Giáo án Hóa học Lớp 11 nâng cao - Chương trình học kì 1 - Phan Văn Hưng

Ph©n phèi ch­¬ng tr×nh m«n ho¸ häc líp 11 Ch­¬ng tr×nh n©ng cao C¶ n¨m : 35 tuÇn x 2,5 tiÕt/tuÇn = 87,5 tiÕt Häc kú I: 18 tuÇn x 2 tiÕt/tuÇn = 36 tiÕt Häc kú II: 17 tuÇn x 3 tiÕt/tuÇn = 51 tiÕt Häc kú I TiÕt 1: ¤n tËp líp 10 Ch­¬ng 1: Sù ®iƯn li TiÕt 2: Bµi 1. Sù ®iƯn li TiÕt 3: Bµi 2.Ph©n lo¹i chÊt ®iƯn li TiÕt 4,5: Bµi 3. Axit - Baz¬ vµ muèi TiÕt 6: Bµi 4. Sù ®iƯn li cđa n­íc.pH.ChÊt chØ thÞ axit-baz¬ TiÕt 7: Bµi 5. LuyƯn tËp Axit - Baz¬ vµ muèi TiÕt 8,9,10: Bµi 6.Ph¶n øng trao ®ỉi ion trong dung dÞch c¸c chÊt ®iƯn li TiÕt 11: Bµi 7. LuyƯn tËp Ph¶n øng trao ®ỉi ion trong dung dÞch c¸c chÊt ®iƯn li TiÕt 12: Bµi 8.Thùc hµnh: TÝnh axit-baz¬. Ph¶n øng trao ®ỉi ion trong dung dÞch c¸c chÊt ®iƯn li TiÕt 13: KiĨm tra 1 tiÕt Ch­¬ng 2: nhãm nit¬ TiÕt 14: Bµi 9. Kh¸i qu¸t vỊ nhãm nit¬ TiÕt 15: Bµi 10. Nit¬ TiÕt 16,17: Bµi 11. Am«ni¨c vµ muèi am«ni TiÕt 18,19: Bµi 12. Axit nitric vµ muèi nitrat TiÕt 20: Bµi 13. LuyƯn tËp: TÝnh chÊt cđa nit¬ vµ hỵp chÊt cđa nit¬ TiÕt 21: Bµi 14. Photpho TiÕt 22: Bµi 15. Axit photphoric vµ muèi photphat TiÕt 23,24: Bµi 16. Ph©n bãn ho¸ häc TiÕt 25: Bµi 17. LuyƯn tËp: TÝnh chÊt cđa photpho vµ c¸c hỵp chÊt cđa photpho TiÕt 26: Bµi 18. Thùc hµnh: TÝnh chÊt cđa mét sè hỵp chÊt nit¬, ph©n biƯt mét sè lo¹i ph©n bãn ho¸ häc TiÕt 27: KiĨm tra 1 tiÕt Ch­¬ng 3: nhãm cacbon TiÕt 28: Bµi 19. Kh¸i qu¸t vỊ nhãm cacbon TiÕt 29: Bµi 20. Cacbon TiÕt 30: Bµi 21. Hỵp chÊt cđa cacbon TiÕt 31: Bµi 22. Silic vµ hỵp chÊt cđa silic TiÕt 32: Bµi 23. C«ng nghiƯp silicat TiÕt 33: Bµi 24. LuyƯn tËp: TÝnh chÊt cđa cacbon, silic vµ hỵp chÊt cđa chĩng TiÕt 34: ¤n tËp häc kú 1 TiÕt 35: KiĨm tra häc kú 1 TiÕt 1 ¤N TËP §ÇU N¡M Ngµy so¹n: 19/8/2008 I- mơc tiªu bµi d¹y 1. KiÕn thøc. ¤n tËp vµ hƯ thèng nh÷ng kiÕn thøc träng t©m,c¬ b¶n cđa ch­¬ng tr×nh ho¸ häc10 giĩp häc sinh thuËn lỵi khi tiÕp thu kiÕn thøc ho¸ häc 11. - CÊu t¹o nguyªn tư. - B¶ng HTTH c¸c nguyªn tè ho¸ häc vµ ®Þnh luËt tuÇn hoµn. - Liªn kÕt ho¸ häc vµ ph¶n øng ho¸ häc. - Tèc ®é ph¶n øng ho¸ häc vµ c©n b»ng ho¸ häc. 2. KÜ n¨ng Cđng cè l¹i mét sè kÜ n¨ng ViÕt cÊu h×nh electron nguyªn tư c¸c nguyªn tè. - Tõ cÊu nguyªn tư x¸c ®Þnh vÞ trÝ cđa c¸c nguyªn tè trong BTH vµ ng­ỵc l¹i. - VËn dơng qui luËt biÕn ®ỉi tÝnh chÊt cđa c¸c ®¬n chÊt vµ hỵp chÊt trong BTH ®Ĩ so s¸nh vµ dù ®o¸n tÝnh chÊt cđa c¸c chÊt. - M« t¶ sù h×nh thµnh mét sè lo¹i liªn kÕt: lk ion, lk céng ho¸ trÞ, lkt cho nhËn - LËp ph­¬ng tr×nh oxiho¸-khư. - VËn dơng c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn tèc ®é ph¶n øng vµ c©n b»ng ho¸ häc ®Ĩ ®iỊu khiĨn ph¶n øng ho¸ häc. II- CHUÈN BÞ CđA THÇY Vµ TRß GV: ChuÈn bÞ mét hƯ thèng bµi tËp c©u hái gỵi ý. HS : ¤n tËp c¸c kiÕn th«ng qua ho¹t ®éng gi¶i bµi tËp. III. ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y - Nêu và giải quyết vấn đề, ®àm thoại . IV. tiÕn tr×nh bµi d¹y Bµi míi: Ho¹t ®éng cđa gi¸o viªn ho¹t ®éng cđa häc sinh Hoạt động 1 : GV: Nguyªn tư cã cÊu t¹o nh­ thÕ nµo? GV: Nªu ®Ỉc ®iĨm cđa c¸c lo¹i h¹t e, p, n? GV: Nªu c¸ch viÕt cÊu h×nh electron cđa nguyªn tư c¸c nguyªn tè ? GV: Sù ph©n bè electron trong nguyªn tư c¸c nguyªn tè phơ thuéc vµo nguyªn lÝ, qui t¾c nµo?Cho vÝ dơ Hoạt động 2 : GV: Tõ cÊu h×nh electron cđa nguyªn tư c¸c nguyªn tè nªu c¸ch x¸c ®Þnh vÞ trÝ cđa nguyªn tè ®ã trong BTH ? VÝ dơ víi Z = 20 , Z= 24, Z = 28 Hoạt động 3 : GV: C©n b»ng c¸c PTP¦ sau b»ng ph­¬ng ph¸p th¨ng b»ng electron? a. Al + HNO3 Al(NO3)3 + N2O + H2O b. FemOn + HNO3 Fe(NO3)3 + NO + H2O c. Zn + HNO3 Zn(NO3)3 + N2 + NH4NO3 + H2O Víi tØ lƯ mol N2 : NH4NO3 = 1:1 Hoạt động4 : GV: Hoµn thµnh s¬ ®å ph¶n øng sau: NaClCl2HCl SO2SH2S N­íc Javen H2SO4 Hoạt động 5 : GV: §un nãng hçn hỵp gåm 0,81g Al vµ 0,8g S .Cho hçn hỵp c¸c chÊt sau ph¶n øng t¸c dơng víi dung dÞch HCl d­. a.TÝnh thĨ tÝch khÝ thu ®­ỵc ë ®ktc b. Cho khÝ thu ®­ỵc vµo 25ml dung dÞch NaOH 15% D =1,28g/ml. TÝnh C% cđa c¸c chÊt trong dung dÞch sau ph¶n øng? GV: H·y tÝnh sè mol c¸c chÊt ban ®Çu, viÕt PTP¦? GV: TÝnh sè mol c¸c chÊt sau ph¶n øng gi÷a Al víi S? GV: H·y viÕt PTP¦ t¹o khÝ? tÝnh nKhÝ? GV: Khi cho khÝ vµo dung dÞch NaOH cã x¶y ra ph¶n øng kh«ng? GV: H·y viÕt PTP¦ vµ tÝnh sè mol c¸c chÊt sau ph¶n øng? GV: H·y khèi l­ỵng dung dÞch sau ph¶n øng tõ ®ã tÝnh nång cđa c¸c chÊt trong dung dÞch sau ph¶n øng? Nguyªn tư + Vá : e + H¹t nh©n : p, n 0,000551- e 11+ p 01n HS nªu Na ( Z = 11 ) 1s22s22p63s23p64s2 Nguyªn lÝ paoli Nguyªn lÝ v÷ng bỊn Qui t¾c Hund TrËt tù c¸c møc n¨ng l­ỵng Z = 20 1s22s22p63s23p64s2 Chu kú 4 nhãm IIA STT 20 Z = 24 1s22s22p63s23p63d54s1 Chu kú 4 nhãm VIB STT 24 Z = 28 1s22s22p63s23p63d84s2 Chu kú 4 nhãm VIIIB STT 28 a. Al0- 3e Al3+ x 8 2N+5 + 2 x 4e 2N+1 x 3 8 Al + 30 HNO3 8 Al(NO3)3 + 3 N2O + 15 H2O b. n Fe+2n/m - (3n- 2m)e n Fe3+ x 3 N+5 + 3e N+2 x (3n- 2m) 3FemOn + (12n- 2m)HNO3 3nFe(NO3)3 + (3n- 2m)NO + (6n- m)H2O c. N+5 + 8e 2N-3 x 2 2N+5 + 10e N20 x 3 8N+5 + 46e 2N-3 + 3N20 Zn0 - 2e Zn+2 x 23 23Zn + 56HNO3 23Zn(NO3)3 + 3N2 + 2NH4NO3 + 24H2O * 2 NaCl + 2 H2O 2 NaOH + Cl2 + H2 (Cã mµng ng¨n ) Cl2 + H22 HCl 2HCl + Na2SO3 2NaCl + SO2 + H2O SO2+ 2H2S 3 S + 2H2O S + H2 H2S SO2 + Br2 + H2O H2SO4 + 2HBr * HS suy nghÜ a. nAl = 0,81/27 = 0,03 nS = 0,8/32 = 0,025 PTP¦ 2 Al + 3 S Al2S3 (1) 0,05/3 0,025 0,025/3 Sau ph¶n øng (1) Al2S3 0,025/3 mol Al d­ 0,04/3 mol Al2S3 + 6 HCl 2AlCl3 + 3 H2S (2) 0,025/3 0,025 2 Al + 6 HCl 2AlCl3 + 3 H2 (3) 0,04/3 mol 0,02 mol ThĨ tÝch khÝ lµ: V = 22,4(0,02 + 0,025) = 1,008 (l) b) nNaOH = 25x15x1,28/40x100= 0,12 2 NaOH + H2S Na2S + 2H2O (4) 0,12 0,025 0,025 Sau (4): Na2S : 0,025mol NaOH d­: 0,07mol mdd = 25x1,28 + 0,025x34 = 32,85g C% Na2S = 0,025x78/32,85x100% 5,9% C%NaOH = 0,07x40/32,85x100%8,53% Hoạt động 6 V. bµi tËp vỊ nhµ 1. Mét hçn hỵp gåm 8,8g Fe2O3 vµ mét kim lo¹i M ho¸ trÞ II (®øng sau hi®ro trong d·y ho¹t ®éng ho¸ häc) t¸c dơng võa ®đ víi 75ml dung dÞch HCl 2M. Cho hçn hỵp trªn t¸c dơng víi dung dÞch H2SO4 ®Ỉc nãng thu ®­ỵc 1,68(l) khÝ B ®ktc. a. X¸c ®Þnh kim lo¹i M? b. TÝnh % khèi l­ỵng c¸c chÊt trong hçn hỵp ®Çu. c. Cho B t¸c dơng võa ®đ víi 16,8ml dung dÞch NaOH 20%D= 1,25g/ml. X¸c ®Þnh khèi l­ỵng c¸c chÊt sau ph¶n øng? ch­¬ng I sù ®iƯn li I- mơc tiªu ch­¬ng 1. Kiến thức : Cho học sinh hiểu - Các khái niệm về sự điện li , chất điện li , chất điện li mạnh , chất điện li yếu - Cơ chế của quá trình điện li. - Khái niệm về axit , bazơ theo Arêniut và Bronstet . - Sự điện li của nước , tích số ion của nước . - Đánh giá độ axit , độ kiềm của dd dựa vào [H+] vµ [OH-], pH của dung dịch . - Phản ứng trong dd chất điện li . 2. Kỹ năng : - Rèn luyện kỹ năng thực hành : quan sát nhận xét và đánh giá . - Viết phương trình ion và ion rút gọn của các phản ứng xảy ra trong ddịch. - Dựa vào hằng số phân li axit , hằng số phân li bazơ để tính [H+] vµ [OH-] trong dung dịch . TiÕt 2 Bài 1 sù ®iƯn li Ngµy so¹n: 24/8/2008 I. mơc tiªu bµi d¹y 1. Kiến thức : - Biết được các khái niệm về sự điện li , chất điện li . - Hiểu được các nguyên nhân tính dẫn điện của dung dịch chất điện li - Hiểu được cơ chế của quá trình điện li . 2. Kỹ năng : - Rèn luyện kỹ năng thực hành , so sánh , quan sát . - Rèn luyện khả năng lập luận , logic . II- CHUÈN BÞ CđA THÇY Vµ TRß - Dụng cụ : bộ dụng cụ chứng minh tính dẫn điện của dung dịch . - Hoá chất : NaCl, NaOH rắn, H2O cất , dd : rượu etilic , đường , glyxerol , HCl . - Tranh vÏ ( h×nh 1.2 ;1.3 SGK ) III. ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y - Trực quan, Đàm thoại, Nêu và giải quyết vấn ®Ị IV. tiÕn tr×nh bµi d¹y 1. Bài mới : -Tại sao có những dd dẫn điện và có những dd không dẫn điện ? -Các axit , bazơ , muối hoà tan trong nước xảy ra những hiện tượng gì ? Ho¹t ®éng cđa gi¸o viªn ho¹t ®éng cđa häc sinh Hoạt động 1 : GV: Lắp hệ thống thí nghiệm như hình 1.1 trang 04(Sgk).Hướng dẫn hs làm thí nghiệm GV: H·y quan sát , nhận xét và rút ra kết luận? Hoạt động 2 : GV: Tại sao các dd axit , bazơ , muối dẫn điện được ? GV: Dòng điện là gì ? GV: Vậy trong dd axit , bazơ , muối có những hạt mang điện tích nào ? GV: Sự điện li được biểu diễn bằng phương trình điện li . GV : H­íng dÉn häc sinh viÕt ph­¬ng tr×nh ®iƯn li vÝ dơ : Al2(SO4)3 ® 2Al3+ + 3SO42- GV : H·y viÕt ph­¬ng tr×nh ®iƯn li cđa c¸c chÊt sau : HNO3 , Ba(OH)2 , FeCl2 GV : H­íng dÉn gäi tªn c¸c cation và anion . GV : Từ ví dơ trªn h·y suy ra cách gọi tên các ion? Hoạt động 3 : GV : Tại sao nước nguyên chất , NaCl rắn không dẫn điện nhưng khi hoà tan NaCl vào nước dung dịch lại dẫn điện được ? GV : Vậy nước vai trò gì ? H·y viết CTCT của H2O ? GV : V× sao n­íc lµ mét ph©n tư ph©n cùc ? Hoạt động4 : GV : Đặc điểm cấu tạo của tinh thể NaCl ? GV : Khi cho NaCl vào nước điều gì sẽ xảy ra ? GV : GV dùng hình vẽ 1.3 trang 6 Sgk , phân tích , gợi ý cho hs . Tõ ®ã h·y m« t¶ qu¸ tr×nh hoµ tan NaCl tinh