Giáo án Lịch sử Lớp 11 - Tiết 3, Bài 3: Trung Quốc (Bản hay)

Ngày dạyLớp 11B2 Ngày dạyLớp 11B3 Ngày dạyLớp 11B5 Tiết3 - BÀI 3. TRUNG QUỐC I. Mục tiêu bài học. 1. Kiến thức. - Các sự kiện lịch sử quan trọng của Trung Quốc thời cận đại: Chiến tranh thuốc phiện, phong trào Thái bình Thiên quốc, cải cách Mậu Tuất (1898), Cách mạng Tân Hợi (1911). 2. Kĩ năng. - Nhận xét, đánh giá trách nhiệm của triều đình Mãn Thanh trong việc để Trung Quốc rơi vào tay các nước đế quốc. 3. Thái độ. - Cảm thông, khâm phục đối với nhân dân Trung Quốc trong cuộc đấu tranh chống đế quốc, phong kiến, đặc biệt là trong cuộc cách mạng Tân Hợi. II. Chuẩn bị. - GV: Bài soạn, sgk, tranh ảnh minh hoạ. - HS : SGK, vở. III. Tiến trình bài dạy. 1. Kiểm tra bài cũ. Câu hỏi: Nêu tính chất của cao trào đấu tranh 1905-1908 của nhân dân Ấn Độ? 2. Bài mới. Hoạt động của GV và HS Nội dung chính * Hoạt động 1: Tìm hiểu về quá trình phân chia xâu xé Trung Quốc của các nước đế quốc từ giữa thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX. - HS đọc SGK tìm hiểu quá trình Trung Quốc bị các nước đế quốc xâm lược. - GV hỏi: Em hãy nêu những nét chính quá trình về phân chia xâu xé Trung Quốc của các nước đế quốc? - HS trả lời. - GV bổ sung, kết luận: Việc buôn bán thuốc phiện của thương gia Anh gây hậu quả nghiêm trọng đối với nền kinh tế, xã hội TQ, đặc biệt làm suy yếu thể lực binh lính. Quân đội nhà Thanh càng bạc nhược và suy đồi về đạo đức=> Phái chủ chiến của triều đình đại diện là Lâm Tắc Từ chủ trương cấm thuốc phiện=> Anh xâm lược Trung Quốc. - GV sử dụng tranh: Các nước đế quốc xâu xé "cái bánh ngọt" Trung Quốc”. - HS quan sát và trả lời câu hỏi: bức tranh này nói lên điều gì? Tại sao người ta lại ví Trung Quốc như cái bánh khổng lồ bị chia cắt ? - HS trả lời. - GV giải thích thêm về bức tranh. * Hoạt động 2: Tìm hiểu phong trào đấu tranh của nhân dân Trung Quốc từ giữa thế ki XIX đến đầu thế kỉ XX. - GV hỏi: Em hãy trình bày những nét chính về phong trào đấu tranh của nhân dân Trung Quốc từ giữa thế ki XIX đến đầu thế kỉ XX? - HS trả lời. - GV nhận xét, bổ sung và nhấn mạnh: Tuy thất bại, khởi nghĩa nông dân Thái bình Thiên quốc đã tấn công mạnh mẽ vào chế độ phong kiến chuyên chế, khơi dậy tinh thần đấu tranh giành độc lập dân tộc và dân chủ của nhân dân Trung Quốc, đồng thời góp sức vào cuộc đấu tranh chung của nhân dân châu á chống sự xâm lược của các nước tư bản phương Tây. Sau chiến tranh Trung- Nhật ( 1894- 1895), phong trào đấu tranh chống ĐQ và pkiến dâng cao. Một số nhân vật trong giai cấp thống trị ở Trung Quốc chủ trương cải cách chính trị, thay chế độ quân chủ chuyên chế bằng chế độ quân chủ lập hiến theo con đường Minh Trị Duy tân ở Nhật Bản - GV hỏi: Em nhận xét và đánh giá như thế nào về phong trào Duy tân - HS trả lời, bổ sung cho nhau. - GV nhận xét, bổ sung, kết luận: + Về khách quan, thực lực và thế lực của giai cấp tư sản còn yếu, trong khi đó thế lực phong kiến bảo thủ rất mạnh. Phong trào lại diễn ra khi đất nước đã bị CNĐQ xâu xé. + Về chủ quan: vua Quang Tự và những người khởi xướng phong trào đã không dựa vào quần chúng, thiếu triệt để và kiên kiên quyết trong quá trình thực hiện mục tiêu Duy Tân. - GV hỏi: Phong trào Duy Tân có ý nghĩa như thế nào đối với XH Trung Quốc thời bấy giờ? - HS trả lời. - GV nhận xét, kết luận: Góp phần làm lung lay nền tảng của chế độ phong kiến Trung Quốc, mở đường cho trào lưu tư tưởng tiến bộ xâm nhập vào Trung Quốc. - GV nhấn mạnh chính sách 2 mặt của triều đình Mãn Thanh: Thái hậu Từ Hi lợi dụng phong trào, để cho nghĩa quân tấn công vào các sứ quán của nước ngoài ở Bắc Kinh và tuyên chiến với các nước đquốc; Mặt khác nếu Nghĩa Hoà đoàn thất bại thì đó là cách mượn tay đế quốc dập tắt phong trào cách mạng của nông dân. * Hoạt động 3: Tìm hiểu những nét chủ yếu về Tôn Trung Sơn và cách mạng Tân Hợi. - GV giảng giải - HS quan sát hình 7. Tôn Trung Sơn và đọc đoạn chữ in nhỏ sgk trang 15 nắm được tiểu sử của Tôn Trung Sơn và những tư tưởng tiến bộ của ông . nhận xét về vai trò của ông đối với cuộc Cách mạng Tân Hợi (1911). - GV hỏi: Em hãy nêu nguyên nhân dẫn đến Cách mạng Tân Hợi? - HS trả lời. - GV nhận xét, kết luận. - GV hỏi: Qua DB, kết quả ý nghĩa của cách mạng Tân Hợi em hãy rút ra tính chất, ý nghĩa của cách mạng? - HS trả lời. - GV nhận xét, kết luận. 1. Trung Quốc bị các nước đế quốc xâm lược. - Trung Quốc là quốc gia rộng lớn, đông dân, có nhiều tài nguyên khoáng sản, sớm trở thành mục tiêu xâm lược của các nước đế quốc. - Từ tháng 6/1840 đến tháng 8/1842, thực dân Anh tiến hành cuộc Chiến tranh thuốc phiện, buộc chính quyền Mãn Thanh phải ký hiệp ước Nam Kinh, mở đầu quá trình biến Trung Quốc từ một nước phong kiến độc lập thành nước nửa thuộc địa, nửa phong kiến. - Sau chiến tranh thuốc phiện, các nước đế quốc từng bước xâu xé Trung Quốc. Đến cuối thế kỉ XIX, Đức chiếm vùng Sơn Đông; Anh chiếm vùng Châu thổ sông Dương Tử; Pháp chiếm vùng Vân Nam, Quảng Tây, Quảng Đông; Nga, Nhật chiếm vùng Đông Bắc. 2. Phong trào đấu tranh của nhân dân Trung Quốc từ giữa thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX - Trước sự xâm lược của các nước đế quốc và thái độ thoả hiệp của triều đình Mãn Thanh, nhân dân Trung Quốc đã đứng dậy đấu tranh, tiêu biểu là phong trào nông dân Thái bình Thiên quốc do Hồng Tú Toàn lãnh đạo (1851 - 1864). - Năm 1898, cuộc vận động Duy tân do hai nhà nho yêu nước là Khang Hữu Vi và Lương Khải Siêu khởi xướng, được vua Quang Tự ủng hộ, kéo dài hơn 100 ngày, nhưng cuối cùng bị thất bại vì Từ Hi Thái hậu làm chính biến. - Cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, phong trào nông dân Nghĩa Hoà đoàn nêu cao khẩu hiệu chống đế quốc, được nhân dân nhiều nơi hưởng ứng. Khởi nghĩa thất bại vì thiếu sự lãnh đạo thống nhất, thiếu vũ khí và bị triều đình phản bội, bắt tay với đế quốc để đàn áp phong trào. 3. Tôn Trung Sơn và Cách mạng Tân Hợi (1911) - Giai cấp tư sản Trung Quốc ra đời cuối thế kỉ XIX, lớn mạnh vào đầu thế kỉ XX. Do bị phong kiến, tư bản nước ngoài kìm hãm, chèn ép, giai cấp tư sản trung Quốc đã tập hợp lực lượng, thành lập các tổ chức riêng . Tôn Trung Sơn là đại diện ưu tú, là