư. - GV hỏi: pư có xảy ra theo chiều ngược lại không, vì sao? GV: Gi ới thiệu phản ứng khử - Hoạt động 5 GV: G ố Hidrocacbon kh ông no trong phân t ử este có khả năng tham gia phản ứng cộng và trùng hợp như hidrocacbon không no. - Hoạt động 6 GV: Gi ới thiệu một vài phản ứng điều chế. GV: nh ấn mạnh điều kiện để nâng cao hiệu suất phản ứng điều chế. GV: Đi ều ch ế este c ủa phenol kh ông d ùng axit cacboxylic m à ph ải d ùng anhidrit axit ho ặc clorua axit t ác d ụng v ới phenol. - GV giới thiệu một số este chứa photpho được sử dụng làm thuốc trừ sâu. I/KHÁI NIỆM VỀ ESTE VÀ DẪN XUẤT KHÁC CỦA AXIT CACBOXYLIC 1.Cấu tạo phân tử: HS: Khi thay nhóm OH ở nhóm cacboxyl của axit cacboxylic bằng nhóm OR thì được este. -Este đơn giản có CTCT như sau: Với R,R’ là gốc hidrocacbon no, không no hoặc thơm (este của axit focmic R là hidro) - CT chung của este đơn no: CnH2nO2 ( 2. Cách gọi tên este: HS: Tên gốc hiđrocacbon R’ + tên anion gốc axit có đuôi at VD: H-COOC2H5 etyl fomat CH3-COOCH3 metyl axetat CH3-CH2-COOC2H5 etyl propionat H metyl metacrylatiso-amyl axetat - Xem thêm một số th í d ụ trong SGK 3.Tính chất vật lý: HS: Đọc tính chất vật lý trong SGK HS: Nh ận xét nhi ệt độ sôi của este, acol,axit có cùng số nguy ên t ử C trong ph ân t ử, t ừ đ ó d ự đo án este có t ạo đ ư ợc liên k ết hidro liên phân tử hay không? HS: Nhỏ v ài giọt dầu ăn trong nước quan sát và trả lơi câu h ỏi gợi ý của gi áo viên. Nhận xét mùi dấu chuối - Thơm mùi quả chín: etyl butirat: mùi dứa Iso-amyl axetat: mùi chuối chín II/ TÍNH CHẤT HOÁ HỌC CỦA ESTE: 1. Phản ứng ở nhóm chức: a)Phản ứng thuỷ phân + Trong dd axit H2SO4đ, to + C2H5OH -> Phản ứng thuỷ phân trong dd axit là phản ứng thuận nghịch + Trong dd bazơ ( pư xà phòng hoá) CH3-COONa + C2H5-OH -> Phản ứng thuỷ phân trong dd bazơ là pư không thuận nghịch còn gọi là phản ứng xà phòng hoá HS: Nghiên cứu dạng tổng quát trong SGK lên bảng viết ph ương trình ví dụ điều chế etyl fomiat, iso- amyl axetat, metyl metacrylat từ axit và ancol tương ứng. b) Ph ản ứng khử: R-COO-R’ R-CH2-OH + R’- OH HS: Đọc SGK 2. Ph ản ứng ở g ốc hidrocacbon: a)Phản ứng cộng vào gốc không no (cộng H2,Br2,Cl2.) HS: Tham khảo SGK và lên bảng viết phản ứng ví dụ. b) Ph ản ứng tr ùng h ợp: HS: Tham khảo SGK v à viết PTPƯ III/ ĐIỀU CHẾ VÀ ỨNG DỤNG: 1. Điều chế: a) Este c ủa ancol: Dùng phản ứng este hoá giữa acol và axit H2SO4đ, to CH3COOH + CH3OH CH3COOCH3 + H2O HS: Vi ết th êm hai ph ản ứng v à nghi ên c ứu đi ều ki ện đ ể n âng cao hi ệu su ất ph ản ứng. b) Este c ủa phenol HS: Vi ết ph ư ơng tr ình ph ản ứng: C6H5-OH + (CH3CO)2O CH3COOC6H5 + CH3COOH Anhidrit axetic phenyl axetat 2. Ứng dụng HS:Cho học sinh sưu tầm theo dạng chiếu phim - Este có mùi thơm được dùng để tăng hương vị cho bánh kẹo, nước giải khát, pha vào nước hoa, xà phòng. - Este có khả năng hoà tan tốt nhiều chất hữu cơ được dùng pha sơn - Sản xuất thuỷ tinh hữu cơ. Củng cố :2.3/7 sgk Dặn dò: 4,5/7 