thĨ vµo n­íc ? GV : Qu¸ tr×nh trªn ®­ỵc biểu diễn bằng phương trình sau : Hoạt động5 : GV : ë trên chúng ta thấy các phân tử có lk ion tan trong nước phân li thành ion vậy khi các phân tử có lk CHT khi tan trong nước có phân li thành ion không ? phân li như thế nào ? GV : Hs nêu đặc điểm cấu tạo cđa ph©n tư HCl? GV : H·y m« t¶ qu¸ tr×nh hoµ tan ph©n tư HCl vµo n­íc ? GV:V× sao dung dÞch HClï dẫn điện? GV : V× sao c¸c dung dÞch rượu etilic , đường , glyxerol kh«ng dÉn ®­ỵc ®iƯn? i. hiƯn t­ỵng ®iƯn li 1. Thí nghiệm * NaOH rắn , NaCl rắn , nước cất đèn không sáng * Dd HCl, dd NaOH, dd NaCl : đèn sáng - Chất dẫn điện : các dd axit , bazơ ,muối - Chất không dẫn điện : nước cất , NaOH khan , NaCl khan , các dd rượu etilic , đường , glyxerol. 2. Nguyên nhân tính dẫn điện của các dd axit , bazơ và muối trong nước - Là dòng chuyển dời có hướng của các hạt mang điện tích . - C¸c dung dÞch axit , bazơ , muối dẫn điện là do trong dung dÞch của chúng các ion di chuyĨn tù do Quá trình phân li các chất trong nước ra ion gọi là sự điện li . -Những chất tan trong nước phân li ra ion gọi là chất điện li HNO3 ® H+ + NO3- Ba(OH)2 ® Ba2+ + 2OH- FeCl2 ® Fe2+ + 2Cl- Fe2+ : ion sắt (II) Ba2+ : ion bari NO3- : ion nitrat Cl- : ion clorua * Ion dương : gọi là cation Tên = Cation + tên nguyên tố . * Ion âm : gọi là anion Tên = Anion + tên gốc axit tương øng . ii. c¬ chÕ cđa qu¸ tr×nh ®iƯn li 1. Cấu tạo phân tử nước O + - ­]] H H Để đơn giản biểu diễn : liên kết CHT có cực , phân tử có dạng góc , H2O lµ mét ph©n tư ph©n cùc 2. Quá trình điện li củaNaCl trong nước -NaCl là tinh thể ion , các ion Na + và Cl- liªn kÕt víi nhau bëi lùc hĩt tÜnh ®iƯn kh«ng cã c¸c ion di chuyĨn tù do NaCl tinh thể kh«ng dÉn ®iƯn. - Dưới tác dụng của các phân tử H2O phân cực , những ion Na+ và Cl- hút về chúng những phân tử H2O , quá trình tương tác giữa các phân tử H2O và các ion muối làm các ion Na+ và Cl- tách ra khỏi tinh thể đi vào dd .Trong dd NaCl có các hạt mang điện tích chuyển động tự do nên dẫn điện được . NaCl(dd) ® Na+(dd) + Cl- (dd) - Trong dd ion Na+ và Cl- không tồn tại độc lập mà kết hợp với các phân tử nước ® gọi là hiện tượng hiđrat hoá. 3. Quá trình điện li của HCl trong nước H : Cl H – Cl liªn kÕt CHT , phân tử HCl phân cực Cực dương ở phía H , cực âm ở phía Cl Do sự tương tác giữa các phân tử phân cực H2O và HCl , phân tử HCl phân li thành c¸c ion HCl ® H+ + Cl- -Dung dÞch HCl dẫn điện v× trong dung dÞch các ion mang ®iƯn tr¸i dÊu di chuyĨn tù do. - Các phân tử rượu etilic , đường , glyxerol là những phân tử phân cực rất yếu nên dưới tác dụng của phân tử nước không phân li thành các ion . - Rượu etilic , đường , glyxerol ®­ỵc gäi lµ chÊt kh«ng ®iƯn li. V. cđng cè: 1. Tr­êng hỵp nµo sau ®©y kh«ng dÉn ®iƯn? A. KCl r¾n , khan B. N­íc biĨn C. N­íc s«ng, suèi, ao, hå. D. Dung dÞch KCl trong n­íc. 2. Mét häc sinh hoµ tan Na2O vµo n­íc thÊy dung dÞch thu ®­ỵc dÉn ®iƯn . B¹n kÕt