lãnh tụ của phong trào cách mạng theo khuynh hướng dân chủ tư sản. - Tháng 8/1905, Tôn Trung Sơn cùng với các đồng chí đã thành lập Trung Quốc Đồng minh hội - chính đảng của giai cấp tư sản của Trung Quốc. Thành phần có trí thức tư sản, tiểu tư sản, địa chủ, thân sĩ bất bình với nhà Thanh, cùng một số ít đại biểu công nông. - Cương lĩnh chính trị dựa trên học thuyết Tam dân của Tôn Trung Sơn (dân tộc độc lập, dân quyền tự do và dân sinh hạnh phúc). Mục đích: "đánh đổ Mãn Thanh, khôi phục Trung Hoa, thành lập Dân quốc". - Dưới sự lãnh đạo của Đồng minh hội, phong trào cách mạng Trung Quốc phát triển theo con đường dân chủ tư sản. Tôn Trung Sơn và nhiều nhà cách mạng khác đã tích cực chuẩn bị mọi mặt cho cuộc khởi nghĩa vũ trang. - 9/5/1911, chính quyền Mãn Thanh ra sắc lệnh "Quốc hữu hoá đường sắt", thực chất là trao quyền kinh doanh đường sắt cho các nước đế quốc, bán rẻ quyền lợi dân tộc, đã châm ngòi cho Cách mạng Tân Hợi. Ngày 10/10/1911, cách mạng Tân Hợi bùng nổ. Quân khởi nghĩa thắng lớn ở Vũ Xương, sau đó lan ra tất cả các tỉnh miền Nam và miền Trung Trung Quốc - Ngày 29/12/1911, Chính phủ lâm thời tuyên bố thành lập Trung Hoa Dân quốc, bầu Tôn Trung Sơn làm Đại Tổng thống. Sau đó, Tôn Trung Sơn mắc sai lầm, thương lượng với Viên Thế Khải, đồng ý nhường cho ông ta lên làm Tổng thống (2/1912). Cách mạng chấm dứt. - Cách mạng Tân Hợi là một cuộc cách mạng dân chủ tư sản đã lật đổ chế độ phong kiến chuyên chế Mãn Thanh, thành lập Trung Hoa Dân quốc, tạo điều kiện cho nền kinh tế tư bản ở Trung Quốc phát triển. Cuộc cách mạng có ảnh hưởng lớn đến phong trào giải phóng dân tộc ở Châu á, trong đó có Việt Nam. - Hạn chế: không nêu vấn đề đánh đuổi đế quốc, không tích cực chống phong kiến đến cùng (thương lượng với Viên Thế Khải), không giải quyết được vấn đề ruộng đất cho nông dân. 3. Củng cố luyện tập. - Quá trình Trung Quốc bị các nước đế quốc xâm lược; Những phong trào đấu tranh tiêu biểu của nhân dân Trung Quốc từ giữa thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX, điển hình là những hoạt động của Tôn Trung Sơn và cuộc cách mạng Tân Hợi 1911. 4. Hướng dẫn học bài. - Học bài, trả lời câu hỏi trong sgk. Ngày dạyLớp 11B2 Ngày dạyLớp 11B3 Ngày dạyLớp 11B5 TIẾT 4 - BÀI 4 CÁC NƯỚC ĐÔNG NAM Á (CUỐI THẾ KỈ XIX - ĐẦU THẾ KỈ XX) I. Mục tiêu bài học. 1. Kiến thức. - Quá trình xâm lược của các nước phương Tây vào các nước Đông Nam Á, các phong trào đấu tranh chống xâm lược ở Inđônêxia, Philíppin. - Những chuyển biến về kinh tế - xã hội, xu hướng mới trong phong trào giải phóng dân tộc ở Đông Nam Á đầu thế kỉ XX. 2. Kĩ năng. - Kĩ năng sử dụng lược đồ. 3. Thái độ. - Nhận thức đúng về thời kì phát triển sôi động của phong trào giải phóng dân tộc chống chủ nghĩa đế quốc, chủ nghĩa thực dân ở khu vực Đông Nam á. - Bồi dưỡng tinh thần đoàn kết, hữu nghị, ủng hộ cuộc đấu tranh vì độc lập tự do, tiến bộ của nhân dân các nước trong khu vực. II. Chuẩn bị. - GV: Lược đồ khu vực Đông Nam Á cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX. - Học sinh: Vở, sgk. III. Tiến trình bài dạy. 