sgk IV Rút kinh nghiệm Tiết: Ngày soạn: Bài 2 Lipit I/ Mục tiêu của bài học 1/ Kiến thức: Sau bài này, HS biết: - Khái niệm, phân loại, trạng thái tự nhiên và tầm quan trọng của lipit - Tính chất vật lí, công thức chung và tính chất hóa học của chất béo - Sử dụng chât béo một cách hợp lí 2/ Kĩ năng - Phân biệt lipit, chất béo, chất béo lỏng, chất béo rắn - Viết đúng phản ứng thủy phân chất béo trong các môi trường khác nhau - Giải thích được sự chuyển hóa chất béo trong cơ thể 3. Trong tâm: cấu tạo và tính chất của chất béo II. Chuẩn bị: Mẫu chất béo, sáp ong III. Tiến trình lên lớp: 1.Ổn định lớp. 2. Bài cũ : Viết CTCT các đồng phân ứng với CTPT C2H4O2. Gọi tên các đồng phân có nhóm C=O. Những đồng phân nào có phản ứng tráng gương, vì sao? 3. Bài mới Hoaït ñoäng cuùa thaày vaø troø Noäi dung baøi hoïc Hoạt động 1: - GV cho HS quan sát các mẫu vật là dầu ăn, mỡ, sáp ong và giới thiệu cho HS biết chúng đều là lipit và chúng ta chỉ nghiên cứu về chất béo - GV hỏi: nhìn vào CTC của chất béo, hãy cho biết chất béo là este được tạo nên từ ancol nào và axit cacboxylic loại nào? Sau đó GV cho HS đọc kết luận trong sgk/9. - GV: hãy tính số liên kết đôi C=C trong hai axit béo không no và nhận xét về nhiệt độ nóng chảy của các axit trên. Hoạt động 2: Tính chất vật lý -GV hỏi: căn cứ vào nhiệt độ nóng chảy của 2 chất béo trên, hãy cho biết thành phần nào trong phân tử chất béo có ảnh hưởng đến trạng thái tồn tại của chất béo đó - GV cho HS rút ra kết luận trong sgk Hoạt động 3: Tính chất hóa học - GV đặt vấn đề: chất béo là một este do vậy nó thể hiện tính chất hóa học chung của một este (yêu cầu HS nhắc lại bài cũ). Ngoài ra, nếu gốc axit béo không no thì chất béo còn có phản ứng cộng - GV nhận xét: phản ứng thủy phân chất béo trong môi trường axit là phản ứng thuận nghịch và sản phẩm là glixerol và các axit béo - GV: phản ứng thủy phân chất béo trong môi trường kiềm là phản ứng xà phòng hóa. Muối natri của các axit béo chính là xà phòng - phản ứng xà phòng hóa xảy ra nhanh hơn phản ứng thủy phân trong môi trường axit và là phản ứng một chiều - GV bổ sung: chất béo có chứa các gốc axit không no có phản ứng cộng H2 với xúc tác Ni trong điều kiện t0, p cao - Phương pháp này dùng trong CN chế biến dầu thành mỡ rắn hoặc bơ nhân tạo có giá trị cao hơn- GV trình bày: một số dầu mỡ động thực vật để lâu ngày ngoài không khí thường có mùi khó chịu ta gọi là sự ôi mỡ Hoạt động 4: Vai trò của chất béo - GV cho HS nghiên cứu sgk sau đó viết quá trình chuyển hóa chất béo trong cơ thể - GV trình bày các ứng dụng trong CN của chất béo kết hợp với hình vẽ hoặc mẫu vật để minh họa I/ Khái niệm, phân loại và trạng thái tự nhiên 1/ Khái niệm và phân loại CTC của chất béo: Trong đó: R1, R2, R3 là các gốc hiđrocacbon, có thể giống hoặc khác nhau Kết luận: sgk/9 - Khi thủy phân chất béo thì thu được glixerol và axit béo (hoặc muối) - Axit béo no thường gặp là: axit panmitic: C15H31 – COOH (tnc: 630C); axit stearic: C17H35 – COOH (tnc: 700C) - Axit béo không no thường gặp là: axit oleic: C17H33 – COOH (tnc: 130C); ; axit linoleic: C17H31 – COOH (tnc: 50C); 2/ Trạng thái tự nhiên: sgk/10 II/ Tính chất của chất béo 1/ Tính chất vật lý - Chất béo nhẹ hơn nước, không tan trong nước, tan trong một số dung môi hữu cơ như: benzen, xăng, ete ... 