Giáo án môn Địa lý 9 tiết 19: Sự phân hoá lãnh thổ

SỰ PHÂN HOÁ LÃNH THỔ & MỤC TIÊU CHUNG: Kiến thức: Nắm vững các đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội các vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ, Đồng bằng sông Hồng, Bắc Trung Bộ, Duyên hải Nam Trung Bộ, Tây Nguyên, Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long. Hiểu và so sánh được sự khác biệt giữa các vùng, tầm quan trọng của các giải pháp bảo vệ môi trường, phát triển kinh tế - xã hội. Một số vấn đề phát triển tổng hợp kinh tế và bảo vệ tài nguyên, môi trường biển đảo ; đánh giá tiềm năng kinh tế của các đảo ven bờ và tìm hiểu về ngành công nghiệp dầu khí. Kĩ năng: Phân tích và giải thích một số chỉ tiêu phát triển dân cư – xã hội. Nắm vững cách so sánh các yếu tố địa lí, kết hợp kênh hình và kênh chữ. Vẽ các sơ đồ thể hiện mối quan hệ giữa các yếu tố tự nhiên, kinh tế - xã hội. Vẽ các loaïi biểu đồ, phân tích bản đồ, lược đồ, tranh ảnh, sưu tầm tài liệu, phân tích bảng thống kê số liệu. Thái độ: Tình yêu quê hương, đất nước. Ý thức bảo vệ môi trường, chính sách dân số của Đảng và Nhà nước tropng phát triển kinh tế các vùng. Bài 17: VÙNG TRUNG DU VÀ MIỀN NÚI BẮC BỘ Tuaàn:10 Tiết : 19 1. MỤC TIÊU: 1.1. Kiến thức: -Nhaän bieát vò trí ñòa lí, giôùi haïn laõnh thoå vaø neâu yù nghóa cuûa chuùng ñoái vôùi vieäc phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi -Trình baøy ñöôïc ñaëc ñieåm töï nhieân, taøi nguyeân thieân nhieân cuûa vuøng vaø nhöõng thuaän lôïi, khoù khaên ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi - Trình baøy nhöõng ñaëc ñieåm daân cö, xaõ hoäi vaø nhöõng thuaän lôïi khoù khaên ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi -Xác định được ranh giới của vùng, vị trí của một số tài nguyên thiên nhiên quan trọng. -Bieát Trung du vaø mieàn nuùi Baéc Boä laø vuøng giaøu veà khoaùng saûn, thuyû ñieän vaø ña daïng sinh hoïc; song taøi nguyeân röøng ngaøy caøng caïn kieät ,chaát löôïng moâi tröôøng cuûa vuøng bò giaûm suùt nghieâm troïng. 1.2. Kĩ năng: Phân tích, ñaùng giaù yù nghóa cuûa vò trí ñòa lí ; nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên cuûa ñieàu kieän töï nhieân vaø taøi nguyeân thieân nhieân, daân cö ñoái vôùi vieäc phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi cuûa vuøng Baéc Trung Boä. Xác định được ranh giới của vùng, vị trí của một số tài nguyên thiên nhiên quan trọng. Thu thaäp xöû lí thoâng tin, löôïc ñoà, baûng soá lieäu,baûng thoáng keâ ñeå hieåu vaø trình baøy ñaëc ñieåm daân cö, xaõ hoäi, tình hình phaùt trieån kinh teá cuûa Trung du vaø mieàn nuùi Baéc Boä. Trình baøy suy nghó , yù töôûng ,laéng nghe, phaûn hoài tích cöïc, giao tieáp khi laøm vieäc theo nhoùm, caëp. 1.3. Thái độ: Hieåu ñöôïc vieäc phaùt trieån kinh teá, naâng cao ñôøi soáng caùc daân toäc trong vuøng phaûi ñi ñoâi vôùi baûo veä moâi tröôøng töï nhieân vaø taøi nguyeân thieân nhieân. 2.TROÏNG TAÂM : -Nhaän bieát vò trí ñòa lí, giôùi haïn laõnh thoå vaø neâu yù nghóa cuûa chuùng ñoái vôùi vieäc phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi -Trình baøy ñöôïc ñaëc ñieåm töï nhieân, taøi nguyeân thieân nhieân cuûa vuøng vaø nhöõng thuaän lôïi, khoù khaên ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi -Trình baøy nhöõng ñaëc ñieåm daân cö, xaõ hoäi vaø nhöõng thuaän lôïi khoù khaên ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi 3. CHUẨN BỊ: 3.1/Giáo viên: Bản đồ tự nhiên vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ, tranh ảnh một số dân tộc thiểu số ở vùng. 3.2/Học sinh: Ñoïc tröôùc noäi dung baøi , traû lôøi caùc caâu hoûi trong vôû SGK , xem caùc baøi taäp trong vôû baøi taäp vaø tập bản đồ Địa lí 9. 