1. Kiểm tra bài cũ. Nêu kết quả của cuộc cách mạng Tân Hợi? Vì sao gọi cuộc cách mạng này là cuộc cách mạng tư sản không triệt để? 2. Bài mới. Hoạt động của GV và HS Nội dung chính *Hoạt động 1: Tìm hiểu về quá trình xâm lược của các nước đế quốc đối với Đông Nam á. - GV sử dụng lược đồ Đông Nam á cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX giới thiệu khái quát về khu vực Đông Nam á: + là khu vực khá rộng, diện tích khoảng 4 triệu km, gồm 11 nước với nhiều sự khác biệt về diện tích, dân số, mức sống, là khu vực giàu tài nguyên. + là khu vực có lịch sử văn hoá lâu đời. + Có vị trí chiến lược quan trọng, được coi là ngã tư đường, là hành lang, là cầu nối giữa Trung Quốc, Nhật Bản với khu vực Tây á và Địa Trung Hải. Vì vậy mối liên hệ giữa khu vực và thế giới được xác lập ngay từ thời cổ đại + Từ giữa thế kỉ XIX chế độ phong kiến ở hầu hết các nước Đông Nam á lâm vào khủng hoảng, lần lượt rơi vào ách thống trị của CNTD. - GV hỏi: Tại sao Đông Nam á trở thành đối tượng xâm lược của các nước tư bản phương tây ? - HS trả lời. - GV nhận xét, bổ sung, kết luận. - GV sử dụng lược đồ Đông Nam á cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX giúp hs nhận rõ quá trình xâm lược Đông Nam á của thực dân phương Tây. - HS quan sát lược đồ, nghe và ghi nhớ kiến thức. - GV nhấn mạnh: Ngay từ khi thực dân phương Tây nổ súng xâm lược, nhân dân Đông Nam á đã nổi dậy đấu tranh để bảo vệ Tổ quốc. Tuy nhiên, do lực lượng của bọn xâm lược mạnh, chính quyền phong kiến ở nhiều nước lại không kiên quyết đánh giặc đến cùng, kết cục, các nước thực dân đã hoàn thành xâm lược, áp dụng chính sách "chia để trị" để cai trị vơ vét của cải, bóc lột nhân dân các nước Đông Nam á. + Chính sách cai trị của bọn thực dân càng làm cho mâu thuẫn dân tộc ở các nước Đông Nam á thêm gay gắt, hàng loạt phong trào đấu tranh nổ ra. *Hoạt động 2: Tìm hiểu những nét lớn của các phong trào đấu tranh tiêu biểu của nhân dân Inđônêxia vào cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX. - GV sử dụng lược đồ Đông Nam á cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX xác định vị trí của Inđônêxia và nhấn mạnh: Inđônêxia là nước lớn nhất ở Đông Nam á, là một quần đảo rộng lớn với hơn 13600 đảo nhỏ. Hình thù Inđônêxia giống như chuỗi ngọc vấn vào đường xích đạo, là nước giàu tài nguyên, hồ tiêu, hương liệu và dừa. Là nước nằm trên cầu nối quan trọng trong nền mậu dịch qua Đông Nam á. - GV hỏi: phong trào đấu tranh chống thực dân Hà Lan của nhân dân Inđônêxia cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX diễn ra như thế nào? - HS theo dõi sgk trả lời. - GV nhận xét, bổ sung, kết luận - GV nhấn mạnh: Cũng như hầu hết giai cấp vô sản các nước thuộc địa, nửa thuộc địa, giai cấp vô sản Inđonêxia ra đời sớm hơn giai cấp tư sản dân tộc. chịu ảnh hưởng của phong trào cách mạng dân chủ và vô sản trên thế giới, ý thức giác ngộ giai cấp và giải phóng dân tộc của giai cấp công nhân Inđônêxia ngày càng nâng cao + Sự ra đời của Đảng Cộng sản Inđônêxia (1920) đánh dấu bước trưởng thành mới của giai cấp công nhân