2/ Tính chất hóa a/ Phản ứng thủy phân trong môi trường axit Các axit béo b/ Phản ứng xà phòng hóa Xà phòng c/ Phản ứng hiđro hóa lipit lỏng Triolein (lỏng) Tristearin (rắn) d/ Phản ứng oxi hóa (sự ôi mỡ) Chất béo (có C=C) peroxit anđ + xeton + axit cacboxylic III/ Vai trò của chất béo 4. Củng cố - Nắm vững phản ứng đặc trưng của lipit giống este là phản ứng thủy phân (môi trường axit hoặc kiềm) - Ngoài ra lipit lỏng (chứa các gốc axit béo không no) còn có phản ứng cộng H2 5: Dặn dò; Xem bài chất giặt rửa IV. Rút kinh nghiệm Tiết: Ngày soạn: Bài 3: Chất giặt rửa Mục tiêu: kiến thức: khái niệm, thành phần chính của xà phòng và của chất giặt rửa tổng hợp phương pháp sản xuất xà phòng, chất giặt rửa tổng hợp nguyên nhân tạo nên đặc tính của xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp Kỹ năng: sử dụng hợp lí xà phòng và chất giặt rửa trong đời sống. tính khối lượng xà phòng theo hiệu suất phản ứng. 3. Trong tâm : Cơ chế tẩy rửa, đ/c chất tẩy rửa Chuẩn bị: Một số hình ảnh về phương pháp SX xà phòng Các mẫu chất có sẵn, phiếu học tập III. Tiến trình lên lớp: 1: Ổn định lớp 2: Bài cũ: Viết ptpư thủy phân tristearin xúc tác axit và bazơ 3: Bài mới Hoạt động của GV Hoạt động của HS Hoạt động 1: Vào bài Chất giặt rửa là gì? Tại sao chất giặt rửa lại có tác dụng làm sạch vết bẩn? Hoạt động 2: GV: Yêu cầu HS đọc SGK, thảo luận và trả lời câu hỏi vào phiếu học tập. Chất giặt rửa là gì ? Nguồn gốc các chất giặt rửa? Hoạt động 03: GV: Yêu cầu HS đọc SGK để rút ra các khái niệm và cho VD tương ứng Chất tẩy màu Chất ưa nước Chất kị nước *GV bổ sung cho hoàn chỉnh và chú ý cho HS dung môi tan tốt của chất kị nước và chất ưa nước. *GV yêu cầu HS quan sát H 1.3 SGKđể rút ra câu trúc phân tử. *GV cho HS đọc SGK tìm hiểu cơ chế hoạt động của chất giặt rửa. *GV bổ sung và khẳng định kết quả. Hoạt động 04: *GV cho HS làm việc theo nhóm, từng nhóm báo cáo để rút ra phương thức sản xuất xà phòng. cho biết thành phần chính của Xà phòng? Cách sử dụng? *GV bổ sung ưu và nhược điểm của xà phòng? Hoạt đông 05: *GV yêu cầu HS đọc SGK và trả lời câu hỏi: - chất giặt rửa tổng hợp được điều chế từ đâu? - chúng có tính chất như thế nào? - tại sao cần sản xuất chất giặt rửa tổng hợp *GV yêu cầu HS đọc SGK và cho biếtt thành phần, ưu và nhược điểm của chất giặt rửa tổng hợp so với xà phòng? * HS: trả lời I. Khái niệm và tính chất của chất giặt rửa: 1. Khái niệm về chất giặt rửa: - Chất giặt rửa: là những chất khi dùng cùng với nước thì có tác dụng làm sạch các chất bẩn bám trên các vật rắn mà không gây phản ứng hoá học với các chất đó. - Lấy từ thiên nhiên: bồ kết, bồ hòn - Xà phòng là hỗn hợp các muối natri (kali) của các axit béo - Chất giặt rửa tổng hợp :bột giặt, kem giặt ). 