luËn: ” Na2O lµ chÊt ®iƯn li “ KÕt luËn nh­ vËy ®ĩng hay sai ? T¹i sao? 3. H­íng dÉn bµi tËp SGK- Bµi tËp vỊ nhµ TiÕt 3 Bài 2 ph©n lo¹i chÊt ®iƯn li Ngµy so¹n:27/ 8/2008 I. mơc tiªu bµi d¹y 1. Kiến thức : - Biết được thế nào là độ điện li , cân bằng điện li . - Biết được thế nào là chất điện li mạnh , chất điện li yếu, ¶nh h­ëng cđa sù pha lo·ng ®Õn ®é ®iƯn li . - Vận dụng độ điện li để biết được chất điện li mạnh , chất điện li yếu . - Dùng thực nghiệm để biết được chất điện li mạnh , chất điện li yếu và chất không điện li . II. CHUÈN BÞ CđA THÇY Vµ TRß GV: Gi¸o ¸n, nghiªn cøu thªm tµi liƯu HS: ¤n tËp l¹i c¸c kiÕn thøc ®· häc vỊ chÊt ®iƯn li. III. ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y Trực quan – đàm thoại – nêu vấn đề . IV. tiÕn tr×nh bµi d¹y 1.Bµi cị: * Sự điện li là gì ? chất điện li ? cho ví dụ và viết phương trình điện li ? * Nguyên nhân tính dẫn điện của các dd chất điện li ? Nêu quá trình điện li 2. Bài mới : của NaCl trong nước ? Ho¹t ®éng cđa gi¸o viªn ho¹t ®éng cđa häc sinh Hoạt động 1 : GV: Khi thư tÝnh dÉn ®iƯn 2dd HCl 0,1M vµ dd CH3COOH 0,01M th× dd HCl 0,1M bóng đèn sáng rõ hơn dd CH3COOH 0,1M. Tõ ®ã cã kÕt luËn g× vỊ 2 dd ®ã? Hoạt động 2 : GV: Để chỉ mức độ phân li của các chất điện li người ta dùng đại lượng độ điện li GV: H·y viết biểu thức tÝnh độ điện li ? T×m kho¶ng x¸c ®Þnh cđa ? GV: Hoà tan 100 phân tử chất A trong nước , có 85 phân tử chất đó phân li ra thành ion . Tính a? Hoạt động 3 : GV: Thế nào là chất điện li mạnh? GV: Chất điện li mạnh có độ điện li nằm trong kho¶ng nào ? GV: Viết phương trình điện li cđa c¸c chÊt sau? GV: Nh÷ng chÊt nµo lµ chÊt ®iƯn li m¹nh? Cho vÝ dơ GV: Dựa vào phương trình điện li có thể tÝnh [ion] trong dung dÞch. GV: H·y tính được nồng độ của các ion có trong dd Na2CO3 0,1M; dd KNO3 0,1M ? Hoạt động 4 GV: Thế nào là chất điện li yếu ? độ điện li của chất điện li yếu nằm trong khoảng nào ? GV: Nh÷ng chÊt nµo lµ chÊt ®iƯn li yÕu? Cho vÝ dơ. GV: Viết phương trình điện li của các chất sau ? Hoạt động 5 : GV : §ặc trưng của quá trình thuận nghịch là gì ? GV : Vậy cân bằng điện li là gì ? GV : Sự điện li của chất điện li yếu có đầy đủ đặc trưng của quá trình thuận nghịch . GV : Viết biểu thức tính hằng số điện li của CH3COOH ? GV : K phụ thuộc vào những yếu tố nào ? GV: Khi pha loãng độ điện li của các chất tăng hay gi¶m ? GV : Tại sao khi pha loãng độ điện li của các chất tăng ? i. ®é ®iƯn li 1. Thí nghiệm - Các chất khác nhau có khả năng phân li khác nhau . ® HCl phân li mạnh hơn CH3COOH 2. Độ điện li : - Độ điện li a của một chất điện li là tỉ số của số phân tử phân li ra ion (n) và tổng số phân tử hoà tan (no) a = với 0 £ a £ 1 - Khi a = 0 : chất không điện li - Chất điện li: 0 < a £ 1 a = 85/100 = 0,85 hay 85% ii. chÊt ®iƯn li m¹nh vµ chÊt ®iƯn li yÕu 1. Chất điện li mạnh : -Là chất khi tan trong nước các phân tử hoà tan đều phân li ra ion . a = 1 - Phương trình điện li của chất điện li mạnh được biểu diễn bằng mũi tên ® HNO3 ® H+ + NO3- NaOH ® Na+ + OH- NaCl ® Na+ + Cl- ChÊt ®iƯn li m¹nh : axit m¹nh, baz¬ m¹nh, hÇu hÕt c¸c muèi tan. [A] = ion A Na2CO3 ® 2Na+ + CO32- 0,1M 0,2M 0,1M KNO3 ® K+ + NO3- 0,1M 0,1M 0,1M 2. Chất điện li yếu : - Là chất khi tan trong nước chỉ có một phần số phân tử hoà tan phân li thành ion , phần còn lại vẫn tồn tại dưới dạng phân tử trong dung dÞch . 