4. TIẾN TRÌNH: 4.1. Ổn định toå chöùc vaø kieåm dieän : 9A1: ../ ..vaéng : 9A2: ../vaéng:. 4.2. Kiểm tra mieäng : GV nhaän xeùt baøi laøm kieåm tra 1 tieát cuûa HS 4.3. Bài mới: GTB: Trung du vaø mieàn nuùi Baéc Boä laø vuøng laõnh thoå roäng lôùn phía baéc ñaát nöôùc vôùi nhieàu theá maïnh veà vò trí ñòa lí, ñieàu kieän töï nhieân vaø taøi nguyeân thieân nhieân ñeå phaùt trieån kinh teá. Giöõa hai tieåu vuøng Ñoâng Baéc vaø Taây Baéc coù söï cheânh leäch ñaùng keå veà moät soá chæ tieâu phaùt trieån daân cö –xaõ hoäi. Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung bài học Hoaït ñoäng 1: * Quan sát hình 17.1, kết hợp với bản đồ tự nhiên, cho biết: GV: Phía Bắc giáp với nước nào và tỉnh nào ? HS:Trung Quoác Vân Nam, Quảng Tây. Lũng Cú là địa đầu phía Bắc, gần chí tuyến Bắc. GV: Phía Tây giáp với nước nào ? HS:Thượng Lào. Địa đầu phía Tây Bắc là A-pa-chải thuộc xã Sín Thầu, Mường Nhé, Điện Biên. GV: Phía Đông Nam giáp với vịnh nào ? Phía Nam giaùp vôùi vuøng naøo ? HS: GV:Ngoài đất liền, những bộ phận nào thuộc lãnh thổ của vùng ? HS: Đảo và quần đảo. GV:Vị trí địa lí của vùng có ý nghĩa như thế nào đối với tự nhiên, kinh tế - xã hội ? HS: Hoaït ñoäng 2:(GDMT,KNS) * Quan sát hình 17.1 và kiến thức đã học GV: Cho biết đặc điểm chung của điều kiện tự nhiên của vùng ? - Tây Bắc có địa hình cao và đồ sộ nhất nước. - Đông Bắc: Núi cao trung bình. - Trung du: Dạng bát úp, có giá trị phát triển kinh tế. Câu hỏi nâng cao :(KNS) * Thaûo luaän nhoùm: (3phuùt ) ND: + Sự khác biệt về điều kiện tự nhiên giữa 2 tiểu vùng Tây Bắc và Đông Bắc ? +Nêu thế mạnh kinh tế và những khó khăn trong sự phát triển kinh tế do điều kiện tự nhiên ? + Tại sao nói vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ là vùng giàu có nhất nước ta về tài nguyên khoáng sản và thuỷ điện ? Đại diện nhóm báo cáo, giáo viên cung cấp bảng “Cơ cấu tài nguyên theo lãnh thổ” chốt lại câu hỏi Giaùo duïc moâi tröôøng: GV: Vì sao việc phát triển kinh tế phải đi đôi với bảo vệ môi trường tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên ? HS: Tài nguyên cạn kiệt, đất trống đồi trọc phát triển, thiên nhiên biến động... ảnh hưởng xấu tôùi môi trường, nguồn nước nhà máy thuỷ điện... GV: Xác định các mỏ than Quảng Ninh, sắt Thái Nguyên, Apatít Lào Cai, thiếc Tuyên Quang và các sông Đà, Lô, Gâm, Chảy có giá trị thuỷ điện. Khoáng sản và thuỷ điện Tổng số Đồng bằng sông Hồng Trung du và miền núi Bắc Bộ Đông Nam Bộ Bắc Trung Bộ Các vùng còn lại Than 100 99,9 0,1 Quặng sắt 100 38,7 61,3 Bô xít 100 30 70 Dầu khí 100 10 90 Đá vôi 100 8 50 40 2 Apatít 100 100 Trữ năng thuỷ điện 100 56 6,2 7,8 30 c Kết luận. GV: Taøi nguyeân thieân nhieân coù thuaän lôïi vaø khoù khaên gì cho phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi ? HS: Hoaït ñoäng 3: * Chia lớp thành 4 nhóm: - Nhóm 1: Ngoài người Kinh, vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ là địa bàn cư trú chính của những dân tộc ít người nào ? Đặc điểm sản xuất của họ ? - Nhóm 2: Dựa vào số liệu trong bảng 17.2, nhận xét sự chênh lệch về dân cư và xã hội của 2 tiểu vùng Đông Bắc và Tây Bắc ? - Nhóm 3 và 4: Tại sao Trung du và miền núi Bắc Bộ là địa bàn đông dân và phát triển kinh tế - xã hội cao hơn miền núi Bắc Bộ ? (Trung du gần đồng bằng có trình độ phát triển kinh tế - xã hội cao ; nguồn nước, đất lớn, giao thông, công nghiệp, cây công nghiệp, chăn nuôi gia súc...). Sau khi học sinh trình bày kết quả, giáo viên chuẩn xác kiến thức. GV: ñaëc ñieåm daân cö , xaõ hoäi coù thuaän lôïi , khoù khaên gì cho phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi cuûa vuøng? HS: *Thuaän lôïi: Ñoàng baøo daân toäc coù kinh nghieäm saûn xuaát (canh taùc treân ñaát doác, troàng caây coâng nghieäp, döôïc lieäu,rau quaû caän nhieät vaø oân ñôùi); ña daïng veà vaên hoaù *Khoù khaên: Trình ñoä vaên hoaù, kó thuaät cuûa ngöôøi lao ñoäng coøn haïn cheá; ñôøi soáng ngöôøi daân coøn nhieàu khoù khaên. I. Vị trí địa lí và giới hạn lãnh thổ: - Phía Bắc giáp Trung Quốc. - Phía Tây: Lào. - Đông Nam: Vịnh Bắc Bộ. - Nam: Đồng bằng sông Hồng và Bắc Trung Bộ. - Lãnh thổ: chiếm 1/3 diện tích lãnh thổ cả nước, có đường bờ biển dài *YÙ nghóa vò trí ñòa lí: Cấu trúc địa chất, địa hình, tài nguyên. - Khí hậu: Có mùa đông lạnh, sát chí tuyến Bắc nên tài nguyên sinh vật đa dạng. - Có điều kiện giao lưu kinh tế, văn hoá với Trung Quốc, Lào, Đồng baèng sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc. II. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên: - Địa hình cao nhất nước ta, caét xeû maïnh, vùng trung du dạng bát úp với giá trị kinh tế lớn. - Khí hậu nhiệt đới ẩm, có mùa đông lạnh thích hợp cho cây công nghiệp cận nhiệt và ôn đới, đa dạng sinh học. - Tài nguyên khoáng sản, thuỷ điện phong phú. -Thuaän lôïi:Taïo ñieàu kieän phaùt trieån kinh teá ña ngaønh -Khoù khaên: ñòa hình bò chia caét ,thôøi tieát dieãn bieán thaát thöôøng, khoaùng saûn coù tröõ löôïng nhoû vaø ñieàu kieän khai thaùc phöùc taïp, xoùi moøn ñaát,saït lôû ñaát , luõ queùt III. Đặc điểm dân cư, xã hội: - Là địa bàn cư trú của nhiều dân tộc. ngöôøi Vieät cö truù ôû haàu heát caùc ñòa phöông.Dân tộc ít người : Thái, Mường, Dao, Tày, Nùng -Trình ñoä daân cö xaõ hoäi coù söï cheânh leäch giöõa Ñoâng Baéc vaø Taây Baéc - Đời sống một bộ phận dân cư vẫn còn nhiều khó khăn nhưng đang được cải thiện. 4.4. Caâu hoûi, baøi taäp cuûng coá : Caâu 1:Vị trí địa lí của vùng có ý nghĩa như thế nào đối với tự nhiên, kinh tế - xã hội ? Caâu 2: Cho biết đặc điểm chung của điều kiện tự nhiên của vùng ? Caâu 3: Tại sao Trung du và miền núi Bắc Bộ là địa bàn đông dân và phát triển kinh tế - xã hội cao hơn miền núi Bắc Bộ ? Caâu 1:Cấu trúc địa chất, địa hình, tài nguyên. - Khí hậu: Có mùa đông lạnh, sát chí tuyến Bắc nên tài nguyên sinh vật đa dạng. - Có điều kiện giao lưu kinh tế, văn hoá với Trung Quốc, Lào, Đồng bắng sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc. Caâu 2:- Tây Bắc có địa hình cao và đồ sộ nhất nước. - Đông Bắc: Núi cao trung bình. - Trung du: Dạng bát úp, có giá trị phát triển kinh tế. Caâu 3: Trung du gần đồng bằng có trình độ phát triển kinh tế - xã hội cao ; nguồn nước, đất lớn, giao thông, công nghiệp, cây công nghiệp, chăn nuôi gia súc...). 4.5. Hướng dẫn học sinh tự học : Học bài, trả lời câu hỏi 1, 2, 3 trang 65 sách giáo khoa. Chú ý các đặc điểm tự nhiên và dân cư Làm bài tập 1, 2, 3 trang 23 và 24 - Tập bản đồ Địa lí 9. Chuẩn bị bài 18: “Vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ” (tiếp theo): Caùc theá maïnh veà kinh teá cuûa vuøng, theå hieän moät soá ngaønh coâng nghieäp, noâng nghieäp, laâm nghieäp;söï phaân boá cuûa caùc ngaønh ñoù. Caùc trung taâm kinh teá vaø caùc ngaønh kinh teá cuûa töøng trung taâm Vì sao khai thác khoáng sản là thế mạnh của tiểu vùng Đông Bắc, còn phát triển thuỷ điện là thế mạnh của tiểu vùng Tây Bắc ? Tìm các quốc lộ 1, 2, 3, 6 ... trên bản đồ hành chính và Átlat Địa lí Việt Nam ? 5. RÚT KINH NGHIỆM: -Noäi dung :-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Phöông phaùp:-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Söû duïng ñoà duøng, thieát bò daïy hoïc:--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------