2. Tính chất giặt rửa: a) Một số khái niệm liên quan: - Chất tẩy màu: làm sạch các vết màu bẩn nhờ những phản ứng hoá học. VD: Nước giaven, nước clo, SO2 - Chất ưa nước: là những chất tan tốt trong nước. VD: metanol, etanol, axit axetic - Chất kị nước: là những chất hầu như không tan trong nước. VD: Hiđrocacbon, dẫn xuất halogen Chú ý: Chất kị nước thì tan tốt trong dầu mỡ, chất ưa nước thì không tan trong dầu mỡ. b) Đặc điểm cấu trúc phân tử muối natri của axit béo: Cấu tạo phân tử muối natri của axit béo gồm: + Một “đầu” ưa nước, -COONa. + Một “Đuôi” kị nước , nhóm –CxHy c) Cơ chế hoạt động của chất giặt rửa. VD: Cơ chế hoạt động của chất giặt rửa natri stearat. - Đuôi ưa dầu mỡ CH3[CH2]16- thâm nhập vào vết dầu bẩn, còn nhóm –COONa ưa nước lại có xu hướng kéo ra phía các phân tử nước. Kết quả: Vết dầu bị phân chia thành các hạt rất nhỏ giữ chặt bởi các phân tử natri stearat, rồi bị rửa trôi. II. Xà Phòng: 1. Sản xuất xà phòng * Phương pháp thông thường: - Đun dầu thực vật, mỡ động vật với dd kiềm ở to cao, P cao (RCOO)3 + 3NaOH à 3RCOONa + C3H5(OH)3 - Thêm NaCl vào hh để tách muối ra khỏi hh. trộn muối thu được với chất phụ gia rồi ép thành bánh * Phương pháp khác: Ankan à axit caboxylic à muối natri/ kali của axit cacboxylic. 2. Thành phần của xà phòng và sử dụng xà phòng. -Thành phần chính của xà phòng là các muối natri (kali) của axit béo, thường là natri stearat (C17H35COONa), natri panmitat (C15H31COONa), natri oleat (C17H33COONa) - Phụ gia: chất màu, chất thơm. - Sử dụng: tắm gội, giặt giũ - Ưu điểm: không gây hại cho da, môi trường. - Nhược điểm: khi dùng với nước cứng (chứa nhiều ion Ca2+, Mg2+) thì các muối canxi stearat, canxi panmitatsẽ kết tủa làm giảm tác dụng giặt rửa, ảnh hưởng đếnchất lượng sợi vải. III. Chất giặt rửa tổng hợp 1. Sản xuất chất giặt rửa tổng hợp - Điều chế từ các sản phẩm của dầu mỏ - Người ta tổng hợp nhiều chất có tính chất giặt rửa tương tự xà phòng, gọi là chất giặt rửa tổng hợp 2. Thành phần và sử dụng các chế phẩm từ chất giặt rửa tổng hợp: - Thành phần: + Chất giặt rửa tổng hợp + Chất thơm + Chất màu + Chất tẩy trắng: NaClO (có hại cho da) - Ưu điểm: Dùng được với nước cứng - Nhược điểm: trong phân tử có chứa gốc hiđrocacbon phân nhánh, khó phân huỷ gây ô nhiiễm môi trường 4. Củng cố: hướng dẫn làm BT 4,5 SGK 5. Dặn dò :Chuẩn bị bài ‘Luyện tập’ IV. Rút kinh nghiệm Tieát: Ngaøy soaïn: Baøi 4: LUYEÄN TAÄP I .Muïc tieâu: 1. Kieán thöùc: Söï chuyeån hoùa giöõa caùc loaïi hydrocacbon vaø caùc daãn xuaát cuûa hydrocacbon 2. Kó naêng: vieát phöông trình chuyeån hoùa giöõa caùc chaát 3. Troïng taâm: Töø hydrocacbon ñieàu cheá caùc daãn xuaát cuûa chuùng II. Chuaån bò: Baûng phuï veõ 2 sô ñoà chuyeån hoùa III. Tieán trình leân lôùp: 1. OÅn ñònh lôùp: 2. Baøi cuõ:Keât hôïp