Giáo án Lịch sử Lớp 11 - Tiết 24, Bài 19: Nhân dân Việt Nam kháng chiến chống Pháp xâm lược từ 1858 đến trước 1873 - Đặng Văn Hiệu

Ngày soạn: 19/02/2010 Ngày dạy: 22/02/2010 - Lớp dạy: 11E Ngày dạy: 23/02/2010 - Lớp dạy: 11C Ngày dạy: 24/02/2010 - Lớp dạy: 11A Ngày dạy: 25/02/2010 - Lớp dạy: 11H Ngày dạy: 26/02/2010 - Lớp dạy: 11B,D Ngày dạy: 27/02/2010 - Lớp dạy: 11G Phần ba: LỊCH SỬ VIỆT NAM (1858 - 1918) Chương I: VIỆT NAM TỪ NĂM 1858 ĐẾN CUỐI THẾ KỈ XIX Tiết 24 Bài 19: NHÂN DÂN VIỆT NAM KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP XÂM LƯỢC ( TỪ NĂM 1858 ĐẾN TRƯỚC NĂM 1873) 1. Mục tiêu a. Về kiến thức: Giúp học sinh nắm được: - Ý đồ xâm lược của thực dân phương Tây, cụ thể là Pháp, có từ rất sớm. - Quá trình xâm lược Việt Nam của thực dân pháp. - Cuộc kháng chiến chống pháp xâm lược của nhân dân ta từ 1858-1862 b. Về kỹ năng: - Củng cố kĩ năng phân tích, nhận xét, rút ra bài học lịch sử. - Sử dụng lược đồ trình bày diễn biến các sự kiện. c. Về thái độ: - Giúp HS hiểu được bản chất xâm lược và thủ đoạn tàn bạo của chủ nghĩa thực dân. - Đánh giá đúng mức nguyên nhân và trách nhiệm của triều đình phong kiến nhà Nguyễn trong việc tổ chức kháng chiến. - Giáo dục tinh thần yêu nước, ý thức tự tôn dân tộc. 2. Chuẩn bị của GV và HS a. Chuẩn bị của GV - Soạn bài, sách giáo khoa, sách giáo viên - Tư liệu về cuộc kháng chiến ở Nam Kì. - Tranh ảnh về các nhân vật lịch sử có liên quan đến bài học. - Văn thơ yêu nước cuối thế kỉ XIX. b. Chuẩn bị của HS - Sách giáo khoa, vở ghi, bút viết - Học bài cũ và đọc trước bài mới 3. Tiến trình bài dạy a. Kiểm tra bài cũ: Không kiểm tra b. Dạy nội dung bài mới Dẫn dắt vào bài mới (1’) Ngày 31/8/1858 thực dân Pháp nổ súng chính thức mở màn cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam. Ngay từ đầu, quân dân ta đã anh dũng chiến đấu chống quân xâm lược.Với sức mạnh quân sự Pháp ngày càng mở rộng chiến tranh xâm lược, song đi đến đâu chúng cũng vấp phải sự kháng cự mãnh liệt của nhân dân ta. Để hiểu được cuộc xâm lược Việt Nam của thực dân Pháp và cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta từ 1858-1862, chúng ta cùng tìm hiểu nội dung tiết học hôm nay. HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS NỘI DUNG GHI BẢNG Hoạt động 1:Cá nhân, cả lớp - GV hướng dẫn HS theo dõi SGK để thấy được :tình hình chính trị, kinh tế, xã hội của Việt Nam giữa thế kỉ XIX trước khi thực dân Pháp xâm lược ? Tình hình chính trị ? ? Kinh tế như thế nào ? ? Vì sao công thương nghiệp bị đình đốn ? ? Hậu quả của chính sách đối ngoại sai lầm ? ? Kể tên một số cuộc đấu tranh tiêu biểu ? ? Tình hình đất nước như vậy có ảnh hưởng như thế nào đến công cuộc chống TDP khi chúng xâm lược nước ta ? - GV: Trong lúc Việt Nam đang suy yếu, khủng hoảng thì chủ nghĩa tư bản Âu - Mĩ đang đẩy mạnh xâm lược thuộc địa ở khắp nơi trên thế giới. Việt Nam và Đông Nam Á là khu vực quan trọng, giàu tài nguyên. Chế độ phong kiến đang khủng hoảng, vì vậy tất yếu Việt Nam trở thành đối tượng xâm lược của thực dân phương Tây - GV dẫn dắt: Thực dân phương Tây và Pháp đã chuẩn bị xâm lược Việt Nam như thế nào chúng ta cùng tìm hiểu phần 2: Hoạt động 