Inđônêxia nói riêng và phong trào dân tộc ở nước này nói chung, đồng thời tác động mạnh mẽ đến phong trào đấu tranh giành độc lập dân tộc của nhân dân Inđônêxia hồi đầu thế kỉ XX. * Hoạt động 3: Tìm hiểu những nét lớn phong trào đấu tranh chống thực dân của Philippin. - GV sử dụng lược đồ Đông Nam á cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX xác định vị trí của Philippin: là một quốc gia hải đảo, được ví như một dải lửa trên biển. Trước thế kỉ XVI Philippin dường như tách biệt với bên ngoài, năm 1521 đoàn thám hiểm của Magienlang là những người đầu tiên có mặt tại quần đảo này. Năm 1571 Tây Ban Nha đánh chiếm và đặt ách thống trị hơn 300 năm ở Philippin. Nhân dân Philippin liên tục tiến hành cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc nhưng đều thất bại - GV hỏi: So sánh những điểm giống nhau và khác nhau giữa hai xu hướng chính trong phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở Philippin? - HS trả lời. - GV nhận xét, kết luận: Tuy khác nhau về phương pháp đấu tranh nhưng cùng chung mục đích là bảo vệ nền độc lập của Philippin, giành quyền tự do, bình đẳng cho nhân dân. - GV trình bày thêm về 2 nhà cách mạng: Hôxêdidan và Boniphaxio và nhấn mạnh tính chất của cuộckhởi nghĩa năm 1896 ở Philippin. 1. Quá trình xâm lược của chủ nghĩa thực dân vào các nước Đông Nam á - Đông Nam Á là khu vực có vị trí địa lí quan trọng, giàu tài nguyên, chế độ phong kiến lại đang lâm vào khủng hoảng, suy yếu nên không tránh khỏi bị các nước phương Tây nhòm ngó, xâm lược. - Từ nửa sau thế kỉ XIX, tư bản phương Tây đẩy mạnh xâm lược Đông Nam Á: Anh chiếm Mã Lai, Miến Điện; Pháp chiếm Việt Nam, Lào, Campuchia; Tây ban Nha, Mĩ chiếm Philippin; Hà Lan và Bồ Đào Nha chiếm Inđônêxia. - Xiêm (Thái Lan) là nước duy nhất ở - Đông Nam Á vẫn giữ được độc lập, nhưng cũng trở thành "vùng đệm" của tư bản Anh, Pháp. 2. Phong trào chống thực dân Hà Lan của nhân dân Inđônêxia - chính sách thống trị của thực dân Hà Lan làm bùng nổ nhiều cuộc đấu tranh của nhân dân Inđônêxia: Khởi nghĩa Đi-pô-nê-gô-rô; cuộc chiến đấu của nhân dân Achê; cuộc khởi nghĩa nông dân năm 1890 do Samin lãnh đạo. + Từ cuối thế kỉ XIX, nhiều tổ chức yêu nước của trí thức tư sản tiến bộ ra đời. Năm 1905, các tổ chức công đoàn thành lập và bắt đầu quá trình truyền bá chủ nghĩa Mác, chuẩn bị cho sự ra đời của Đảng Cộng sản (1920). 3. Phong trào chống thực dân ở Philippin - Những năm 90 của thế kỉ XIX xuất hiện hai xu hướng chính trong phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc: Xu hướng cải cách của Hô-xê Ri-đan và xu hướng bạo động của Bô-ni-pha-xi-ô. - cuộc cách mạng 1896 - 1898 do giai cấp tư sản lãnh đạo, chống thực dân Tây Ban Nha giành thắng lợi, dẫn tới sự thành lập Cộng hoà Philippin, nhưng sau đó bị Mĩ thôn tính. 3. Củng cố, luyện tập: - Tầm quan trọng về mặt chiến lược của khu vực Đông Nam á; Những phong trào đấu tranh tiêu biểu chống ách nô dịch của CNTD ở các nước Inđônêxia, Philippin. 4. Hướng dẫn học sinh tự học: - Học bài cũ theo nội dung câu hỏi SGK và đọc trước phần tiếp theo của bài