vôi luyeân taäp 3. Baøi môùi: Hoaït ñoäng cuùa thaày vaø troø Noäi dung baøi hoïc HÑ1: +Xem sô ñoà chuyeån hoùa neâu moái lieân quan giöõa caùc loai hydro cacbon vaø cach chuyeån hoùa. +Caùch chuyeån hiñrocacbon no thaønh khoâng no vaø thôm +Caùch chuyeån hiñrocacbon khoâng no vaø thôm thaønh no HÑ2: + Töø hydrocacbon cho bieát caùch chuyeån hoùa thaønh ancol, andehit, axit,este. + Caùch chuyeån hiñrocacbon tröïc tieáp thaønh daãn xuaát chöùa oxi + Caùch chuyeån hiñrocacbon thaønh daãn xuaát chöùa oxi qua daãn xuaát halogen + Caùch chuyeån hoùa giöõa caùc daãn xuaát chöùa oxi HÑ3:cho hoïc sinh thaûo luaän sô ñoà trang 20 sgk LUYEÄN TAÄP MOÁI LIEÂN HEÄ GIÖÕA HIÑROCACBON VAØ MOÄT SOÁ DAÃN XUAÁT CUÛA HIÑROCACBON I- MOÁI LIEÂN HEÄ GIÖÕA CAÙC HIÑROCACBON 1. Chuyeån hiñrocacbon no thaønh khoâng no vaø thôm a) Phöông phaùp ñehiñro hoùa xt, t0 xt, t0 xt, t0 -H2 -H2 -4H2 CnH2n – 6 CnH2n + 2 CnH2n CnH2n - 2 b) Phöông phaùp cracking xt, t0 CnH2n + 2 CxH2x + 2 + CyH2y ( x + y = n) 2. Chuyeån hiñrocacbon khoâng no vaø thôm thaønh no a) Phöông phaùp hiñro hoùa khoâng hoaøn toaøn +H2 +H2 Ni, t0 Pd/PbCO3, t0 R – C º C – R’ R – C = C – R’ RCH2CH2R’ b) Phöông phaùp hiñro hoùa hoaøn toaøn CnH2(n - x) + (x + 1) H2 CxH2x + 2 ( x = 1, 2) CnH2n – 6 + 3H2 CnH2n aren xicloankan II- MOÁI LIEÂN HEÄ GIÖÕA HIÑROCACBON VAØ DAÃN XUAÁT CHÖÙA OXI CUÛA HIÑROCACBON 1. Chuyeån hiñrocacbon tröïc tieáp thaønh daãn xuaát chöùa oxi a) Oxi hoùa hiñrocacbon ôû ñieàu kieän thích hôïp: Oxi hoùa ankan, anken, aren ôû nhieät ñoä cao vôùi xuùc taùc thích hôïp thu ñöôïc daãn xuaát chöùa oxi. Thí duï : R - CH2 - CH2 - R’ R - COOH + R’- COOH b) Hiñrat hoùa anken thaønh ancol R – CH = CH2 + H2O R - CH(OH) - CH3 c) Hiñrat hoùa ankin thaønh anñehyt hoaëc xeton R – C º C – R’ [R – CH = C(OH) – R’] RCH2COR’ 2. Chuyeån hiñrocacbon thaønh daãn xuaát chöùa oxi qua daãn xuaát halogen a) Theá nguyeân töû H baèng nguyeân töû halogen roài thuûy phaân R - H R - X R - OH Ar - H Ar - X Ar - OH b) Coäng halogen hoaëc hiñrohalogenua vaøo hiñrocacbon khoâng no roài thuûy phaân R – CH = CH2 R - CHX - CH3 R - CH(OH) - CH3 3. Chuyeån ancol vaø daãn xuaát halogen thaønh hiñrocacbon H2SO4, 1700C a) Taùch nöôùc töø ancol thaønh anken b) Taùch hiñrohalogenua töø daãn xuaát halogen thaønh anken KOH/C2H5OH, t0 4. Chuyeån hoùa giöõa caùc daãn xuaát chöùa oxi a) Phöông phaùp oxi hoùa Oxi hoùa nhẹ ancol baäc I, baäc II thì ñöôïc anñehyt, xeton. Oxi hoùa maïnh caùc daãn xuaát chöùa oxi thì ñöôïc axit cacboxylic : RCH2OH RCHO RCOOH RCHOHR’ RCOR’ b) Phöông phaùp khöû - Khöû anñehyt, xeton thaønh ancol : RCOR’ + H2 RCHOHR’ - Khöû este thaønh ancol : RCOOR’ RCH2OH + R’OH c) Este hoùa vaø thuûy phaân este H+ , t0 RCOOH + R’OH RCOOR’+ H2O III- SÔ ÑOÀ BIEÅU DIEÃN MOÁI QUAN HEÄ GIÖÕA HIÑROCACBON VAØ MOÄT SOÁ DAÃN XUAÁT CUÛA HYDROCACBON (SGK) 4. Cuûng coá: Töø etan vieát caùc ptpö ñieàu cheá Etylaxetat vaø phenol 5. Daën doø:Xem tröôùc baøi5 IV. Ruùt kinh nghieäm Tiết: Ngày soạn: Ch­¬ng 2 : Cacbonhi®rat Bµi 5 : Glucoz¬ I. Môc tiªu cña bµi häc 1. VÒ kiÕn thøc - BiÕt cÊu tróc ph©n tö d¹ng m¹ch hë cña glucoz¬, fructoz¬. - BiÕt sù chuyÓn ho¸ gi÷a 2 ®ång ph©n: glucoz¬, fructoz¬. - HiÓu c¸c nhãm chøc cã trong ph©n tö glucoz¬, fructoz¬, vËn dông tÝnh chÊt cña c¸c nhãm chøc ®ã ®Ó gi¶i thÝch c¸c tÝnh chÊt ho¸ häc cña glucoz¬, fructoz¬. 