0 < a < 1 ChÊt ®iƯn li yÕu gồm : các axit yếu , bazơ yếu, mét sè muối . H2S , CH3COOH , Fe(OH)2 , Mg(OH)2 - Trong phương trình điện li dùng mũi tên hai chiều D . - Mũi tên hai chiều D cho biết đó là quá trình thuận nghịch CH3COOH D H+ + CH3COO- H2S D H+ + HS- a. Cân bằng điện li : - Quá trình thuận nghịch sẽ đạt tới trạng thái cân bằng , đó là cân bằng động . - Cân bằng điện li cũng là cân bằng động , tuân theo nguyên lý Lơsatơliê . - Khi quá trình điện li của chất điện li đạt đến trạng thái cân bằng gọi là cân bằng điện li . CH3COOH D H+ + CH3COO- K = K phụ thuộc vào nhiệt độ, b¶n chÊt chÊt ®iƯn li. b. Aûnh hưởng của sự pha loãng đến độ điện li : dd CH3COOH 0,1Mù a = 1,32% dd CH3COOH 0,043M a = 2% dd CH3COOH 0,01M a = 4,11% Do khi pha lo·ng kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c ion t¨ng, Ýt va ch¹m t¹o ph©n tư ban ®Çu. Sù pha lo·ng kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn sù ®iƯn li cđa c¸c chÊt. Hoạt động6 V. cđng cè * C©n b»ng sau tån t¹i trong dung dÞch: HNO2 H+ + NO2- §é ®iƯn li cđa HNO2 thay ®ỉi nh­ thÕ nµo ? Khi Nhá vµo vµi giät dd HCl Pha lo·ng dung dÞch Nhá vµo vµi giät dd NaOH * H­íng dÉn bµi tËp SGK- Bµi tËp vỊ nhµ TiÕt 4,5 Bài 3 axit- baz¬ - muèi Ngµy so¹n: 7/ 9/2008 I . mơc tiªu bµi d¹y 1. Kiến thức : Biết ®­ỵc: - §Þnh nghÜa: axit , bazơ, hi®roxit l­ìng tÝnh vµ muèi theo thuyết Arêniut. - Axit nhiỊu nÊc, baz¬ nhiỊu nÊc. - §Þnh nghÜa: axit , bazơ theo thuyÕt Bronstet, hằng số phân li axit , hằng số phân li bazơ . - Sự phân li của muối . 2. Kỹ năng : - Vân dụng lý thuyết axit , bazơ của Arêniut và Bronsted để phân biệt được axit , bazơ , lưỡng tính và trung tính . - Biết viết phương trình điện li của các muối . -ViÕt biĨu thøc hằng số phân li axit , hằng số phân li bazơ cho mét sè tr­êng hỵp - Dựa vào hằng số phân li axit , hằng số phân li bazơ để tính [H+] vµ [OH-] trong dung dÞch .Gi¶i mét sè bµi tËp kh¸c cã néi dung liªn quan. II. ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y Quy nạp – trực quan – đàm thoại . III. CHUÈN BÞ CđA THÇY Vµ TRß - Dụng cụ : ống nghiệm , giá đỡ - Hoá chất : dd NaOH , ZnCl2 , HCl , NH3 , quỳ tím . IV. tiÕn tr×nh bµi d¹y 1. Bµi cị * Thế nào là chất điện li mạnh ? chất địên li yếu ? cho ví dụ ? * Tính [ion] các ion có trong dd khi hoà tan HA 0,1M vào nước biết a = 1,5% 2. Bài mới : Ho¹t ®éng cđa gi¸o viªn ho¹t ®éng cđa häc sinh Hoạt động 1 : GV: Viết phương trình điện li của các chÊt sau : HCl , CH3COOH ? C¸c dung dÞch trªn cã ®Ỉc ®iĨm g× chung? GV: ThÕ nµo lµ axit