2: Cả lớp, cá nhân - GV nêu câu hỏi: Dựa vào những kiến thức đã học ở lớp 10 em hãy cho biết Việt Nam tiếp xúc với phương Tây từ khi nào? ? Những hành động nào chứng tỏ Pháp ráo riết chuẩn bị xâm lược VN Hoạt động 3: Cả lớp, cá nhân - GV dùng lược đồ cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta ( 1858-1873 ), giới thiệu trên lược đồ vị trí Đà Nẵng là một cửa biển nước sâu, lại gần kinh đô Huế (cách khoảng 100 km). ? Tại sao Pháp chọn Đà Nẵng làm mục tiêu tấn công đầu tiên trong cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam? - GV bổ sung: Đà Nẵng còn là nơi thực dân Pháp xây dựng được cơ sở giáo dân theo Kitô, chúng hy vọng được giáo dân ủng hộ. Vì vậy, sáng ngày 1/9/1858 từ các tàu neo đậu ở cửa biển Đà Nẵng, liên quân Pháp - Tây Ban Nha đã nã đại bác lên bờ, rồi cho quân đổ bộ lên bán đảo Sơn Trà. Nguyễn Tri Phương đã đốc thúc quân, dân xây dựng phòng tuyến dài 3 km để chặn giặc ngay tại cửa biển. Nhân dân còn dùng cột tre thùng gỗ đựng đầy đất đá lấp sông Vĩnh Điện để chặn tàu chiến địch. Nhân dân vùng ven biển kiên cường chống trả quân xâm lược, khiến địch thất bại trong âm mưu đánh nhanh, thắng nhanh. Tây Ban Nha nản chí bỏ cuộc. Pháp phải thay đổi kế hoạch. Tháng 2/1859 quay mũi tấn công vào Gia Định để thực hiện âm mưu mới “chinh phục từng gói nhỏ”. Hoạt động 4: Cả lớp, cá nhân ? Tại sao Pháp lại đánh Gia Định, chứ không đánh ra Bắc Kì? - GV bổ sung: người Pháp nhận xét: “ Sài Gòn có triển vọng trở thành trung tâm của một nền thương mại lớn - xứ này giàu sản vật, mọi thứ đều đầy rẫy”. Hơn nữa lúc này người Pháp phải hành động gấp vì tư bản Anh sau khi chiếm Singapo và Hương cảng cũng đang ngấp nghé chiếm Sài Gòn để nối liền cửa biển quan trọng trên. ? Quân Pháp đánh Gia Định như thế nào ? ? Đó là những khó khăn nào ? ? Thái độ của triều đình như thế nào? ? Thái độ của nhân dân ? - HS theo dõi SGK, kết hợp với kiến thức đã học để trả lời: + Chính trị: giữa thế kỉ XIX , trước khi thực dân Pháp xâm lược, Việt Nam là một quốc gia có chủ quyền song chế độ phong kiến nhà Nguyễn đã bước vào khủng hoảng, suy yếu trầm trọng + Kinh tế: - Nông nghiệp sa sút, mất mùa, đói kém thường xuyên. - Công thương nghiệp đình đốn lạc hậu do nhà nước nắm độc quyền và do chính sách “bế quan toả cảng”. + Quân sự lạc hậu, chính sách đối ngọai sai lầm: “cấm đạo”, xua đuổi giáo sĩ. - Nước ta bị cô lập, lạc hậu, mâu thuẫn khối đại đoàn kết dân tộc + Xã hội: nhiều cuộc đấu tranh chống triều đình bùng nổ. - Khởi nghĩa Phan Bá Vành (Nam Định, Thái Bình 1821), Lê Duy Lương (Ninh Bình 1833), Lê Văn Khôi (Gia Định 1833), Nông Văn Vân (Tuyên Quang-Cao Bằng 1833-1835) - Nhân tài vật lực cạn kiệt, khó khăn trong việc đương đầu với kẻ thù xâm lược - Kối đại đoàn kết dân tộc bị rạn nứt, sức mạnh đoàn kết vốn có bị ảnh hưởng - Hs trả lời: Thế ký XVI - Hs trả lời - Hs: quan sát lược đồ trả lời: + Đà Nẵng là cảng nước sâu vì vậy tàu chiến có thể hoạt động dễ dàng. + Có thể dùng Đà Nẵng làm bàn đạp tấn công Huế, buộc triều Nguyễn phải đầu hàng, kết thúc nhanh chóng cuộc xâm lược Việt Nam. - Hs nghe và ghi - HS quan sát lược đồ, suy nghĩ trả lời: + Gia Định xa Trung Quốc sẽ tránh