2. KÜ n¨ng - RÌn luyÖn ph­¬ng ph¸p t­ duy trõu t­îng khi nghiªn cøu cÊu tróc ph©n tö phøc t¹p (cÊu t¹o vßng cña glucoz¬, fructoz¬) 3.Träng t©m :glucoz¬ cã t/c cña ancol ®a chøc vµ an®ehit ®on chøc II. ChuÈn bÞ - Dông cô: kÑp gç, èng nghiÖm, ®òa thuû tinh, ®Ìn cån, th×a, èng nhá giät, èng nghiÖm nhá. - Ho¸ chÊt: glucoz¬, c¸c dung dÞch : AgNO3, NH3, CuSO4, NaOH. - M« h×nh: h×nh vÏ, tranh ¶nh liªn quan ®Õn bµi häc. III. Tieán trình leân lôùp OÅn ñònh lôùp Baøi cuõ: Khoâng Baøi môùi Hoạt động của thầy và trò Nội dung ghi bảng Ho¹t ®éng 1 * GV cho HS quan s¸t mÉu glucoz¬. * HS tù nghiªn cøu SGK vÒ tÝnh chÊt vËt lÝ vµ tr¹ng th¸i thiªn nhiªn cña glucoz¬. Ho¹t ®éng 2 Sö dông phiÓu häc tËp sè 1 * GV hái HS - §Ó x¸c ®Þnh CTCT cña glucoz¬ ph¶i tiÕn hµnh c¸c thÝ nghiÖm nµo ? - Ph©n tÝch kÕt qu¶ thÝ nghiÖm ®Ó kÕt luËn vÒ cÊu t¹o cña glucoz¬. * HS tr¶ lêi + Khö hoµn toµn Glucoz¬ cho n- hexan. VËy 6 nguyªn tö C cña ph©n tö Glucoz¬ t¹o thµnh 1 m¹ch dµi + Ph©n tö Glucoz¬ cho ph¶n øng tr¸ng b¹c, vËy trong ph©n tö cã nhãm -CH=O. + Ph©n tö Glucoz¬ t¸c dông víi Cu(OH)2 cho dung dÞch mµu xanh lam, vËy trong ph©n tö cã nhiÒu nhãm -OH ë vÞ trÝ kÕ nhau. + Glucoz¬ t¹o este chøa 5 gèc axit CH3COO-, vËy trong ph©n tö cã 5 nhãm -OH. Ho¹t ®éng 3 * HS nh¾c l¹i kh¸i niÖm ®ång ph©n * GV nªu c¸c ®ång ph©n cã tÝnh chÊt kh¸c nhau. * HS nghiªn cøu sgk cho biÕt hiÖn t­îng ®Æc biÖt vÒ nhiÖt ®é nãng ch¶y cña glucoz¬. * GV nªu: - Glucoz¬ cã hai nhiÖt ®é nãng ch¶y kh¸c nhau, nh­ vËy cã hai d¹ng cÊu t¹o kh¸c nhau. -OH ë C5 céng vµo nhãm C=O t¹o ra 2 d¹ng vßng 6 c¹nh a vµ b. - ViÕt s¬ ®å chuyÓn ho¸ gi÷a d¹ng m¹ch hë vµ 2 ®ång ph©n m¹ch vßnglucoz¬ a vµ b cña glucoz¬. Ho¹t ®éng 4 Sö dông phiÕu häc tËp sè 2 * HS - Quan s¸t GV biÓu diÔn thÝ nghiÖm oxi ho¸ glucoz¬ b»ng AgNO3 trong dung dÞch NH3. - Nªu hiÖn t­îng, gi¶i thÝch vµ viÕt PTHH. * HS lµm t­¬ng tù víi thÝ nghiÖm glucoz¬ ph¶n øng víi Cu(OH)2. * GV yªu cÇu HS viÕt ph­¬ng tr×nh ph¶n øng khö glucoz¬ b»ng H2. Ho¹t ®éng 5 * HS viÕt PTHH cña ph¶n øng gi÷a dung dÞch glucoz¬ vµ Cu(OH)2 d­íi d¹ng ph©n tö. * HS nghiªn cøu SGK cho biÕt ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña este ®­îc t¹o ra tõ glucoz¬. KÕt luËn rót ra vÒ ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña glucoz¬. Ho¹t ®éng 6 Sö dông phiÕu häc tËp sè 3 * HS nghiªn cøu sgk: Cho biÕt ®iÓm kh¸c nhau gi÷a nhãm -OH ®Ýnh víi nguyªn tö C sè 1 víi c¸c nhãm -OH ®Ýnh víi c¸c nguyªn tö C kh¸c cña vßng glucoz¬. * GV: TÝnh chÊt ®Æc biÖt cña nhãm -OH hemiaxetal t¸c dông víi metanol cã dung dÞch HCl