theo Arêniut? GV: Viết phương trình điện li của các chÊt sau : KOH , Ba(OH)2 ? C¸c dung dÞch ®ã cã ®Ỉc ®iĨm g× chung? GV: ThÕ nµo lµ baz¬ theo Arêniut? GV: Tính chất chung của dd axit, dd bazơ là do ion nào quyết định ? Hoạt động 2 : GV: So sánh phương trình điện li của HCl và H2SO4 ? GV: Các axit nhiều nấc phân li lần lượt theo từng nấc . GV: H­íng dÉn HS viết phương trình phân li từng nấc của H2SO4 .L­u ý chØ cã nấc thứ nhất là điện li hoàn toàn GV: Từ khái niệm axit 1 nấc và axit nhiều nấc rút ra khái niệm về bazơ 1 nấc và bazơ nhiều nấc .Viết phương trình phân li của NaOH ? GV: H­íng dÉn HS viết phượng trình phân li từng nấc của Ba(OH)2 GV: Ba(OH)2 chØ cã nấc thứ nhất là điện li hoàn toàn. Nh­ng cã thĨ coi Ba(OH)2 ph©n li hoµn toµn c¶ hai nÊc. Ba(OH)2 ® Ba(OH)+ + OH- Ba(OH)+ ® Ba2+ + OH- Hoạt động 3 : GV : Hs tiÕn hµnh thÝ nghiƯm :Nhỏ từ từ dd NaOH vào dd ZnCl2 đến khi kết tủa không xuất hiện thêm n÷a. Quan s¸t hiƯn tượng và giải thích? Chia kết tủa làm 2 phần : * Phần I : cho thêm vài giọt axit . * Phần II : cho thêm kiềm vào . GV : Zn(OH)2 ®­ỵc gäi lµ hiđrôxit lưỡng tính. VËy thÕ nµo lµ hi®roxit l­ìng tÝnh? GV: H­íng dẫn HS viết phương trình phân li của Zn(OH)2 theo kiểu axit và bazơ . GV : Cã thĨ viết các hiđrôxit dưới dạng công thức axit : Zn(OH)2 ® H2ZnO2 Pb(OH)2 ® H2PbO2 Al(OH)3 ® HAlO2.H2O Hoạt động 4 : GV: Nhúng một mẫu quỳ tím vào dd NH3 quú tÝm cã mµu xanh cã kÕt luËn g× vỊ dd NH3? GV: H­íng dÉn HS viết phương trình điện li của NH3 trong nước . GV: Theo Bronstet NH3 ®ãng vai trß lµ baz¬, H2O ®ãng vai trß lµ axit. VËy theo Bronstet thÕ nµo lµ axit, baz¬? GV: H·y xác định vai trß cđa NH3, H2O NH4+ , OH- trong c¸c ph¶n øng trªn? GV: H­íng dÉn HS viết phương trình điện li của HCO3- trong nước . GV: VËy theo bronstet axit, baz¬ cã thĨ lµ chÊt nh­ thÕ nµo? GV: H·y so s¸nh ­u nh­ỵc ®iĨm gi÷a thuyÕt Bronstet víi thuyÕt Areniut? i. axit vµ baz¬ theo thuyÕt arªniut 1. Định nghĩa : HCl ® H+ + Cl- CH3COOH D H+ + CH3COO- C¸c dung dÞch axit ®Ịu cã cation H+ * Axit : Là chất khi tan trong nước phân li ra cation H+. KOH ® K+ + OH- Ba(OH)2 ® Ba2+ + 2OH- C¸c dung dÞch baz¬ ®Ịu cã cation OH- * Bazơ : Là chất khi tan trong nước phân li ra ion OH- . Do các ion H+ và OH- quyết định 2. Axit nhiều nấc , bazơ nhiều nấc a. Axit nhiều nấc : - Các axit chỉ phân li ra một ion H+ gọi là axit một nấc . HCl , HNO3 , CH3COOH - Các axit mà một phân tử phân li nhiều nấc ra ion H+ gọi là axit nhiều nấc .H3PO4 , H2SO3, H2SO4 , H3PO3... H2SO4 ® H+ + HSO4- HSO4- D H+ + SO42- b. Bazơ nhiều nấc : - Các bazơ mà mỗi phân tử chỉ phân li một nấc ra ion OH- gọi là bazơ 1 nấc . NaOH , KOH KOH ® K+ + OH- - Các bazơ mà mỗi phân tử phân li nhiều nấc ra ion OH- gọi là bazơ nhiều nấc . Ba(OH)2 ® Ba(OH)+ + OH- Ba(OH)+ D Ba2+ + OH- 3. Hiđrôxit lưỡng tính : Hiện tượng : kết tủa cả 2 ống đều tan ra - Kết luận : Zn(OH)2 vừa tác dụng được với axit , vừa tác dụng được với bazơ Là chất