được sự can thiệp của nhà Thanh. + Xa kinh đô Huế sẽ tranh được sự tiếp viện của triều đình Huế. + Chiếm được Gia Định coi như là chiếm được kho lúa gạo của triều đình Huế, gây khó khăn cho triều đình. + Đánh xong Gia Định sẽ theo đường sông Cửu Long, đánh ngược lên Campuchia (Cao Miên) làm chủ lưu vực sông Mê Kông. - Thất bại ở Trung Quốc, sa lầy ở Đà nẵng và Gia Đinh, lựuc lượng mỏng - Triều đình không tranh thủ tấn công mà cử Nguyễn Tri Phương vào Gia Định xây dựng phòng tuyến Chí Hoà để chặn giặc. I. Liên quân Pháp - Tây Ban Nha xâm lược Việt Nam. Chiến sự ở Đà Nẵng năm 1858. 1. Tình hình Việt Nam đến giữa thế kỉ XIX trước khi thực dân Pháp xâm lược. (10’) + Chính trị: chế độ phong kiến lâm vào khủng hoảng, suy yếu trầm trọng. + Kinh tế: - Nông nghiệp sa sút, mất mùa, đói kém thường xuyên. - Công thương nghiệp đình đốn lạc hậu + Quân sự lạc hậu + Chính sách đối ngọai sai lầm: “cấm đạo”, xua đuổi giáo sĩ, bế quan toả cảng + Xã hội: nhiều cuộc đấu tranh chống triều đình bùng nổ. 2. Thực dân Pháp ráo riết chuẩn bị xâm lược Việt Nam. (7’) - Tư bản phương Tây và Pháp nhòm ngó xâm nhập vào Việt Nam rất sớm, bằng con đường buôn bán và truyền đạo. - Thực dân Pháp đã lợi dụng việc truyền bá đạo Thiên Chúa giáo để xâm nhập vào Việt Nam - Năm 1787 Bá Đa Lộc đã giúp tư bản Pháp can thiệp vào Việt Nam bằng hiệp ước Vécxai - Năm 1857 , Napôlêông III lập Hội đồng Nam Kì để bàn cách can thiệp vào Việt Nam, đồng thời tích cực chuẩn bị đánh Việt Nam à Việt Nam đứng trước nguy cơ bị thực dân Pháp xâm lược 3. Chiến sự ở Đà Nẵng năm 1858 (10’) - 31/8/1858 liên quân Pháp – Tây Ban Nha giàn trận tại cửa biển Đà nẵng - 1/9/1858 bắn vào Bán đảo Sơn Trà - Quân dân ta chiến đấu dũng cảm làm thất bại amm mưu đánh nhanh thắng nhanh II. Cuộc kháng chiến chống Pháp ở Gia Định và các tỉnh miền Đông Nam kỳ từ năm 1859 đến năm 1862 1. Kháng chiến ở Gia Định (13’) - Ngày 2/2/1859 quân Pháp lợi dụng mùa gió bấc kéo vào Gia Định, - Ngày 10/2/1859 đến Vũng Tàu. - Ngày 15/2/1859 quân Pháp tiến sát thành Gia Định. - Ngày 17/2/1859 Pháp tấn công thành Gia Định, đến trưa quân Pháp chiếm được thành, quan quân triều đình tan rã nhanh chóng. - Quân dân ta chiến đấu dũng cảm làm thất bại âm mưu đánh nhanh thắng nhanh, buộc Pháp phải chuyển sang kế hoạch chinh phục từng gói nhỏ - Năm 1860 Pháp gặp nhiều khó khăn à dừng các cuộc tấn công, lực lượng địch ở Gia Định rất mỏng. - Nhân dân tiếp tục tấn công địch ở đồn Chợ Rẫy tháng 7/1860, trong khi triều đình xuất hiện tư tưởng chủ hoà c. Củng cố, luyện tập (2’) - Cần nắm nguyênh nhân Pháp xâm lược Việt Nam, quá trình Pháp mở rộng xâm lược - Cuộc chiến đấu của nhân dân ta chống Pháp xâm lược d. Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà (2’) - HS về nhà rút ra một số nhận xét về các cuộc kháng chiến của nhân dân ta, và đọc trước phần tiếp theo. - Trả lời câu hỏi SGK sau bài học - Học bài cũ - GV hướng dẫn HS lập bảng thống kê các cuộc kháng chiến chống Pháp xâm lược của nhân dân ta từ năm 1858 đến trước1873 ( trước khi Pháp xâm lược Bắc Kì ) theo mẫu: Mặt trận Cuộc xâm lược của Pháp Cuộc kháng chiến của ta Kết quả, ý nghĩa Đà Nẵng 1858 Gia Định 1859-1860