lµm xóc t¸c t¹o ra este chØ ë vÞ trÝ nµy. * HS nghiªn cøu sgk cho biÕt tÝnh chÊt cña metyl a-glucozit. * HS tù viÕt ph­¬ng tr×nh ph¶n øng. * HS nghiªn cøu sgk vµ t×m hiÓu thùc tÕ cuéc sèng. Ho¹t ®éng 7 * HS - Nghiªn cøu sgk cho biÕt ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña ®ång ph©n quan träng nhÊt cña glucoz¬ lµ fructoz¬. - HS cho biÕt tÝnh chÊt vËt lÝ vµ tr¹ng th¸i thiªn nhiªn cña fructoz¬. - HS cho biÕt tÝnh chÊt ho¸ häc ®Æc tr­ng cña fructoz¬. Gi¶i thÝch nguyªn nh©n g©y ra c¸c tÝnh chÊt ®ã. I. TÝnh chÊt vËt lÝ vµ tr¹ng th¸i thiªn nhiªn ( SGK ) II. CÊu tróc ph©n tö Glucoz¬ cã c«ng thøc ph©n tö lµ C6H12O6, tån t¹i ë hai d¹ng m¹ch hë vµ m¹ch vßng. - C¸c d÷ kiÖn thùc nghiÖm : sgk - KÕt luËn Glucoz¬ cã cÊu t¹o cña an®ehit ®¬n chøc vµ ancol 5 chøc, cã c«ng thøc cÊu t¹o thu gän lµ CH2OH-CHOH-CHOH-CHOH-CHOH-CH=O. -OH ë C5 céng vµo nhãm C=O t¹o ra 2 d¹ng vßng 6 c¹nh a vµ b. Trong thiªn nhiªn, Glucoz¬ tån t¹i hoÆc ë d¹ng a hoÆc ë d¹ng b. Trong dung dÞch, hai d¹ng nµy chiÕm ­u thÕ h¬n vµ lu«n chuyÓn ho¸ lÉn nhau theo mét c©n b»ng qua d¹ng m¹ch hë. a-Glucoz¬ Glucoz¬ b-Glucoz¬ III. TÝnh chÊt ho¸ häc Glucoz¬ cã c¸c tÝnh chÊt cña nhãm an®ehit vµ ancol ®a chøc. 1. TÝnh chÊt cña nhãm an®ehit a) - Oxi hãa Glucoz¬ b»ng phøc b¹c amoniac (AgNO3 trong dung dÞch NH3) ThÝ nghiÖm: sgk HiÖn t­îng: Thµnh èng nghiÖm l¸ng bãng. Gi¶i thÝch AgNO3+ 3NH3+H2O®[Ag(NH3)2]OH+ NH4NO3 CH2OH[CHOH]4CHO+ 2[Ag(NH3)2]OH®CH2OH[CHOH]4COONH4+ 2Ag+3NH3+ H2O. - Oxi ho¸ Glucoz¬ b»ng Cu(OH)2 khi ®un nãng CH2OH[CHOH]4CHO+2Cu(OH)2+NaOH CH2OH[CHOH]4COONa+Cu2O+3H2O. natri gluconat b) Khö Glucoz¬ b»ng hi®ro CH2OH[CHOH]4CHO+H2 CH2OH[CHOH]4CH2OH Sobitol 2. TÝnh chÊt cña ancol ®a chøc (poliancol) a) T¸c dông víi Cu(OH)2 2C6H11O6H + Cu(OH)2®(C6H11O6)2Cu + 2H2O b) Ph¶n øng t¹o este Glucoz¬ cã thÓ t¹o ra C6H7O(OCOCH3)5 3. TÝnh chÊt riªng cña d¹ng m¹ch vßng Khi nhãm -OH ë C1 ®· chuyÓn thµnh nhãm -OCH3 råi, d¹ng vßng kh«ng thÓ chuyÓn sang d¹ng m¹ch hë ®­îc n÷a. Metyl a-glucozit 4. Ph¶n øng lªn men C6H12O6 2C2H5OH + 2CO2 IV. §iÒu chÕ vµ øng dông 1. §iÒu chÕ (C6H10O5)n + nH2OnC6H12O6 2. øng dông SGK V. §ång ph©n cña Glucoz¬: Fructoz¬ CH2OH-CHOH-CHOH-CHOH-C-CH2OH || O Cïng víi d¹ng m¹ch hë fructoz¬ cã thÓ tån t¹i ë d¹ng m¹ch vßng 5 c¹nh hoÆc 6 c¹nh. D¹ng 5 c¹nh cã hai ®ång ph©n a vµ b. a-Fructoz¬ b-Fructoz¬ TÝnh chÊt t­¬ng tù Glucoz¬. Glucoz¬ Fructoz¬ 4. Cñng cè : So s¸nh cÊu t¹o vßng cña glucoz¬ vµ Fructoz¬? Nªu tÝnh chÊt hãa häc cña glucoz¬? 5. DÆn dß: 3,4/32 sgk IV Rót kinh nghiÖm Tiết: Ngày soạn: Bµi 6: Saccaroz¬ I. Môc tiªu cña bµi häc 1. KiÕn thøc - BiÕt cÊu tróc ph©n tö cña saccaroz¬. - HiÓu c¸c nhãm chøc trong ph©n tö saccaroz¬ vµ matoz¬. - HiÓu c¸c ph¶n øng hãa häc ®Æc tr­ng cña chóng. 2. KÜ n¨ng - RÌn luyÖn cho HS ph­¬ng ph¸p t­ duy khoa häc, tõ cÊu t¹o cña c¸c hîp chÊt h÷u c¬ phøc t¹p dù ®o¸n tÝnh chÊt hãa häc cña chóng. - Quan s¸t, ph©n tÝch c¸c kÕt qu¶ thÝ nghiÖm. - Thùc hµnh thÝ nghiÖm. - Gi¶i c¸c bµi tËp vÒ saccaroz¬ vµ mantoz¬. 