khi tan trong nước vừa có thể phân li như axit vừa có thể phân li như bazơ . Zn(OH)2 D Zn2+ + 2OH- Zn(OH)2 D ZnO22- + 2H+ - Một số hiđrôxit lưỡng tính thường gặp : Al(OH)3 , Zn(OH)2 , Pb(OH)2 , Cr(OH)3 , Sn(OH)2 , Be(OH)2 -Là những chất ít tan trong nước , có tính axit , tính bazơ yếu . ii. kh¸i niƯm axit vµ baz¬ theo thuyÕt bronstet 1. Định nghĩa : Dd NH3 có tính bazơ NH3 + H2O D NH4+ + OH- Axit là những chất nhường proton H+ . Bazơ là những chất nhận Proton H+ CH3COOH + H2OD H3O+ +CH3COO- Ax bz ax bz Chất lưỡng tính : Là chất vừa có khả năng cho Proton vừa có khả năng nhận proton H+ HCO3- + H2O D H3O+ + CO32- HCO3- + H2O D H2CO3 + OH- HCO3- là chất lưỡng tính . Kết luận : Nước là chất lưỡng tính . Axit và bazơ có thể là phân tử hoặc ion. 2. Ưu điểm của thuyết Bronsted : Thuyết Bronsted tổng quát hơn , nó áp dụng cho bất kỳ dung môi. Theo Bronstet gi¶i thÝch ®­ỵc NH3 lµ mét baz¬ . Nh­ng theo Arêniut th× NH3 kh«ng ph¶i lµ baz¬. V. cđng cè 1. Theo Br«nstet cã bao nhiªu ion trong sè c¸c ion sau lµ baz¬: Na+, Cl-, CO32-, HCO3-, CH3COO -, NH4+, S 2-, PO43-? A. 5 B. 6 C. 3 D. 4 2. D·y gåm c¸c chÊt võa t¸c dơng víi dd kiỊm, võa t¸c dơng víi dd axit lµ: A. NaHCO3, Zn(OH)2, CH3COONH4. B. Al(OH)3, ZnO, NH4Cl. C. Ba(OH)2, AlCl3, ZnO. D. Mg(OH)2, FeO, KOH. 3. H­íng dÉn bµi tËp SGK- Bµi tËp vỊ nhµ TiÕt 5 Bµi 3 axit- baz¬ - muèi (tiÕp) Ngµy so¹n: 8/ 9/2008 I. tiÕn tr×nh bµi d¹y 1. Bµi cị * Định nghĩa axit , bazơ theo thuyết Arêniut ? cho ví dụ ? *Thế nào là hiđrôxit lưỡng tính ?viết phương trình điện li của Al(OH)3, 2. Bài mới : Zn(OH)2? Ho¹t ®éng cđa gi¸o viªn ho¹t ®éng cđa häc sinh Hoạt động 1 : GV: H·y viÕt ph­¬ng tr×nh ph©n li cđa CH3COOH theo Bronstet vµ Areniut ? TÝnh KCB cđa ph¶n øng? GV: Vì H2O là dung môi , trong dd loãng [H2O] được coi là hằng số . GV: Ka ë (1) vµ (2) cã gi¸ trÞ nh­ nhau ®­ỵc gäi lµ h»ng sè ph©n li axit. GV: KCB phơ thuéc nh÷ng yÕu tè nµo? Hoạt động 2 : GV: Bằng cách tương tự h·y viết biĨu thøc tÝnh hằng số phân li của bazơ NH3? GV: Kb phơ thuéc vµo nh÷ng yÕu tè nµo? Hoạt động 3 : GV: C¸c dung dÞch trªn cã ®Ỉc ®iĨm g× chung? Tõ ®ã rĩt ra muối là gì ? GV: NaH2PO2, K2SO4 gäi lµ muèi trung hoµ, vËy thÕ nµo lµ muối trung hoà ? GV: H·y lÊy mét sè vÝ dơ vỊ muèi trung hoµ? GV: NaHSO4 gäi lµ muèi axit, vËy thÕ nµo lµ muối axit ? Cho vÝ dơ ? GV: Ngoµi ra cßn cã mét sè lo¹i muèi kh¸c: Muèi kÐp, Muèi phøc GV: H­íng dÉn HS viÕt ph­¬ng tr×nh ®iƯn li cđa c¸c muèi trªn Hoạt động 4 : GV: Thùc tÕ cã thĨ nãi: “ Mäi chÊt ®Ịu tan dï Ýt hay nhiỊu” GV: H·y viÕt ph­¬ng tr×nh ph©n li cđa c¸c muèi sau: K2SO4, NaHSO3, [Ag(NH3)2]Cl ? iii. h»ng sè ph©n li axit vµ baz¬ Hằng số phân li axit : CH3COOH + H2O D H3O++ CH3COO – Kcb = Kcb[H2O] = = Ka (1) CH3COOH D H+ + CH3COO- Ka = (2) Ka là hằng số phân li axit , chỉ phụ thuộc vào nhiệt đé vµ b¶n chÊt axit . Giá trị Ka càng nhỏ , lực axit của chúng càng yếu . 2. Hằng số phân li bazơ : NH3 + H2O D NH4+ + OH- Kc =