3.Träng t©m : cÊu tao vµ t/c hh cña saccaroz¬ II. ChuÈn bÞ - Dông cô: cèc thuû tinh, ®òa thuû tinh, ®Ìn cån, èng nhá giät. - Ho¸ chÊt: dd CuSO4, dd NaOH, saccaroz¬, khÝ CO2. - H×nh vÏ phãng to cÊu t¹o d¹ng vßng saccaroz¬ vµ mantoz¬. - S¬ ®å s¶n xuÊt ®­êng saccaroz¬ trong c«ng nghiÖp. III. Tieán trình leân lôùp 1.OÅn ñònh lôùp 2.Baøi cuõ: Trìmh baøy caáu taïo voøng cuûa glucozô? 3.Baøi môùi Hoạt động của thầy và trò Nội dung ghi bảng Ho¹t ®éng 1 * HS quan s¸t mÉu saccaroz¬ (®­êng kÝnh tr¾ng) vµ t×m hiÓu SGK ®Ó biÕt nh÷ng tÝnh chÊt vËt lÝ vµ tr¹ng th¸i thiªn nhiªn cña saccaroz¬. Ho¹t ®éng 2 * HS: - Cho biÕt ®Ó x¸c ®Þnh CTCT cña saccaroz¬ ng­êi ta ph¶i tiÕn hµnh c¸c thÝ nghiÖm nµo. Ph©n tÝch c¸c kÕt qu¶ thu ®­îc rót ra kÕt luËn vÒ cÊu t¹o ph©n tö cña saccaroz¬. * HS tr¶ lêi - Dung dÞch saccaroz¬ lµm tan Cu(OH)2 thµnh dung dÞch xanh lam® cã nhiÒu nhãm -OH kÒ nhau. - Dung dÞch saccaroz¬ kh«ng cã ph¶n øng tr¸ng b¹c, kh«ng khö Cu(OH)2® kh«ng cã nhãm -CHO vµ kh«ng cßn -OH hemixetan tù do. - §un nãng dung dÞch saccaroz¬ cã mÆt axit v« c¬ ®­îc Glucoz¬ vµ Frcutoz¬ ®saccaroz¬ ®­îc hîp bëi ph©n tö Glucoz¬ vµ Fructoz¬ ë d¹ng m¹ch vßng b»ng liªn kÕt qua nguyªn tö oxi (C-O-C ) gi÷a C1 cña Glucoz¬ vµ C2 cña fructoz¬. * HS: ViÕt CTCT cña saccaroz¬. * GV : Söa ch÷a cho HS c¸ch viÕt, chó ý c¸ch ®¸nh sè c¸c vßng trong ph©n tö saccaroz¬. Ho¹t ®éng 3 * HS quan s¸t GV biÓu diÔn cña dung dÞch saccaroz¬ víi Cu(OH)2 ë nhiÖt ®é th­êng, nªu hiÖn t­îng, gi¶i thÝch, viÕt ph­¬ng tr×nh ph¶n øng. * HS nghiªn cøu sgk. ViÕt ph­¬ng tr×nh ph¶n øng cña saccaroz¬ víi v«i s÷a, sau ®ã sôc CO2 vµo dung dÞch thu ®­îc. * GV Cho HS biÕt øng dông quan träng cña c¸c ph¶n øng trªn trong c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®­êng (TÝnh chÊt nµy ®­îc ¸p dông trong viÖc tinh chÕ ®­êng). Ho¹t ®éng 4 * HS gi¶i thÝch hiÖn t­îng thùc tÕ, c¸c xÝ nghiÖp tr¸ng g­¬ng ®· dïng dung dÞch saccaroz¬ víi axit sunfuric lµm chÊt khö trong ph¶n øng tr¸ng b¹c. * GV gi¶i thÝch viÖc chän dung dÞch saccaroz¬ lµm nguyªn liÖu cho ph¶n øng tr¸ng g­¬ng. Ho¹t ®éng 5 * HS nghiªn cøu SGK. * HS theo dâi s¬ ®å s¶n xuÊt ®­êng saccaroz¬ trong CN trong SGK tãm t¾t c¸c giai ®o¹n chÝnh vµ ph©n tÝch giai ®o¹n 5 cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®­êng saccaroz¬. * GV ®¸nh gi¸ c©u tr¶ lêi cña HS. Ho¹t ®éng 6 * HS nghiªn cøu SGK cho biÕt CTCT cña mantoz¬. * HS so s¸nh cÊu t¹o ph©n tö cña saccaroz¬ vµ mantoz¬. Tõ cÊu t¹o ph©n tö cña matoz¬, HS dù ®o¸n tÝnh chÊt ho¸ häc cña mantoz¬. I. TÝnh chÊt vËt lÝ SGK II. CÊu tróc ph©n tö Saccaroz¬ hîp bëi a- Glucoz¬ vµ b- Fruct¬z¬. III. TÝnh chÊt ho¸ häc Saccaroz¬ kh«ng cßn tÝnh khö v× kh«ng cßn nhãm -CHO vµ kh«ng cßn -OH hemixetan tù do nªn kh«ng cßn d¹ng m¹ch hë. V× vËy saccaroz¬ chØ cßn tÝnh chÊt cña ancol ®a chøc vµ ®Æc biÖt cã ph¶n øng thuû ph©n cña ®isaccarit. 1. Ph¶n øng cña ancol ®a chøc a) Ph¶n øng víi Cu(OH)2 - ThÝ ngh